واژه مزخرف یعنی چه؟ + ریشه شناسی واژه مزخرف
مزخرف یا به صورت دقیق تر مُزَخرََف؛ واژه اى با معنى زیبا ولى کاربردى متفاوت!
در کلمه یعنی بسیار طلا‌اندود و جواهر نشان شده، ولی در اصطلاح یعنی بی حاصل، بی مورد، غیر قابل کاربرد و حتی نازیبا. مزخرف کاری یکی از مشاغل وابسته به جوهر‌سازی و طلاسازی بوده است. چیزی شبیه به «مِخراج‌کاری» (که در آن نگین یا جواهر را روی بستری از طلا یا نقره مانند انگشتر، گردن بند و یا گوشواره سوار و محکم می کنند.) در مزخرف کاری بستر کار طلا نیست. بلکه ممکن است شمشیر، تاج، عصا و یا حتی جامی خاص از جنس فلز یا چوب باشد که توسط مزحرف کار با ورقه هایی از طلا و نقره اندود شده و با انواع سنگ های قیمتی تزیین می شود.
مزخرف کاری تقریباً در همه جای تاریخ ایران دیده می شود. شمشیرهای مرصع یافت شده از دوران هخامنشیان تا عصاهای پر اغراق دوره ی قاجار نشان دهنده تمایل شدید پادشاهان و ثروتمندان به این هنر است. دوره اوج مزخرف کاری به عصر صفویه باز می گردد که در آن انواعی از تاج ها، شمشیرها و خنجرهای مرصع ساخته شد که به معنی واقع کلمه زیبا بودند.
اما چون به دوران قاجار می رسیم این هنر به بیراهه کشیده می شود. مزخرف کاری نیز همچون سایر شاخه های هنری ـ از شعر تا موسیقی و معماری ـ در این دوران از مسیر اعتدال خارج شده و به جای زایش پدیده ای زیبا، آنچنان اغرق گرا می شود که به کلی از زیبایی تهی می گردد. آن چنان که گاهی از فرط اغراق در افزودن نگین و سنگ و جواهر به مثلا یک شمشیر، به گونه‌ای آن را سنگین و زمخت می کردند که دیگر حتی برای نمایش دادن هم فرد نمی توانست آن را بر کمر ببندد و آنقدر در این راه به افراط رفتند که دیگر کسی مایل به چنین سفارش هایی نبود. از سوی دیگر هزینه کار به قدری بالا رفته بود که حتی متمولین هم گرایش خود را به این صنعت از دست دادند. با افول دولت قاجاریه این صنعت نیز افول کرده، کم کم فراموش شد.
اما اصطلاح مزخرف و خاطره ی کاری که حاصلی نداشت جز تجمل و صرف هزینه ی بی مورد، در خاطر مردم ماند. آنچنان که وقتی امری غیرقابل استفاده، نازیبا و اغراق شده و خارج از انتفاع باشد می‌گویند مزخرف است. وقتی کسی سخن پرحاشیه و پر از کلمات ثقیل و به ظاهر زیبا اما بی حاصل می گوید و حرفش سر و ته درست و حسابی ندارد می‌گویند مزخرف می گوید یا مزخرف می‌بافد و وقتی آرایشگری، نوعروسی را از فرط غلظت آرایش و استفاده از رنگ های بی ربط بیشتر چندش آور ساخته تا زیبا، می گویند :«عروس رو مزخرف درست کرده» و این گونه است که کلمه ای که در اصل معنی زیبا داشته به تدریج تغییر معنی داده و تداعی گر نازیبایی شده است.
