زندگینامه مرثیهسرای معروف ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ
ﻣُﺤﺘَﺸَﻢﮐﺎﺷﺎﻧﯽ (۹۹۶-۹۰۵ﻩ.ﻕﺩﺭﮐﺎﺷﺎﻥ) ﺷﺎﻋﺮ ﭘﺎﺭﺳﯽﮔﻮﯼ ﺳﺪﻩٔ ﺩﻫﻢ ﻫﺠﺮﯼ ﻭ ﻫﻢ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﯾﮑﻢ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮﺩ . ﺷﻐﻞ ﺍﺻﻠﯽ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺑﺰﺍﺯﯼ ﻭ ﺷَﻌﺮﺑﺎﻓﯽ ﺑﻮﺩ و ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ را در ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺯﯾﺴﺖ. ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺍﺯ ﭘﯿﺮﻭﺍﻥ ﻣﮑﺘﺐ ﻭﻗﻮﻉ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﻣﺮﺛﯿﻪﺳﺮﺍﯼ ﺷﯿﻌﻪ ﺍﺳﺖ.
ﺗﺮﮐﯿﺐﺑﻨﺪ «ﺑﺎﺯ ﺍﯾﻦ ﭼﻪ ﺷﻮﺭﺵ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ» ﻣﻌﺮﻭﻑﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺸﺘﮕﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﮐﺮﺑﻼ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺍﺳﺖ. ﻭﯼ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺯﯼ ﻧﯿﺰ ﯾﺪ ﻃﻮﻻﯾﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﮑﺎﯾﺎﺕ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺯﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﻭ ﻧﺜﺮ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺟﻼﻟﯿﻪ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺷﺎﻃﺮ ﺟﻼﻝ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻣﺬﮐﺮ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ۶۴ ﻏﺰﻝ ﻭ ﺷﺄﻥ ﻧﺰﻭﻝ ﻫﺮ ﻏﺰﻝ ﻭ ﺷﺮﺡ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﺜﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮﺩ .
ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ
ﮐﻤﺎﻝﺍﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻟﻘﺐ ﺷﻤﺲاﻟﺸﻌﺮﺍﯼ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺳﺪﻩ ﺩﻩ ﻫﺠﺮﯼ ﻭ ﻫﻢ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﯼ ﺩﺭ ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺯﺍﺩﻩ ﺷﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﺑﯿﻊ ﺍﻻﻭﻝ ﺳﺎﻝ ۹۹۶ﻫﺠﺮﯼ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺤﻞ ﺩﻓﻦ ﺍﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺎﻡ ﭘﺪﺭﺵ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﯿﺮﺍﺣﻤﺪ ﺑﻮﺩ. ﮐﻤﺎﻝﺍﻟﺪﯾﻦ ﺩﺭ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﯾﻨﯽ ﻭ ﺍﺩﺑﯽ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺷﻌﺮﺍﯼ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ .
ﺷﻌﺮﻫﺎﯼ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺩﺭﺩ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﺷﯿﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻭﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺍﯾﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯾﮏ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺻﻔﻮﯾﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ.
محتشم کاشانی ﻧﺎﻡﺁﻭﺭﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺪﯾﺤﻪﺳﺮﺍﯼ ﺷﯿﻌﻪ
ﻣﻄﻠﻊ «ﺑﺎﺯ ﺍﯾﻦ ﭼﻪ ﺷﻮﺭﺵ ﺍﺳﺖ …» ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﻧﺮﺍﻗﯽ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻫﻮﺍﺩﺍﺭﺍﻥ ﺷﯿﻌﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻭﯾﮋﻩﺍﯼ ﺩﺍﺭﺩ. ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﯿﺐﺑﻨﺪ ﯾﺎﺩﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺷﻌﺮﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺣﻪﻫﺎﯾﺸﺎﻥ ﺳﻮﺩ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺍﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﺪﻗﯽ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩﯼ (ﺳﺎﮐﻦ ﮐﺎﺷﺎﻥ ) ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻧﯽ چون ﺗﻘﯽﺍﻟﺪﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ «ﺧﻼﺻﻪﺍﻟﺸﻌﺎﺭ»، ﺻﺮﻓﯽ ﺳﺎﻭﺟﯽ، ﻭﺣﺸﺘﯽ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﻭ ﺣﺴﺮﺗﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﺍﺩ .
ﻭﯼ ﺑﺎ ﺳﺮﻭﺩﻥ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺑﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﺷﻬﺪﺍﯼ ﮐﺮﺑﻼ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﺍﻭﻝ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪ ﻭﯼ ﺑﺎﺑﯿﺖ «ﺑﺎﺯ ﺍﯾﻦ ﭼﻪ ﺷﻮﺭﺵ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ؟ / ﺑﺎﺯ ﺍﯾﻦ ﭼﻪ ﻧﻮﺣﻪ ﻭ ﭼﻪﻋﺰﺍ ﻭ ﭼﻪ ﻣﺎﺗﻢ ﺍﺳﺖ ؟» ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺍﻻﯾﯽ ﺩﺭ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﺳﺮﺍﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩ.
ﻭﯼ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﯼ ﺭﺍﻩ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﺼﯿﺪﻩ ﻭ ﻏﺰﻟﻬﺎﯼ ﺯﯾﺒﺎﯾﺶ ﻣﻮﺭﺩ ﻟﻄﻒ ﺷﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩ ﺷﻌﺮﺍﯼ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺖ ﻭﻟﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﺍﺕ ﺩﯾﻨﯽ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺷﯿﻌﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺻﻔﻮﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺍﯾﻦ ﻣﺬﻫﺐ ( ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞﻣﺬﺍﻫﺐ ﺍﻫﻞ ﺳﻨﺖ ) ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﯾﺶ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻭ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺍﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺑﯽ ﺑﺪﯾﻞ ﺑﻮﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﻣﺤﺘﺸﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯﺑﺰﺭﮒﺗﺮﯾﻦ ﺷﻌﺮﺍﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﮏ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻃﻬﺎﺭ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺪﻝ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭﺵ ﺩﺭ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻓﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﯾﺎﻓﺖ، ﺑﻄﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﻭﯼ ﺭﺍ ﻣﻌﺮﻭﻑﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺮﺛﯿﻪ ﮔﻮﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺑﺎﺭ ﺳﺒﮏ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﻭﺩﻥ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ.
ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺩﺭ ﺳﻮﮒ ﻏﻢ ﻣﺮﮒ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺑﯿﺎﺕ ﺯﯾﺒﺎﺋﯽ ﺩﺭ ﻏﻢ ﻫﺠﺮ ﺍﻭ ﺳﺮﻭﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﯾﺶ ﻣﺮﺛﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺟﺎﻧﺴﻮﺯ ﮐﺮﺑﻼ، ﻋﺎﺷﻮﺭﺍﯼ ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻭ ﻣﺼﯿﺒﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .
ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﻣﺤﺘﺸﻢ کاشانی
ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺩﺭ ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﻭﯼ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ – ﻭﺍﻗﻊدرﻣﺤﻠﻪ ﻣﺤﺘﺸﻢ- ﺯﯾﺎﺭﺗﮕﺎﻩ ﻋﻤﻮﻡ ﺍﺳﺖ .
ﯾﮑﯽاز ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﺍﺧﯿﺮ ﻣﺴﻮﻭﻻﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺩﺭﻣﻌﺮﻓﯽ ﺍﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﭘﺮ ﺁﻭﺍﺯﻩ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﯼ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﺎﯾﺰﻩ ﺍﺩﺑﯽ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩ.
