تاریخ دقیق روز ملل متحد در تقویم سال ۱۴۰۰ و تاریخچه و اهداف این سازمان
سازمان ملل متحد در ۲۴ اکتبر سال ۱۹۴۵ بنیانگذاری شد. در سال ۱۹۴۷، مجمع عمومی سازمان ملل متحد این تاریخ را به عنوان روز ملل متحد، روزی برای شناساندن اهداف و دستاوردهای سازمان ملل به مردم جهان و جلب پشتیبانی آنها برای سازمان، اعلام کرد.
در سال ۱۹۷۱، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه دیگری را تصویب کرد (قطعنامه ۲۷۸۲) که اعلام میکرد که روز ملل متحد باید به یک بزرگداشت بینالمللی یا یک روز تعطیل بینالمللی تبدیل شود و پیشنهاد میشود کشورهای عضو سازمان این روز را به عنوان یک روز تعطیل عمومی در کشور خود بپذیرند.
تاریخ دقیق روز ملل متحد در تقویم سال ۱۴۰۰
روز یکشنبه ۲ ماه آبان سال ۱۴۰۰
روز ۱۷ ماه ربیع الاول سال ۱۴۴۳
روز ۲۴ ماه اکتبر سال ۲۰۲۱
بزرگداشتها
روز ملل متحد در سراسر جهان با دورهمیها، گفتگوها و نمایشگاههایی دربارهٔ دستاوردها و اهداف سازمان ملل همراه است. این روز فقط در کوزوو تعطیل است زیرا این سرزمین توسط هیئت دولت موقت سازمان ملل اداره میشود.
مدارس بینالمللی پرشماری در سراسر جهان تنوع فرهنگی خود را در این روز جشن میگیرند. این جشنها بیشتر شامل نمایش فرهنگی در شامگاه و نمایشگاه غذا است که در آن غذاهایی از سرتاسر جهان موجود است. در فیلیپین در این روز که آخرین روز مدرسه پیش از تعطیلات نیمسال آموزشی مدرسههاست، دانشآموزان لباسهای ملی کشورهای عضو را میپوشند و در مدارس برنامههای گوناگونی از جمله اجرای نمایش و پخت غذا، برگزار میشود.
در این روز در ایالات متحده آمریکا، رئیسجمهور یک اعلامیه صادر میکند.
تمبرها
در سال ۱۹۵۱ در روز ملل متحد، اداره پست سازمان ملل اولین تمبرهای سازمان ملل را به دلار آمریکا در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک صادر کرد.
سازمان ملل متحد (به انگلیسی: United Nations) (اختصاری UN) یک سازمان بیندولتی برای حفظ امنیت و صلح جهانی، گسترش روابط دوستانه میان کشورها و رسیدن به همکاری و هماهنگی در عملکرد ملتها است. سازمان ملل متحد بزرگترین، معروفترین و قدرتمندترین سازمان بیندولتی در جهان است. اعضای این سازمان تقریباً شامل همه کشورهای مستقلی میشود که از نظر قوانین بینالمللی به رسمیت شناخته شدهاند. تنها واتیکان که عضویت در سازمان ملل را نپذیرفته و تایوان (جمهوری چین) که عضویتش پس از عضویت جمهوری خلق چین لغو شد، در سازمان ملل متحد عضو نیستند. مقر سازمان ملل متحد در نیویورک، و دیگر دفاتر رسمی آن در ژنو، نایروبی، وین و لاهه مستقر است.
سازمان ملل پس از پایان جنگ جهانی دوم و از سوی کشورهای پیروز با هدف جلوگیری از جنگ در آینده جایگزین جامعه ملل شد. در ۲۵ آوریل ۱۹۴۵، ۵۰ کشور در سانفرانسیسکو تهیه پیشنویس منشور سازمان ملل را آغاز کردند که در ۲۵ ژوئن همان سال به تصویب اعضا رسید. از ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵، سازمان ملل با عضویت ۵۱ کشور شروع بهکار کرد. سازمان و روال حاکم بر فعالیت آن نشان از شرایط جهانی پس از جنگ دوم دارد.
