تاریخچه کرسی و آداب و رسوم نشستن دور کرسی

تاریخچه و آداب رسوم نشستن دور کرسی

کرسی از قدیمی ترین ابزارهای گرم کردن منزل در مناطق سردسیر ایران در فصل زمستان بوده است. امروزه بخاری، شوفاژ، پکیج و… جای کرسی را گرفته اند اما هنوز هم برخی از خانواده ها به دلیل علاقه و حفظ سنت و استفاده از فواید کرسی، از کرسی استفاده میکنند.

با این بخش از فرهنگ و هنر نمناک همراه شوید تا درباره کرسی، فواید و آداب نشستن در زیر کرسی اطلاعات بیشتری به دست آورید.

معرفی اجزای کرسی

از قدیم الایام ایرانی ها برای گرم شدن در زمستان در خانه ها از کرسی استفاده می کنند. کرسی ایرانی از چهار بخش پله، چاله ی کرسی، لحاف کرسی و روکرسی تشکیل شده است.

کرسی و پله کرسی:

کرسی میزی کوتاه است که در زیر آن برای ایجاد گرما منقلی پُر از ذغال قرار می دادند و برای جلوگیری از هدر رفت گرما روی میز لحاف بسیار بزرگی می انداختند. پله کرسی به هریک از چهار ضلع کرسی گفته می شود. جایگاه مسن ترین فرد خانواده، آن پله ای از کرسی است که دورترین فاصله را از درِ اتاق دارد.

چاله کرسی:

چالۀ کرسی به گودالی گفته می شد که در زیر کرسی و در نقطۀ میانیِ آن قرار داشت و درون آن زغال های آتشین قرار می دادند.

روکرسی:

روکرسی نیز پارچه ای بود که روی لحاف کرسی می انداختند تا لکه های مواد غذایی بر روی لحاف نریزد.

قدمت و تاریخچه کرسی

ایرانیان بعد از کشف شدن آتش، خانه سازی و ساخت و بافت وسایل اولیه زندگی، از کرسی برای گرمای خانه استفاده می کردند پس کرسی در ایران قدمتی به اندازه پیدایش نخستین سازه ها و نشیمن گاه ها دارد. کرسی برای قشر متوسط و کم درآمد جامعه به صرفه بوده است، این خانواده ها توانایی دو جا آتش روشن کردن را نداشتند، از آتش کرسی برای پخت غذا نیز استفاده می کردند.به تازگی ژاپنی ها حق امتیاز کرسی ایرانیان باستان را به نام خود ثبت کرده اند.

کرسی در طول تاریخ مورد توجه مسافران و جهانگردان اروپایی قرار گرفته است. پیتر دلاواله همزمان با صفویان در بخشی از سفرنامه اش درباره کرسی و چگونگی استفاده از آن نوشته است. ژان شاردن سیاح فرانسوی نیز درباره کرسی و چگونگی گرم کردن آن نوشته های جالبی را آورده است. با ورود هنر عکاسی در دوران قاجار، از ایرانیان آن دوره در کنار کرسی تصویری باقی مانده که حکایت از حضور ریشه دار این وسیله گرما بخش دارد.

استفاده از کرسی در گذشته چگونه بود؟

در گذشته میز یا چهار پایه ای چوبی مستطیل یا مربع شکل با ابعاد آن ۱ × ۱ و ۸۰ سانتی متر ارتفاع را با لحاف بزرگی می پوشاندند و زیر کرسی منقل و زغال و بعد ها هیترهای برقی قرار می دادند.

دور تا دور کرسی هم با تشک های کم قطر پوشیده میشد و اطراف کرسی با متکا، بالش و پشتی تکمیل می شد. اغلب کرسی در یکی از اتاق های خانه که کوچک تر بود و پنجره ای به بیرون نداشت، قرار می گرفت. کوچک بودن اتاق به این دلیل بود که وسیله گرمایشی دیگری استفاده نمیشد و با گذاشتن کرسی در وسط اتاق افراد می توانستند به راحتی به دیوار تکیه کنند.

