حقوق مستمری و بازنشستگی متوفی در چه شرایطی و به چه کسانی می رسد؟
بعد از فوت اشخاص، در صورتیکه متوفی دارای حقوق باشد، وراث ایشان میتوانند از حقوق مستمری و بازنشستگی او استفاده کنند. بازماندگان متوفی دارای شرایط بیمه شده متوفی، در یکی از حالات زیر مستمری بازماندگان را دریافت خواهند کرد:
- در صورتیکه متوفی، بازنشسته و دارای بیمه باشد، بازماندگان حقوق مستمری او را به ارث خواهند برد.
- در صورتیکه فردی که بیمه شده است، مستمری بگیر از کارافتاده باشد.
- در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که درده سال آخر زندگی خود حداقل حق بیمه یکسال کار را در آخرین سال زندگی خود پرداخت کرده باشد.
- در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یکسال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه ۹۰ روز کار را پرداخت کرده باشد.
- اگر بیمه‌شدگان مشمول قانون تأمین اجتماعی که قبل از تصویب این ماده واحده فوت شده و به هر علت در مورد آنان مستمری برقرار نشده است، حسب مورد مشمول شرایط مقرر در این بند یا تبصره ۲ هستند.
- اگر بیمه شده فاقد شرایط مقرر در این بند باشد ولی حداقل ۲۰ سال حق بیمه مقرر را قبل از فوت پرداخت کرده باشد، بازماندگان وی از مستمری برخوردار خواهند شد.
میزان حقوق متوفی برای مشمول
در تعیین متوسط مزد یا حقوق ماهانه مشمولان این تبصره برای محاسبه میزان مستمری، تبصره ماده ۷۷ قانون تأمین اجتماعی ملاک عمل قرار می‌گیرد. در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که بین ده تا بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته‌باشد به بازماندگان وی به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه بدون الزام به رعایت ماده (۱۱۱) قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (۸۳) همان قانون مستمری پرداخت می‌گردد. بیمه‌شده‌ای که از تاریخ تصویب این قانون به بعد فوت می‌شود چنانچه سابقه پرداخت حق بیمه او از یک سال تا ده سال باشد به بازماندگان وی در ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه غرامت مقطوعی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگر عادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده(۸۳) قانون تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود.
در مواردی که بیمه‌شده بر اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌ای فوت نماید حقوق مستمری به بازماندگان او تعلق خواهد گرفت. هرگاه مستمری‌بگیر بازنشسته یا ازکارافتاده به مدت شش ماه، مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی کلی خود را مطالبه نکند، بازماندگان دارای شرایط او حق دارند موقتاً مستمری و یا حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند. درصورتی که معلوم شود شخص مذکور در حال حیات است وضع مستمری او به حالت اول اعاده می‌گردد. بازنشستگان کلیه صندوقهای بازنشستگی کشور نیز مشمول این تبصره خواهند بود.
نحوه محاسبه حقوق متوفی
میزان مستمری بازماندگان عبارتست از ۳۰/۱(یک سی ام) مزد یا حقوق متوسط بیمه شده ضربدر سنوات پرداخت حق بیمه، مشروط بر اینکه این مبلغ از پنجاه درصد مزد یا حقوق متوسط ماهانه او کمتر و از صد در صد آن بیشتر نباشد. (منظور از مزد یا حقوق متوسط، جمع کل مزد یا حقوق بیمه شده که به ماخذ آن حق بیمه دریافت گردیده، ظرف هفتصد وبیست روز قبل از فوت تقسیم بر روزهای کاری ضربدرعدد۳۰است)
دریافت حقوق پدر توسط پسر یا دختر
کدام بازماندگان میتوانند حقوق مستمری از مرد دریافت کنند؟
- زوجه دائم بیمه‌شده متوفی، زمانی‌که شوهر اختیار نکرده است.
- همسران بیمه‌شده متوفی که شوهر اختیار کرده‌اند (عقد دائم) در صورت فوت شوهر دوم، توسط تامین اجتماعی مجددا به آنها مستمری پرداخت خواهد شد.
- فرزندان متوفی در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصرا به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون قادر به کار نباشند.
- از تاریخ تصویب این قانون، حقوق وظیفه و مستمری موضوع تبصره ۲ ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب آذر ماه ۱۳۳۸ در مورد ورثه پسر تا پایان بیست سالگی و چنانچه به موجب مدارک مثبته در یکی از دانشگاه‌ها یا موسسات آموزشی رسمی عالی مشغول تحصیل باشند تا پایان بیست و پنج سالگی قابل پرداخت خواهد بود.
- پدر و مادر متوفی در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده و ثانیاً سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون از کار افتاده باشند و در هرحال مستمری از سازمان دریافت ندارند، میتوانند از این مستمری استفاده کنند.