سازمان ملل دارای شش ارگان اصلی است: مجمع عمومی، شورای امنیت، شورای اقتصادی و اجتماعی، شورای قیمومت، دیوان بینالمللی دادگستری و دبیرخانه سازمان ملل متحد. علاوه بر این نظام سازمان ملل متحد شامل سازمانهای تخصصی، توافقنامهها و برنامههای جهانی مانند گروه بانک جهانی، سازمان جهانی بهداشت، برنامه جهانی غذا، یونسکو و یونیسف است. شورای امنیت قویترین نهاد سازمان ملل پنج عضو دائمی دارد که در تصمیمات این شورا حق وتو دارند.
تاریخچه
اصطلاح «ملل متحد» را نخستین بار فرانکلین روزولت، رئیسجمهور آمریکا در جریان جنگ جهانی دوم برای اشاره به متفقین بکار برد. نخستین کاربرد رسمی این اصطلاح در بیانیه اول ژانویه ۱۹۴۲ ملل متحد بود که در آن متفقین از مفاد منشور آتلانتیک پشتیبانی و اعلام کردهبودند که از صلح جداگانه با نیروهای محور خودداری خواهند کرد.
اندیشه ایجاد سازمان ملل متحد در کنفرانسهای مسکو، قاهره و تهران در سال ۱۹۴۳ دقیقتر شد. از اوت تا اکتبر ۱۹۴۴ نمایندگان آمریکا، شوروی، بریتانیا، فرانسه و جمهوری چین در کنفرانس دامبارتن اوکس در واشینگتن دی. سی، بر روی برنامههای تشکیل سازمان ملل کار کردند. بیشتر بحثهای این کنفرانس در مورد نقش اعضای سازمان و شرایط دعوت از آنها بود. سپس در آوریل ۱۹۴۵ در کنفرانس سان فرانسیسکو تکلیف حق وتو برای پنج عضو شورای امنیت تعیین شد. در پایان در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ منشور ملل متحد به امضای ۵۰ کشور رسید و سازمان ملل متحد رسماً تشکیل شد (لهستان در کنفرانس شرکت نداشت ولی جایی برای آن در نظر گرفته شد و سپس منشور را امضا کرد).
عضویت در سازمان
در سال ۲۰۰۶، ۱۹۳ (واپسین کشور عضو سودان جنوبی میباشد) کشور عضو سازمان ملل بودهاند که تقریباً همه کشورها را دربر میگیرد. از جمله کشورهای مهم غیر عضو میتوان به جمهوری چین (تایوان) اشاره کرد که کرسی آن در سال ۱۹۷۱ به کشور جمهوری خلق چین داده شد. سریر مقدس (اسقفنشین شهر رم) نیز فقط عضو ناظر این سازمان است. از عضویتهای پر سر و صدا نیز میتوان به عضویت فلسطین که با سخنرانی یاسر عرفات در محل مجمع عمومی انجام گرفت اشاره کرد.
ستاد سازمان ملل
ساختمان ستاد فعلی سازمان در نیویورک و طی سالهای ۱۹۴۹ و ۱۹۵۰ در کنار ایست ریور بنا شدهاست. زمین این ملک را جان دی. راکفلر جونیوربه قیمت ۵/۸ میلیون دلار خریداری کرد و فرزندش نلسون راکفلر را به عنوان مشاور عالی سازنده بنا در سال ۱۹۴۶ منصوب کرد و آن را به سازمان ملل اهدا نمود.
