سخنان حضرت محمد (ص)

حضرت محمد (ص)
  • هرگز عمل گروهی بد نمیشود مگر این که مساجد خود را زینت میدهند. (افرادی هستند که به ظاهر دین چسبیده و باطن آن را فراموش میکنند مثل این که حقیقت اسلام را نفهمیده ولی به دنبال زینت مساجد میروند.

    کسی که شوق (رسیدن به) بزرگی آخرت را دارد، (باید) زینت دنیا را رها کند.

    اگر زنان نبودند (که خود را زینت کرده و مردان را به کارهای زشت ترغیب میکنند) خداوند آنگونه که شایستهی پرستش او بود، عبادت میشد.

    حکایت زنی که دامنکشان، زینت خود را به غیر از شوهرش (نشان میدهد) مانند تاریکی در روز قیامت است که هیچ نوری ندارد.

    نیکی و خوبی به زیبایی لباس و (آراستگی) ظاهر نیست بلکه خوبی (عبارت است از) آرامش و سنگینی.

    لباسهای خود را بشویید و موهای خود را برگیرید (نگذارید زیاد بلند شود) و مسواک بزنید و آراسته شوید و (خود را) نظافت کنید. زیرا (قوم) بنی اسرائیل این کار را انجام نمی دادند پس در نتیجه زنانشان زنا دادند.

    سکوت، (شخص) عالم را زینت میدهد و برای (انسان) جاهل، پردهای (بر جهل او) میباشد.

    حیاء، زینت، ترس (از خدا و نگهداری نفس از گناه) بزرگی و صبر، بهترین وسیله (برای رسیدن به مراد) و انتظار گشایش کارها از طرف خداوند عزیز و بزرگ عبادت است.

    عفت زینت زنان است.

    سرخی، (رنگ) زینت شیطان است.

    از هیچ فتنهای بیشتر از زنان و شراب بر امّت خودم نمیترسم. (مردان بیاراده و سست ایمان به وسیلهی زنان آرایش کننده به گمراهی کشیده میشوند.)

    مهربانی در چیزی نمیآید مگر این که آن را زینت میدهد و از چیزی جدا نمیشود، مگر این که آن را خوار میکند.

    از رنگ قرمز بپرهیزید زیرا قرمز، محبوبترین زینت نزد شیطان است.

    برای هر چیزی زینتی هست و زینت قرآن، صدای نیکوست.

    فقر نزد مردم موجب خواری است (ولی) نزد خداوند در روز قیامت (نوعی) زینت است. (که چون در دنیا سختی کشیده است در آن جا به آسایش ابدی میرسد.)

    هر که قرآن را بیاموزد سپس بعد از آن حرامی بخورد یا محبّت دنیا و زینت دنیا را بر عمل کردن به قرآن اختیار کند مستوجب غضب الهی گردد مگر آنکه توبه کند و اگر بیتوبه بمیرد قرآن با او خصمی کند.

    با بخیل که مانع میشود تو را از رسیدن به غایت مقصود خود مشورت مکن، با کسی که حرص دنیا داشته باشد که زینت میدهد برای تو هر رأی را که بدتر است مشورت مکن.

    زینت دهید مجالس خود را به ذکر فضایل علی بن ابیطالب (ع) که در او هفتاد خصلت از خصلتهای پیغمبران هست.

    در قلب مؤمن امید و ترس، (یک جا) جمع نمیشود مگر این که خداوند عزیز و بزرگ (در دنیا) به مؤمن امیدواری میدهد و (در آخرت) از ترس در امانش میدارد.

    امیدواری، (امید داشتن) رحمتی از طرف خداوند برای امّت من است، اگر امیدواری نبود، مادری فرزند خود را شیر نمیداد، و کشاورزی درختی نمیکاشت.

    کسی که برای امّت من یک روز آرزوی گرانی کند، خداوند، عمل چهل سال او را باطل میکند.

    برای هر دردی، دارویی هست، پس زمانی که داروها به درد برسند (به هر دردی همان داروی خودش پیدا شود و استفاده گردد) با اجازه و خواست خداوند بزرگ (آن بیماری) از بین میرود.

    همانا محبوبترین بندگان نزد خدا کسانی هستند که خداوند، آنها را دوستدار کار نیک و انجام دادن آن قرار داده است (بندگانی هستند که شوق عجیبی به کار نیک و انجام دادن آن دارند.)

    دعا، بلا را (هم) دفع میکند. (زیرا دعا از خدا خواستن است و او نیز قادر به انجام هر کاری است.)

    بهترین برادران (ایمانی) شما کسانی هستند که عیوبتان را به صورت هدیه به شما بدهد. (همانطور که هدیه از روی شوق و محبّت است و طرف مقابل نیز آن را میپذیرد و تشکّر هم میکند، گفتن عیوب نیز باید چنین باشند.)

    کسی که قلب پاکی داشته باشد، خداوند به او اشتیاق پیدا می-کند.

    قاضی عادل را روز قیامت میآورند و (زمانی که) با شدّت حساب (با عادل بودنش) روبرو میشود، آرزو میکند (که ای کاش) میان دو نفر در مورد یک خرما قضاوت نکرده بود.

    قرض، پرچم خدا در زمین است پس زمانی که بخواهد بندهای را ذلیل کند، آن را به گردنش میاندازد تا به همان حال بمیرد. (البته بارها گفتهایم که منظور از خواستن خدا، همراه با حکمت و رفتار بندگان است.)

    بدان که قلم به هر چیزی که بودنی و محقق شدنی است، جاری میشود. (یعنی با قلم میتوان بر روی کاغذ همهی آرزوهای خود را نوشت و بین نوشتن و رسیدن راه بسیار است.)

    دلهای خود را به انتظار (و صبر برای به دست آوردن و رسیدن به آرزوهای خوب) عادت دهید و زیاد (در مورد خود و گذشته و آیندهی خود) اندیشه کنید.

    علاقه و شوق نسبت به دنیا، غم و اندوه را زیاد میکند و پرخوری، قلب را سخت میکند.

    نیکی به پدر و مادر جای جهاد را میگیرد. (یعنی از نظر ثواب با هم، هم رتبه هستند زمانی که فرزند شوق رفتن به جبهههای جنگ را دارد ولی پدر و مادرش راضی نیستند.)

    هر که نقصانی به او نرسد امید خیر در او نیست.

    محسودترین مردم کسی است که به زیر خاک رفته باشد و از عقاب الهی ایمن شده باشد و امید ثواب خدا داشته باشد.

    هر که به ده نفر از مسلمانان برخورد و بر ایشان سلام کند ثواب یک بنده آزاد کردن در نامهی عملش نوشته شود.

    هر که پیغام جهاد کننده را به اهلش برساند چنان است که بندهای آزاد کرده باشد و در ثواب جهاد او شریک باشد.

    هر زنی که شوهر خود را بر زبان آزار دهد حق تعالی هیچ حسنهی او را قبول نفرماید تا او را از خود راضی گرداند هر چند روزها به روزه باشد و شبها به نماز بایستد و بندهها آزاد کند و مردان را بر اسبان سوار کرده به جهاد بفرستد.

    هر که بندهای آزاد کند حق تعالی به هر عضوی از آن بنده عضوی از او را از آتش جهنم آزاد گرداند.

    هر که شربت آبی به مسلمان بدهد در جایی که آب به هم رسد حق تعالی به هر شربتی هفتاد هزار حسنه به او عطا فرماید و اگر او را آب دهد در جایی که آب کمیاب باشد چنان باشد که ده بند از فرزندان اسماعیل آزاد کرده باشد.

    یک لقمهای که برادر مسلمان نزد من بخورد نزد من از یک بنده آزاد کردن بهتر است.

    هر که مؤمن مالداری را طعام بدهد برابر است با یک بنده از فرزندان اسماعیل که او را از کشتن آزاد کند و هر که مؤمن محتاجی را طعام بخوراند برابر است با صد بنده از فرزندان اسماعیل که از کشتن آزاد کند.

    چهار چیز است که هر که یکی از آنها را به جا آورد داخل بهشت شود: کسی که تشنهای را سیراب گرداند، یا گرسنهای را سیر کند، یا عریانی را بپوشاند، یا بندهای را که در مشقت باشد آزاد کند.

    شرط بندی کردن در سوارکاری (اسبدوانی) آزاد است (یعنی مباح میباشد.)

    سه کس (نباید) از سه کس (دیگر) انتقام بگیرد: شخص آزاد از بنده و شخص عالِم از نادان و شخص قوی از ضعیف.

    سه چیز است که شوخی و به بازی گرفتن در آنها جایز نمیباشد: طلاق و ازدواج و آزاد کردن بنده (با کسی ازدواج کند یا طلاق دهد ولی بعد بگوید من شوخی کردم.)

    سه دستهاند که یاری آنها بر خدا لازم است: آن که در راه خدا جهاد کند و بندهای را برای آزادی خود قرارداد بسته و میخواهد قیمت آن را بپردازد و کسی که به منظور عفّت، زن میگیرد.

    همانا خداوند بزرگ بندهای که آسان گیر آزاده است را دوست دارد.

    زنِ آزاد باعث اصلاح خانه و کنیز باعث فساد خانه است. (زیرا زن، خود را ملزم به اطاعت از شوهر میداند و دیگران نیز به او منظور بد ندارند ولی به کنیز با منظور خاصّی نگاه کرده و ممکن است آن کنیز لغزش کند.)

    بردباری (بدست نمیآید) مگر کسی که لغزش کرده و حکمتی نیست مگر در سایهی تجربه. (انسانها برای به دست آوردن صبر و بردباری و همین طور رسیدن به حکمت و دانش سودمند، باید سرد و گرم زندگی را بچشند و از امتحانات زیادی سربلند بیرون بیایند.)

    زمانی که خداوند، بندهای را دوست داشته باشد، او را آزمایش میکند تا صدای ناله و زاری او را بشنود.

    مؤمن از یک سوراخ، دو بار گزیده نمیشود. (اگر راهی را امتحان کرده و شکست خورده باشد، دوباره همان راه را نمیرود.)

    برای هر امّتی، فتنه و بلایی وجود دارد (که به وسیلهی آن امتحان میشوند و به وسیلهی آن سعادتمند شده و به وسیلهی آن نابود میشود) و فتنهی امّت من (اسلام) ثروت است.

    مردم را با همنشینانشان امتحان کنید (و بشناسید) زیرا مرد با کسی رفاقت میکند که او را دوست داشته باشد (پس دو دوست با یکدیگر هم عقیده هستند و اگر یکی از آن دو شناخته شود، نفر دوم نیز شناخته خواهد شد.)

    کسی که بلا (امتحان الهی) را نعمت و آسایش و آرامش (در دنیا) را مصیبت و گرفتاری نداند، مؤمنی که ایمانش کامل است، نیست.

    از سعادت یک شخص، خوش خلقی و از شقاوت او، بد اخلاقی اوست.

    خوش باطنی و نیک سرشتی، سرمایه و بد خلقی، شوم و نیکی در طول عمر (سپری کردن عمر از جوانی تا پیری در اطاعت از خدا) و صدقه از مرگ بد جلوگیری میکند.

    جوان سخاوتمندی که خوش خلق باشد نزد خداوند از پیر مرد بخیلی که عابد (ولی) بد اخلاق باشد، دوست داشتنیتر است.

    سکوت، سرور (تمام) اخلاق (خلق و خوهای انسان) است و کسی که (زیاد) شوخی کند، مورد سبکی (دیگران) قرار میگیرد.

    همانا خشم از (طرف) شیطان است و شیطان (نیز) از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش میشود پس وقتی یکی از شما خشمگین شود، (با آب) وضو بگیرد (زیرا خشم هم نوعی آتش درونی است و با آب خاموش میشود.)

    همانا خداوند بزرگ (همانطور) که درد آفریده، درمان را نیز خلق کرده است، پس (دردهای خود را با داروی خاصّ خودش) درمان کنید.

    همانا خداوند بزرگ، خلق خود را در تاریکی آفرید و از نور خود بر آنها تاباند، پس کسی که در آن روز، از آن نور به او رسیده است، هدایت یافته و کسی که از آن نور دور شده است، گمراه گشته است.

    دربارهی خلق (خدا) فکر کنید و دربارهی آفرینندهی (آنها) نیندیشید زیرا شما قادر به شناخت اندازهی او نیستید.

    در خلق خدا، بیندیشید ولی دربارهی خداوند فکر نکنید زیرا نابود خواهید شد. (چون ما چیزی را که دیدهایم و یا در اندازهی ذهن ماست، میتوانیم درک کنیم و نسبت به بالاتر از آن ناتوانیم. فکر کردن در مورد خدایی که بسیار بالاتر از ماست نه تنها به شناخت ما نسبت به ذات او کمک نمیکند بلکه در جهل قرار میگیریم و بعد از مدّتی میبینیم تار عنکبوت جهل، ما را اسیر خود کرده است)

    خداوند بزرگ فرمود: و کیست ستمکارتر از آن کسی که میخواهد مانند خلق من بیافریند؟ (اگر میتوانند) پس دانهای بسازند یا مورچهای و یا دانه جو، بسازید.

    برترین شما از نظر ایمان، خوش خلقترین شما هستند. (همین است که گفته میشود حسن خلق، نصف دین است.)

    همانا خوش خلقی، گناه را از بین میبرد، همان طوری که آفتاب، یخ را ذوب میکند.

    همانا مردم چیزی بهتر از خوش خلقی دریافت نکردهاند (زیرا آسایش و رحمت الهی را به همراه دارد و میان انسانها محبوب میشود.)

    همانا محبوبترین شما نزد من، خوش خلق ترینتان است.

    همانا بهترین (کارهای) خوب، خوش خلقی است.

    همانا تقوی و خوش خلقی، بیشترین عملی است (که به خاطر آنها) مردم وارد بهشت می شوند.

    همانا بنده به وسیلهی خوش خلقی درجهی روزهدار شب زندهدار را درک میکند.

    بهترین چیزی که به مرد مؤمن داده شده است، خوش خلقی است و بدترین چیزی که به مرد داده شده است، بد دلی است در حالی که صورت نیکویی دارد. (بد سیرتی در خوش سیرتی)

    در هر جایی که میباشی (و حضور داری) از خدا بترس و گناه را با نیکی بعد از آن، از بین ببر و با مردم به واسطهی خوش خلق، سازگار باش.

    آیا به شما به سادهترین عبادت خبر ندهم که آسانترین عبادت بر بدن است؟ (نه تنها بدن خسته نمیشود، بلکه به نفع روح و جسم انسان است آن عبادات عبارتند از:) سکوت و خوش خلقی.

    نخستین چیزی که (روز قیامت) در ترازوی (سنجش اعمال) برای وزن گذاشته میشود، خوش خلقی است.

    خوش خلقی، خلق و خوی (روش ذات) خداوند بزرگ است.

    خوش خلقی، نصف دین است.

    همانا خداوند بزرگ زمانی که خلق خود را آفرید، بر خویش عهد کرده است که رحمت من بر خشمم، غلبه دارد.

    همانا خداوند بزرگ زمانی که خلق خود را آفریده، بر خویش عده کرده است که رحمت من بر خشمم، غلبه دارد

    خداوند، مهربانی را صد جزء خلق کرده و یک جزء آن را میان مخلوقاتِ خود گذاشته که به واسطهی همان یک جزء، با یکدیگر مهربانی میکنند و خداوند، نود و نه جزء دیگر را به جزء (همان) یک جزء، نزد خودش نگه داشته است.

    همانا زن از پهلویی خلق شده است (یعنی خصلتهای فطری منحصر به فرد دارد) و اگر بخواهی آن پهلو را راست کنی، میشکنی پس با او مدارا کن تا (بتوانی) با آن زندگی کنی.

    حقیقتاً خداوند بزرگ مخلوقی را نیافریده که نزد او از دنیا مبغوضتر باشد و از زمانی که او را آفریده، به خاطر دشمنی با او، نگاهش نکرده است.

    حقیقتاً انسان مؤمن به وسیلهی خوش خلقی به درجهی روزهدار شب زندهدار میرسد.

    هیچ صاحب جانی نمیمیرد مگر آنکه روزی مقرّر خود را تمام میخورد. پس از خدا بترسید و در طلب روزی مبالغه مکنید و دیر رسیدن روزی، شما را بر آن ندارد که طلب چیزی از روزی را به معصیت خدا بکنید زیرا که حق تعالی روزی را در میان خلق خود حلال قسمت کرده است و حرام قسمت نکرده است.