شرایط دریافت حقوق پدر توسط دختر
بنابراین، دختر خانمی که پدر یا شوهرش را از دست داده باشد، مشمول دریافت مستمری است. حتی دخترانی که تحت کفالت پدربزرگ یا مادربزرگشان قرار دارند هم، میتوانند پس از درگذشت آن ها، مشمول دریافت مستمری بازماندگان شوند؛ البته این مزیت، تنها مربوط به بازنشستگان و مستمری بگیران مشمول «قانون استخدام کشوری» و به عبارت بهتر، بازنشستگان و مستمری بگیران وابسته به نهادها و ادارات دولتی است. در قانون تأمین اجتماعی، دریافت مستمری تنها برای همسر متوفی و فرزندان او و در برخی مواقع، پدر و مادر فرد فوت شده، پیش‌بینی شده است و نوادگان مشمول دریافت مستمری بازماندگان نیستند. با این حال، پرسشی که اغلب مطرح می‌شود، این است که :
- آیا فرزند دختر فردی که در زمان حیات و مدتی بعد از درگذشت مستمری بگیر، شاغل یا دارای همسر بوده و پس از فوت پدر یا مادر، به هر دلیلی، شغل و همسر خود را از دست داده باشد، می‌تواند از مزایای مستمری بازماندگان بهره‌مند شود؟
- آیا فرزند دختری که ابتدا از مستمری بازماندگان استفاده می‌کند و سپس به دلیل ازدواج یا اشتغال، از دریافت آن محروم می‌شود، با از دست دادن شغل و درگذشت همسر یا طلاق گرفتن از وی، مشمول دریافت مجدد مستمری پدر یا مادرش خواهد شد؟
خوشبختانه، پاسخ دادن به این پرسش‌ها سخت و پیچیده نیست. مطابق بند ۳ ماده ۴۸ «قانون حمایت خانواده»، «فرزندان اناث در صـورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان ذکور تا سن بیست سالگی و بعد از آن منحصراً، درصورتی که معلول از کار افتاده نیازمند باشند یا اشتغال به تحصیلات دانشگاهی داشته باشند، حسب مورد از کمک هزینه اولاد، بیمه و مستمری بازماندگان یا حقوق وظیفه والدین خود برخوردار می‌گردند.»
بنابراین، شرط دریافت مستمری بازماندگان برای فرزندان دختر، نداشتن شغل یا شوهر است و قانون، محدودیتی بابت ازدواج یا اشتغال قبلی در نظر نگرفته است.
بنابراین، اگر خانمی، شغل خود را از دست بدهد و شوهر نداشته باشد، در صورتی که مادر یا پدرش دارای حقوق بازنشستگی یا مستمری از کار افتادگی بوده و فوت کرده باشند، می تواند برای دریافت مستمری بازماندگان اقدام کند و به نظر می‌رسد، در این زمینه تفاوتی بین خانم مجرد یا خانمی که همسرش فوت کرده یا از وی جدا شده است، وجود ندارد.
سهم همسر متوفی معادل ۵۰% کل مستمری استحقاقی است و چنانچه بیمه شده مرد دارای چند همسر دائم باشد مستمری بین آنها به تساوی تقسیم خواهد شد. سهم هر فرزند متوفی معادل ۲۵% مستمری استحقاقی است ودر صورتیکه فرزندان هم پدر و هم مادر خود را از دست داده باشند ، سهم آنان دو برابر این میزان خواهد بود . سهم هر یک از پدر و مادر متوفی ، معادل ۲۰% مستمری استحقاقی خواهد بود.
مدارک لازم برای گرفتن حقوق متوفی
مدارک لازم برای برقراری مستمری بازماندگان :
- گواهی فوت بیمه شده یا مستمری بگیر که از سوی سازمان ثبت احوال صادر شده باشد.
- اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی متوفی و بازماندگان واجد شرایط
- اصل و تصویر عقدنامه همسر متوفی
- قیم‌نامه یا گواهی رشد
- گواهی تحصیلی برای فرزندان پسر بالای ۱۸ سال
- صورتجلسه کمیسیون پزشکی در مورد ازکارافتادگی فرزندان یا پدر و مادرویا شوهر (در صورت لزوم)
جمع بندی :
به هر حال حقوق بعد از فوت برای بازماندگان بر سر جای خودش باقی می ماند و بازماندگان می توانند با خیال راحت از آن استفاده کنند. گرچه شرایطی برای بهره مندی از این حقوق تدارک دیده شده است، اما در حالت کلی اصل بر پرداخت حقوق بازنشستگی بعد از فوت مستمری بگیر به بازماندگان است. از همین جهت است که همیشه تاکید کرده ایم که رد کردن بیمه در روزهای جوانی برای تامین نیازهای روزهای پیری، از کار افتادگی و حتی مرگ یکی از مهمترین اقداماتی است که هر فرد زنده ای باید در زندگی خود انجام دهد.
