آمرداد از امشا سپندان ، نگهبان نباتات
جواد نبوتی
مرداد ، نام پنجمین ماه سال و روز هفتم هرماه در گاه شماره اعتدالی خورشیدی است. در اوستا امرتات، درپهلوی امرداد و در فارسی مرداد گفته می شود که کلمه ای است مرکب از سه جز : اول ((آ))معنای نه ، دوم (( مرتا)) به معنای مردنی و نابود شدنی و سوم ((تات)) که پسوند دال بر مونث است . بنا بر این امرداد یعنی بی مرگ و آسیب ندیدنی و جاودانی است. پس واژه مرداد به غلط استعمال می شود.
در ادبیات مزدیسنا ، آمرداد یکی از امشا سپندان است که نگهبانی نباتات با اوست.
در هفتم این ماه جشن امردادگان بر گزار می شود که به تاریخ خورشیدی برابرسوم امرداد ماه است. این جشن متعلق به امشا سپندار امرتات است که به مظهر جاودانگی و دیر زیستن می باشد.
نیاکان ما در این روز به باغ ها و مزارع خرم و دلنشین می رفتند و پس از نیایش به درگاه اهورا مزدا ، این جشن را با شادی و سرور در هوایی صاف و در دامن طبیعت برگزار می کردند.
در گاهشماری ایرانی ۱۵ از امرداد ماه برابر با دی به مهرروز جشن میانه تابستان و زمان گاهنباری به نام ((میدیوشم)) به معنای (( میانه تابستان )) برگزار می شد . هم اکنون این جشن در روز دهم مرداد (آبان روز ماه امرتات) در بعضی از مناطق ایران نظیرقسمت های جنوبی استان خراسان ،سمنان و یزد برگزار می شود.
ابوریحان بیرونی می گوید که ایرانیان برای هر روز آیین های خاصی داشتند از جمله ذکر نام ایزدی که روز به نام اوست و پادشاهان ساسانی نیز برای هر روز یک نوع گل و نغمه داشتند .
بررسی جشن های ایرانی و زمان برگزاری آنها نشان دهنده ویژگی های مشترک در میان همه آنهاست. به عنوان مثال تقریباً همگی در پیوند با پدیده های طبیعی و کیهانی و اقلیمی هستند به همین دلیل کوشش شده است تا زمان برگزاری آنها هر چه بیشتر با تقویم طبیعی منطبق باشد. همچنین در هیچ کدام آیین های ایرانی اثری از خشونت و بد رفتاری نسبت به گیاهان و حیوانات دیده نمی شود ، بلکه حتی با آیین هایی همراه است که به انگیزه پاکیزگی و پاسداری از محیط زیست برگزار می شود . بگذریم از اینکه امروزه ، روز سیزده بدر ، به راستی روز سوگ طبیعت و تخریب و تباهی و آلودگی آن شده .
از دیگر مناسبت های این ماه می توان به دوم مرداد / بهمن روز : نخستین روز از فروردین ماه ( فردینه ماه ) و آغاز سال نو در تقویم طبری اشاره کرد . همچنین هفدهم مرداد / سروش روز به نخستین روز از (نوروز ماه ) گیلانی و آغاز سال نو در تقویم دیلمی . هجدهم مرداد / رشن روز : جشن آشامیدن در سغد باستان. در تقویم سغدی برابر است با هجدهمین روز ماه پنجم یا (( اشنا خندا / اشتا خندا )).