گروهی از معماران بینالمللی طراحی آن را انجام داده و تأیید کردند که از جمله آنها میتوان به می کی بوزیر سوئیسی و اسکار نیمیر برزیلی و برخی از نمایندگان سایر کشورها اشاره کرد. رهبری این تیم معماری به عهده والاس هریسون بود. در مورد رهبری وی هنوز هم مناقشاتی وجود دارد. این ستاد بهطور رسمی در ۱۹ ژانویه ۱۹۵۱ افتتاح گردید. با وجودی که مقر اصلی سازمان ملل در نیویورک واقع شدهاست، نهادهای مهم وابسته به آن در لاهه، ژنو، وین، مونترال، کپنهاگ، بن و رم دایر شدهاند.
دفاتر سازمان ملل از شخصیت حقوقی مجزایی برخوردار نیستند ولی از جهاتی دارای برخی استقلالها هستند. برای مثال بر اساس موافقت رسمی کشورهای میزبان، مدیریت پستی سازمان ملل متحد میتواند اقدام به چاپ تمبر برای مراسلات محلی نماید. از سال ۱۹۵۱ دفتر اصلی سازمان ملل، از سال ۱۹۶۹ دفتر ژنو، و از سال ۱۹۷۹ دفتر وین مجاز به چاپ تمبر برای خود شدهاند. همچنین سیستم ارتباط دور سازمان ملل نیز مستقل عمل میکند و هر یک از مقرهای ژنو، نیویورک و وین اینک بهطور غیررسمی در تلاش برای راهاندازی رادیوی مستقل سازمان ملل هستند.
به مرور زمان بنای اصلی رو به فرسودگی نهاده و بنا بر اِین مقرر شده طراحی ساختمان موقت جدیدی توسط فومی هلیکو ماکی در بین خیابانهای ۴۱ و ۴۲ در بزرگراه اول منهتن آغاز شود تا ساختمان فعلی گسترش یافته و ترمیم شود.
دفتر سازمان ملل متحد در ژنو مقر اروپایی این سازمان است. پیش از سال ۱۹۴۹ امور اروپایی سازمان در شهرهای مختلف مثل نیویورک و لندن انجام میگرفت.
امور مالی سازمان ملل
بودجه سازمان را کشورهای عضو بر اساس مشارکتهای داوطلبانه و برنامهریزی شده تأمین میکنند. دبیرخانه سازمان ملل بر اساس ارزیابیهای موسسات مالی حرفهای بودجه ۲ سالانه سازمان را تعیین و سهم هر کشور را اعلام مینماید. طرح بودجه به مجمع عمومی ارائه میشود. مجمع عمومی بودجه را تصویب و به کشورها ابلاغ مینماید. معیار محاسبه سهم کشورها تولید ناخالص ملی هر کشور است. به این ترتیب سهم اصلی را در تأمین بودجه سازمان کشورهای پرجمعیت و پیشرفته صنعتی دارند و کشورهای کوچک و جهان سومی بخش ناچیزی از هزینههای سازمان ملل را پرداخت میکنند.
مجمع سقف خاصی را برای پرداخت هر کشور در نظر گرفتهاست. در دسامبر سال ۲۰۰۰ در نظام تعیین بودجه تغییراتی حاصل شد و شرایط جهانی کشورها را هم در آن دخیل نمودند و سقف پرداخت بودجه از ۲۵ درصد به ۲۲ درصد کاهش دادند. ایالات متحده تنها کشوری است که مشمول این سقف پرداخت میشود که البته طبق برآوردها بالغ بر صدها میلیون دلار به سازمان ملل بدهکار است. طبق ارزیابیهای سال ۲۰۰۰ مهمترین کشورهای تأمینکننده بودجه سازمان ملل برای سال ۲۰۰۱ عبارتند از: ژاپن (با ۶۳/۱۹ درصد)، آلمان با (۸۲/۹ درصد)، بریتانیا با (۵۷/۵ درصد)، ایتالیا با (۰۹/۵ درصد)، کانادا با (۵۷/۲ درصد)، اسپانیا با (۵۳/۲) درصد، و برزیل با (۳۹/۲) درصد.
