ویروس کرونا و آزمون مدیریت امور جمعی

✍️دکتر محمد طبیبیان

برخی افراد به پدیده ها از این زاویه هم نگاه می کنند که از آن ها چه می توان فهمید و آموخت. چه رویکرد های پنهانی رو نمایی می شود چه سازو کار هایی از پرده بیرون می افتد و چه در سی می توان از هرتجربه که معمولاً پر هزینه و بعضاً بسیار پر هزینه است آموخت.

سعی اینجانب این بوده که از زمره آموزندگان باشم. این روزها پدیده ای که در خور توجه است شرایط کشور در برخورد با پدیده ویروس کرونا است.

یکم: این مشاهده وجود دارد که در کشور ما طی ده ها سال دولت ها برای مشکلات مختلف سر زنش شده اند اما کسانی که خود بعضاً یا کلاً مسئول ظهور مشکلات بوده اند انگشت انتقاد را متوجه دولت ها نموده اند. از گرانی گوجه فرنگی تا مشکلات بین المللی، بحران اقتصادی، گرانی ارز، گرانی بنزین، بیکاری، تورم، کمبود کالا ها، شکست در مناسبات خارجی…و اکنون مقابله با شیوع ویروس کرونا.
حتما دولت ها هم به دلیل انتخاب مدیران نا مناسب سهم خود را در ایجاد این شرایط داشته اند اما نه سهم صد درصد. باید توجه کنیم که رییس جمهور از نظر کلی در کشور ما تنها نماینده منتخب عمومی است، جایگاه رییس جمهور جایگاه مهمی برای حفاظت و حمایت است، همچنین شخص رییس جمهوری که رای عموم را بدست آورده باشد. اگر افراد به عنوان رییس جمهور این وظیفه را انجام داده یا نداده باشند نیز امتیاز یا قصور شخصی است و تاریخ کارنامه مناسب را بدستشان خواهد داد. جدا از افراد لیکن این جایگاه و مسند به عنوان حق مردم قابل دفاع و حفاظت و حمایت است. کسانی با متمرکز کردن سر زنش ها به طرف دولت و جایگاه رییس جمهور در پی حذف این جایگاه بوده اند و در نتیجه می توان درک کرد که این امر در صورت موفقیت حذف یک حق بالقوه عموم برای مشارکت در سر نوشت خود است از طریق انتخاب رییس قوه مجریه و حق دیگر انتخاب نمایندگان مجلس برای اعمال اراده عمومی در امر قانونگذاری است.

دوم: این دولت که در بُرجک نشسته و هدف انتقاد است آیا در کنترل این بحران کوتاهی کرده است؟ می توان دلایل ضعف در تصمیم گیری و اجرا را مشاهده کرد اما باز هم نکته ای قابل تامل وجود دارد. به تجربه چین در مبارزه با این بحران توجه کنیم. درجه جدیت، پوشش، دقت، مراقبت، تدارکات که به کار می رود. یک منطقه با هفتاد میلیون جمعیت قرنطینه و مراقبت می شود. کشوری که در ده روز بیمارستان هزار تختخوابی مجهز می سازد و همه وجوه اشاعه و تمام شهروندان بیمار را تحت نظر دارد. این پرسش مطرح است که آیا چنین امکانی در کشور ما مهیا بوده است؟ جواب این است که نظام اجرایی، درمانی و بهداشتی، نظام تولید، تجارت و تدارک در حد نگران کننده ای ضعیف است، چنانکه دربین تلفات اولیه این ویروس برخی پرستاران و پزشکان نیز مطرح بوده اند که قاعدتا باید در بالاترین سطح حفاظت باشند. این ضعف بزرگ که اکنون نمایان شده در سایر حیطه ها نیز مطرح و دست اندر کار است. اما علت آن تنها این دولت نیست، در کانون علت و علت العلل آن یک تلاش چند ده ساله در رقابت بین تعهد و تخصص و بیرون راندن مداوم افراد کار آمد و توانمند و جایگزین کردن با افراد به ظاهر وفادار ( در واقع، چنانکه سوابق نشان می دهد، با برخی افراد کیسه پرداز و فرصت جو هم همراه بوده ایم) و افراد مطیع بوده است. به همین دلیل شاهد موج در موج هزیمت نیرو های متخصص، که مهمترین ثروت هر کشور هستند، بوده ایم. امروز کشور فاقد نیروی فکری، کار شناسی، و اجرایی کافی است برای طراحی و پیاده سازی کار های بزرگ به روش کار آمد. که خود مایه نگرانی است.

