کهن ترین کلیسای جهان کجاست؟ | معرفی قره کلیسا

شاید برایتان عجیب باشد که قدیمی ترین کلیسای دنیا در ایران وجود داشته باشد. این کلیسا در۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌ است. قره کلیسا اولین کلیسای جهان است و بر روی مقبره طادی مقدس و بیش از سه هزار و پانصد نفر از پیروان دین مسیحیت در زمان اشکانیان در چالدران ساخته شد. در تاریخ ۱۷ تیرماه ۱۳۸۷ خورشیدی، مجموعه قره کلیسا، شامل ۳ کلیسای اصلی با نام‌ های قره کلیسا، سنت استپانوس و دزور دزور به ‌عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

نام کلیسا در زبان ارمنی کلیسای مقدس تادئوس است، تادئوس مقدس از حواریون مسیحی بود و برای تبلیغ دین مسیحی به این منطقه آمده بود. در سال ۶۶ بعد از میلاد مسیح تادئوس همراه با دختر پادشاه و چند نفر از افرادی که به دین مسیحیت روی آورده بودند به دستور پادشاه آن زمان کشور ارمنستان اعدام شکنجه شدند و زیر شکنجه کشته شدند. بدن بی جان آن ها را در زیر این محلی که امروز قره کلیسا بر روی آن ساخته شده دفن کردند. برخی معتقد هستند که معنی قره کلیسا، کلیسای سیاه است، ولی باید به این نکته تاریخی توجه داشت که زبان مردم آذربایجان تا قبل از نفوذ زبان ترکی، زبان آذری باستانی بوده‌ است.

تادئوس مقدس

در سال ۴۳ میلادی دو شخص به نام های تاتائوس و بارتقیموس برای ترویج آیین مسیحیت وارد شمال غربی ایران می شوند، در آن زمان اشکانیان در ایران حکومت می کردند و بسیاری از مردم زرتشتی بودند و بسیاری نیز به آیین مهر روی آورده بودند. پس از دعوت شاگردان مسیح به این آیین در ایران سه هزار و پانصد نفر مسیحیت را می پذیرند که از جمله آنان سانتروک یا سنادوک پادشاه ارمنیان به همراه دخترش ساندوخت بودند، پس از مدتی کوتاه، پادشاه از ایمان به مسیح روی گردان می شود و دستور می دهد که تمام افرادی که به این دین روی آورده اند را بکشند و حتی ساندوک دخترش را نیز در این راستا از دم تیغ می گذراند.

ساخت کلیسا

یکی از مورخان نامی ارمنی روایت کرده است که این کلیسا در اوایل دوران مسیحیت ساخته شد. گمان می رود که ساخت بنای اولیه در قرن چهام میلادی صورت گرفته باشد پس از این که در زمان پادشاهی تیرداد پادشاه اشکانی، در کشور ارمنستان دین مسیحیت به رسمیت شناخته شد از جزییات معماری این کلیسا، که به دست گریگور روشنگر ساخته شده بود اطلاعاتی موجود نیست. در طول دوران مختلف به علت جنگ های بسیاری که در منطقه درگرفت کلیسا دچار آسیب های زیادی شده که اصلی ترین آن ها پس از حمله چنگیز مغول در سال ۱۲۳۰میلادی بود که موجب شد بیشتر قسمت های کلیسا تخریب بشود ولی بعدها در زمان فرمانروایی هلاکو خان، کلیسا توسط خواجه نصیرالدین توسی مجددا ساخته شد.

در قرن۱۴ میلادی زلزله ای ویرانگر موجب از بین رفتن ساختمان قره کلیسا می شود و بنای موجود توسط اسقف زاکاریا و دو تن از برادران او به نام‌ های پطروس و سرکیس  طی ۱۰ سال مرمت و بازسازی شد و در سال ۱۴۰۱ میلادی بار دیگر درهای کلیسا به روی زائرین گشوده شد. همچنین کلیسا در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگ‌های سیاه و در سال ۱۸۱۰ میلادی به دستور سیمون بزنونی اسقف ماکو با سنگ ‌های سفید بازسازی گردید.

اولین کلیسای مسیحیت

کلیسای تاتائوس نخستین کلیسایی است که توسط مبشرین مسیح در دنیا ساخته شده و مسیحیان ارمنی هر سال در هفته آخر تیر و هفته اول مردادماه که مصادف با شهادت تاتائوس است، مراسم خاصی در این کلیسا برپا می دارند که در حین انجام مراسم از ورود سایرین به داخل کلیسا جلوگیری می شود پس اگر قصد بازدید از آن را دارید این زمان را انتخاب نکنید. امروزه نیز می توان رد گلوله را بر روی دیوارهای آن مشاهده کرد. هر زمانی که ارمنی ها احساس آرامش می کردند به مرمت و تعمیر کلیسای قدیمی می پرداختند.

آخرین بازسازی کلیسا در زمان عباس میرزا ولیعهد فتحعلی شاه انجام شد. اسقف ارمنی از او می خواهد تا این بازسازی را انجام دهد و این بازسازی امروز به رنگ سفید قابل مشاهده است. در این بازسازی آن ها بخش قدیم و جدی را با استفاده از ترکیب رنگ های سیاه و سفید با هم ادغام کردند و یک ترکیب جدید را ایجاد کردند. در ساخت این کلیسای جدید از نقش و نگار کلیسای جامع اچمیادزین، الهام گرفته شد تا به زیبایی هر چه تمام تر احداث شود.

به دستور عباس میرزا ساختمان جدید با سنگ ‌های سفید و حجاری ‌هایی بی نظیر در در ادامه کلیسای کهن و در ضلع غربی آن، ساخته شد اما در نهایت این کار به علت مرگ عباس میرزا ناتمام ماند. در دو کیلومتری شمال غرب کلیسا، نمازخانه ای وجود دارد که طبق گفته ها محل شهادت ساندوخت، اولین زن شهید مسیحی است که به سبب عقیده اش به مسیحیت جان خود را از دست داد و بر بالای تپه ‌ای به خاک سپرده شد.

منبع: الی گشت