    هر که صبر کند از برای خدا بر کج خلقی زن خود حق تعالی ثواب شکر کنندگان او را کرامت فرماید.

    دشمنترین مردم نزد خدا و خلق خدا متکبّرانند.

    اگر دشنام، شبیه خلقی (از مخلوقات خداوند بود) از مخلوقات بد خداوند (به شمار میرفت.)

    خداوند بزرگ سرنوشت مخلوقات خود را پنجاه هزار سال قبل از آفرینش آسمانها و زمین و در حالی که هنوز عرش خدا بر آب بود، نوشته است.

    منفورترین خلق نزد خداوند کسی است که (به خدا) ایمان آورده و بعد از آن کافر شده است. (زیرا باعث میشود که دین و ارزشهای آن را به مسخره بگیرد.)

    کسی که میخواهد خلق و خوی (ذاتی) خود را تغییر دهد مثل این است که میخواهد صورت (خود را) تغییر دهد زیرا تو قدرت نداری که خلق و خوی خود را تغییر دهی همان طوری که نمیتوانی صورت خود را عوض کنی.

    کسی که به بدعتگذار (شخصی که در دین نوآوری میکند و به میل خود وارد دین میکند) احترام میگذارد، حقیقتاً به نابودی اسلام کمک کرده است.

    محبوبترین بندگان خدا، نزد او خوش خلق ترینشان هستند.

    همانا خداوند بندگانی را آفریده است که مشکلات مردم را برطرف سازند.

    برای مخلوق (انسان و جنّ) در نافرمانی خالق (خداوند) هیچ اطاعتی نیست. (با گناه، فرمانبرداری حاصل نمیشود.)

    هیچ عملی را فرزند آدم (انسان) انجام نداده است که بهتر از نماز و آشتی دادن میان افراد و خوش خلقی باشد.

    هیچ عقلی مثل تدبیر و هیچ تقوایی مثل نگهداری نفس و هیچ شرافتی مثل خوش خلقی نیست.

    خوش خلقی، یکی از خوشبختیهای شخص (مسلمان) است.

    خوش خلقی گناهان را از بین میبرد، همان طوری که خورشید، یخ را ذوب میکند.

    بهترین مردم کسی است که در خلق و خو، نیکوترین آنها باشد.

    در میزان اعمال (روز قیامت) از خوش خلقی، سنگینتر نیست.

    بهترین شما در اسلام کسی است که در اخلاق نیکوتر باشد، اگر بفهمند. (به شرطی یک مسلمان میتواند به وسیلهی خوش خلقی به این درجات برسد که درک کند.)

    هیچ فقری سختتر از نادانی و هیچ ثروتی سودمندتر از عقل و هیچ تنهایی، وحشتناکتر از غرور و هیچ شرافتی مثل خوش خلقی و هیچ عبادتی مثل تفکّر (در خودشناسی و خداشناسی) نیست.

    خوش خلقی، بهترین چیزی است که به مردم داده شده است. (اگر مردم قدر این عمل خوب را بدانند، بهتر و راحتتر میتوانند زندگی کنند.)

    اساس عقل (اوج عقل برای نشان دادن فهم اشخاص) بعد از ایمان به خدا، حیاء و خوش خلقی است.

    بر خوش خلقی و سکوت طولانی ملازمت کن. پس قسم به کسی که جانم به دست اوست، مردم به مثل این دو مزیّن نشدهاند.

    کرامت شخص، به دین او و جوانمردی او به عقلش و شرافتش به خلق و خوی اوست.

    (در دین) استقامت کن و باید خلقت را برای مردم نیکو سازی.

    کسی که به او صورت زیبا و خوش خلقی و زن شایسته و سخاوتمندی روزی شده است، بهره از دنیا و آخرت به او داده شده است.

    پروردگارم، مرا ادب آموخت و نیک هم مرا ادب کرد. (تربیت من را خداوند بر عهده گرفت.)

    این که مردی فرزندش را تربیت (صحیح) نماید، برای او بهتر است از این که یک پیمانه صدقه دهد.

    کسی که طفلی را تربیت کند تا بگوید: (لا اله الا الله) خداوند، از او حساب نمیکشد. (چون تا این اندازه مقیّد بوده که از اعتقاد فرزندان صغیر خود هم غافل نیست.)

    کسی که دارای سه دختر بوده و آنها را تربیت کرده و شوهرشان دهد و با آنها با خوبی رفتار نماید، پاداش او، بهشت است.

    حکایت عالِمی که مردم را به کار خیر، تعلیم میدهد (ولی) خودش را فراموش میکند حکایت چراغی است که به مردم روشنایی میدهد (ولی) خودش را میسوزاند.

    افراد مؤمن، نرمخو و سهلگیر میباشند مانند شتر تعلیم دیده که اگر او را به بند بکشند، میآید و اگر او را روی سنگ (هم) بخوابانند، میخوابد. (مؤمن نیز چنین است که هیچ امری از دنیا او را از خدا دور نمیکند.)

    همانا خداوند بزرگ میفرماید: حقیقتاً روزه برای من است و من (نیز خود) پاداش آن را میدهم و روزهدار، دو (بار) خوشحال میشود: (یکی) زمانی که افطار میکند و (دیگری) زمانی که خداوند را ملاقات کرده و به او پاداش میدهد.

    روزهدار از هنگام صبح تا شب، در عبادت است مگر این که (در این مدّت) غیبت کند، پس زمانی که غیبت کرد، روزهاش (از نظر ثواب) شکسته و پاره میشود (یعنی ارزش و ثواب روزه نصف میشود.)

    هر مسلمانی که چهار نفر به خوبی او شهادت دهند، خداوند بزرگ او را وارد بهشت میکند.

    حقیقتاً از بین بردن دنیا برای خداوند از کشتن یک مرد مسلمان، آسانتر است.

    روزه گرفتن، نصف صبر است. (صبر، اقسام متعدّدی دارد که روزه گرفتن هم نوعی صبر است زیرا انسان بر گرسنگی و تشنگی و همین طور بر هواهای نفسانی صبر میکند و آنها را به خاطر خداوند کنار میزند.)

    کسی که دائماً روزه باشد، روزه و افطار او صحیح نیست (زیرا اسلام دین سختی و فشار نیست و کسی که بخواهد همیشه روزه بگیرد، به خودش ضرر میزند و حقّ خانوادهی خود را نیز ضایع میکند.)

    حقیقتاً زمانی که خداوند بزرگ، بندهای را دوست داشته باشد، روزی او را به مقدار کفایت او، قرار میدهد. (تا نیازمند به دیگران نباشد.)

    همانا خداوند بزرگ انسان دشنام دهنده و بد زبان و کسی که در بازار فریاد میزند (و باعث ترس دیگران میشود) را دوست ندارد.

    انسان دورو (و منافق) و انسان سخنچین، مورد لعن (خداوند) قرار گرفتهاند.

    حقیقتاً خداوند، عمل بندهای را قبول نمیکند مگر این که از حرفش راضی باشد. (رضایت در سخن، رضایت عمل را به همراه دارد.)

    همانا خداوند، شما را از نقل حرف دیگران و گفتن حرفهای خودتان، نهی کرده است.

    زمانی که مسلمانی به روی برادر مسلمان خود، اسلحهای بکشد، تا زمانی که آن را غلاف نکرده باشد، فرشتگان خدا، او را لعنت میکنند.

    حقیقتاً خداوند برای مسلمانان، غیرت (در دین و ناموس و مملکت اسلامی) آورده است، پس مسلمانان (نیز) باید غیرت داشته باشند.

    خداوند رحمت کند مردی را که زیادی سخن خود را نگه میدارد و زیادی ثروت خود را انفاق میکند.

    کسی که به حکومت برسد و (با مردم) مهربانانه برخورد کند، خداوند (نیز) روز قیامت با او مهربانانه برخورد میکند.

    زمستان، بهار مؤمن است (زیرا شبهای زمستان طولانی است و مؤمن بهتر میتواند عبادت کند و روزهای آن هم کوتاه است و هم سرد و برای روزه گرفتن بسیار مناسب میباشد.)

    دربارهی زنان از خدا بترسید (و حقوقشان را رعایت کنید) زیرا آنها زیر دست شما هستند.

    خداوند، مخلوقات خود را آفرید و زمان مرگشان و اعمالشان (که خوب یا بد است) و روزی آنها را (با توجّه به اختیاری که انسان دارد) رقم زد.

    برای پیروزی هر فردی، کافی است که دشمن خود را در حال نافرمانی (دستورات) خداوند، ببیند.

    بهترین عبادت، پنهانترین آن میباشد. (تا انسان از ریا دور شده و به اخلاص نزدیکتر باشد.)

    بر شما لازم است که از اعمال، آن مقدار که قدرت دارید، انجام دهید زیرا خداوند خسته نمیشود، مگر این که شما خسته شوید.

    بعد از کلمهی اخلاص (وحدانیّت خداوند و ایمان) چیزی بهتر از سلامتی داده نشده است (چون اگر سلامتی نباشد، عبادت هم به معنای واقعی انجام نمیشود) پس از خداوند، سلامتی بخواهید.

    هر کسی که مورد حساب قرار گیرد، عذاب میشود. (ترازوی عدالت خداوند الهی به گونهای است که ریزترین اعمال را هم حساب میکند، پس افراد کمی هستند که در حساب قرار گرفته و بدون عذاب خارج شوند.)

    حقیقتاً نهایت سعادت، عمر دراز در اطاعت از خداوند است.

    کسی که در حال قدرت، (از خطای دیگران) گذشت کند، خداوند (نیز) در روز سخت (قیامت) او را میبخشد.

    گذشت خداوند از گناهان تو بالاتر است. (به همین دلیل تمام گناهان را میبخشد و حتّی میتواند آنها را تبدیل به خوبی کند.)

    اگر گناه نمیکردی، خداوند قومی را میآفرید که گناه کنند و آنها را بخشیده و به بهشت داخلشان نماید. (این روایت نشان دهندهی حتمی بودن بخشش خداوند نسبت به گناهان انسان است.)

    خداوند، چیزی را در زمین کمتر از عقل، نیافریده است (یعنی عقلی که تمام انسانها را حیران کرده است، نزد خداوند چیز کوچکی است) و حقیقتاً عقل در زمین از کبریت (گوگرد) سرخ، کمتر است. (یعنی مردم، ارزش عقل را نمیدانند.)

    تمام خوبیها با عقل درک میشود (عقل جایگاه همهی خوبیها را میداند) و کسی که عقلی ندارد، دین (هم) ندارد. (زیرا دین را به بهای اندکی میفروشد.)

    دین (هر) شخصی، عقل اوست و کسی که عقل ندارد، دین (هم) ندارد.

    ارزش (هر) شخصی با عقل او میباشد و کسی که عقل ندارد، دین (هم) ندارد.

    کسی که در دنیا گناهی کند و عقوبت آن را (نیز) ببیند، پس (دیگر) خداوند عادلتر از آن است که بندهاش را برای بار دوم (نسبت به آن گناه) عذاب دهد.

    فضیلت علم از فضیلت عبادت، بالاتر است.

    حقیقتاً خداوند بزرگ، روز قیامت کارهایی را از بیسوادان مورد بخشش قرار میدهد، ولی (همان کار را) از علماء نمیبخشد.

    اگر عالِم به واسطهی علم خود، رضایت خداوند بزرگ را بخواهد، همه چیز از او میترسند و اگر بخواهد به وسیلهی دانش خود، به ثروت برسد، از همه چیز فرار میکند. (با احساس خطری ولو کم، میترسد.)

    برتری عالِم بر عابد مانند برتری من بر امّتم میباشد.

    کسی که قدرت خداوند را کوچک بشمارد، خداوند (نیز) او را ذلیل میکند و کسی که قدرت خداوند را گرامی بدارد، (و به آن اعتراف کند) خداوند او را گرامی میدارد.

    کسی که صبح کند در حالی که به غیر خدا توجّه نماید (و به غیر خدا، توکّل کند) کاری با خدا ندارد و کسی که صبح کند در صورتی که توجّه به امور مسلمین نداشته باشد، مسلمان نیست.

    از خداوند بزرگ، شرم کنید آن گونه که حقّ شرم از خداست زیرا خداوند، اخلاقتان را مانند روزی، بین شما تقسیم کرده است (منظور توفیق الهی برای انجام کارهای نیک است.)

    دو خصلت است که چیزی از نیکی، بالاتر از آنها نیست: ایمان به خدا و سود رساندن به بندگان خدا.

    طوری خدا را پرستش کن که گویا او را میبینی (زیرا) اگر تو او را نمیبینی، خداوند تو را میبیند.

    چه در سختی و چه در آسایش از خداوند بترس. (و گناه مکن)

    دوست داشتنیترین بندگان خدا، نزد او کسانی هستند که به بندگان خدا، سود برسانند.

    زمانی که مرد به صورت همسر خود، نگاه کرده و همسرش نیز به او نگاه کند، خداوند بزرگ مهربانانه به آن دو نگاه میکند.

    زمانی که بندهای از خدا بترسد، خداوند همه چیز را از او میترساند (به او عظمت میدهد) و زمانی که بندهای از خدا نمیترسد، خداوند او را از همه چیز میترساند.

    حقیقتاً تو به خاطر ترس از خدا چیزی (گناهی) را رها نمیکنی مگر این که خداوند بهتر از آن را به تو میدهد.

    همه چیز را از خداوند بخواهید حتّی بند نعلین خود را، زیرا اگر خداوند بدست آوردن آن را برای انسان، میسّر نکند (به هیچ وجه) میسّر نخواهد شد.

    همانا خداوند بزرگ هیچ بندهای را عذاب نمیکند مگر بندهی بیدین و مغروری که بر خداوند طغیان کرده است (اطاعت او نمیکند) و از گفتن (لا اله الا الله) امتناع میکند. (در وحدانیّت خداوند شک دارد.)

    همانا بخشش خداوند نسبت به بندهی خود در دنیا این است که گناهانش را (از دیگران) پنهان کند.

    خداوند، گناه بندهای را در دنیا پنهان نمیکند مگر این که روز قیامت (نیز) آن بنده را (بخاطر گناهش) سرزنش نمینماید.

    دوست داشتنیترین اعمال نزد خدا، این است که به خاطر خدا (چیزی یا کسی را) دوست و به خاطر آن دشمن داشته باشی.

    بهترین (و بالاترین) اعمال، دوست داشتن (چیزی یا کسی) برای خدا و دشمنی (آنها) برای خدا است.

    کسی که دیدار خدا را (در نماز و مرگ و...) دوست داشته باشد، خداوند (تیز) دیدار او را دوست دارد و کسی که دیدار خداوند را دوست نداشته باشد، خداوند (نیز) دیدار او را دوست نخواهد داشت.

    کسی که به خاطر خدا (کسی یا چیزی را) دوست یا دشمن داشته باشد و به خاطر خدا ببخشد و منع کند (از دادن چیزی جلوگیری به عمل آورد) ایمانش کامل است.

    سه چیز آفت دین است: عالم بدکار، رهبر ستمگر و مجتهد نادان.

    برای هر چیزی آفتی وجود دارد که او را فاسد میکند (و از بین میبرد) و پیشوایان بد، آفت دین (اسلام) هستند.

    زمانی که خداوند بخواهد چیزی را بیافریند، چیزی نمیتواند مانع او شود.

    زمانی که بندهای در عمل خود، کوتاهی کند، خداوند او را به غم و غصّه مبتلا میسازد.

    همانا وقتی خداوند، خوبی قومی را بخواهد، آنها را (به سختی و فشار) مبتلا می سازد.

    همانا خداوند، بندهی مؤمن خود را به بیماری دچار میسازد تا هر گناهی از او برطرف شود.

    محبوبترین غذاها نزد خداوند آن است که دستهای زیادی بر آن دراز شود (یعنی کسی که بینیاز است به فکر نیازمندان هم باشد.)

    چه بسا (شخصی) غذا خورده و شکر (خدا را) میکند و ثوابش از روزهدار صبور (هم) بیشتر است.

    غذای پاک، طعام، دین و روزی را زیاد میکند (زیرا نان حلال خوردن در همه چیز تأثیر میگذارد.)

    بزرگترین ظلم آن است که شخصی، یک ذراع (به اندازهی آرنج تا انگشتان) از زمین برادر (مسلمان) خود بردارد، چیزی از آن زمین را نمیگیرد، مگر این که خداوند در روز قیامت، به صورت طوقی در گردن او میاندازد.

    خدا را خدا را دربارهی (کنیزان و بردگان در نظر بگیرید)، جسم آنها را پوشانده و شکمشان را سیر کرده و با آنها به آرامی سخن بگویید.