تفاوت استفاده از کرسی در خانه اعیان و مردم عادی

در خانه اعیان و اشراف دو کرسی یکی برای استفاده خانواده و یکی هم برای پذیرایی مهمانان برپا میشد اما در خانه افراد کم بضاعت یک کرسی برپا میشد و غذای خانواده نیز زیر همان کرسی تهیه می شد.

آداب نشستن دور کرسی چگونه بود؟

در روزگاران قدیم بزرگترها از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند و در همه خانواده های ایرانی شان و منزلت بزرگان خانواده حفظ می شد. احترام به بزرگترها را حتی در نحوه نشستن خانواده ها دور کرسی می توان مشاهده نمود. برای نشستن پیرامون کرسی، بزرگ تر های خانواده در سمتی می نشستند که از در اتاق فاصله بیشتری داشت و سپس دیگر اعضای خانواده می نشستند و معمولا بچه ها پایین کرسی می نشستند.

از آنجا که تمام ایرانیان افرادی مهمان نواز هستند، هنگام آمدن مهمان بهترین و بالاترین مکان کرسی را به مهمانان خود می دادند. چنانچه در نمناک عنوان شده است در شب های زمستان که کار روستائیان سبک تر بود، هر شب چند خانواده برای شب نشینی و قصه، داستان و گفت وگو با هم قرار می گذاشته و به خانه هم می رفتند و در فضای گرم و صمیمی که دور کرسی ایجاد می شد با هم به گپ و گفت می پرداختند.

کرسی شب یلدا

مردم از اول دی تا ۱۰ بهمن را چله بزرگ و از ۱۱ بهمن تا ۳۰ بهمن که ۲۰ روز بود را چله کوچک می دانستند. شب یلدا آدب و رسوم مختلفی نزد مردم داشت، خاطره گویی، تفال به حافظ، شاهنامه خوانی، دورهم نشینی، خوردن آجیل، تنقلات، میوه و شیرینی از آداب و رسوم شب یلدا است.

در گذشته برای یلدا داشتن کرسی یک اولویت بود. در این شب همه به خانه بزرگترها رفته و دور کرسی می نشستند و بزرگترها حافظ و شاهنامه می خواندند و تا صبح یعنی زمان طلوع خورشید بیدار می ماندند. در شب یلدا هر خانواده با خود چراغی به منزل میزبان می برد و زمانی که همه این چراغ ‎ها در کنار هم جمع می شد منظره زیبایی از یک چلچراغ را درست می کرد.

کرسی در کشورهای آسیای شرقی

کرسی فقط به کشور ایران اختصاص ندارد، کشورهای جنوب شرقی آسیا با به روز کردن و مناسب کردن کرسی ها برای خانه های مدرن خود هنوز این آیین را حفظ کرده اند.

کرسی در ژاپن

ژاپنی ها سیستم گرمایشی مانند کرسی به نام «کوتاتسو» داشته اند. کوتاتسو، یک میز چوبی است که در زیر آن یک وسیله گرمایشی قرار داده شده و روی آن یک لحاف بزرگ انداخته می شود . طراحان مدرن امروز بر اساس طرح جدید، صندلی های پشتی دار اطراف یک میز چوبی که در مرکز قرار دارد، قرار داده اند، افرادی که قصد دراز کشیدن دارند، در این کرسی امکان خواباندن پشتی این صندلی ها را دارند.

فواید استفاده از کرسی

اگر به احیاء سنت های گذشته علاقمند هستید در یکی از اتاق های خود کرسی بگذارید زیرا کرسی افزون بر گرما بخشی برای سلامتی فواید زیادی دارد که از آن جمله می توان به رفع کم خونی، پاک سازی بدن، تقویت حافظه، درمان آرتروز و… اشاره کرد.

در زیر کرسی پاها آرام آرام گرم می شوند و مغز استخوان که کارش خون سازی است شروع به فعالیت می کند، زیر کرسی عروق گشادتر می شود، به مغز سریع تر خون می رسد، گرمای پاها در بهبود درد زانو، کمر درد و آرتروز نقش دارد.