“ترتیه” نخستین دامپزشک ایرانی که بود؟
جدول یاب ، محمد سیمری : علم دامپزشکی فقط و فقط به معنای درمان یک بیماری در دام نیست! بلکه این رشته ی علمی نقش موثری در بهداشت عمومی و همچنین ارتقای سلامت جامعه دارد. دقت داشته باشید با فقدان علم دامپزشکی، بی شک بخشی از سلامت جامعه به خطر جدی خواهد افتاد!
علم دامپزشکی با عبور انسان نخستین از حالت شکارچی به کشاورز متولد شد. هم زمان با رواج اهلی کردن حیوانات، علم دامپزشکی نیز اهمیت بیشتری یافت. به بیان ساده تر می توان گفت آدمی در حالت غار نشینی نیز به ترتیبی پزشک و دامپزشک داشت. در دوره های بعدی، وقتی جوامعی تشکیل شد و شهر نشینی نیز آغاز گردید، هر جامعه ای برای خود پزشکان و دامپزشکانی را داشت.
بد نیست بدانید در لوح حمورابی یعنی چیزی در حدود ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (ع)، ارزش کار فردی که به معالجه ی گاو و دیگر حیوانات اهلی می پرداخته است، تعیین شده است. دقت داشته باشید پس از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی، اسناد کلی و جامعی درباره ی علم دامپزشکی وجود دارد.
درباره تاریخچه ی علم دامپزشکی در کشور ایران نیز می توان گفت در سفرنامه ی فیثاغورث درباره ی زرتشت و آئین او نکته ی جالبی وجود دارد و آن نکته این است که زرتشت از فن دامپزشکی و درمان حیوانات اهلی اطلاع داشته است! برای اطمینان از این موضوع، می توان در کتاب اوستا نکات متعددی را درباره ی پرورش حیوانات و روش درمان بیماری های دام مشاهده کرد.
توجه داشته باشید بنا به توضیحات مطرح شده در بالا، نمی توان گفت اولین پزشک و یا دامپزشک که بوده است. اما در ایران با استناد بر مندرجات و همچنین بسیاری مدارک دیگر، نخستین پزشک و دامپزشک فردی به نام “ترتیه” می باشد که همانا فریدون بوده است! برای نمونه در سندی پیرامون این موضوع ذکر شده است که: ” فروهر پاکدین فریدون از خاندان آبتین را می ستائیم از برای مقاومت کردن بر ضد جرب و لرزه تب و… از برای مقاومت کردن بر ضد آزار مار…”
همچنین حمزه اصفهانی در سنی الملوک الارض در این باره می گوید: ” فریدون از گیاهان، داروهایی برای معالجه بیماری های جانوران ساخت ” که از اینجا دامپزشک بودن وی معلوم می شود!
طبری، بلعمی، گردیزی و نیز ابن بلخی به صورت صریح و واضح دامپزشک بودن فریدون را ذکر می کنند و در ضمن یادآور می شوند که او اولین کسی است که خر را با اسب جفت کرد و استر را به وجود آورد! استری که نیروی خر را دارد و تندروی اسب را. همچنین او اولین کسی بود که حیوان فیل را اهلی کرد و از آن برای سواری استفاده کرد. او مرغان و کبوتران را پرورش داد و همچنین داروی ضد مارگزیدگی را ساخت. در عین حال فریدون در علم نجوم نیز صاحب نظر بود.