    کفّارهی کسی که غیبت او را کردهای این است که برای او (از خداوند) طلب آمرزش کنی.

    کسی که نزد او از برادر مسلمانش بدگویی میکنند و او برادرش را یاری نکرد در حالی که میتوانست به او یاری برساند، خداوند بزرگ در دنیا و آخرت او را ذلیل میکند.

    هیچ کسی با غیرتتر از خدا وجود ندارد. (نسبت به بندگان خود غیرت دارد.)

    حقیقتاً خداوند بزرگ، غیرتمند بوده و غیرتمندان را دوست دارد.

    حقیقتاً خداوند به مسلمان، غیرت میدهد و مسلمانان نیز باید نسبت به همدیگر غیرت داشته باشند.

    حقیقتاً خداوند بزرگ از میان بندگان خود، (انسان) غیرتمند را دوست دارد. (که نسبت به دین و ناموس خود غیرت دارد.)

    هدیه، روزیای از طرف خداوند است، پس کسی که چیزی به او هدیه داده میشود، باید بپذیرد.

    کسی که به مسلمانی نگاه تند کند به طوری که به ناحق او را بترساند، خداوند در روز قیامت او را میترساند.

    کسی که شخص مسلمانی را گرامی بدارد، خداوند (نیز) او را گرامی میدارد.

    کسی که خداوند به دست او، گشایشی (در کار) مسلمانی به وجود بیاورد، خداوند، اندوه دنیا و آخرت را از او برطرف میسازد.

    مسواک کردن سنّت (مستحب) است پس هر وقت خواستید، مسواک کنید (یعنی مسواک زدن در شرع، زمان خاصیّ ندارد.)

    (از طرف خدا) به مسواک زدن امر شدم تا جایی که ترسیدم، بر من واجب شود. (و نباید در هیچ صورتی ترک کنم.)

    (از طرف خداوند) به مسواک زدن امر شدم تا جایی که بر دندانهای خود ترسیدم. (که مسواک زدن بر آنها واجب باشد.)

    (با دیگران) مهربان باشید تا شما را ستایش کرده و (از طرف خدا) پاداش بگیرید.

    به خدا قسم این که مردی به واسطهی هدایت تو، (به راه راست) هدایت شود، برای تو از شتران سرخ مو بهتر است. (که در زمان پیامبر بهترین و گران قیمتترین شتر، شتر سرخ مو بود.)

    خداوند از امّت من، کسانی که به هنگام وضوء و غذا، مسواک میزنند را دوست دارد.

    مسواک زدن موجب پاکیزگی دهان، خشنودی پروردگار و روشنی چشم است.

    مسواک زدن بر شما لازم است زیرا موجب پاکیزگی دهان و خشنودی خداوند میشود.

    مسواک زدن بر شما لازم است (زیرا) مسواک زدن، چیز خوبی است (به طوری که) لثه را محکم و بوی بد دهان را برده و معده را به صلاح آورده و به درجات بهشت اضافه کرده و پروردگار را خشنود و شیطان را به خشم میآورد.

    جبرئیل به نزد من نیامد مگر این که مرا به مسواک زدن (از طرف خداوند) امر میکرد تا جایی که ترسیدم باید جلوی دهان خود را ببرّم. (تا دهان با دندان شروع شود و لبی در کار نباشد.)

    اساس عقل پس از ایمان به خدا، دوستی با مردم است و هیچ مردی نیست که از مشورت بینیاز باشد.

    کسی که میخواهد کاری انجام دهد و با مرد مسلمانی (هم) مشورت نماید، خداوند، او را به معقولترین کارها، توفیق میدهد.

    کسی که با شخصی معاشرت دارد مجبور است با او معاشرت نماید، تا زمانی که خداوند (راه نجاتی) از این مشکل قرار دهد.

    هیچ مصیبتی و رنج و سختی و بیماری و آزار و اندوه به مؤمن نمیرسد مگر این که خداوند آنها را کفّارهی گناه مؤمن قرار میدهد.

    (انسان) منافق صلاحیّت این را ندارد که نزد خداوند امین (و مورد اعتماد) باشد.

    موی زیبا، یکی از دو نوع زیبایی است که خداوند به فرد مسلمان میدهد.

    حقیقتاً خداوند، مؤمنی که زیرک نیست را دشمن میدارد (زیرا ایمان را نزد دیگران کوچک کرده است تا دیگران خیال کنند، دین نیز چیزی برای انسان ندارد.)

    از زیرکی مؤمن بترسید زیرا آن را با نور خداوند عزیز و بزرگ نگاه میکند (و خداوند، حقایق را به قلب او میتاباند.)

    مؤمن از تمام مردم، گرفتارتر است زیرا (هم) باید به کار دنیای خودش رسیدگی کند و هم به کار آخرتش. (تا دین و آبروی خود را در هر دو جهان حفظ کند.)

    مؤمن در تمام مخارج خودش ثواب میبرد (یعنی نسبت به هر چه هزینه کند، نزد خداوند ثواب دارد) مگر چیزی که به خاک سپرده (یعنی دیگر آن را ندارد) و یا در ساختمان به کار میبرد.

    اگر اهل آسمان و زمین در سرزنش مؤمنی مشارکت کنند، خداوند عزیز و بزرگ آنها را در آتش جهنّم سرازیر میکند.

    کسی که مؤمنی را نزد او ذلیل نمایند ولی او در حالی که قادر است، او را یاری نرساند، خداوند نزد تمام مردم در روز قیامت، او را ذلیل میکند.

    مؤمن از بعضی از فرشتگان نزد خداوند، گرامیتر است. (نه فرشتگان مقرّب مانند جبرییل و عزرائیل و میکائیل و...)

    حقیقتاً نمازگزار (با نماز خودش) در (خانه) پادشاه (یعنی خداوند) را میکوبد و کسی که پیوسته در خانهای را بکوبد، به زودی، آن در، باز میشود.

    خداوند، فرشتهای دارد که موقع هر نمازی صدا میزند: ای انسانها! برخیزید و آتشهایی را که با دست خودتان روشن کردهاید. را با نماز، خاموش کنید.

    انسان بدکاری که به رحمت خداوند بزرگ، امیدوار است از عابدی که مأیوس است، به خداوند نزدیکتر است.

    نان را گرامی بدارید (و به آن بیاحترامی نکنید) زیرا خداوند آن را از برکات آسمان فرستاده و از برکات زمین بیرون آورده است (یعنی از آسمان باران باریده و زمین را حاصلخیز میکند و از زمین نیز گندم روییده و آرد میشود و در نهایت تبدیل به نان میگردد.)

    زمانی که خداوند خوبی بندهای را بخواهد، برای او پند دهندهای در درونش قرار میدهد تا او را (به کارهای خوب) امر کرده و (از کارهای بد) نهی نماید.

    همدیگر را از دین مترسانید. (به گونهای از دین حرف نزنید که باعث تنفّر دیگران شود.)

    حقیقتاً بزرگترین گناه نزد خداوند این است که مردی حقّ عیال (یعنی زن و فرزندان) خود را تباه کند (و به آنها ندهد.)

    از جمله چیزهایی که بخشش (خداوند) را به همراه دارد، ادای سلام و زیبایی سخن است.

    از جمله چیزهایی که بخشش (خداوند) را به همراه دارد، داخل کردن خوشحالی، (در درون قلب) برادر ایمانی تو است.

    خداوند، زنانی که خود را شبیه مردان میکنند، لعنت نماید.

    خداوند بزرگ فرمود: کسی که میداند، من قدرت بر بخشش گناهان او را دارم، او را میبخشم (به خاطر یقین و اعتقادش به مغفرت خداوند) و از این کار باکی ندارم مادامی که برای من چیزی را شریک قرار ندهد.

    اگر بندگان (خدا بر روی زمین) گناه نمیکردند، حقیقتاً، خداوند خلقی را میآفرید که گناه کنند سپس آنها را مورد عفو قرار میداد و او آمرزندهی مهربان است.

    اگر خداوند، پشیمانی بندهی خود را بر گناه ببیند، او را میبخشد، قبل از آن که از خدا (به خاطر گناهش) استغفار بطلبد.

    کسی که (دیگری را) عفو کند، خداوند (نیز) او را مورد عفو قرار میدهد و کسی که (دیگری را) ببخشد، خداوند (نیز) او را میبخشد.

    همانا خداوند بزرگ مرا نفرستاده است در حالی که اشکالگیر و اشکالتراش باشم ولی مرا آموزگاری آسانگیر (برای هدایت بشریّت) فرستاده است.

    عالمی که علمش مورد استفاده (دیگران) قرار میگیرد، از هزار عابد بهتر است.

    هیچ بندهای نیست که در دنیا به بلا مبتلا شود مگر به خاطر گناهان اوست و خداوند بخشندهتر و بزرگتر نسبت به بخشش است تا این که (او بخواهد) در روز قیامت از گناهش سؤال کند.

    کسی که خداوند، خیرش را میخواهد، از او (چیزهایی را) میگیرد. (انسانها به مصلحت خود آگاه نیستند و نمیدانند خوبی و بدی آنها در چیست؟ به همین دلیل، مؤمن راضی به رضای خداست و تمام امور خود را به او میسپارد.)

    به سوی اعمال نیک شتاب کنید از آن جهت که فتنهها مثل پارههای شب تاریک است. مرد مؤمن در حال مؤمن بودن، صبح میکند و در حال کفر، شام میکند و هر کدام از این افراد، دین خود را به چیزهای اندک دنیا میفروشند.

    به زودی این دین (اسلام) به وسیلهی مردانی که نزد خداوند بیبهرهاند، محکم میشود و به زودی در آخر زمان خَسْف (سبکی و خواری) و قَذْف (فحش و ترس) و مسخ (تغییر قیافه) میباشد زمانی که آلات موسیقی و زنان آرایشگر ظاهر شوند و شراب، حلال شود.

    زمانی بر مردم میآید که افراد صابر در دین، مانند کسی هستند که آتش شعلهور به دست میگیرد. (یعنی در آخر الزّمان استقامت دین آن چنان سخت است گویا آتش شعلهور در دست گرفته است)

    اگر برای فرزند آدم، دو وادی و درّه از طلا باشد، علاوه بر آن دو، وادی سوم را (نیز) میخواهد و شکم فرزند آدم را جز خاک (چیز دیگری) پر نمیکند و هر کس توبه کند، خداوند توبهپذیر است.

    زیانکارترین مردم در معامله، مردمی هستند که خود را در آروزهایشان پیر کردند و روزگار (نیز) آنها را از رسیدن به مرادشان یاری نکرد. پس بدون توشه از دنیا خارج میشده و بدون دلیل بر خداوند بزرگ وارد می شوند.

    کسی که سختترین شکنجهها را در دنیا به مردم میداد، در روز قیامت نزد خدا مورد سختترین شکنجهها واقع شود.

    کسی که مسلمانی را اذیّت کند، مرا آزار داده و کسی که مرا آزار دهد، خدا را آزار داده است.

    خداوند، بندهای را که زمان فروش و زمان خرید و موقع پرداختن و موقع گرفتن، آسان می گیرد، دوست دارد.

    خداوند، بندهای را رحمت کند که زمان فروش و زمان خرید و موقع پرداختن و موقع گرفتن سهل بگیرد.

    کسی که همیشه سادهگیر، ملایم و نرمخو باشد خداوند، او را بر آتش جهنّم حرام میکند (نمیگذارد آتش جهنم او را بسوزاند، آتش فرمان میدهد که او را در بر نگیرد)

    تاجر در انتظار روزی و محتکر در انتظار لعنت است. (تاجر با تجارت حلال خود، منتظر به دست آوردن روزی حلال است ولی محتکر باید انتظار لعنت خدا و مؤمنین را داشته باشد.)

    گرامیترین مردم (نزد خدا) با تقواترینشان هستند.

    همانا خداوند بزرگ با کسی که در مقابل برادرش، ترشرویی کند دشمن میباشد.

    چقدر برای مؤمن عجیب است که به خدا قسم، خداوند برای مؤمن، پیشامدی نمیآورد مگر این که باعث خیر او میباشد.

    اموال و داراییهای خود را به وسیلهی زکات حفظ کنید (چون خداوند به آنها برکت میدهد) و بیماران خود را با صدقه درمان کنید و بلا را با دعا رفع کنید.

    کسی که دوستی خدا را بر دوستی مردم ترجیح دهد خداوند نیز گرفتاریهای از طرف مردم (به او) را کفایت میکند (دفع مینماید.)

    زمانی که دوست دارید جایگاه بندهای را نزد خداوند بدانید (که چه اندازه است) نگاه کنید که تا چه اندازه حرفهای خوب پشت سر او میزنند.

    حقیقتاً بعضی از بندگان خدا چنین هستند که اگر (برای انجام کاری) به خدا قسم بخورند آن کار نیک را انجام خواهند داد.

    همانا محبوبترین بندگان خدا نزد او کسانی هستند که نسبت به بندگانش دلسوزتر باشد.

    همانا بهترین بندگان خدا کسانی هستند که به وعدهی خود وفا کرده و خود را خوش بو و پاک میکنند.

    هیچ بندهای پرهیزگار نمیشود مگر این که آن چه مباح است از ترس اینکه مبادا مباح نباشد رها کند (یعنی در شبهات توقّف نماید و چیزی از آن را استعمال نکند.)

    سه چیز است که در هر کسی باشد، خداوند بزرگ او را در پناه خودش جای میدهد و به بهشتاش داخل میکند: مدارا کردن با افراد ضعیف و مهربانی کردن با پدر و مادر و نیکی با افراد زیر دست.

    اوّلین کسانی که به سوی بهشت خوانده میشوند، حمّادون هستند همان کسانی که بسیار خداوند را (با زبان و عمل) شکر و سپاس میگویند.

    خداوند آتش را بر چشمی که از ترس خدا، گریه کرده و بر چشمی که در راه خدا بیدار بوده و بر چشمی که از محرّمات الهی پوشیده یا بر چشمی که در راه خدا باز شده است (برای دیدن نشانههای خدا، برای عبرتآموزی) حرام کرده است.

    خداوند، رحمت کند چشمی را که از ترس خدا گریه کرده است و رحمت کند چشمی را که در راه خدا، بیداری کشیده است.

    خوردن در صورت گرسنه نبودن و خواب، بدون خستگی و خنده بدون تعجّب، نزد خداوند به شدّت منفور است.

    زمانی که دیدید، خداوند، فقر و بیماری را بر بندهای فرو آورد، (بدانید که) میخواهد او را از گناه پاک نماید.

    حقّ خداوند بر هر مسلمانی این است که هر هفت روز، یک بار، سر و بدن خود را بشوید.

    همانا خداوند بزرگ دشمن کثیفی و ژولیدگی است.

    ای بندگان خدا! بیماریهای خود را درمان کنید زیرا خداوند بزرگ هیچ دردی را قرار نداده است مگر اینکه برای آن دارویی گذاشته است به جز یک درد (که دارویی ندارد و آن،) پیری است.

    کسی که نسبت به دنیا بیاعتنا باشد، (زرق و برق دنیا او را به طرف انحراف نکشاند) خداوند بدون شاگردی به او علم میآموزد (سختیهای مسائل علمی را برای او روشن میکند) و او را (نسبت به موضوعات مختلف) آگاهی میدهد.

    شرافت مؤمن، شبانه به پا خاستن او (برای عبادت) و عزّت او در بینیازیش از مردم است.

    خشم خداوند بر کسی که گمان میکند، پادشاه تمام سرزمینهاست، (بسیار) سخت است (زیرا) هیچ پادشاهی به جز خدا نیست.

    هیچ پاداشی (به بنده) نمیرسد مگر اینکه عمل او از روی اخلاص باشد و هیچ عملی (نزد خداوند پذیرفته نمیشود) مگر این که همراه با نیّت (قصد قربت به سوی خدا) باشد.

    از گناه بخشنده و لغزش علم و سختگیری پادشاه عادل، بگذرید (و گذشت نمایید) زیرا خداوند بزرگ دستهای این سه گروه را به هنگام لغزیدن پایشان میگیرد.

    همانا خداوند بزرگ بندهی مؤمن فقیری که عفیف و عیالمند است را دوست دارد.

    پادشاه عادلی که متواضع است، سایهی خدا و نیزهی او در زمین است و برای او (به اندازهی) عمل هفتاد راستگو (درستکار) بالا برده میشود. (هر عملی که انجام میدهد، هفتاد برابر میشود.)

