واژه ” نکاح” به چه معناست؟

آیا معنای اصلی واژه «نکاح» جماع است؟

پاسخ اجمالی

واژه «نکاح» از ریشه «نکح» بوده و معنای آن در بیشتر موارد تزویج و عقد ازدواج است؛ یعنی زن گرفتن و تشکیل خانواده. البته این واژه به معناى هم‌بستری و جماع نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لسان العرب از قول ازهری و جوهری می‌گوید: اصل «نکاح» در کلام عرب به معنای هم‌بستری است.[۱]
در همین راستا برخی مفسران هم معتقدند اصل «نکاح» به معنای جماع است، و بر اثر کثرت استعمال در معنای عقد هم به کار رفته است.[۲]
از آن‌سو، برخی معتقدند که هم‌بستری را نباید معنای اصلی «نکاح» دانست، اگرچه از آثار نکاح به لحاظ تولید نسل و تشکیل خانواده، مجامعت می‌باشد.[۳]
راغب اصفهانی در همین زمینه می‌گوید: «نکاح» در اصل براى عقد بوده و سپس به طور استعاره برای هم‌بستری مورد استفاده قرار می‌گیرد، و محال است که اوّل برای جماع وضع شده باشد، و پس از آن به استعاره در عقد به کار رفته باشد؛ زیرا نام‌هاى جماع همه کنایات‌‏اند و عرب تصریح به آن‌را قبیح می‌‌داند، و این غیر ممکن است که با لفظ قبیح از غیر قبیح تعبیر آورند؛ یعنى لفظى که براى جماع وضع شده، در عقد خواندن به کار برده باشند.[۴]
گفتنی است تقریباً در تمام موارد، آنچه از واژه «نکاح» در قرآن کریم آمده به معناى تزویج و ازدواج است و در روایت پیامبر(ص) که فرمود: «النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی‏»،[۵] همان عقد ازدواج است؛ زیرا این‌ سخن که ازدواج، سنّت من است، قطعاً تنها هم‌بستری مورد نظر آن‌حضرت نبوده، بلکه ایشان در مقام توصیه به ازدواج و تشکیل خانواده چنین گفتاری را بیان فرمودند.

[۱]- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ‏۲، ص ۶۲۶، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

[۲]- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏۳، ص ۴۵، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۳]- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ‏۱۲، ص ۲۳۵، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.

[۴]- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۸۲۳، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۵]- شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص ۱۰۱، مطبعه حیدریه، نجف، بى‌تا.