بودجه برنامههای خاص سازمان ملل که در بودجه معمول در نظر گرفته نمیشوند (مثلاً یونیسف یا صندوق توسعه انسانی ملل متحد از محل مشارکتهای داوطلبانه دولتها تأمین میگردد. برخی از این کمکها به صورت اهدای محصولات کشاورزی به مردم قحطی زدهاست ولی عمدتاً کمکهای مالی هستند.
سازمان ملل بخش عمدهای از نیاز خود به خدمات بانکی را از طریق بانک جیپی مورگان چیس برآورده میکند.
اهداف و فعالیتها
کنفرانسهای بینالمللی
کشورهای عضو سازمان ملل و آژانسهای تخصصی آن به ارائه راهنماییها و اتخاذ تصمیماتی در جلسات سالانه و دورهای خود میپردازند. ادارهکنندگان جلسات از مجمع عمومی، شورای اقتصادی و اجتماعی و شورای امنیت و حتی همتایان این مجامع در سایر نهادهای وابسته به سازمان ملل هستند. مثلاً مجمع بهداشت جهانی و هیئت اجرایی بر سازمان بهداشت جهانی نظارت میکنند.
وقتی مسئله مهمی بروز کند مجمع عمومی با برگزاری گردهمایی بینالمللی توجه جهانیان را به آن جلب کرده و دربارهٔ نوع اقدام اجماع جهانی برای همکاری را بدست میآورد. از جمله این مسائل میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست و توسعه) کنفرانس زمین) در ریودو ژانیرو برزیل در ژوئن ۱۹۹۲ که به تشکیل کمیسیون توسعه پایدار انجامید تا نتایج کار در دستور جلسه ۲۱ یا همان متن نهایی توافق بین دولتها در UNCEDرا پیگیری نماید.
- کنفرانس بینالمللی جمعیت و توسعه در قاهره مصر در سپتامبر ۱۹۹۴ که به تصویب برنامه عملکرد در جهت حل چالشهای روابط جمعیت و توسعه در ۲۰ سال آینده منجر شد.
- کنفرانس چهارم جهانی زنان در پکن، چین در سپتامبر ۱۹۹۵ که خواستار تسریع اجرای توافقنامههای تاریخی کنفرانس سوم جهانی زنان شد.
- کنفرانس دوم سازمان ملل در مورد مناطق مسکونی که در ژوئن ۱۹۹۶ در استانبول ترکیه که مسائل مربوط به توسعه اسکان بشر و مدیریت آن در قرن ۲۱ را بررسی کرد.
سالها و ایام بینالمللی
سازمان ملل سالها را با نامهای بینالمللی مشخص نموده و هماهنگیهایی را در این ارتباط انجام میدهد تا تمرکز جهانیان را معطوف مسایل مهم نماید. استفاده از نمادهای سازمان ملل که به صورت لوگو سال طراحی میشوند و استفاده از زیرساختارهای این سازمان برای هماهنگی در واکنش به موضوعات جهانی سبب میشوند تا رسیدگی به برخی مسایل مهم جای شتاب بیشتری بگیرد. از جمله این رویکردها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفیر حسن نیت یونیسف
- مراکز میراث جهانی یونسکو
- سفیر حسن نیت UNHCR
کنترل تسلیحات و خلع سلاح
منشور سازمان ملل در سال ۱۹۴۵ صراحتاً در پی نظام قانونمندی بود که اطمینان دهد بخش بسیار ناچیزی از درآمدها و منابع اقتصادی کشورهای جنگ زده صرف تولید تسلیحات نظامی میشود. ابداع سلاحهای هستهای چند هفته پس از امضای منشور و طرح موضوع کنترل تسلیحات و خلع سلاح واقع گردید. در واقع اولین قطعنامه سازمان ملل در اولین نشست مجمع عمومی در ۲۴ ژانویه ۱۹۴۶ با عنوان تأسیس کمیسیون ویژه کشف انرژی اتمی بود که خواستار ارائه راهکار جهت مقابله با توسعه سلاحهای هستهای و کلیه جنگافزارهای کشتار جمعی شد.