    پادشاه عادلی که فروتن است سایهی خدا در زمین است (زیرا) فرد ضعیف به او پناهنده میشود و مظلوم (هم) به وسیلهی او یاری میشود.

    هیچ بندهای نیست که خداوند، رعیتی (خدمتکاری) را زیر دست او قرار دهد و سپس بمیرد در حالی که خدمتکار خود را فریب داده است، خداوند بهشت را برای او حرام میکند.

    کسی که طلب عفّت کند (به دنبال پاکدامنی باشد) خداوند او را عفیف قرار میدهد و کسی که به دنبال بینیازی از راه حلال باشد خداوند او را بینیاز میکند.

    همانا خداوند بزرگ زیباست و زیبایی را دوست دارد و نیز او سخاوتمند است و بخشش و سخاوتمندی را دوست دارد و پاکیزه است و پاکیزگی را (نیز) دوست دارد.

    مجاهد کسی است که با نفس خود در راه اطاعت از خدا، مبارزه میکند.

    بهترین اعمال نزد خدا آن است که کسی گرسنهای را سیر کند یا از طرف شخصی قرضش را پرداخت کند و یا از آن، غمی را برطرف سازد.

    زمانی که خداوند میخواهد، بندهای را باز دارد، (و از انجام هر کاری منع نماید) راههای (چاره) را بر او میبندد (تا نسبت به آن راهها نابینا شود.)

    کسی که با خدا مبارزه کند (با انجام ندادن دستور الهی به جنگ خداوند برود) خداوند (نیز) به جنگ او خواهد آمد و کسی که با خداوند (از در) فریب (داخل شود) خداوند (نیز) به جنگ او میآید.

    کسی که رحم کند اگرچه نسبت به سر بریدن گنجشکی باشد (و از روی ترحّم او را رها کند) خداوند (نیز) در روز قیامت او را مورد رحمت خود قرار میدهد.

    کسی که از خداوند به خاطر روزی کم راضی باشد، خداوند (نیز) از او به عمل کم، راضی میشود.

    خواب مؤمن، سخنی است که خداوند با بندهاش در خواب میگوید.

    همانا خداوند از امّت من، اشتباه و فراموشی و کاری که به آن مجبور شدهاند را برداشته است.

    همانا خداوند از امّت من، اشتباه و فراموشی و کاری که به آن مجبور شده است را گذشت کرده است. (اگر مسلمانی به اشتباه یا از روی فراموشی یا به اجبار، گناهی مرتکب شد، برای او گناه نوشته نمیشود.)

    کسی که مواد غذایی (مورد نیاز را) بر مسلمانان احتکار کند، خدا او را به بیماری جزام، مبتلا میسازد.

    همانا خداوند بزرگ، رزق را به اندازهی نیاز آن (به مردم) فرستاده است و صبر را (نیز) به اندازه و (نوع) بلا میفرستد.

    زمانی که (میان مردم) داوری میکنید، عادلانه قضاوت کنید و زمانی که سخن میگویید، نیکو سخن بگویید زیرا خداوند نیکوکاران را دوست دارد.

    نیکی کردن آن است که خداوند را عبادت کنی مثل این که او را میبینی، (زیرا) اگر تو او را نمیبینی، او تو را میبیند.

    دین خود را خالص کن تا عمل کم (نیز) تو را کفایت کند. (زیرا مقدار ثواب به عمل، با توجّه به نوع اخلاص است.)

    همانا خداوند بزرگ از عمل (شخص مسلمان) چیزی را قبول نمیکند مگر آن اندازه از عمل که خالص باشد و به خاطر ذات او (خداوند) صورت گرفته باشد.

    خداوند بزرگ فرمود: محبوبترین چیزی که بندهی من به واسطهی آن مرا عبادت میکند، اخلاص (در کارها) برای من است.

    اعمال (نیک) خود را برای خداوند، خالص گردانید زیرا خداوند به جز عملی که خالص برای او باشد، قبول نمیکند.

    همانا خداوند بزرگ بخشنده است (به همین دلیل) بخشش را دوست دارد و اخلاق خوب و والا را دوست دارد و اخلاق پست را ناپسند می دارد.

    سه چیز نزد خدا از فضائل اخلاقی است: این که از کسی که به تو ظلم کرده است، گذشت کنی و به کسی که به تو تحریم کرده است، عطا کنی و با کسی که از تو بریده است (قطع رابطه کرده است) ارتباط و اتّصال برقرار کنی.

    تمام مردم (روی زمین) به خداوند تعلّق دارند (چون خداوند آنها را آفریده است و همه چیزشان به دست خداست) و خداوند کسانی که متعلّق به او هستند، دوست داشته و برای آنها سود میرساند.

    همانا کسانی که یکدیگر را (به خاطر خداوند و) در راه او دوست داشته باشند، در سایهی خداوند (جای) میگیرند.

    هیچ بندهای، بندهی دیگر را دوست ندارد، مگر این که خداوند او را گرامی میدارد.

    کسی که دوست دارد، مزهی ایمان را بیابد (و بچشد) پس باید کسی را که دوست دارد، به خاطر خداوند دوست داشته باشد.

    دوست داشتنیترین اعمال، نزد خداوند آن است که کسی به گرسنهای غذا دهد یا قرض او را پرداخت نماید یا غصّهای را از او برطرف کند.

    هیچ مردی نیست که خود را بزرگ شمرده و در راه رفتن، مغرورانه میرود مگر این که خداوند موقع ملاقات با او، خشمگین است.

    بهترین شما کسی است که خداوند او را برای (چیره شدن) بر نفسش یاری رسانده و (او نیز) مالک نفس خود شده است،

    همانا، مرد تا زمانی که با مشورتکنندگان همراه است، نظرش همیشه درست است ولی زمانی که با مشورتکنندگان خیانت کند، خداوند بزرگ صحیح بودن نظر را از بین میبرد.

    همانا خداوند بزرگ پردهی بندهای که ذرّهای در آن نیکی باشد را پاره نمیکند.

    خوبی، همراه بزرگان شما است. (خوبی و کارهای شایسته را باید از بزرگان دین آموخت.)

    خزینههای خوبی و بدی نزد خداست و کلید آنها مردان هستند. پس خوش به حال کسی که خداوند کلید خوبی و قفل بدی را (در دست او) قرار داده است و وای به حال کسی که خداوند، کلید بدی و قفل خوبی را (در دست او) قرار داده است.

    زمانی که خداوند، خیری را برای بندهاش بخواهد، او را در دین، فقیه میکند و او را در دنیا (نسبت به امکانات دنیایی) بیاعتنا میگرداند و به عیبهایش، آگاه میکند. (تا در رفع آنها بکوشد.)

    (سراسر) دین، نصیحت (پند و موعظه) است.

    اساس دین (عبارت است از:) خیرخواهی (نسبت به دیگران) به خاطر خداوند و دین و پیامبر و کتاب او و برای پیشوایان دین اسلام و برای تمام مسلمین. (یعنی نصیحت او با در نظر گرفتن این موارد است.)

    بر خداوند سخت است که از بندهی مسلمان خود دو دختر را بگیرد (یا به واسطهی دوری یا مرگ) و سپس او را داخل جهنّم کند.

    همانا خداوند، دردی قرار نداده مگر این که برای آن درد، شفائی قرار داده است.

    درمان، جزء تقدیر (الهی) است و به فرمان خداوند، سودمند است. (پس دارو، وسیلهای است که اگر خداوند بخواهد، اثر میکند.)

    همانا خداوند عزیز و بزرگ دروغ را در (صورت) اصلاح (میان دو نفر) دوست دارد و راستگویی را در صورت (فسادآور بودن و اختلاف به وجود آوردن) دشمن میدارد.

    هر حسنهای، صدقه است و هر چیزی که مرد مسلمان از ثروت خود برای خود و خانوادهاش انفاق کند، برای او صدقه (نزد خدا) نوشته میشود و هر چیزی که شخص مسلمان به وسیلهی آن، آبروی خود را حفظ کند، برای او به خاطر حفظ کردنش، صدقه نوشته میشود.

    حقیقتاً این آتش که شما (استخاره میکنید)، یک جزء از هفتاد جزء آتش جهنّم است و اگر آتش جهنم، دوباره به وسیلهی آب (توسّط خداوند) خاموش نشده بود، هیچ نفعی برای شما نداشت و آتش جهنّم دنیا از خدایم خواهد که او را به آتش جهنم برنگرداند.

    خداوند دشمن کسی است که نسبت به دنیا، آگاه ولی نسبت به آخرت نادان است. (یعنی برای رسیدن به دنیا حاضر به انجام هر کاری و شناخت هر راهی است ولی برای امور اخروی تنبل است)

    دنیا برای اهل آخرت حرام و آخرت برای اهل دنیا حرام است و دنیا و آخرت (هر دو) بر اهل خدا حرام است. (زیرا مقصود او خداست پس نه دنیا را میخواهد و نه آخرت را)

    همانا خداوند به وسیلهی حکمت و برتری خود، آسایش و شادی را در یقین و رضا (به رضای خدا) قرارداده است و غم و غصّه را در شک و غضب، قرار داده است.

    در زمان آسایش به سوی خدا، توجّه کن و او را بشناس تا او نیز تو را در سختی بشناسد (و در آن موقع که کاری از کسی برنمیآید، به کمک تو برسد)

    کسی که دانش او زیاد شود ولی بیاعتنایی او به دنیا، بسیار نگردد، دوری او از خدا (روز به روز) بیشتر میشود.

    برتری عالِم بر عابد، (به فاصلهی) هفتاد درجه است که فاصلهی هر دو درجهی آن، بین آسمان و زمین است. (با محاسبهی هفتاد درجه و فاصلهی دو درجه به دست میآید که فاصلهی بین عالِم و عابد سی و پنج برابر فاصلهی بین زمین تا آسمان است.)

    برتری عالِم بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده بر دیگر ستارگان است.

    یک رکعت (نماز) کسی که نسبت به خداوند، معرفت دارد، از هزار رکعت (نماز) کسی که نسبت به خداوند جاهل است، برتر میباشد.

    یاد کنندهی خدا در میان غافلان کسی است که جهاد کند در راه خدا در هنگام گریختن دیگران و چنین کسی ثواب او بهشت است.

    اُف باد بر مردی که در هر جمعه خود را از کارهای دنیا فارغ نسازد برای یاد گرفتن مسائل دین خود.

    کسی که از خدا طلب خیر میکند حیران نمیشود و کسی که در کارها با مردم مشورت میکند پشیمان نمیشود.

    سه گروه هستند که خداوند، روز قیامت از آنها عوض و بدلی قبول نمیکند (یعنی این کارها، قابل جبران نیست) عاقّ (پدر و مادر) و منتگذار و کسی که قضا و قدر (خداوند) را دروغ محسوب کند.

    احتیاط، سرنوشت را بینیاز نمیکند. (یعنی احتیاط کردن در دنیا سبب نمیشود آن چه خداوند مقدر کرده است، به وجود نیاید.)

    اگر روزی بر من برود (روزی را پشت سر بگذارم) و علمی که مرا به خداوند نزدیک میکند، در آن روز نیاموزم، (میخواهم که) طلوع خورشید آن روز، برای من مبارک نباشد.

    با دشمنی با گنهکاران خود را به خدا نزدیک کنید و با آنها با چهرههای خشن برخورد کنید و با خشم آنها، رضایت خداوند را به دست بیاورید و با دوری از آنها به خداوند نزدیک شوید.

    محبوبترین بندگان نزد خدا، پرهیزکارانی هستند که کارهای نیک خود را مخفیانه انجام میدهند.

    آگاه باشید که همانا مردم (همگی) از حضرت آدم علیهالسلام به وجود آمدهاند و ایشان نیز از خاک است و گرامیترین مردم نزد خدا، پرهیزکارترین آنهاست.

    همانا خداوند بزرگ عبد پرهیزکاری که ثروتمند و مهربان است را دوست دارد.

    همانا خداوند (بندهی) نیکوکاری که گمنام و پرهیزکار است را دوست دارد.

    کسی که دوست دارد، گرامیترین مردم باشد، پس باید از خدا بترسد (و نیکوکار باشد.)

    کسی که صبح کند در حالی که تمام فکر و تلاش او، پرهیزگاری باشد، سپس در میان روز، گناهی از او سر بزند، خداوند، گناهش را میآمرزد.

    خداوند، تقوی را توشهی تو قرار دهد و گناهت را ببخشد و هر کجا که هستی، کارهای خیر را برای تو آسان کند (که بتوانی به آسانی و با سلامتی آنها را انجام دهی.)

    (با دیگران) فروتنی کنید و با فقراء، نشست و برخاست نمایید (و به واسطهی این اعمال) از بزرگان نزد خدا باشید و خود را از غرور خارج کنید.

    همانا کسی که از خداوند (نیازهای خود را) نخواهد، بر او خشم میگیرد.

    همانا خداوند گدایی که (برای بیچارگی و گرفتن چیزی از دیگران) قسم میخورد را دشمن میدارد.

    یکی از شما (مسلمانان) پیوسته به دنبال سؤال نمیرود مگر این زمان ملاقات با خدا در صورتش گوشت کمی وجود دارد. (یعنی چنین شخصی نزد خدا بیآبرو میباشد.)

    مردی برای خودش درب سؤال (و گدایی و از دیگران درخواست کردن) باز نمیکند، مگر این که، خداوند (نیز) درب فقر را بر روی آن باز میکند.

    من برای به کمال رساندن فضائل اخلاقی، مبعوث شدهام. (مردم را به انجام کارهای نیک و دین ثمرهی آن در دنیا و آخرت آمدهام.)

    من، (از عذاب الهی به شما) بیم میدهم و میترسانم و مرگ، یغماگر است (وقتی آمد همه چیز انسان را میگیرد و چیزی از انسان را باقی نمیگذارد) و ساعت قیامت، وعدهای است (که خداوند داده است.)

    به من کلمات جامع، داده شده است. (هر چیزی که یک پیامبر برای هدایت، امت خود و بشریت لازم دارد، توسط خداوند به او داده شده است.)

    ای مردم! کلامی که از من به شما رسید و موافق با کتاب خدا (قرآن) است، (بدانید) که من گفتهام و (ولی اگر) کلامی از من به شما رسید که مخالف کتاب خدا (قرآن) است، (بدانید) که من آن را نگفتهام.

    من، برای آوردن دین آسان، مبعوث شدهام و کسی که با سنت من (آسانی در دین) مخالفت کند (و سخت گیری نماید) از من نیست.

    دو چشمان من به خواب میروند ولی قلب من به خواب نمیرود. (همیشه آمادهی دریافت وحی از طرف خداوند است.)

    کسی به اندازه من در راه خدا، مورد اذیت قرار نگرفته است، آن گونه که من اذیت و آزار کشیدم.

    به سوی خداوند بزرگ، بازگشت نمایید (توبه کنید) زیرا من هر روز، صد بار به سوی خدا توبه میکنم. (در اینجا منظور، توبهی زبانی است که همان گفتن اَسْتَغْفِرُاللهَ ربّی و اَتُوبُ اِلَیْه است.)

    چهار گروه هستند که خداوند با آنها دشمن است: فروشندهای که قسم میخورد و فقیری که مغرور است و پیرمردی که زنا میکند و پیشوای ستمگر (که حاکم بر مردم است و ظلم میکند.)

    همانا خداوند بزرگ شخص هفتاد سالهای که در راه رفتن و رفتارش مثل شخص بیست ساله باشد را دشمن میدارد. (مثلاً لباس پوشیدن او نیز مثل آنها باشد.)

    همان خداوند با پیرمرد زناکار و ثروتمند ظالم و فقیر مغرور دشمن است.

    همانا خداوند بزرگ، ثروتمندِ ظالم و پیرمرد نادان (سالیان سال است که عمر کرده ولی از اعتقادات و احکام اسلامی بیاطلاع است) و عیالمند (فقیر) مغرور را دشمن میدارد.

    همانا خداوند دردی را نفرستاده که شفا و درمان نداشته باشد، به جز پیری. (که در جان انسان رسوخ پیدا میکند و قابل جدا کردن نیست.)

    چیزی نزد خدا محبوبتر نیست از جوانی که (از گناهانش) توبه میکند و چیزی نزد خداوند بزرگ، مغبوضتر نیست از پیرمردی که بر گناهان خویش مشغول است. (گویا در نزدیکی مرگ قرار نگرفته است.)

    هر کس که با زیردستان خود با مهربانی رفتار نکند، خداوند بهشت را بر او حرام میکند.

    کسی که به انسان تنگدستی آسان بگیرد، (تا او قرض خود را بدهد) خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان میگیرد.

