القاب روحانیون بر چه اساس انتخاب می شود و معانی آنها چیست؟

در دوره اخیر روحانیون را براساس القابی نام‌گذاری می‌کنند. این القاب در گذشته به معنی دیگری بوده اند و در طول زمان تغییر پیدا کرده اند. هر یک از این القاب معنای خاص خود را دارند و به فرد جایگاه خاصی می‌دهند. از جمله این القاب لقب آیت الله و حجت الاسلام است. اما این لقب‌ها را چگونه و بر چه اساسی برای روحانیون انتخاب می‌کنند؟ چه معانی دارند و تفاوت آن‌ها در چیست؟ در این مقاله تفاوت آیت الله و حجت الاسلام را بیان می‌کنیم تا توانسته باشیم آشنایی و اطلاعات شما را در این زمینه بالا ببریم. با ما همراه باشید.

تفاوت آیت الله و حجت الاسلام

دوره‌ی تحصیل طلاب سه دوره است. این سه دوره شامل دوره (مقدماتی، سطح و خارج) است. در این مسیر فقه و اصول فقه از دروس اصلی به شمار می‌آیند و دیگر رشته‌ها مانند فلسفه و کلام و تفسیر در حاشیه قرار دارد.
به طلاب و روحانیون با توجه به مرحله‌ای که در آن هستند و یا پشت سر گذرانده اند القابی داده می‌شود. این القاب هر کدام ویژگی خاص خود را دارند و با هم متفاوتند. دو لقب آیت الله و حجت الاسلام با هم تفاوت دارند و تفاوت‌های آن‌ها در این است که لقب حجت الاسلام را به کسی می‌دهند که در مراحل اولیه‌ی تحصیلات حوزوی هستند و درجه‌ی ثقه‌الاسلامی را پشت سر گذاشته اند. اما آیت الله را به کسی می‌گویند که علاوه بر کامل کردن تحصیلات فقهی، چندین سال به تدریس در زمینه خارج فقه پرداخته باشند. در واقع آیت الله شخصی است که به مرحله اجتهاد رسیده است و در یک و یا چند زمینه فقهی می‌تواند صاحب نظر باشد. افرادی که لقب آیت الله را گرفته اند برای انجام فروع دین از خود تقلید می‌کنند و مجاز به تقلید از مرجع تقلید نیستند.

در زیر به ترتیب این القاب بر اساس سطح اشاره می‌کنیم تا این تفاوت ها بهتر مشخص شود:

ثقه الاسلام:  به طلاب مبتدی و مقدمات‌خوان اطلاق می‌شود.

حجت الاسلام: به طلاب دوره‌ سطح گفته می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین: پس از ورود طلاب دوره سطح به مرحله بعد و دوره درس خارج، به آنان لقب «حجت الاسلام و المسلمین» داده می شود.

آیت الله: طلبه ای که دوره‌ی خارج را با موفقیت گذرانده و به درجه اجتهاد رسیده باشد می‌گویند.

آیت الله العظمی: به مراجع تقلید «آیت الله العظمی» گفته می‌شود. مرجع تقلید مجتهد اعلم جامع الشرایط است. هر مجتهدی به مقام مرجعیت نمی‌رسد.

لقب آیت الله و ویژگی‌های آن

لقب آیت الله را برای افرادی استفاده می‌کنند که بالاترین درجات تحصیل در نظام آموزشی مربوطه را گذرانده باشند. در این صورت است که افراد به مقام اجتهاد می‌رسند، بنابراین افرادی که لقب آیت الله را گرفته اند به مقام اجتهاد رسیده و مجتهد محسوب می‌شوند. کسی که به درجه اجتهاد رسیده باشد با استفاده از علوم و مبانی فقهی خود می‌تواند علوم دینی را استنباط کند. افراد مجتهد نیز خود به دو گروه تقسیم می‌شوند. افراد مجتهدی که در برخی زمینه‌های فقه اجتهاد دارند و در این زمینه‌ها می‌توانند مردم را مطلع کنند و به این دسته مجتهد متجزی گفته می‌شود و گروه دیگر در تمام زمینه‌ها اجنهاد دارند. برای رسیدن به درجه اجتهاد لازم است که تحصیلات لازم در زمینه فقه و اصول احکام گذرانده شود. همچنین برای رسیدن فرد به درجه آیت الله و گرفتن لقب آیت الله بایستی علاوه بر گذراندن این تحصیلات، برای مدت چند سال دروس خارج فقه یا اصول را مطالعه و تدریس کرده باشد؛ بنابراین واژه آیت الله به افرادی اطلاق می‌شود که در زمینه فقه و اصول به درجات بالا رسیده باشند و اگر تحصیلات آن‌ها در زمینه کلام و فلسفه باشد و تحصیلات فقهی نداشته باشند نمی‌توانند لقب آیت الله بگیرند.

لقب حجت الاسلام و ویژگی‌های آن

حجت الاسلام به معنی دلیل و برهان اسلام است و به طلابی گفته می‌شود که در دوره سطح هستند. دوره سطح دوره‌ای است که در آن طلاب بایستی سه کتاب را مطالعه کنند. این کتاب‌ها به نام‌های فرائد الاصول معروف به رسائل، کفایه الاصول و مکاسب هستند. این کتاب‌ها را فقه و اصول استدلالی تشکیل می‌دهد و نحوه‌ی تدریس آن‌ها به صورت متن محور است. این مرحله معمولا چهار سال طول می‌کشد. به طلابی که در این مرحله هستند حجت الاسلام می‌گویند. در واقع حجت الاسلام مرحله‌ای بین ثقه‌الاسلام و حجت الاسلام والمسلمین است. از درجه ثقه‌الاسلام بالاتر و از درجه حجت الاسلام و المسلمین پایین‌تر است.

منبع: ستاره