سازمان ملل جلسات متعددی را با هدف رسیدگی به موضوعات خلع سلاح چند جانبه ترتیب دادهاست. مهمترین آنها شامل کمیته اول مجمع عمومی و کمیسیون خلع سلاح میباشند. مسایل مورد نظر در این کمیسیونها بررسی معاهده منع آزمایش سلاحهای کشتار جمعی، معاهده فضای بیرونی زمین، معاهده منع تولید سلاحهای شیمیایی، خلع سلاح هستهای و سلاحهای متعارف، ایجاد مناطق عاری از سلاح هستهای، کاهش بودجه نظامی کشورها و تقویت امنیت بینالملل بودند.
کنفرانس خلع سلاح در جامعه بینالمللی برای مذاکره بر سر توافقات چند جانبه کنترل و خلع سلاح طراحی و اجرا شد. در این کنفرانس نمایندگان ۶۶ کشور از سراسر دنیا از جمله پنج کشور دارای سلاحهای هستهای یعنی (چین، روسیه، فرانسه، انگلستان و آمریکا) حضور داشتند. این کنفرانس رسماً زیر نظر سازمان ملل نبود ولی از آنجا که دبیرکل در آن حضور داشت به نوعی به سازمان ملل مرتبط گردید. دبیرکل سازمان ملل ریاست کنفرانس را نیز بر عهده داشت. قطعنامههای مجمع عمومی اغلب خواستار بررسی مسائل خلع سلاح بودند و کنفرانس نیز همه ساله گزارش تحقیقات خود را به مجمع ارائه میکرد.
حفظ صلح
قطعنامههای مهم شورای امنیت – به ترتیب سال صدور:
قطعنامههای شورای امنیت بر اساس کشور:
قبرس
عراق
کشمیر:
کوزوو
سودان، دارفور
فلسطین
لبنان
مؤسسین سازمان ملل امیدوار بودند که این سازمان مانع وقوع جنگ بین کشورها شود؛ ولی این امید چندان جامه عمل نپوشید. در ایام جنگ سرد از سال (۱۹۴۵ تا ۱۹۹۱) دنیا به دو اردوگاه متخاصم تقسیم و حفظ صلح بسیار دشوار شد. با پایان جنگ سرد، سازمان ملل مجدداً به عنوان بانی ایجاد صلح در دنیا قوت دوبارهای گرفت و در حل و فصل اختلافات در سراسر دنیا فعال شد. اما فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سبب شد تا ایالات متحده در موضع تنها ابرقدرت جهان قرار گیرد و چالشهای جدیدی را برای سازمان ملل رقم بزند.
بودجه عملیات حفظ صلح سازمان ملل از کشورهای عضو و بر اساس معیارهای مدون تأمین میشود. البته بخش زیادی از این بودجه را پنج عضو شورای امنیت فراهم میآورند. در دسامبر سال ۲۰۰۰ در روند ارزیابی سهم هر کشور تغییراتی ایجاد شد و مقرر گردید هر شش ماه یکبار این معیارها مورد بررسی دوباره قرار بگیرند. طبق این ارزیابیها در سال ۲۰۰۳ حدود ۲۷ درصد بودجه کل سازمان به عملیاتهای حفظ صلح اختصاص مییافت. ایالات متحده خواستار سهم کمتر خود در این پروژهها بود و پرداخت سهم خویش و پرداخت دیون معوقه خود را منوط به تصویب کنگره آمریکا میدانست.
نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در سال ۱۹۸۸ جایزه صلح نوبل را احراز کردند. در سال ۲۰۰۱ دبیرکل سازمان ملل، کوفی عنان، بخاطر تلاشهایش برای سازماندهی جهانی آرامتر این جایزه را به خود اختصاص داد.
سازمان ملل مدالهایی را برای اهدا به کسانیکه معاهدات مصوب را عملی میسازند در نظر میگیرد. اولین آنها مدال خدمات سازمان ملل بود که به نیروهای حاضر در جنگ کره اعطا شد. مدال ناتو نیز با استدلالی مشابه برای خدمات بینالمللی طراحی شد و به عنوان یک مدال بینالمللی به جای یک مدال نظامی مورد استفاده قرار گرفت.
حقوق بشر
پیگیری مسائل حقوق بشر دلیل اصلی ایجاد سازمان ملل بود. جنگ جهانی دوم و مسایل مربوط به نسلکشی سبب شد تا بر سر ایجاد سازمان جدیدی که مانع وقوع تراژدیهای مشابه در آینده اجماع جهانی بهوجود آید. هدف اولیه نیز ایجاد یک چارچوب قانونی برای بررسی و عملکرد مناسب بر اساس شکایات در مورد تخطی از حقوق بشر بود. منشور ملل متحد تمام اعضای سازمان ملل را ملزم به احترام و رعایت حقوق بشر مینماید و همه را موظف میداند تا برای رسیدن به این هدف تلاش کند. اعلامیه جهانی حقوق بشر فی نفسه الزامآور نیست و تنها یکی از مصوبات مجمع عمومی در سال ۱۹۴۸ بود که نقش یک استاندارد برای همگان را ایفا میکند. مجمع همواره مسایل حقوق بشر را دنبال میکنند. در ۱۵ مارس ۲۰۰۶ مجمع به اتفاق آراء رأی داد که شورای حقوق بشر سازمان را جایگزین کمیسیون حقوق بشر کند.
هدف اصلی این شورا بررسی موارد نقض حقوق بشر است. همواره انتقاد شده که ترکیب اعضای شورای حقوق بشر مناسب نیست. به ویژه اینکه برخی از اعضای آن مشکوک به نقض حقوق بشر هستند. حتی کشورهایی که ریاست کمیسیون را برعهده داشتهاند.
در حال حاضر هفت مجمع وابسته به مجامع معاهده حقوق بشر وجود دارد. از جمله کمیته حقوق بشر و کمیته حذف تبعیض علیه زنان. سرویسهای دبیر خانهای به شش مجمع خدماترسانی میکند و کمیساریای عالی حقوق بشر مسئولیت این سرویسرسانی را به عهده دارد.
سازمان ملل و آژانسهای آن محوریت اجرای اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر را به عهده دارند. یکی از وظایف این آژانسها کمک به کشورهایی است که فرایند گذر به سوی دموکراسی را تجربه میکنند. سازمان ملل کمک فراوانی به برگزاری انتخابات در کشورهای کم تجربه و کم سابقه در جریان دموکراسی نمودهاست از جمله در افغانستان و تیمور شرقی. همچنین سازمان ملل مجمعی برای پشتیبانی از حقوق زنان در عرصههای سیاسی اقتصادی و اجتماعی در کشورهایشان تشکیل دادهاست و تلاش میکند توجه عمومی را به این حقوق جلب نماید. حتی قطعنامهای در مورد سوء استفاده از این حقوق در خود مجمع عمومی یا شورای امنیت یا مجامع قضایی وابسته صادر کردهاست.
در اوایل سال ۲۰۰۶ مجمع ضد شکنجه پیشنهاد بستن زندان گوانتانامو را ارائه کرد و آمریکا را به خاطر اداره کردن یک زندان مخفی و انتقال اتباع خارجی به آن به شدت مورد انتقاد قرار داد. برخی از گروههای حقوق بشر و اعضای حزب جمهوریخواه ایالات متحده اعلام کردند که سیا اجازه نمیدهد نظارتی بر این زندان اعمال شود یا زندان را تعطیل نمایند.