سوم، یک روش رایج در کشور اطلاعات ناقص یا غلط دادن و بعضاً ایجاد ذهنیت مغشوش به عنوان یک ابزار مدیریت بوده است. این شیوه دیگر کار کرد مثبت ندارد و موجب پذیرش شایعات اغراق آمیز می شود.آقایی مطرح می کند قرنطینه مربوط به جنگ اول جهانی است، دیگری می گوید بیماری کنترل شده است فرد دیگری می گوید تلفات دو درصد مبتلایان است نگران نباشید. احتمال مردن من صفر مال شما دو درصد است که البته مهم نیست! این دو درصد فرضاً در کشور ما هم درست باشد. اگر تعداد مبتلایان هزار نفر باشد می شود بیست مورد تلفات. اگر صد هزار نفر باشد می شود دو هزار مورد. به همین دلیل هم قرنطینه و جلو گیری از اشاعه در کشور های دیگر بسیار جدی است.

چهارم، مقاومت برخی از قشر سنتی در مقابل محدود یا ممنوع کردن اجتماعات وابسته به امور مذهبی و مکان های زیارتی است. اول این که بی مبالاتی یک فرد برای خودش ریسک دارد. اما آنچه از نظر اجتماعی مهم است ریسک یک فرد آلوده به ویروس برای دیگران است. یعنی یک فرد بیمار که در جامعه تردد می کند مثل یک بمب میکربی است. به همین دلیل نیز کنترل های رفت و آمد و اجتماعات در سایر کشور ها از اهمیت فوقالعاده برخوردار است. باز بودن و بسته بودن مراکز تجمع از این نظر حائز اهمیت است و نمی تواند موضوع شخصی و دلبخواه باشد.

 پنجم، در هر جامعه ای رفتار هایی وجود دارد که ممکن است دیگران خرافات تلقی کنند، حتی در کشور های پیشرفته نیز این نوع رفتار قابل ملاحظه است. افرادی وجود دارند که اعتقاد دارند با اوراد یا حرکات خاص می توان بر پدیده های طبیعی تاثیر اعمال کرد. بسیاری هم بر این اعتقاد هستند که تمسک به برخی اشیاء مثل درخت و یا ساختمان شفا بخش هم هستند. تا مادام که این موارد فردی و شخصی است و موجب آرامش خیال می شود بسیار خوب. اما آیا بایستی به حیطه دولت و حکومت نیز وارد شود؟ حکومت و دولت حیطه عمومی است و تنها شیوه معتبر و قابل اتکاء در این حیطه شیوه های عقلی و علمی است. چگونه دولت بودجه ای می دهد برای کنترل بلایای طبیعی به کسانی که بلای جزیی را از خود نیز دور نمی توانند بکنند؟ مبنای عقلی و روش سنجش چیست؟ اگر افرادی اعتقاد دارند مراجعه به اماکن خاص شفا بخش است آیا حق دارند مثل یک بمب بیولوژیک ویروس بین عبادت کنندگان معمولی بپراکنند و یا بین سایرین در رفت و آمد بیرون. اینجا است که شایسته است دولت حیطه منافع عمومی را از حیطه باور های شخصی جدا نگه دارد. یک وظیفه دولت حفاظت از عموم است.