بررسی تاریخچه ساز دف
محمد سیمری ؛ اختصاصی جدول یاب
موسیقی می تواند ما را سرگرم کند و همین‌طور منشا لذت و آرامش خاطر ما باشد. جالب است بدانید براساس جدیدترین مطالعات و پژوهش ها مشخص شده است که موسیقی، نقش بسیار مهمی در زمینه ی مدیریت درد و رنج در آدمی دارد.
در یکی از مطالعات و پژوهش های انجام شده بر روی مبتلایان به بیماری فیبرومیالژی (بد نیست بدانید بیماری فیبرومیالژی به نوعی درد اسکلتی عضلانی شدید همراه با خستگی، مشکلات خواب، مشکلات حافظه و همچنین بدخلقی در آدمی گفته می شود) مشخص شده است بیمارانی که روزانه یک ساعت به موسیقی گوش کرده اند در مقایسه با گروهی از بیماران که به موسیقی گوش نکرده اند، شاهد کاهش چشمگیر درد بوده اند!
این نتایج نشان می دهد موسیقی درمانی می تواند ابزاری مهم و ایده آل در درمان دردهای مزمن باشد.
یکی از پرطرفدارترین سازهای ایرانی، ساز دف می باشد. جالب است بدانید ساز کوبه ای دف در میان بانوان ایرانی بسیار رواج پیدا کرده است و محبوب می باشد. ساز دف شبیه به ساز دایره، اما بزرگ تر از آن (با قطری حدود ۷۰ سانتی متر) و با صدایی بم تر است!
درباره ی تاریخچه ی ساز دف، از سازهای ضربی ایرانی بد نیست بدانید نخستین اطلاعات یافت شده پیرامون ساز دف مربوط به دوره ی ساسانیان می باشد؛ در زبان پهلوی به این ساز، دپ گفته می شد! حضور ساز دف در سنگ نوشته های موجود در بیستون، حاکی از پیشینه ی تاریخی این ساز محبوب حتی قبل از اسلام است همچنین در دوران پیش از اسلام، دف در موسیقی سنتی ایرانی و کردی مورد استفاده فراوان قرار می گرفت.
چنان که در کتاب های موسیقی و نوشته ها و اشعار بر آمده است، در دوره ی اسلامی ایران، این ساز برای پشتیبانی از دیگر سازها و همچنین حفظ وزن به کار می رفته است؛ ساز دف، رکن اصلی مجالس عیش و طرب و محافل اهل ذوق وعرفان بوده است. ساز دف در اسلام از سازهای مجاز و حلال می باشد؛ به همین سبب پیروان بسیاری از فرقه ها و طریقت ها از جمله فرقه ی نقشبندیه از آن استفاده ی فراوان می کنند.
ساز دف شامل حلقه ای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیده شده است؛ در داخل جدار چوبی آن نیز چیزی در حدود ۴۰ حلقه ی فلزی قرار گرفته است و آن را با ضربه های انگشت می نوازند. جالب است بدانید در کتاب های لغت درباره معنی دف یا دایره می نویسند:
” آن چنبری است از چوب که بر روی آن پوست کشند و بر چنبر آن، حلقه ها آویزند. “
در منطقه ی آذربایجان به ساز دف، قاوال نیز می گویند، که در اجرای قطعات سازی و آوازی مردمان این منطقه، نقش عمده و قابل توجهی را ایفا می کند.
در زمان گذشته، برای آن که ساز دف طنین و صدای بهتری داشته باشد، بر روی دف پوست آهو می کشیدند. درباره ی حلقه های فلزی آویخته شده در داخل جدار چوبی دف بد نیست بدانید این حلقه ها با فواصل مساوی، صدایی زنگ وار تولید می کنند که به همراه صدای اصلی ساز، حالتی دلنشین را به وجود می‌آورند. ساز دفی را که بر آن زنگوله تعبیه می کنند، دف زنگی می گویند. همچنین در گذشته به دست زدن با وزن و به اصطلاح بشکن زدن نیز خمبک یا خمبک می گفتند!
درباره ی نحوه ی نگه داشتن این ساز به هنگام اجرا بایستی گفت فرد نوازنده، انگشت شست خود را درون ساز دف می گذارد و با بقیه ی انگشتان هر دو دست، بر روی سطح پوستی ساز می کوبد. فرد نوازنده در هنگام نواختن دف، با تکان هایی که به ساز می دهد، سبب لرزش حلقه های آویزان در جدار داخلی ساز می گردد و از این طریق صدای زنگ واری همراه با کوبش پوست به وجود می آید؛ صدایی بس زیبا و دلربا!
هیچ یک از صداهای تولید شده در ساز دف، ارتفاع معینی ندارند.
در انتها بد نیست بدانید ساز دوار دف در اندازه ها و اشکال مختلفی در کشورهای اسلامی مورد استفاده قرار می گیرد! نوعی از ساز دف که در کشورهای مصر، سوریه و همچنین الجزایر متداول است به شکل مربع می باشد! به همین دلیل به این نوع ساز دف، ” دف مربع ” یا ” دف چهار گوش ” می گویند.