کمکهای انسان دوستانه و توسعه بینالمللی
سازمان ملل در کنار دیگر سازمانها مثلاً صلیب سرخ به تأمین غذا، آب آشامیدنی، مامن و دیگر کمکهای بشردوستانه به مردمانی میپردازد که از قحطی و جنگ و سایر بلایا به زحمت افتادهاند. بازوان اصلی سازمان ملل در راه کمکرسانی به مردم عبارتند از برنامه جهانی غذا (که بیش از ۱۰۰ میلیون نفر را در ۸۰ کشور پوشش دادهاست)، کمیساریای عالی پناهندگان که در ۱۱۶ کشور فعالیت دارد و نیز پروژههای حفظ صلح که در ۲۴ کشور دنیا به اجرا درآمدهاست. گاهی اوقات نیروهای امدادی سازمان ملل مورد حمله قرار گرفتهاند.
همچنین سازمان ملل به پشتیبانی از توسعه اقتصادی پرداختهاست؛ مثلاً از طریق تدوین فرمول اهداف توسعه هزاره. برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) بزرگترین منبع ارائه کمکهای فنی در جهان است. سازمانهایی چون برنامه مشترک ملل متحد در زمینه ایدز، WHO و صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا از موسسات پیشگام در مبارزه با بیماریها در سراسر دنیا سرویسهای کنترل جمعیت هستند و در کاهش مرگ و میر کودکان و مادران در ۱۰۰ کشور نقش فعالی داشتهاند.
سازمان ملل همه ساله اقدام به انتشار شاخص توسعه انسانی (HDI) میکند که در آن بر اساس شاخصهای رفاهیٰ اقتصادی و بهداشتی مانند سطح فقر، میانگین درآمد، میزان باسوادی، و امید به زندگی به مقایسه سطح توسعه در کشورهای مختلف میپردازد.
سازمان ملل به کمک دوایر و نهادهای مختلف خود به توسعه انسانی پرداختهاست:
- سازمان بهداشت جهانی (WHO) که در سال ۱۹۷۷ آبله را ریشه کن نموده و فلج اطفال را هم تا مرز ریشه کنی پیش بردهاست.
- بانک جهانی / صندوق بینالمللی پول (IMF): طبق توافقنامه برتون وودز در سال ۱۹۴۴، دو نهاد بانک جهانی و IMF به عنوان دو سیستم جداگانه از سازمان ملل فعالیت میکنند. در سال ۱۹۴۷ به موجب موافقتنامهای اعلام شد که موسسات وابسته به سازمان ملل به صورت مستقل و تخصصی فعالیتهای مالی و پولی خود را در چارچوب این سازمان و با نظارت آن به انجام رسانند.
- برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)
- برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP)
- سازمان تربیتی علمی فرهنگی ملل متحد (UNESCO)
- صندوق کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF)
- کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR)
در ۹ مارس سال ۲۰۰۶ کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل صندوق مرکزی واکنش سریع CERE را برای کمک به قحطی زدگان شاخ آفریقا تأسیس کرد.
همچنین یک آژانس به عنوان شورای جهانی غذا با هدف هماهنگی وزرای کشاورزی کشورها تأسیس شد تا به کشورهای قحطی زده و دارای سوء تغذیه کمک کنند. در سال ۱۹۹۳ این آژانس به حالت تعلیق درآمد.
معاهدات و قانون بینالملل
مذاکرات سازمان ملل در قالب معاهده به پیشگیری از مشاجرات بینالمللی منجر میشوند. مثل کنوانسیون قانون یا هر گونه اختلافی در مورد کاربرد آزاد اقیانوسها در دادگاه ویژه مورد حل و فصل قرار بگیرد.
