واژه صبح صادق و صبح کاذب یعنی چه؟ این دو واژه چه تفاوتی با هم دارند؟
در بامدادان، دو هاله نور در آسمان مشرق دیده می شود که یکی صبح کاذب و دیگری صبح صادق نامیده می شود. در قرآن از صبح صادق با تعبیر “خیط الابیض” یاد شده است که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در روزه، حرام شده و آغاز وجوب نماز صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، بین الطلوعین گفته می شود.
به عبارت دیگر، صبح کاذب منطقه البروجی، لحظه‌ای است که شب به پایان رسیده و برای اولین بار بعد از پایان شب، نور سفیدی در افق (در سمت مشرق) پیدا می‌شود و این سفیدی به شکل عمودی از نور است. در این لحظه، اگرچه شب به پایان رسیده، ولی هنوز وقت نماز صبح نرسیده است، به همین جهت به آن صبح کاذب یا فجر کاذب گفته می شود.
علت این پدیده انعکاس ضعیفی از نور خورشید در اثر غبارهای موجود در جوّ است که به صورت مخروط نورانی کم فروغی در امتداد منطقه البروج به هنگام طلوع خورشید مشاهده می شود. روشنایی آن به قدری کم است که فقط از نواحی بسیار تاریک می توان آن ها را به سادگی تشخیص داد و در شهرهای بزرگی مانند تهران، دیدن آن ها عملا غیرممکن است.
این پدیده در مناطق استوایی به خوبی قابل رﺆیت است. این نور هنگام غروب خورشید نیز دیده می شود.
صبح صادق، زمانی است که نور سفید افق پراکنده شود و دقایقی پس از فجر کاذب اتفاق می افتد. این لحظه، آغاز فجر صادق و اول وقت نماز صبح بوده و به تدریج که درخشندگی فجر صادق بیشتر شود ستاره ها نیز ناپدید می شوند. با طلوع نخستین پرتو لبه بالای خورشید، وقت نماز صبح پایان می یابد.
برای تکمیل اطلاعات مراجعه کنید به:
عروه الوثقی، ج۱، ص ۳۸۸٫
نهایت التقریر، ج۱، ص ۱۵۲٫
تحریر الوسیله، ج۱، ص ۱۱۲٫
– دکتر ملیحه متغیر
شبکه ریشه شناسی، دانشگاهی برای ریشه یابی واژه های زبان فارسی.