    همانا خداوند به من وحی فرستاد که (نسبت به همدیگر) فروتنی نمایید تا کسی نسبت به کسی فخر فروشی نکند و کسی (به حقوق) کسی تجاوز ننماید.

    هر صاحب نعمتی (کسی که خداوند به او نعمت داده است) مورد حسد (دیگران) است مگر کسی که فروتنی میکند. (هیچ کسی نسبت به تواضع کسی حسادت نمیورزد، بلکه آن را دوست میدارند.)

    تا (نسبت به دیگران) متواضع و فروتن نباشی، زاهد (پارسا و بیاعتنا به دنیا) نخواهی بود.

    اگر (آن چنان) گناه کردید، تا جایی که گناهانتان به آسمان برسد (ولی) بعد از آن توبه (حقیقی) نمایید، قطعاً خداوند، توبهی شما را می-پذیرد.

    همانا خداوند بزرگ تا قبل از مرگ (لحظهی جان دادن) توبهی بنده را قبول میکند.

    برای توبه دری به مغرب است (و این نشان دهندهی وسیع بودن بخشندگی و مغفرت خداوند است) که طول آن (به اندازهی) هفتاد سال است هفتاد سال راه رفتن، چه اندازه است؟ به همان اندازه.

    همانا یکی از سعادتهای هر شخصی این است که عمرش، طولانی شود و خداوند، توبه کردن را، روزیش نماید.

    توبهی خالص، پشیمانی از گناه است و (آن توبه خالص) هنگامی است که وقتی از تو، گناهی سر میزند، از خداوند، طلب بخشش کرده سپس به آن گناه اصلا ًبر نگردی.

    همانا خداوند از توبهی بندهی خود، بیشتر از زن نازایی که فرزند بزاید و از گم کردهای که گمشدهی خود را پیدا کند و از تشنهای که به آب برسد، خوشحال میشود.

    اگر گناه کنید تا جایی که گناهانتان به آسمان برسد (ولی) سپس (از آنها) توبه کنید، حتماً خداوند توبهی شما را میپذیرد.

    شتر را ببند و به خداوند توکّل کن. (قبلاً در این باره صحبت کردیم.)

    کسی که دوست دارد، قویترین مردم باشد، باید به خداوند توکّل کند.

    کسی که دوست دارد، قویترین مردم باشد، باید به خداوند توکّل کند. (زیرا توکّل کردن او نشان میدهد تا چه اندازه از نظر ایمانی قوی است.)

    چون صدای خر و فریاد سگ را بشنوید به خدا پناه ببرید از شر شیطان رجیم زیرا که آنها میبینند چیزی را که شما نمیبینید.

    عبادت هفتاد جزء است بهترین آنها طلب حلال است.

    کسی که از معصیت خدا بپرهیزد و صبر کند روزی او از حلال میرسد و هر که پرده دری کند و تعجیل نماید و از حرام بگیرد از روزی حلال او همان مقدار کم میشود و در قیامت بر آن روزی حرام حساب او خواهند کرد.

    دشمنترین مردم در نزد خدا کسی است که زودتر به بازار رود و دیرتر بیرون آید.

    بهترین خرج کردنها نزد خدا میانهروی است و خدا اسراف را دشمن میدارد مگر در راه حج یا عمره.

    دو کس با هم رفیق نمیشوند مگر آنکه محبوبترین ایشان نزد خدا و آنکه ثوابش بیشتر است آن است که با رفیقش مدارا بیشتر میکند.

    زاهدترین مردم کسی است که آنچه خدا حرام کرده است ترک نماید.

    هر که مسلمان فقیری را سبک شمارد حق خدا را سبک شمرده است و حق تعالی او را در قیامت سبک شمارد مگر آنکه توبه کند.

    هر که مسلمان بیچیزی را گرامی دارد در قیامت خدا از او راضی و خشنود باشد.

    هر که قرآن را یاد گیرد و از روی بیاعتنایی فراموش کند در قیامت دستهایش در گردنش بسته باشد و حق تعالی به هر آیه ماری بر او مسلّط گرداند مگر خدا او را بیامرزد.

    هر که در خانهی مؤمنی نظر کند که بر امر مستور او مطلع شود خدا او را محشور کند با منافقانی که عیبهای مسلمانان را تفحّص میکردند و از دنیا بیرون نرود تا خدا او را رسوا کند مگر آنکه توبه کند.

    هر که گناهی و خواهش حرامی او را پیش آید و از ترس خدا آن را ترک نماید حق تعالی جهنم را بر او حرام گرداند و او را از ترس بزرگ قیامت ایمن گرداند.

    هر که در میان دنیا و آخرت متردد شود پس دنیا را بر آخرت اختیار کند در قیامت او را حسنه نباشد که به سبب آن از جهنم نجات یابد و هر که آخرت را اختیار کند بر دنیا خدا از او خشنود گردد و گناهانش را بیامرزد.

    هر که برادر مسلمان خود را گرامی دارد چنان است که خدا را گرامی داشته است.

    هر که از ترس خدا آب از دیدههای او جاری شود به هر قطره که از دیدهی او بیرون آید حق تعالی قصری در بهشت به او عطا فرماید که مزیّن باشد به مروارید و سایر جواهرات و در آن قصر باشد آنچه چشمی ندیده و گوشی نشنیده و خاطری خطور نکرده باشد.

    خداوند به هیچ عالِمی، علم نداده است، مگر این که از او عهد و پیمان گرفته است که علم خود را (برای یاد دادن به دیگران) پنهان نسازد.

    جست و جوی علم بر هر مسلمانی واجب است و برای طالب علم، همه چیز حتّی ماهیهای در دریا، (از خداوند) طلب آمرزش میکنند.

    یک ساعت، در جست و جوی علم بودن، از ایستادن در شب (برای عبادت) بهتر است و یک روز به دنبال علم بودن از سه ماه روزه گرفتن برتر است.

    هیچ مردی به خاطر علم از خانهی خودش خارج نمیشود مگر این که خداوند راه بهشت را برای او آسان (و هموار) میکند.

    همانا خداوند بزرگ، از بندهی خود نسبت به زیادی علم میپرسد (که کجا صرف کردی) همانطوری که از او دربارهی زیادی ثروت سؤال میکند (که در چه راه آن را مصرف نمودی.)

    از خدا، علم سودمند بخواهید و از علمی که (به دیگران و به خود) سودی ندارد، به خدا پناه ببرید.

    علم، میراث من و میراث تمام پیامبران قبل از من است. (یعنی علم به خداوند منتهی میشود.)

    هر علمی را که میخواهید، یاد بگیرید (زیرا) هرگز خداوند به وسیلهی علم (به کسی) سود نمیدهد مگر این که به آنچه میدانند، عمل کنند.

    یک ساعت (وقت) عالِمی که بر بستر خود تکیه زده و در دانش خود نگاه میکند (یعنی مطالعه مینماید) از هفتاد سال عبادت عابد، بهتر است.

    کسی که بدون علم، عمل کند، فسادش از اصلاحش بیشتر است. (چون هم خودش به نتیجه نمیرسد و هم دیگران را نسبت به دین بدبین میکند.)

    به علماء احترام بگذارید زیرا آنها وارث پیامبران هستند پس کسی که به آنها احترام بگذارد، (در حقیقت) به خدا و رسول خدا، احترام گذاشته است.

    علماء، افراد امینی هستند که حجّت خدا بر خلق او میباشند. (با بیان و شرح دستورات الهی، مردم را نسبت به تکالیف خود، آشنا میکنند.)

    علماء، پیشوای (دین) و پرهیزکاران، سرور (دیگر مردم) و همنشینی با علماء و پرهیزکاران، (علم و معرفت مردم را) زیاد میکند.

    حقیقتاً خداوند بزرگ به وسیلهی نیکی به پدر و مادر، عمر انسان را زیاد میکند.

    هر چه عمر انسان مسلمان بیشتر باشد، برای او خیر است (زیرا بیشتر، خداوند را اطاعت کرده و میتواند بهتر جبران کارهای بد را بکند.)

    بهترین (فرد از میان) مردم کسی است که عمرش، طولانی و عملش، نیک باشد و بدترین (فرد از میان) مردم کسی است که عمرش، دراز (ولی) عملش بد باشد. (زیرا با کولهباری از گناه خدا را ملاقات میکند.)

    محبوبترین کارها نزد خدا، بادوامترین آنهاست اگر چه کم باشد.

    محبوبترین اعمال نزد خداوند، بعد از واجبات، داخل کردن شادی در قلب فرد مسلمان است. (یعنی کار مشروعی انجام دهد که او شاد گردد.)

    محبوبترین کارها نزد خدا (آن است) که به خاطر خدا (کسی را) دوست داشته و به خاطر او (با کسی) دشمن باشد.

    حقیقتاً خداوند بزرگ دوست دارد زمانی که یکی از شما کار (خوبی) انجام میدهد آن را محکم سازد (و به تمام برساند و نیمه کاره رها نکند.)

    عابدترین مردم کسی است که آنچه خدا بر او واجب کرده است به جا آورد و سخیترین مردم کسی است که زکات مال خود را بدهد.

    بخیلترین مردم کسی است که بُخل ورزد در چیزی که خدا بر او واجب گردانیده است.

    کسی در طاعت الهی سعی بیشتر کرده است که ترک گناهان کرده باشد.

    هیچ چیز را خدا مانند شکم پر از طعام دشمن نمیدارد.

    خداوند عالمیان واجب میگرداند بهشت را از برای جوانی که در آیینه بسیار نظر کند و حمد خدا بسیار گوید بر آنکه خدا او را به صورت نیکو آفرید و او را معیوب نگردانیده است.

    هرگاه کسی طعام خورد و انگشتان خود را بلیسد و بمکد خداوند عالمیان فرماید که خدا تو را برکت دهد.

    هر که ایمان به خدا و روز قیامت دارد پس نخورد چیزی بر سفرهای که در آن شراب خورند.

    هر که اطاعت زن خود بکند خدا او را سرنگون در جهنم اندازد.

    حق تعالی بر دختران مهربانتر است از پسران و هر مردی که شادی برساند به زنی که با او خویشی داشته باشد و محرم او باشد خدا او را در قیامت شاد گرداند.

    هر که با وضو بخوابد چنان است که تمام شب را به عبادت احیا کرده باشد.

    هر که فرزند خود را ببوسد خدا حسنهای برای او بنویسد و هر که فرزند خود را شاد کند خدا او را در قیامت شاد کند و هر که قرآن بیاموزاند به فرزند خود در قیامت پدر و مادر او را بطلبند و دو حلّه به ایشان بپوشانند که از نور آن دو حلّه روی اهل بهشت روشن شود.

    جهاد کن در راه خدا که اگر کشته شوی نزد خدا زنده خواهی بود و روزی در بهشت خواهی یافت و اگر بمیری مزدت با خداست و اگر زنده برگردی از گناهان به در میآیی مانند روزی که از مادر متولد شدهای.

    نگاه کردن بر روی عالم عبادت است و نظر کردن به سوی پدر و مادر از روی ترحم و مهربانی عبادت است.

    هر که یک شب بیماری بکشد و قبول کند او را آنچه شرط قبول کردن است به آنکه کسی را خبر ندهد از آنچه کشیده و چون صبح شود خدا را شکرکند حق تعالی به فضل خود ثواب عبادت شصت ساله به او عطا فرماید.

    خدا مؤمن را به هر بلایی مبتلا میکند و به هر مرگی او را میمیراند اما عقلش را برطرف نمیکند.

    من ضامنم برای کسی که صلهی رحم کند آن که خدا را دوست دارد و روزیش را فراخ کند و عمرش را زیاد کند و او را داخل بهشت کند.

    هر که به پای خود برود به خانهی خویشان به دیدن ایشان یا برای آنکه مالی به ایشان برساند حق تعالی ثواب صد شهید او را کرامت فرماید و به عدد هر گامی که بردارد چهل هزار حسنه در نامهی اعمالش نوشته شود و چهل هزار گناه محو شود و چهل هزار درجه برای او در بهشت بلند شود و چنان باشد که صد سال عبادت خدا به اخلاص کرده باشد.

    اول کسی که داخل بهشت میشود شهید است و غلامی که نیکو عبادت پروردگارش را به جای آورد و خیرخواه آقای خود باشد و مرد عیال باری که از حرام و شبهه غفلت ورزد.

    هر که آزار همسایه کند برای طمع در خانهی او خدا خانهی او را به همسایه برساند.

    هر که مؤمنی را شاد گرداند مرا شاد گردانیده است و هر که مرا شاد گرداند خدا را خشنود گردانیده است.

    هر که یتیمی را در عیال خود داخل کند و خرج او را بدهد تا او مستغنی شود از او، خدا بهشت را بر او واجب گرداند چنان که برای خورندهی مال یتیم جهنم را واجب گردانیده است.

    هر که ایمان به خدا و روز قیامت دارد باید که به وعدهی خود وفا کند.

    وای به حال کسی که خوبی را برای زن و فرزندان خود گذاشته و با بدی به طرف پروردگار خود قدم بردارد. (یعنی ثروت و دارایی که جمع کرده بود را بدون این که خمس و زکات آنها را داده باشد و به فقرا انفاق کند را رها ساخته و زن و فرزندش از آن استفاده کنند و خودش در سختی پس از مرگ به سر برد.)

    کسی که عیبی را که در شخص دیگری نیست یاد کند، خداوند او را در آتش جهنّم زندانی میکند تا زمانی که علتی برای گفتهی خود بیاورد. (یعنی بگوید چرا و از کجا این حرف را زده است.)

    خدا را بخوانید و (دعا کنید) و به اجابت آن دعا، ایمان داشته باشید و بدانید که حقیقتاً خداوند، دعایی را که از قلب غافل (برمیخیزد)، مستجاب نمیکند.

    از نفرین مظلوم، بپرهیزید (به مظلوم ظلمی نکنید که شما را نفرین کند) زیرا او حقّ خود را از خداوند درخواست میکند و خداوند (نیز) حقّ هیچ صاحب حقّی را رد نمینماید.

    موقع رقّت (قلب و لرزان شدن او) دعا را غنیمت بشمارید، زیرا این موقع، رحمت (خداوند) را به همراه دارد.

    دعای برادر (مسلمان) نسبت به برادر (دینی) خود در پشت سر او، رد نمیشود.

    دعا، سپاهی از سپاهیان آمادهی خداوند است و پیشامد (بدی) که حتمی است، رد میکند (و نمیگذارد به او برسد.)

    دعا، کلید رحمت (خداوند) و وضوء، کلید نماز و نماز کلید بهشت است.

    برای کسی، در معصیت و گناه، اطاعت نیست (کسی نمیتواند با گناه کردن بگوید طاعت خدا میکنم) و اطاعت فقط در انجام دادن کار نیک است.

    کسی که به مسلمان گرسنهای غذا دهد، خداوند به او از میوههای بهشتی میخوراند.

    چقدر میانهروی به هنگام بینیازی، میانهروی به هنگام فقر و اعتدال در عبادت، زیباست.

    از افراط در دین بپرهیزید، زیرا کسانی که قبل از شما بودند به خاطر افراط در دین نابود شدند.

    کسی نزد خدا، از رهبری بهتر نیست که اگر حرف بزند، راست بگوید و اگر قضاوت نماید، عدل را رعایت میکند.

    هیچ مرد مسلمانی نیست که پاداشش بهتر باشد از وزیر شایستهای که با حاکم بوده و از او اطاعت کند و دیگران را به طرف خدا، فرمان دهد.

    کسی که به اندازه مصرف کند، خدا به او (همیشه) روزی میرساند و کسی که اسراف کند، خداوند او را روزی، محروم میکند.

    کسی که امانت در او نباشد، ایمان ندارد و کسی که وفا به عهد ندارد، دین ندارد.

    خداوند، نوع آفرینش و خلق و خوی بندهاش را نیکو نمیسازد مگر این که از طعمهی آتش کردن گوشت او، حیاء میکند. (خداوند، انسان را طوری آفریده که تمام ظرفیتها، برای پیمودن پلّههای ترقّی را دارا باشد و چنان که از این ظرفیتها استفاده کند، قطعاً در دنیا و آخرت سعادتمند میشود.)

    خداوند بزرگ، هر پیامبری را با زبان قومش فرستاد.

    خداوند، روزی بندهی مؤمن خود را نمیدهد، مگر از جایی که فکرش را (هم) نمیکند.

    خداوند، بندهای را خوار نکرد مگر این که او را از ذاتش و ادب پایین آورد. (کسی که ادب و دانش ندارد، قطعاً خوار و ذلیل میشود.)