دادگاه بینالمللی (ICJ) با هدف حل و فصل مشاجرات بین کشورها تأسیس شدهاست و از سال ۱۹۴۶ تاکنون مرجع رسیدگی به دعاوی مهمی به شرح زیر بودهاست:
جمهوری دموکراتیک کنگو در برابر فرانسه که در آن [ فرانسه را به بازداشت غیرقانونی رؤسای ایالتی کنگو و جرائم جنگی متهم نمود؛ و دعوی نیکاراگوئه در برابر ایالات متحده که در این دعوی نیکاراگوئه ایالات متحده را متهم نمود که نیروهای معارض حکومت را مجهز کردهاست (در پی این دعوی شاهد طرح دعوی ایران در مورد تجهیز معارضین توسط آمریکا بودیم).
در سال ۱۹۹۳ و در پاسخ به رویه «پاکسازی قومی» در یوگسلاوی سابق دبیرکل سازمان ملل دادگاه رسیدگی به جرایم نظامی در یوگسلاوی سابق را دایر کرد. در سال ۱۹۹۴ در قبال جریان نسلکشی در روآندا این شورا دیوان رسیدگی به جرائم در روآندا را تأسیس کرد. قلمرو قضایی این دو دادگاه بررسی و روشن کردن موارد نقض قوانین بینالمللی که جرم محسوب میشدند بودهاست.
- در سال ۱۹۱۸ مجمع عمومی کنفرانسی در رم برگزار کرد و بررسی تأسیس دیوان بینالمللی کیفری پرداخت و در پی آن طرح رم به تصویب رسید و این دادگاه در سال ۲۰۰۲ تأسیس و اولین پرونده در سال ۲۰۰۶ به آن ارجاع گردید. این اولین مورد رسیدگی به اتهامات و تخلفات جنگی و نسلکشی در یک مرجع دائمی جهانی بود. اما دیوان بینالمللی کیفری مستقل از سازمان ملل عمل میکند و پرسنل و بودجهای اختصاصی دارد اگر چه در راه شکلگیری آن مقامات سازمان ملل و سران دولتها دخالت مستقیم داشتهاند. در مورد نحوه اداره این نهاد و همکاریهای متقابل دیوان بینالمللی کیفری و سازمان ملل «توافق کامل و دوجانبه» حاصل شدهاست.
- در سال ۲۰۰۲ سازمان ملل دادگاه ویژه سیرالئون را بخاطر جنایات جنگی در آن کشور برگزار نمود جنگهای داخلی سیرالئون
همچنین برای رسیدگی به جرائم شدید در تیمور شرقی واحد SCIU تشکیل شد.
زیرمجموعهها، آژانسها و سازمانهای وابسته
حافظان صلح سازمان ملل به مناطق مختلفی که درگیری نظامی بتازگی متوقف شده اعزام میشوند تا توافقنامههای صلح را اجرا و طرفین درگیر را از شروع دوباره مخاصمات بازدارند. مثلاً آنان در تیمور شرقی تا اعلام استقلال در سال ۲۰۰۱ حضور داشتند. کشورهای عضو سازمان نیروهای مورد نیاز را تأمین میکنند و ارسال نیرو به هر عملیات جنبه داوطلبانه دارد. در این بین دو کشور کانادا و پرتغال در همه عملیاتهای حفظ صلح حضور داشتهاند. سازمان ملل عملیات نظامی مستقلی انجام نمیدهد و تمام عملیات آن باید با تصویب شورای امنیت باشد.
یونسکو
سازمان بازدارندگی از بهکارگیری جنگافزارهای شیمیایی
آژانس بینالمللی انرژی اتمی
سازمان منع تجارت بینالمللی گونههای در حال انقراض[۸] (سایتس)
کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان
صندوق جمعیت سازمان ملل متحد
بیشتر بخوانید :
تاریخ دقیق روز جهانی صلح در تقویم سال ۱۴۰۰ چه روزی است ؟