عوارض واکسن آسترازنکا پس از تزریق چیست؟ + پیشگیری
به‌دنبال بروز برخی عوارض نادر مانند لخته شدن خون پس از تزریق واکسن آسترازنکا برخی کشورها تزریق آن‌را برای افراد زیر۵۰ تا ۶۰ سال متوقف کردند. حتی دانمارک به‌طور کلی تزریق این واکسن را به‌دلیل بروز عوارض جانبی متوقف کرده است اما در بسیاری از کشورها و ازجمله ایران تزریق این واکسن انجام می‌شود و تاکنون میلیون‌ها دوز از این واکسن تزریق شده و نقش مهمی در کنترل عالمگیری کووید-۱۹ داشته است. ابتدا توصیه می‌شد این واکسن ترجیحا برای افراد بالای ۵۰ سال استفاده شود و از سایر واکسن‌های موجود برای واکسیناسیون افراد کمتر از ۵۰ سال استفاده شود. اما از آنجا که واکسن آسترازنکا مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است و سطح ایمنی قابل قبولی(حدود ۸۰ درصد) را نیز نسبت به ویروس کووید-۱۹ در بدن ایجاد می‌کند، تزریق آن برای هیچ‌یک از گروه‌های سنی و جنسی بالای ۱۸ سال منع مصرف نداشته و عوارض آن بر اساس گزارش صریح سازمان جهانی بهداشت بسیار نادر و قابل اغماض است؛ یعنی بروز این عارضه نادر، حدود چهار در یک میلیون فرد واکسینه شده برآورد شده است؛ در حالی‌که میزان بروز این عارضه بعد از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ بیش از هزار برابر بیشتر از احتمال بروز بعد از واکسن است!
با این حال به‌دلیل نگرانی‌های زیادی که بسیاری از هموطنان همچنان نسبت به تزریق واکسن کرونا و بهویژه واکسن آسترازنکا دارند و نسبت به واکسیناسیون که مطمئن‌ترین راه برون‌رفت از بحران جهانی کروناست، تردید دارند با دکتر محمدحسین نجفی، متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوبلاستی درباره عوارض قلبی- عروقی احتمالی پس از تزریق واکسن کرونا گفت‌وگو کرده‌ایم.
التهاب عضله قلب و واکسن کرونا
*آیا التهاب عضله قلب از عوارض ثابت‌شده تمام واکسن‌های کروناست؟ یا این‌که فقط برخی واکسن‌ها ممکن است چنین عوارضی را ایجاد کنند؟
در مورد تمام واکسن‌های کووید-۱۹ که در حال حاضر در دنیا موجود است یک‌سری عوارض کلی وجود دارد و یک‌سری عوارض خاص مربوط به برخی واکسن‌ها مطرح است. برای مثال تمام واکسن‌ها ممکن است عوارضی مثل تب، درد محل تزریق و درد عضلانی را ایجاد کند. اما گاهی ممکن است برخی واکسن‌ها عوارضی را به‌صورت اختصاصی ایجاد کند.
در مورد «میوکاردیت» یا التهاب عضله قلب یا «میو پریکاردیت» که التهاب عضله و پرده دور قلب است در مورد تمام واکسن‌ها ممکن است اتفاق بیفتد. چنان‌که مراجعات بیماران مختلف نیز مؤید این مسأله است. ناگفته نماند علائم ناشی از این دو عارضه شامل تنگی‌نفس، تپش قلب و درد قفسه سینه می‌شود.
*التهاب عضله قلب از عوارض احتمالی ثابت شده در مورد واکسن آسترازنکاست؟
بله، با این واکسن ممکن است این اتفاق بیفتد ولی همان‌طور که گفتم با واکسن‌های دیگر هم محتمل است و احتمال بروز این عارضه تقریبا در مورد تمام واکسن‌های با ضریب معدود محتمل است.
*چه کسانی بر‌اساس مشاهدات صورت گرفته بیشتر در معرض این عارضه هستند؟
اصلا این مسأله قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است به‌صورت تصادفی اتفاق بیفتد.
* نشانه‌های احتمالی که مؤید بروز این عارضه پس از تزریق واکسن است شامل چه مواردی می‌شود؟
معمولا میوکاردیت خودش را با تنگی‌نفس، به‌خصوص تنگی‌نفس فعالیتی نشان می‌دهد و بیماران ممکن است هنگام خوابیدن هم در مراحل پیشرفته‌تر احساس تنگی‌نفس کنند. تشخیص این عارضه هم با اکوکاردیوگرافی ممکن خواهد بود.
راه های پیشگیری از عوارض واکسن کرونا
*چه راهکارهایی برای پیشگیری از این عوارض احتمالی به کسانی که واکسن آسترازنکا را تزریق می‌کنند پیشنهاد می‌شود؟
هیچ راهی برای جلوگیری از بروز عوارض واکسن وجود ندارد و استفاده از هیچ دارویی توصیه نمی‌شود. فقط هنگام بروز سردرد شدید، درد قفسه سینه و شکم‌درد و ایجاد اختلالات خون‌رسانی در اندام تحتانی باید پزشک با انجام آزمایشاتی بررسی کند که آیا اختلال عملکرد پلاکت‌ها در اثر تزریق واکسن ایجاد شده است یا خیر.
*آیا مصرف بیشتر مایعات و انجام ۴۵ دقیقه پیاده‌روی روزانه تا چند روز پس از تزریق واکسن در پیشگیری از بروز چنین عوارضی درست و مؤثر است؟
به‌هیچ‌عنوان مصرف مایعات یا فعالیت تحرکی بیشتر، احتمال ابتلا به میوکاردیت در اثر تزریق واکسن کرونا را نمی‌تواند کاهش دهد.
*آیا این‌که جوانان هم در معرض عوارض قلبی پس از تزریق این واکسن قرار دارند صحت دارد؟
واقعا این مسأله دقیقا قابل‌پیش‌بینی نیست اما نکته مهم آن است که میزان میوکاردیت به‌دنبال تزریق واکسن کرونا آنقدر کم است که به‌هیچ عنوان نباید باعث شود افراد از تزریق واکسن اجتناب کنند. توصیه اکید ما این است که تمام افراد واکسن را تزریق کنند.
*مصرف داروهایی را برای پیشگیری از بروز لخته خون پس از تزریق واکسن (بهویژه آسترازنکا) توصیه می‌کنید؟
در هیچ جای دنیا اثبات نشده است مصرف داروهایی مثل آسپرین یا وارفارین از ایجاد احتمال لخته‌زایی ناشی از تزریق واکسن جلوگیری کند ولی اگر فرد دچار علائمی مثل سردرد، درد قفسه سینه همراه با تعریق، درد شکم یا اختلال خون‌رسانی در اندام تحتانی شود بهتر است از داروهایی که از جانب متخصص قلب یا خون داده می‌شود، استفاده شود تا از گسترش لخته‌زایی جلوگیری شود. توجه داشته باشید احتمال میزان لخته‌زایی واکسن‌ها بسیار بسیار پایین است و اگر شخصی علائم بالا را داشت باید از روش‌های تشخیصی برای بررسی عروق قلب استفاده کند.