    خداوند، بندهای را ذلیل نکرده است مگر (این که) او را از دانش و ادب عقب افتاده میکند.

    بیماری، تازیانهی خدا در روی زمین است که به وسیلهی آن، بندگان خود را ادب میکند. (کفّاره گناهان بعضی از افراد مؤمن، بیماری است.)

    همانا مردم چیزی را بالا نمیبرند مگر این که خداوند بزرگ آن را پایین میآورد. (هر چیزی که نزد مردم بالا باشد، در برابر خداوند ناچیز است.)

    زمانی که خداوند در قلب شخصی، مهر زنی (برای ازدواج و خواستگاری) قرار داد، پس (در این صورت) نگاه کردن به آن زن اشکالی ندارد.

    کسی که خشم خود را فرو خورد، در صورتی که قادر به آشکار کردن آن است، خداوند او را سرشار از امنیّت و ایمانی میسازد.

    به وسیلهی ازدواج (از خدا) روزی طلب کنید. (زیرا با ازدواج یک جوان به ناچار برای امرار معاش خود و زن و فرزندانش تلاش میکند.)

    همانا، خداوند بزرگ، مردانی که پشت سر هم ازدواج میکنند (پایبند به حفظ خانواده نیستند و زنان خود را با اندک بهانهای طلاق میدهند) و زنانی که پشت سر هم، ازدواج میکنند را دوست ندارد.

    کسی که میخواهد با ازدواج، خود را از محرّمات الهی نگه دارد، یاری دادن او بر خدا لازم است. (اسباب و مقدّمات ازدواج را آماده میکند و در زندگی پشت و پناه آنها خواهد بود.)

    ازدواج کنید و طلاق ندهید، زیرا خداوند، مردانی که پشت سر هم (ازدواج کرده) و طلاق میدهند و زنانی که پشت هم (ازدواج کرده) و طلاق میدهند را دوست ندارد.

    با زن به خاطر چهار چیز ازدواج میکنند: ثروت، مقام، زیبایی و دینش. پس تو (ای مسلمان) به خاطر دین زنی را انتخاب کن زیرا دستان تو زیاد میشوند. (کنایه از این که چون به خاطر دین ازدواج کردی، فرزندان صالحی نصیبت خواهند شد.)

    کسی که ازدواج کند، نصف ایمان (و دین خود را) کامل کرده است، پس باید در نصف باقی مانده (دیگر)، از خدا بترسد (و کارهای شایسته انجام دهد.)

    کسی که خداوند به او زن شایستهای را روزی کند، پس در قسمتی از دینش، او را یاری کرده است (ولی) در قسمت بعدی آن باید (خودش) تقوی الهی در پیش بگیرد.

    کسی که از خدا طلب خیر کند، ناامید نمیشود و کسی که مشورت کند، پشیمان نمیگردد و کسی که حرام قرآن را حلال میشمارد به قرآن ایمان نیاورده است.

    هیچ کاسبی، مثل برتری علم که صاحبش را به هدایت، رهنمون ساخته یا از خطرات رهانیده است، کسب و کار نکرده است و دین شخص قوّت نمیگیرد مگر این که عقلش استحکام یابد.

    شیطان گفت: ای پرودگار من! به عزّت و بزرگی تو سوگند میخورم که همیشه بندگان تو را (برای انجام گناه) وسوسه میکنم تا زمانی که روح در جسمشان باشد. پس خداوند فرمود: و من، (نیز) به عزّت و بزرگی خودم قسم میخورم هر زمان از من طلب بخشش کردند، آنها را میبخشم.

    اسلام (دین) برتر است و دینی برتر از آن نیست.

    حکایت امّت من، مثل باران است که دانسته نمیشود، اوّل آن بهتر است یا آخرش (مسلمان واقعی که پیرو خدا و رسول او باشد.)

    کسی که با امّت من مهربانی کند، خداوند نیز به او مهربانی میکند.

    بهترین افراد امّت من، کسانی هستند که دیگران را به سوی خداوند بزرگ دعوت میکنند و بندگان خدا را دوستدار خدا میکنند (به گونهای از خداوند حرف میزنند که همه مشتاق رسیدن به او میشوند.)

    هر سخنی که فرزند آدم (انسان) میزند به ضرر اوست (چون در مقابل آن مسئول است) مگر آن سخن دستور به انجام کار خوب یا نهی از کار بد یا ذکر خداوند بزرگ باشد.

    زمانی که شخصی ببیند (در جامعه) عمل زشتی رایج است ولی او قدرت تغییر (آن وضع) را ندارد، همین قدر برای او کافی است که خداوند بزرگ بداند آن عمل نزد او زشت است.

    زمانی که دیدید نسبت به تغییر عمل زشتی قدرت ندارید، پس، صبر کنید تا خداوند آن عمل زشت را تغییر دهد.

    امیدواری من به آفرینندهام (خداوند) مرا کافی است که کارهای خوب انجام دهم و امید به بهشت داشته باشم و کارهای بد را ترک کنم و از جهنّم دور بمانم) و ترس من از دنیا (برای نجاتم) کافی است (تا مغرور به دنیا نشوم.)

    بهترین عبادت، انتظار فرج و گشایش است.

    انتظار فرج و گشایشی که با صبر (همراه باشد) عبادت است.

    سه گروه هستند که بر خدا لازم است، دعایشان را رد نکند: دعای روزهدار تا زمانی که افطار میکند و دعای مظلوم تا زمانی که مورد یاری قرار بگیرد و دعای مسافر تا زمانی که برگردد.

    همانا خداوند بزرگ، باحیاء و بخشنده است و حیاء میکند زمانی که مردی دستان خود را به طرف او دراز کند و او خالی و ناامید برگرداند.

    تمام کار خوب، نصف عبادت است و دعا، نصف دیگر آن است. پس زمانی که خداوند، خیر بندهای را بخواهد، قلبش را به طرف دعا میکشاند.

    (در) دو وقت است که درهای آسمان در آن دو وقت باز است و کمتر امکان دارد که دعای، دعاکنندهای، رد شود: به هنگام نماز و به هنگام صفآرایی (در جبههی جنگ) در راه خداوند.

    خداوند بزرگ فرمود: کسی که مرا نخواند (دعا نکند) من بر او خشم میگیرم.

    چیزی نزد خدا، از دعا، گرامیتر نیست.

    کسی که دوست دارد، خداوند موقع سختی و گرفتاری، دعای او را مستجاب کند، باید در موقع آسایش (و راحتی) زیاد دعا کند.

    از نفرینهای (شخص) مظلوم، بترسید (زیرا) بین نفرین او و خداوند، هیچ حجابی نیست (سریعاً نفرین او اثر خواهد کرد.)

    اگر آنچنان که حقّ ترس از خداوند است، از او بترسید، به شما علمی میآموزد که نادانی با آن نمیباشد (هرگز فراموش نمیکنید) و اگر آنچنان که حقّّ شناخت خداوند است، از او بترسید، کوهها با دعای شما جابه جا میشود.

    از نفرین مظلوم بترسید اگرچه کافر باشد زیرا بین نفرین او و خداوند، حجابی نیست.

    خدایا! من از تو هدایت، پرهیزگاری و عفّت و بینیازی از تو میخواهم.

    پروردگارا! مرا از کسانی قرار بده که زمانی که کار نیک انجام میدهند خوشحال هستند و زمانی که کار بد انجام میدهند، از خداوند آمرزش میخواهند.

    دنیا ملعون و هر چه در آن است مورد لعن میباشد مگر چیزی که به خاطر خداوند عزیز و بزرگ انجام بگیرد.

    پروردگارا! از علمی که سودی ندارد و دعایی که بالا نمیرود (مستجاب نمیگردد) و از دعایی که (به واسطهی گناهان) شنیده نمیشود (خداوند به آن اثری نمیبخشد) به تو پناه میبرم.

    حقیقتاً لغزش در کار حلال، نزد خدا از یک سال کامل، شمشیر زدن بالاتر است. (کسی که برای به دست آوردن نان حلال تلاش میکند، اگرچه در بعضی مواقع دچار لغزش هم شود، باز به کار و ثواب او ضربه-ای وارد نمیکند.)

    زمانی که کارهای زشت بندهای به اتمام رسید (و متوجّه گناهان خود شده و با توبه به سوی خداوند بازگشت نمود) مالِک چشمان خود میشود و هر زمانی که بخواهد با دو چشم خود گریه میکند.

    از گناهان کوچک دوری کنید زیرا خداوند از آنها (نیز) بازخواست می-کند.

    کسی که با نافرمانی خداوند، از مردم ستایش کند (مثلاً برای عزیزشان نزد کسی، چاپلوسی نماید) مردمی که از او تعریف میکردند، سرزنشش میکنند.

    کسی که گناهی انجام دهد و بداند که خدایی دارد که اگر بخواهد، آن گناه را بخشیده و اگر (هم) بخواهد، میتواند او را عذاب کند، (در این صورت) بر خداوند لازم است که او را ببخشد.

    خداوند مردی را که مانند لباس زنان، لباس پوشیده و زنی را که مثل مردان، لباس میپوشد را لعنت کند.

    هیچ کس نیست که لباسی پوشیده و با آن افتخار کرده تا مردم به او نگاه کنند مگر این که خداوند به او نگاه (و توجّهی) نمیکند تا زمانی که (آن لباس را) از تن خود بیرون بیاورد.

    کسی که بندهی درهم و دینار باشد، مورد لعن (خداوند) قرار می-گیرد.

    خداوند، مردانی را که مفعول واقع شوند (و مورد عمل لواط قرار می-گیرند و زنانی که خود را شبیه مردان میکنند) را لعنت کند.

    از لغزش شخص بخشنده بگذرید زیرا خداوند هر جا که او لغزش کند، دستش را میگیرد (و نمیگذارد که رسوا شود.)

    کسی که خداوند به او نعمتی دهد، باید اثرش در او نمایان شود. (مثل نعمت سلامتی که اثرش این است که کار کند و خداوند را عبادت نماید.)

    کسی که در مال یا بدنش بلایی برسد و آن را پنهان کرده و نزد مردم (از آنها) شکایت نکند، بر خداوند لازم است که او را ببخشد (و بلا را از او دور نماید.)

    ثروت، برای ترس از خداوند، یاور نیکویی است. (انسان با انفاق مال میتواند رضایت خداوند را جلب کند.)

    زمانی که خداوند برای اهل خانهای خوبی بخواهد، مهربانی را میان آنها داخل میکند.

    حقیقتاً خداوند همان طوری که به من دستور ادای واجبات را داده، همین طور (هم) به من دستور مدارا کردن با مردم را داده است.

    من برای مدارا با مردم، (از طرف خداوند) فرستاده شدم (تا بگویم هیچ فرقی انسانها با یکدیگر ندارند مگر این که تقوا داشته باشند.)

    حقیقتاً خداوند بزرگ، اهل مدارا است و مدارا کردن را (نیز) دوست دارد و به وسیلهی آن چیزهایی (از طرف خداوند) داده میشود که با خشونت، داده نمیشود.

    همانا خداوند بزرگ، مدارا کردن با دیگران را در هر کاری دوست دارد.

    حقیقتاً بدترین (فرد از میان) مردم از نظر جایگاه، نزد خداوند در روز قیامت، متعلّق به کسی است که مردم از بدی او، بترسند.

    همانا خداوند، نزد گروهی (از مردم) نعمتهایی دارد که نزد آنها باقی است تا زمانی که در پی نیازهای مردم باشند و زمانی که از این کار بازماندند، آن کار (رسیدگی به امور مردم را) به کسی دیگر واگذار میکند.

    تا مردم از طرف خودشان معذور نباشند (یعنی یکی از آنها به عنوان حجّت زمان، بر آنها از طرف خدا، منصوب نشود)، هلاک نمیشوند.

    امروز و فردا کردن، شعار شیطان است؛ که آن را در قلوب مومنین میافکند.

    بهترین (نوع) ایمان آن است که بدانی، هر چه باشی، خداوند با تو است.

    همانا ایمان در درون شما، کهنه میشود همان طوری که لباس کهنه میشود. پس از خداوند بزرگ بخواهید که ایمان را در قلوب شما، تازه نگه دارد (و به وسیلهی گناهان بسیار، کهنه نشود.)

    ایمان دو نصفه است، نصف آن صبر و نصف (دیگر) آن، شکر (به درگاه خدا با حرف و عمل) است.

    ایمان خود را با (ذکر) لا اله الا الله همیشه تازه کنید (با زبان، اقرار به وحدانیّت و یگانی خدا داشته باشید.)

    خداوند، حضرت یحیی پسر زکریّاء را در شکم مادرش مؤمن و فرعون را (نیز) در شکم مادرش کافر آفرید. (یعنی خداوند از همان اوّل میدانست که یحیی، مؤمن و فرعون، کافر است امّا آنها از روی اختیار به آن جایگاه رسیدند.)

    برای خوشبختی هر فرد، این اندازه کفایت میکند که در کار دین و دنیا به او اعتماد کنند.

    سفری که در راه خدا باشد، (مثل رسیدگی به امور فقراء و کمک رساندن به آنها) از پنجاه بار به حج رفتن، (ثوابش) بهتر است.

    کسی که میخواهد (برای کار مهمّی) قسم بخورد، به غیر از خدا قسم نخورد.

    به خداوند، قسم دروغ و (حتّی) راست در صورتی که ضرورتی نداری، مخور و خداوند را وسیله برای قسم خود قرار مده زیرا خداوند با کسی که به دروغ به نام او قسم بخورد، مهربانی نکرده و مراعات او را هم نمیکند.

    کسی که سیرت (و ذات) خوب یا بد داشته باشد، خداوند بر او نشانهای میگذارد که همه به وسیلهی آن شناخته شوند. (منظور از بدذاتی یا بدسیرتی این است که به گونهای عمل کرده است گه گناهان در درون او جا گرفته و از حالت انسانی خارج شده است.)

    شاهدان (راستگو) را گرامی بدارید، زیرا خداوند به وسیلهی آنها حقوق (دیگران را که پایمال شده است) میگیرد و با آنها، ظلم را دفع میکند.

    همانا خداوند، کارهای بزرگ و شرافتمندانه را دوست دارد و از امور پست، بیزار است.

    زمانی که به دنبال کار نیک هستید، نزد کسانی که صورت زیبایی دارند، طلب کنید. (یعنی کسانی که با عبادت، صورت آنها زیبا میباشد.)

    هر مسلمانی که چهار نفر (انسان مؤمن) به خوبی او شهادت دهند، خداوند بزرگ، او را داخل بهشت میکند.

    پرهیزگار کسی است که در شبهات (عملی که نمیداند واجب است یا حرام) توقّف کند.

    عملی که شبهه ناک است را رها کرده و عملی که شبهه ناک نیست را به جا بیاورید زیرا هرگز فقدان (و نبود) چیزی را که به خاطر خداوند ترکش کردهای، نمییابی.

    خداوند، شراب را حرام کرده و هر (چیزی که) مستکنندهای حرام است.

    اولین چیزی که خداوند بعد از پرستش بتها، مرا از آن نهی کرده است، نوشیدن شراب و بدگویی مردان (نسبت به همدیگر) است.

    کسی که شراب مینوشد، مانند کسی است که بت میپرستد (زیرا شرابخوار مانند بتپرست در حال مستی، خداوند را به کلّی فراموش میکند همانطوری که بتپرست در حال پرستش بتها، توجّهی به خداوند ندارد.)

    همانا بدترین مردم نزد خداوند از نظر جایگاه (رتبه و درجه) کسانی هستند که مردم از شرّ (بدی و زبان او) بترسند.

    کسی که شکر مردم را به جا نیاورد، شکر خدا را نمیکند.

    هرگز بندهای به شدیدتر از شرک، مبتلا نشده و (نیز) هرگز به چیزی بعد از شرک به کوری، مبتلا نشده است و هرگز بندهای به کوری مبتلا نمیشود که بر آن صبر نماید، مگر این که خداوند، او را میبخشد.

    شاید خداوند، هر گناهی را ببخشد، مگر کسی که در حال شرک بمیرد یا مؤمنی را به عمد بکشد.

    گریه از رحمت (خدا) میباشد و فریاد از طرف شیطان است.

    شرم (از خدا نسبت به گناهان) شعبهای از ایمان است (قوّت ایمان افراد را نشان میدهد.)

    شرم، جز با نیکی نمیآید. (یعنی شرم از خدا و انجام ندادن گناه سراسر برای انسان خیر و برکت است و کسی از این شرم پشیمان نمیشود.)

