هنر سکوت کردن را چگونه بیاموزیم؟
شما چقدر مراقب عضو پرکار بدنتان هستید شده گاهی به آن استراحت دهید و یا کنترلش کنید تا در مواقع ضرورت از آن استفاده کنید؟ و یا چقدر در زندگی به آنچه می‌گویید و به تأثیر کلام خود بر دیگران فکر می‌کنید؟ همانطور که می‌دانیم زبان با آن که حجم کوچکی نسبت به سایر اعضای بدن دارد، اما کارایی بسیار زیادی دارد و به همین علت هم چنانچه درست عمل نکند گناهان زیادی را برای فرد ایجاد می‌کند. حرف زدن و رابطه کلامی مناسب با دیگران داشتن از اصلی‌ترین راه‌های ارتباط جمعی است، ولی آیا هر حرف و گفت‌وگویی را باید نشانه ارتباط کلامی خود بدانیم.
کوهی از گناه در پس زبان ما نهفته است
درست سخن گفتن آن هم در زندگی خانوادگی یک مهارت است؛ مهارتی که باید آن را یاد بگیریم. آداب چگونه سخن گفتن را باید از کودکی و در خانواده به فرزندان خود یاد بدهیم تا در بزرگسالی بتوانند بر زبان و گفتار خود کنترل داشته باشند. زبان می‌تواند بر عقل و تفکر انسان کنترل داشته باشد و افسار او را در اختیار خود بگیرد. بیشترین گناه انسان از طریق زبان او اتفاق می‌افتد. گناهانی که از زبان برمی‌خیزد، بسیار است که می‌توان به گفته بعضی‌ها صد‌ها مورد برشمرد، مانند: تهمت، دروغ، غیبت، سخن‌چینی، گواهی به باطل، اشاعه فحشا و نشر اکاذیب، بیهوده گفتن، ناسزاگویی، خشونت با زبان، اصرار بیجا، تکدی‌گری و چاپلوسی با زبان، مسخره کردن و آزاررسانی به دیگران با زبان، نکوهش دیگران، کفران نعمت با زبان، تبلیغ باطل و تشویق به گناه، وعده دروغ، بدزبانی و…
بر همین اساس رسول خدا (ص) می‌فرماید: «انّ اکثر خطایا ابن آدم فی لسانه؛ قطعاً بسیاری از گناهان انسان از ناحیه زبان او است.» ایشان در کلام هشدارآمیز دیگری می‌فرمایند: «در روز قیامت بیشترین گرفتار‌ها آنان هستند که بیهوده‌گو بوده و زبان لق و بی‌کنترل داشته‌اند.»
فراموش نکنیم که سخنان ما ثبت می‌شود
در سخن گفتن خود باید مراقب تمام کلمات و واژه‌هایی که استفاده می‌کنیم باشیم زیرا تمام صحبت‌های ما در جایی نوشته می‌شود. لحن کلام ما در بسیاری از گفت‌وگو‌ها می‌تواند تأثیر بیشتری بر مخاطب ما بگذارد پس باید مراقب لحن کلام خود در کنار واژه‌هایی که به کار می‌بریم باشیم. در این باره خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ إِنَّ عَلَیکُمْ لَحافِظینَ. کِراماً کاتِبین» (سوره انفطار، آیات ۱۱-۱۰)؛ و قطعاً بر شما نگهبانانى [گماشته شده]اند. [فرشتگان]بزرگوارى که نویسندگان [اعمال شما] هستند.
تمام داشته‌های درونی‌مان را با زبان آشکار نکنیم
بی‌شک تمام سخنان و گفت‌وگو‌های ما بخشی از خصلت درونی ما را بر دیگران آشکار می‌کند. هر کلامی که از دهان ما خارج می‌شود می‌تواند شخصیت ما را مشخص کند.
