فرق بین طاوس نر و ماده از نظر ظاهر و رفتار

سه گونه طاووس وجود دارد که متعلق به سرده طاووس و تیره قرقاولان و قرقاولیان هستند. طاووس هندی با نام علمی Pavo cristatus، طاووس سبز با نام علمی Pavo muticus و طاووس کنگو با نام علمی Afropavo congensis.
فرق طاووس نر و ماده در هر کدام از این انواع، متفاوت است اما به طور کلی دم بلند و زیبای طاووس نر مهم‌ترین تفاوت میان طاووس ماده و نر است.

هر دو گونه طاووس هندی و طاووس سبز، دمی بلند و رنگین کمانی دارند. اما طاووس کنگو به اندازه دو گونه دیگر جذاب نبوده و دارای دمی سیاه و پر‌هایی به رنگ آبی تیره است.

طاووس نر در مقایسه با طاووس ماده، بلندتر است. معمولا طاووس‌های ماده که از لحاظ اندازه کوچک هستند، وزن بسیار کمتری نسبت به طاووس‌های نر دارند. وزن طاووس نر بین ۴ تا ۶ کیلوگرم و وزن طاووس ماده بین ۳ تا ۴ کیلوگرم متغیر است. قد طاووس نر می‌تواند تا ۲ متر و ۲۹ سانتی‌متر برسد، در حالی که قد طاووس ماده حدود ۷۶ تا ۱۰۷ سانتی‌متر است.

طاووس ماده دارای دمی کوتاه با پر‌های خاکستری متمایل به قهوه‌ای است. اما طاووس نر دمی بلند و رنگارنگ با پر‌های رنگین کمانی دارد. دم طاووس نر می‌تواند تا حدود دو متر طول داشته باشد. دم بلند طاووس نر بیش از ۶۰ درصد از طول بدن این پرنده را تشکیل می‌دهد. طاووس می‌تواند دم خود را همانند یک بادبزن باز نگه دارد و این حالت به ویژه در زمان اظهار عشق و معاشقه دیده می‌شود.
در واقع آنچه که ما به عنوان دم طاووس می‌بینیم، پر‌های پوشاننده در قسمت بالای دم بوده که بسیار بلند هستند. این پر‌های پوشاننده، پر‌های واقعی دم را مستور می‌کنند. یک طاووس نر می‌تواند بیش از ۲۰۰ پر پوشاننده داشته باشد. پر‌های واقعی دم به رنگ قهوه‌ای و بسیار کوچک‌تر از پر‌های پوشاننده هستند. در مقایسه با طاووس نر، طاووس ماده کمتر جذاب است، زیرا پر‌های پوشاننده بلندی مانند طاووس نر ندارد.

در حالی که طاووس نر در زمان اظهار عشق و معاشقه، پر‌های خود را باز می‌کند، طاووس ماده ممکن است پر‌های خود را زمانی که هیجان زده است یا مورد تهدید قرار می‌گیرد نیز باز کند. طاووس‌های ماده اغلب پر‌های خود را به عنوان نشانه خطر برای جوجه‌هایشان یا در زمان مبارزه با دیگر طاووس‌های ماده باز می‌کنند.

اگرچه هم طاووس نر و هم طاووس ماده، لکه‌هایی سفید در قسمت بالا و پایین چشم‌های خود دارند، اما فرق طاووس نر و ماده در این است که این ویژگی در طاووس نر بارزتر و آشکارتر است. در طاووس ماده، لکه‌های چشم در قسمت بالا به وضوح دیده می‌شوند، اما لکه‌هایی که در قسمت پایین قرار گرفته اند با رنگ پوست طاووس ادغام شده و به راحتی قابل تشخیص نیستند.

طاووس نر پر‌هایی کوتاه و فرفری روی سرش دارد و کاکل بادبزن مانندش از پر‌های کوچک آبی با ساقه‌های پَر بلند تشکیل شده است. طاووس ماده دارای کاکلی با پر‌هایی به رنگ قهوه‌ای است.
طاووس نر پر‌هایی آبی بر روی گردن دارد که شبیه به خز هستند، در حالی که طاووس ماده دارای پر‌هایی پرپشت به رنگ سبز متالیک (یا مایل به آبی) است که شبیه به پولک هستند. طاووس ماده تمایل دارد پر‌های گردن خود را تکان دهد.

کمر طاووس نر دارای پر‌هایی پولک مانند است که در دنباله پر‌های پوشاننده قرار می‌گیرند. طاووس ماده دارای پر‌هایی پولک مانند در گردن است، اما پر‌های کمرش اغلب در طیف رنگ قهوه‌ای است و شکل مشابهی دارد.
رنگ بال‌های طاووس نر ممکن است یکدست یا به صورت راه راه باشد، در حالی که بال‌های طاووس ماده معمولا قهوه‌ای یکدست هستند.

پا‌های طاووس نر کمی بلندتر از طاووس ماده است. هم طاووس نر و هم طاووس ماده بر روی پا‌های خود سیخک (خار) دارند که در طاووس نر زودتر رشد می‌کند. این سیخک‌ها در طاووس ماده بسیار کوتاه هستند. طاووس‌ها در زمان مبارزه بر سر قلمرو از این سیخک‌ها استفاده می‌کنند.

نمایش خیره کننده باز کردن دم در طول فصل جفت گیری، یک ویژگی رفتاری از طاووس نر است که در دیگر زمان‌ها تمایل به انزوا و تنهایی دارد. آن‌ها از این نمایش دم در جذب طاووس ماده برای جفتگیری استفاده می‌کنند. گفته می‌شود که طاووس نر پر‌های خود را بالا و باز نگه می‌دارد تا از فاصله دور توسط طاووس ماده دیده شود. طاووس نر در ساخت لانه، مرحله روی تخم نشینی یا مراقبت از جوجه، نقشی ایفا نمی‌کند. تمام این وظایف به عهده طاووس ماده است.

بر خلاف طاووس هندی، طاووس سبز نر و ماده تفاوت بسیار کمی با هم دارند. اگرچه هر دو شبیه به هم هستند، اما طاووس نر دم بلندتری داشته (حدود دو متر)؛ و پر‌های پوشاننده آن‌ لکه‌هایی شبیه به چشم دارد. طاووس ماده دم بسیار کوتاه‌تری داشته و رنگ سبز آن بارزتر و برجسته‌تر است. پر‌های گردن در هر دو جنسیت به رنگ سبز متالیک بوده و شبیه به پولک هستند. پر‌های کاکل در طاووس نر بیشتر نوک تیز و مایل به رنگ آبی هستند، در حالی که پر‌های کاکل طاووس ماده سبزتر و دارای نوک‌های گردتری است. هر دو جنسیت در اطراف صورتشان، لکه‌ای زرد رنگ دارند. خطی که این لکه را جدا می‌کند، در نر‌ها به رنگ سیاه مایل به آبی و در ماده‌ها مایل به قهوه‌ای است.

این طاووس که بومی برخی از مناطق کنگو است، به دو گونه دیگر شباهتی ندارد. این طاووس دم کوتاه تری داشته و رنگ آن کمتر جذاب است. در حالی که طاووس نر پر‌هایی به رنگ آبی مایل به سیاه و سبز دارد، پر‌های طاووس ماده سبز متالیک است. هر دو جنسیت، پوستی قرمز و عریان بر روی گردن خود دارند. کاکل طاووس نر از پر‌هایی سفید و شبیه به مو تشکیل شده است، در حالی که کاکل طاووس ماده کوتاه‌تر و دارای پر‌های قهوه‌ای است.