    بهترین شعری که عربها به آن تکلّم کردهاند، سخن لبید است (که آن عبارت است از این که) آگاه باشید! که همه چیز به غیر از خدا، باطل است.

    زمانی که خداوند، خیر مردی را در دست مرد دیگری انجام دهد، (ولی) او سپاسگزاری ننماید، نسبت به خداوند (نیز) شکرگزار نخواهد بود.

    هر مردی که شفاعت او (در حقّ دیگری) جلوی حدّ (الهی را بگیرد که امروزه به آن پارتی بازی میگویند) تا از کار خود، دست برندارد، در خشم خداوند، میباشد.

    از (کار) مسلمانی خوشحال و شگفتزده میشوم که وقتی مصیبتی به او رسید، صبر کرده و وقتی خیری (از طرف خدا) به او برسد، شکر خدا را به جا میآورد.

    شکر نعمت به این است که آن نعمت را آشکار کنی (یعنی خداوند، اثر نعمت را دیده و تشکر لفظی و عملی را هم از انسان مشاهده کند.)

    حقیقتاً خداوند، افراد شوخی را که در شوخی خود، راستگو هستند، مورد بازخواست قرار نمیدهد. (یعنی از شوخی خود سوء استفاده نکرده و الفاظ زشت و حرف زدن با نامحرم را در قالب شوخی قرار نمیدهد.)

    کسی که از روی شهرت (و مشهوریّت خود) علمش را به گوش دیگران برساند (یعنی چون مشهور است، از این فرصت سوء استفاده کند) خداوند در روز قیامت رسوایی او را در گوش مردم جا میدهد و او را بیارزش و کوچک میکند.

    یک فقیه (عالم دینی که عامل باشد) از هزار عابد برای شیطان سختتر است. (هم از لحاظ به دام انداختن و هم از لحاظ این که عمل او قابل مقایسه با عمل دیگران نیست.)

    صبر، باعث خشنودی (خدا و بندهی صبور) میشود.

    کسی که بر مصیبت بزرگ صبر کند، خداوند (در مقابل آن) به او عوض میدهد و کسی که خشم خود را فرو ببرد، خداوند به او پاداش خواهد داد.

    صدقه دادن را از آن چه خداوند آغاز کرده است، آغاز کنید. (و آن طور که خداوند دستور داده است رفتار نمایید که اوّل از خویشان نزدیک خود شروع نمایید.)

    حقیقتاً صدقه، خشم خدا را فرو مینشاند و از مرگ بد، جلوگیری میکند.

    حقیقتاً صدقه مال را زیاد میکند. (زیرا خداوند به آن برکت خواهد داد.)

    حقیقتاً بنده، تکّهای نان صدقه میدهد و نزد خداوند به اندازهی کوه احد میشود.

    حقیقتاً خداوند به وسیلهی یک صدقه، هفتاد (نوع) مرگ بد را دفع میکند.

    صدقه دادن پنهانی، خشم خداوند را فرو مینشاند و همانا پیوند با خویشاوندان، عمر را زیاد میکند و انجام کارهای خوب انسان را از حوادث بد، محفوظ میدارد.

    پیوند با خویشاوندان عمر را زیاد میکند و صدقهی پنهانی، خشم خداوند را فرو مینشاند.

    هیچ مالی با صدقه دادن کم نمیشود و هیچ کس از ظلمی که به او شده است، گذشت نمیکند مگر این که خداوند عزّت او را زیاد میکند.

    هیچ بندهای صدقه را نیکو نمیدهد مگر این که خداوند، ارث او را نیکو قرار میدهد.

    هیچ صدقهای نزد خداوند از سخن حقّ، محبوبتر نیست.

    همانا خداوند بزرگ (برای ثواب دادن) به صورت و ثروت شما نگاه نمیکند بلکه به قلوب (نیّات) و اعمال شما، نگاه میکند.

    خداوند کسی را که در صورت خود نشانه بگذارد را لعنت کند. (یعنی صورت خود را با آزار و اذیّت خالکوبی نماید.)

    همانا خداوند بزرگ ملّتی را که حقّ افراد ضعیف را نمیدهند، مقدّس (و مبارک) قرار نمیدهد.

    آیا شما به جز دعا و راحتی افراد ضعیف یاری داده میشوید. (پس خداوند به خاطر کمک کردن به افراد ناتوان و دعای آنها، به شما یاری میرساند.)

    منفورترین حلال نزد خداوند، طلاق است.

    ایمان، بدون عمل و عمل، بدون ایمان، مورد قبول (خداوند) قرار نمیگیرد.

    همانا خداوند بزرگ، آسانی را برای امّت اسلام پسندیده و سختی و فشار را برای آنها، نپسندیده است.

    کسی که دوست دارد مزهی ایمان را بچشد (به آن دست پیدا کند) باید هر فردی را به خاطر خداوند بزرگ، دوست داشته باشد. (زیرا دوستیهایی که رضایت خدا در آن راه نداشته باشد، هوس است.)

    کسی که به خاطر خدا کسی را دوست داشته باشد و از کسی تنفّر داشته باشد و به خاطر خدا بخشش کند و منع نماید (به هر کس که خدا راضی نیست، کمک نکند) حقیقتاً ایمانش کامل است.

    همانا زمانی که خداوند بر امّتی، خشم بگیرد، بر آنها عذاب رانش زمین و تبدیل شدن به حیوان را نازل نمیکند (بلکه) مواد غذایی را کم میکند تا قیمتهای کالا، گران شود و باران را از آنها قطع میکند و افراد بد را سرپرست آنها قرار میدهد.

    دوست داشتنیترین بازی نزد خدا، اسب سواری و تیراندازیاست (چون قدرت جنگ را بالا میبرد، البتّه الآن جنگ با اسب، از بین رفته است.)

    کسی که رابطهی بین خود و خدایش را نیکو گرداند، خداوند نیز رابطهی بین او و مردم را کفایت (و اصلاح) میکند؛ و کسی که باطن خود را اصلاح نماید، خداوند ظواهر او را اصلاح میکند.

    پرهیزگاری، سرور و سرآمد عمل است.

    خداوند، بهشت را بر هر (شخص) بد دهانی که به هر چه بگوید و هر چه بشنود اهمیت نمیدهد، حرام کرده است.

    حقیقتاً خداوند بزرگ با شخص بدگو و بد زبان دشمن است.

    همانا خداوند بزرگ، نهی میکند شما را که به (جان) پدرتان قسم بخورید.

    بزرگترین گناهان عبارتند از شرک به خدا (کسی یا چیزی شریک خداوند قرار داده شود) و عاقّ پدر و مادر و شهادت دروغ دادن.

    همانا خداوند بزرگ با نیکی به پدر و مادر، عمر افراد را زیاد میکند.

    دو جا وجود دارد که خداوند عقاب آن دو جا را به سرعت در همین دنیا میدهد: طغیانگری (تجاوز بیش از حدّ به حقوق دیگران) و عاقّ پدر و مادر.

    بندهای که مطیع پدر و مادر و پروردگار خود است، در بهشت در مکانهای بالا به سر میبرد.

    خدا لعنت کند کسی را که به پدر و مادر خود لعن بفرستد.

    هیچ مردی نیست که به صورت پدر و مادر خود، مهربانانه نگاه کند مگر این که خداوند به خاطر همین نگاه، برای او یکی مقبول و نیکو (در حساب اعمالش) مینویسد.

    کسی که پدر و مادر خود را راضی کند، حقیقتاً خداوند را نیز راضی کرده است و کسی که پدر و مادر خود را خشمگین سازد، حقیقتاً خدا را خشمگین کرده است.

    به وسیلهی کتمان و پنهانکاری، بر انجام کارهای خود، کمک بگیرید، زیرا هر کسی که دارای نعمتی (از طرف خدا) باشد، مورد حسادت قرار میگیرد.

    کسی که (خطاهای) برادر (ایمانی) خود را (از دیگران) بپوشاند، خداوند (نیز) در دنیا و آخرت؛ (گناه او را از دیگران) میپوشاند.

    کسی که (راز و خطاهای) برادر مسلمان خود را در دنیا بپوشاند، و او را رسوا نکند، خداوند (نیز) در روز قیامت، خطاهای او را میپوشاند.

    همنشینان خدا در روز قیامت، اهل پرهیزگاری و بیاعتنایی در دنیا هستند.

    بهترین (صفت) در دین شما، پرهیزگاری است. (ترس از خدا و انجام ندادن گناه به خاطر آن ترس.)

    دو رکعت نمازی که مرد پرهیزگار به جای میآورد از هزار رکعت نماز شخص لاابالی (که بدون ترس از خدا گناه میکند) بهتر است.

    پرهیزگاری، اساس دین است (دین، بدون تقوی و بدون کسی که به دستورات آن عمل نکند، بیمعنا خواهد بود.)

    کسی که تقوایی ندارد تا موقع خلوت، او را از نافرمانی خدا، باز دارد، خداوند، به عمل او هیچ اعتنایی نمیکند. (زیرا عمل بدون تقوا، پایدار نیست.)

    ترس از خدا، ابتدای هر حکمتی است و پرهیزگاری، سرآمد و سرور هر علمی است.

    ملاک (اعتبار) دین، پرهیزگاری است. (زیرا با گناه، دین نیز نزد دیگران به مسخره گرفته میشود.)

    پشیمانی، کفارهی گناه است و اگر شما، گناه نمیکردید، خداوند گروهی را میآورد تا گناه کرده و آنها را ببخشند. (یعنی بخشش گناهان توسط خداوند، حتمی است و جای هیچ شکی نیست که اگر کسی توبه کند، بخشیده خواهد شد.)

    صبر، (کار) خدا و شتاب و عجله (کار) شیطان است.

    صبوری از طرف خدا و عجله از طرف شیطان است.

    اگر کوهی نسبت به کوهی دیگر تجاوز نماید (حقّش را پایمال کند) خداوند هر کدام از آن دو که متجاوز باشد را در هم میکوبد.

    سه گروه هستند که هر کس، حقّ آنها را نادیده گرفته و سبک بشمارد، منافق است: ریش سفید در اسلام (کسی که موی خود را در راه اسلام سپیده کردهاست) و صاحب علم (عالم دینی) و پیشوای عادل.

    کسی که به خدا و روز آخرت ایمان دارد، نباید (هیچ) مسلمانی را بترساند.

    کسی که مؤمنی را بترساند، بر خداوند لازم است که او را در روز قیامت ایمن نسازد.

    کسی که (فقط) از خدا بترسد، خداوند (نیز)، کاری میکند که همهی مردم، از او بترسند.

    کسی که به مصیبتزدهای، تعزیت و تسلیّت بگوید، مانند مصیبتزده، پاداش دارد. (زیرا مصیبتزدهای که در مصیبت خود صبور باشد، از طرف خداوند، به او پاداش داده میشود.)

    (خود را از نظر ایمان و عمل) قوی کنید تا (به خداوند) نزدیک شوید.

    هیچ بندهای به واسطهی چیزی بهتر از سجدهی پنهانی (برای خداوند) به خدا، نزدیک نمیشود.

    شبانهروز (صبح و شب) در یادگیری علم، نزد خدا از جهاد بهتر است. (زیرا اگر علمآموزی در مکتب اسلام نبود، کسی به حقیقت جهاد نمی-رسید.)

    کسی که بین مادر و فرزندش، جدایی بیفکند، خداوند (نیز) بین او و دوستانش در روز قیامت، جدایی میاندازد. (شرح این حدیث گذشت)

    به تفریح رفته و بازی کنید زیرا من دوست ندارم که در دین شما سختی (خشک مقدسی) دیده شود.

    در نعمتهای خدا بیندیشید ولی در خدا نیندیشید (زیرا ذهن ما ظرفیت و گنجایش محدودی دارد و تا مرز مشخصی میفهمد و از آن بالاتر، قدرتی ندارد.)

    کسی که از خدا بترسد، زبانش، کُند میشود (کم حرف میشود و قبل از هر حرفی، ابتدا فکر میکند) و خشمش را بروز نمیدهد.

    کسی که از خدا بترسد، خداوند (نیز) او را از هر چیزی (که باعث ترس او میشود) محفوظ میکند.

    در مخلوقات (آفریدههای) خداوند بیندیشید (ولی) در خداوند، تفکر نکنید زیرا نابود خواهید شد. (زیرا جز رسیدن به بنبست بعد از بنبست، به چیز دیگری دسترسی پیدا نمیکنید.)

    دربارهی هر چیزی بیندیشید ولی در ذات خداوند، تفکر نکنید.

    کسی که بنده و زیردست خود را با ظلم بزند، خداوند روز قیامت او را به زنجیر میکشد.

    کسی که با تازیانه به ظلم، دیگری را بزند، خداوند روز قیامت از او انتقام میگیرد.

    همانا زمانی که خداوند پیشامدی را بر بندهای، رقم بزند، آن پیشامد، برگشتنی (و تغییرپذیری) ندارد.

    همانا خداوند بزرگ دشمن کسی است که در زندگی خود، بخیل، (ولی) در موقع مرگ، سخاوتمند میشود.

    خداوند بخشنده است و بخشش را دوست دارد.

    چیزی مثل بخل، (خسیسی) اسلام را نابود نمیکند. (چون وقتی مسلمان نمازگزاری دیده شود که بخیل است، قطعاً نسبت به دین بدبین میشود.)

    این قسم از طرف خداوند بزرگ است که بخیل وارد بهشت نمیشود.

    از سختی بلا و گرفتاری و از نابودی بدبختی و از پیش آمد بد و از سرزنش دشمنان، به خدا پناه ببرید.

    کسی که چیزی در امر ما (قرآن و سنّت از خودش) ایجاد کند در صورتی که در دین نباشد مردود است. (یعنی آن چیز از قرآن و سنّت نیست.)

    همانا خداوند، توبه را بر هر کسی که بدعتگذار باشد منع ساخته است. (توبهی او قبول نمیشود مگر این که تمام افرادی که به بدعت او عمل کردهاند را از بیاساس بودن گفتههای خود، مطلّع سازد.)

    خداوند هرگز کسی را به وسیلهی نادانی، عزیز نمیکند و هرگز کسی را به وسیلهی بردباری خوار نمیسازد.

    خداوند تا زمانی که بندهای، به یاری برادر ایمانی خود بشتابد، به یاری او میآید.

    با یکدیگر دشمنی نکنید و پشت (هم) به یکدیگر نکنید و چشم و همچشمی ننمایید و ای بندگان خدا با هم برادر باشید.

    چرا شما برادر خود را میکشید؟ (و زمانی برادر ایمانی خود را میکشید که) یکی از شما از برادر خود، چیز خوبی ببیند که مایهی تعجّب اوست (و به حال او غبطه میخورد) پس (در این صورت) باید برای او از خدا برکت بخواهد (نه این که حسادت بورزد و در پس ضربه زدن به او باشد.)

    کسی که در غیاب برادر (ایمانی) خود، او را یاری دهد (اگر به ضرر او حرفی زده شد، از او طرفداری کند) خداوند در دنیا و آخرت او را یاری میکند.

    برکت همراه با بزرگان شما است. (بزرگان دینی و بزرگانی که سنّ زیای از آنها گذشته است.)

    همانا خداوند بزرگ بخشنده و بزرگوار است و بخشندگی و بزرگواری را دوست دارد.

    تمام دین، شرم (از خدا نسبت به گناهان) است. (اگر ترک گناه نباشد، دین معنا پیدا نمیکند.)

    حقیقتاً خداوند دوست دارد که شما حتّی در بوسیدن میان فرزندانتان به عدالت رفتار کنید.

    هر کسی که از شما میتواند دین و آبروی خود را به وسیلهی مالش حفظ کند، باید چنین کند. (زیرا ارزش دین و آبرو از ثروت بالاتر است.)

    کسی که سه فرزند خود را (بعد از مرگ) دفن نماید، خداوند آتش جهنّم را بر او حرام میکند.

    حقیقتاً خداوند، در زمین فرشتگانی دارد که به زبان انسانها سخن گفته و خوبی یا بدی هر شخصی را (خبر میدهند) (این فرشتگان میتوانند انسانهای خوبی باشند که دیگران را از کارهای خوب و بد، میترسانند.)

    کسی که (جنس) معیوبی را بدون اعلام (عیبش) بفروشد، همیشه در خشم خدا بوده و فرشتگان او را نفرین میکنند.

    کسی که از معامله پشیمان است و آن را اقاله کند (یعنی به خاطر عیبی، آن معامله را فسخ کرده و به هم بزند)، خداوند بزرگ (نیز) لغزشهای او را به هم میزند (و میبخشد.)