امام (ع) می‌فرمایند: «اى مردم! انسان ۱۰ خصلت دارد که زبان او آن‌ها را آشکار مى سازد: زبان، گواهى است که از درون خبر مى‌دهد. داورى است که به دعوا‌ها خاتمه مى‌دهد. گویایى است که به وسیله آن به پرسش‌ها پاسخ داده مى‌شود. واسطه‌اى است که با آن حاجت برآورده مى‌شود. وصف‌کننده‌اى است که با آن اشیا شناخته مى‌شود. فرماندهى است که به نیکى فرمان مى‌دهد. پنددهنده‌اى است که از زشتى بازمى‌دارد. تسلیت‌دهنده‌اى است که غم‌ها با آن آرامش مى‌یابد. حاضرى است که با آن کینه‌ها برطرف مى‌شود و دلربایى است که گوش‌ها با آن از لذت برخوردار مى‌شوند.» (کافى، ج. ۸، ص. ۲۰، ح. ۴)
با زبان خود دیگران را آزار ندهیم
با زبان خود به دیگران ظلم نکنیم. با تهمت و افترا دیگران را به دردسر نیندازیم. هرچه را برای خود دوست نداریم برای دیگران هم نخواهیم. جوانمرد باشیم و نیکی را برای دیگران بخواهیم. این‌ها همه مواردی است که رابطه مستقیمی با چگونگی استفاده از زبان دارد.
پیامبر (ص) می‌فرمایند: «هرکس در معاشرت با مردم به آنان ظلم نکند، دروغ نگوید و خلف وعده ننماید، جوانمردی‌اش کامل، عدالتش آشکار، برادرى با او واجب و غیبتش حرام است.» (خصال، ص. ۲۰۸، ح. ۲۸)
تمرین سکوت و گزیده‌گویی کنیم
در زندگی همیشه برای بهتر کردن ارتباط کلامی و غیرکلامی خود با دیگران به ما توصیه‌هایی می‌شود. از جمله این‌که پشت سر هم و مداوم صحبت نکنیم. به سخنان و اظهارات طرف مقابل به طور فعال گوش فرا دهیم. مطمئن باشیم آنچه را که می‌گوییم با تن صدا و زبان بدنی‌مان هماهنگی داشته باشد. خیلی آهسته یا خیلی بلند صحبت نکنیم. در طول ارتباط به فرد مقابل خود نگاه کنیم. مراقب ژست‌ها و حالات بدن خودمان باشیم. نشانه‌های غیرکلامی راوی را به شیوه‌ای ظریف تکرار کنیم تا ارتباطی گرم و صمیمی میان ما و او ایجاد شود. برای مثال اگر او می‌خندد، ما هم می‌توانیم با لبخندی ملایم پاسخی مثبت و انگیزه‌بخش به لبخند او بدهیم. اگر واقعاً هنگام سخن گفتن هیچ کدام از این موارد را رعایت نکنیم، اگر نمی‌توانیم زبان خود را کنترل کنیم و با آن دیگران را می‌آزاریم، پس بهتر است با خود تمرین سکوت کنیم. بهتر است سکوت کردن را تمرین کنیم و این مهارت را یاد بگیریم، چون استفاده‌های بسیاری برایمان دارد و در بیشتر موارد به آن احتیاج پیدا می‌کنیم. به شما پیشنهاد می‌کنیم این مهارت مثبت را حتماً به کار ببرید و اثرات مثبت آن را ببینید. با خود تمرین کنیم کمتر حرف بزنیم و بیشتر گوش بدهیم. وقتی سکوت می‌کنیم و در باب موضوعی فکر می‌کنیم می‌توانیم عکس‌العمل‌های بجایی از خود نشان دهیم. می‌توانیم رفتار و گفتاری داشته باشیم که باعث خوشنودی خود و مخاطب ما باشد. خداوند در سوره بقره آیه ۸۳ می‌فرمایند: «قولوا للناس حسنا»؛ با مردم به زبان خوش سخن بگویید. وقتی چنین آیات روشن و صریحی درباره خوشگویی، خوب حرف زدن و آداب سخن گفتن وجود دارد، وقتی خدا و رسولش و امامان معصوم (ع) اینقدر بر پاکیزه سخن گفتن تأکید دارند، پس بدانیم که زبان و کلام ما نباید به ورطه بدگویی بیفتد.
منبع: روزنامه جوان