    هیچ بندهای نیست که (جنس) فاسد به مردم بفروشد مگر این که خداوند، تلف کنندهای را بر او مسلّط میکند. (تا او را ورشکسته نماید.)

    از فقر و عیالمندی (پر جمعیّت بودن از نظر فرزند) و از ظلم کردن و ظلم دیدن به خدا پناه ببرید.

    فقر، امانت (خداوند به انسان) است پس کسی که او را بپوشاند، عبادت کرده است.

    کسی که لباس خود را از روی غرور (به زمین) بکشد (و با این کار میخواهد نظر دیگران را جلب نماید) خداوند در روز قیامت به او نگاه نمیکند.

    برای هر چیزی ستونی هست و ستون این دین (اسلام) دانایی (در دین) میباشد.

    (فریب دادن و به دام انداختن) یک فقیه برای شیطان از هزار عابد، سختتر است.

    خداوند به چیزی بالاتر از علم در دین پرستش نشده است. (یعنی هر کسی که با آگاهی نسبت به دین، عبادت خدا کند، جایگاهش رفیع میشود.)

    کسی که خداوند، خیر او را میخواهد، او را در علم دین، فقیه میکند.

    هیچ بندهای نیست که نیّت پرداخت قرض خود را داشته باشد مگر این که از طرف خدا، یاری میشود.

    خداوند زنانی که خود را شبیه به مردان و مردانی که خود را شبیه زنان میکنند را لعن میکند.

    انتظار گشایش از طرف خدا، عبادت است؛ (این که انسان منتظر گشایش کارهایش از طرف خدا به وسیلهی توکّل به او باشد) و کسی که راضی به روزی کم باشد، خداوند از عمل کم او راضی میشود.

    از فضل خدا، (نزد) او سؤال کنید زیرا خداوند دوست دارد که از او سؤال شود (چیزی خواسته شود) و بهترین عبادت، انتظار گشایش است (تا خداوند آن را برای انسانها بگشاید.)

    کسی که میخواهد، بداند که نزد خدا چه دارد (جایگاه او نزد خدا چیست) باید ببیند، خدا نزد او چه دارد (جایگاه خدا نزد او چه اندازه است.)

    کسی که در غیاب برادر (مسلمان) خود از آبروی او دفاع کند، بر خداوند لازم است که او را از آتش جهنّم محافظت کند.

    کسی که زبان خود را از (ریختن) آبروی مردم، نگه دارد، خداوند در روز قیامت، لغزشهای او را میبخشد.

    انفاق کن (ولی) شماره نکن (که چه اندازه انفاق کرده و منّت بگذاری زیرا) خداوند آن را میشمارد و با مردم بخلورزی مکن (زیرا) خداوند (نیز) بر تو بخل میروزد.

    خداوند رحمت کند شخصی را که زیادی حرف خود را نگه دارد و زیادی مال خود را انفاق کند.

    کسی که به صاحب بدعت (کسی که در دین، نوآوری میآورد) اهانت و لعن بفرستد، خداوند، او را در روز وحشت بزرگ (قیامت) در امان میدارد.

    کسی که در هنگام حضور مردم که او را میبینند، نماز خوب بخواند (ولی) سپس در هنگام خلوت، آن را بد به جا بیاورد، این کار (نوعی) توهین است و (در واقع) به خداوند خود، توهین کرده است.

    بندگان، بندگان خدا هستند و سرزمینها، سرزمینهای خدا هستند پس هر کسی که چیزی (مقداری) از زمین مرده را، آباد کند، متعلّق به خود اوست.

    هرکسی که از آبروی برادر (ایمانی) خود، دفاع کند، خداوند (نیز) آتش را از صورت او دفع میکند.

    بالاترین عبادت، سکوت است. (زیرا با سکوت از زبان و گناهان آن جلوگیری میشود.)

    تیراندازی بر شما (مسلمانان) لازم است زیرا این کار، بهترین نوع تلاش شما است. (چون دین اسلام به وسیلهی این کار، مستحکم میشود.)

    پنج گناه هستند که برای آنها کفّارهای (جهت آمرزش) وجود ندارد: شریک قرار دادن به خداوند و بدون حق، شخصی را به قتل رساندن و تهمت زدن به مؤمن و فرار از میدان نبرد (با باطل) و قسمی که با آن مال شخصی بدون حق، از او گرفته میشود.

    کسی که چیزی را که در شخصی وجود ندارد بگوید تا عیبش را بیان کند، خداوند، او را در آتش جهنّم حبس میکند تا جایی که توجیهی برای گفته خود بیاورد (و بگوید که چرا و از کجا چنین حرفی را زده است؟)

    با تلاش هر یک از شما (زنان مسلمان) در خانهی خود، به ثواب جهاد مجاهدین (در راه خدا) میرسید. اگر خدا بخواهد.

    حدّ جادوگر (از نظر شرعی حدّی که باید برای جادوگر اجرا شود) یک ضربهی شمشیر (و کشتن او) است.

    پاداش حجّی که (نزد خداوند) قبول شود، بهشت است.

    دو گرگ گرسنه در آغل گوسفند نیست که خطرناکتر (و زود پاره کننده-تر) از دوستی بزرگ شدن (ریاستطلبی برای دنیا و رسیدن به ثروت) و ثروت نسبت به دین فرد مسلمان باشد.

    کسی که در دعوایی، بدون علم، (با دیگری) مجادله کند، تا از جدل دست نکشیده باشد، همیشه، در خشم خدا به سر میبرد.

    دست خدا (یاری خدا) همراه با جماعت است.

    کسی که (چیزی را) از مردم بپوشاند (علم، ثروت و... خداوند (نیز او را) از آتش جهنّم نمیپوشاند. (دور نمیکند.)

    همانا خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. (زیبایی عمل، سخن و....)

    همانا درهای بهشت، زیر سایهی شمشیرهاست (یکی از راههای دخول به بهشت، جهاد در راه خدا میباشد که خداوند، پاداش آن را ورود در بهشت و استفاده از نعمتهای آن معرّفی کرده است.)

    سه عمل است که با آنها، هیچ عمل دیگری (برای از بین بردن آنها) سودمند نیست: شریک قرار دادن برای خدا و عاقّ پدر و مادر شدن و فرار از جنگ.

    یک شب نگهبانی در راه خداوند عزیز و بزرگ، از هزار شب به نماز ایستادن و روزش روزه گرفتن، بهتر است.

    دو چشم است که رسیدن آتش به آن دو، حرام است: چشمی که از ترس خداوند، گریه کرده و چشمی که از شب تا صبح بیداری کشیده تا از اسلام و مسلمین در برابر کفر نگهبانی کند.

    شمشیرها (که برای جهاد در راه خداوند کشیده میشود) کلید بهشت هستند.

    محبوبترین اعمال نزد خداوند، نماز اوّل وقت، سپس نیکی به پدر و مادر و سپس جهاد در راه خداوند است.

    دو چشم است که هرگز آتش جهنّم به آن دو نمیرسد: چشمی که از ترس خداوند گریه کرده و چشمی که در راه خدا، برای پاسداری (از اسلام مسلمین) تا صبح، بیداری کشیده است.

    نزدیکترین کارها، نزد خداوند، جهاد در راه خداست که چیزی (در اهمیّت و ثواب) به آن نمیرسد.

    ای فرزند آدم! (انسان) مطیع پروردگار خود باش تا عاقل نامیده شوی و نافرمانی او مکن (که در این صورت) تو را نادان مینامند.

    چه بسیارند، عابدانی که جاهل و عالمانی که بدکار هستند. پس از عبادت کنندگان جاهل و عالمان بدکار، دوری کنید.

    همانا خداوند بزرگ از جوانی که در جوانی نادانی نکند (نادانی جوانی او را به هلاکت نکشاند) خوشحال میشود.

    همانا خداوند بزرگ به وسیلهی جوانی که عبادت میکند با فرشتگان مباهات مینماید (افتخار میکند) و میفرماید: (ای فرشتگان) به بندهی من نگاه کنید که شهوت (جوانی) خود را به خاطر من، رها کرده است.

    همانا خداوند بزرگ جوانی که (از گناهان خود) توبه میکند، دوست دارد.

    همانا خداوند، جوانی را که، جوانی خود را در اطاعت خداوند فنا کرده است، دوست دارد.

    خداوند، جوانی را که نادانی جوانی در او نیست، دوست دارد.

    از عقوبت جوانمردان، دست بردارید مگر زمانی که (به گناه او) حدّی از حدود خداوند لازم شده باشد.

    برتری جوان عبادت کنندهای که از ابتدای جوانی، خداوند را میپرستد، بر پیرمردی که بعد از آن که پیر شد، عبادت میکند مانند برتری پیامبران بر سایر مردم است.

    جواب سلام را بدهید و چشم خود را (از محارم خداوند) ببندید و سخن خوب بگویید.

    هیچ مسلمانی نیست که (وقتی) بار اول چشمش به زنی افتاد، سپس (برای بار دوم) چشمش را ببندد، مگر این که خداوند بزرگ، برای او عبادتی به وجود میآورد که شیرینی آن را در قلب خود احساس میکند.

    بندهای که بینایی (دو چشم) او برود و او (نیز) صبر کند و (به رضای خداوند) قانع (و راضی) شود، داخل بهشت میشود.

    از چشم (زخم و بد) به خداوند پناه ببرید زیرا چشم (زخم و بد) حق است (و واقعیّت دارد.)

    زمانی که خداوند، خوبی بندهای را بخواهد، نیازهای مردم را به (دست او) قرار میدهد.

    کسی که در (راه برآورده کردن) نیاز برادر (ایمانی) خود باشد، خداوند (نیز در پس برآورده شدن) نیاز او میباشد.

    کسی که نیاز برادر مسلمان خود را به جا بیاورد، پاداش کسی را خواهد داشت که تمام عمرش را در راه خدمت به خداوند، سپری کردهاست.

    همانا خداوند بزرگ، بندگانی دارد که آنها را مخصوص برطرف کردن نیازهای مردم، قرار داده است، مردم در نیازهای خود به او پناه آورده و آنها کسانی هستند که از عذاب الهی در امانند.

    کسی که چیزی را از امور (کارهای) مسلمانان بر عهده بگیرد، تا به نیاز مردم متوجّه نشود (و آن را انجام ندهد) خداوند، حاجت او را مورد توجّه قرار نمیدهد.

    خداوند، نیاز و حاجت مردی را که زیاد دربارهی آن (و برای برآورده شدن آن نزد خدا) دعا میکند را مبارک قرار داده است، چه آن حاجت، برآورده شود و چه برآورده نشود.

    (ای گروه فقیران!) اگر بدانید که نزد خداوند برای شما (به خاطر فقر و حاجت و تحمّل و صبر بر آن) چه چیزهایی وجود دارد. دوست داشتید که فقر و نیاز شما بیشتر شود.

    از بالاترین اعمال (نزد خداوند) این است که خوشحالی بر (قلب) مؤمن داخل کنی (با این کارها که) قرض او را بپردازی، نیاز او را برآورده کنی، غمی را از او برطرف کنی.

    کسی که خداوند به او شصت سال عمر دهد، نسبت به عمر، معذور است. (حجّت بر او تمام میباشد و هر گناهی انجام داد، سریعاً نوشته میشود.)

    از کارهای حرام دوری کن تا عابدترین مردم باشی و به قسمت (و روزی) خود که خداوند آن را تقسیم کرده، راضی باش تا بینیازترین مردم باشی.

    این که یکی از شما (مسلمانان) خاک در دهان خود قرار دهند بهتر است از این که آن چه خداوند حرام کرده است را در دهان خود قرار دهند.

    هیچ بندهای نیست که از حلال (الهی) شرم میکند (و آن را از روی ربا یا غرور رها میکند) مگر این که خداوند او را به کار حرام مبتلا میسازد. (باید هر انسانی چیزی که خداوند حلال کرده است را به جا بیاورد نه این که بیهدف آن را ترک کند.)

    همانا خداوند، قلوب مرده را با نور دانش، روشن میکند همانطوری که زمین را با باران آسمان، زنده میکند.

    کسی که به غیر خدا، قسم بخورد، مشرک است. (زیرا غیر خدا را در برآورده شدن نیازش مؤثّر دانسته است.)

    هیچ بندهای نیست که از کار حلال حیاء و شرم کند (و به دلیل غرور و ریا، کار حلال را بر خود منع کند) مگر این که خداوند او را به حرام مبتلا سازد.

    شرم (نسبت به گناه از خدا) سراسر نیکی است.

    کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن نیک بگوید (در غیر این صورت) باید ساکت باشد.

    خداوند، رحمت کند، بندهای که سخن نیک گفته و از آن بهره ببرد یا (در غیر این صورت) ساکت مانده تا سالم بماند.

    کسی که خانهی (خود را) بدون ضرورت بفروشد، خداوند، کسی را بر پول او (که از فروش خانه به دست آورده است) مسلّط میکند، تا آن را از بین ببرد.

    مسجد، خانهی هر انسان متّقی (و پرهیزگار) است.

    هر کاری چه خوب و چه بد، از طرف خداوند است. (یعنی انسان کارهای خوب و بد را با اعضای بدن خود انجام میهد که خداوند آنها را داده است.)

    خداوند را بزرگ بشمارید، تا شما را بیامرزد. (و کسی که خداوند را بزرگ بشمارد، به دستورات او عمل میکند.)

    خداوند را نگه دار (همیشه با انجام کار نیک، خداوند، همراه انسان است) تا در این صورت (همیشه) او را در مقابل خود بیابی.

    زمانی که خداوند برای بندهی خود، خوبی بخواهد، نسبت به کیفر (گناهانش را) در (همین) دنیا، تعجیل میکند و زمانی که برای بندهی خود (به واسطهی گناهان بسیار زشتی که انجام داده است) بدی بخواهد، گناهان او را نگه میدارد تا روز قیامت به آن رسیدگی کند.

    زمانی که خداوند، برای قومی (به خاطر گناهانشان) بدی بخواهد، کارهایشان را به دست افراد اسراف کننده قرار میدهد. (تا در راه خواستههای خود، مصرف کنند و توجّهی به افراد نیازمند و مشکلدار نداشته باشند.)

    (اگر) کسی، به شخصی که غیر از خدا یاوری ندارد، ظلم کند، خداوند خشم خود را بر او تشدید میکند.

    خواب عالم، از عبادت عابد بالاتر است. (زیرا عالم میداند چه موقع بخوابد و چه موقع عبادت کند.)

    کسی که بر مصیبت بزرگ، صبر کند، خداوند به او عوض (پاداش زیاد) میدهد و کسی که خشم خود را فرو نشاند، خداوند به او پاداش میدهد.

    کسی که خشم خود را دفع کند (و از آن جلوگیری کند) خداوند (نیز) عذاب خود را از او دفع میکند و کسی که زبان خود را (از کلام ناپسند) حفظ کند، خداوند، زشتیهایِ او را میپوشاند.

    هیچ بندهای جرعهای نمینوشد، که نزد خدا از جرعهی خشمی که برای او، فرو برده شود، بهتر و بالاتر باشد.

    محبّت خداوند لازم است بر کسی که خشمگین شده و سپس بردباری (و صبر) کند. (و خشم خود را فرو نشاند.)

    هیچ جرعهای نزد خداوند محبوبتر از جرعهی خشمی نیست که مردی آن را فرو نشانده باشد یا جرعهی صبری که بر مصیبت، نوشیده باشد و هیچ قطرهای نزد خداوند از قطرهی اشکی که از ترس خداوند ریخته و قطرهی خونی که در راه خداوند، ریخته شده است، محبوبتر نیست.

    دو گروه هستند که خداوند در روز قیامت، به آنها نگاه نمیکند: کسی که پیوند خویشاوندی را قطع کرده و همسایه بد.

    همانا رحمت (و برکت) خداوند بر قومی که در بینشان، قطعکنندهی پیوند خویشاوندی باشد، نازل نمیشود.

    همانا خداوند، راضی میشود از بندهای که وقتی غذایی میخورد، او را سپاس میگوید و زمانی که نوشیدنی مینوشد، او را مورد ستایش قرار دهد.

    خواب روزهدار، عبادت و سکوت او تسبیح (خدا) و عملش، (از نظر پاداش) چند برابر و دعای او، مستجاب و گناهش آمرزیده است.

    از جبرئیل پرسیدم که آیا پروردگار خود را دیدهای؟ او گفت: همانا بین من و او (خدا) هفتاد حجاب از نور وجود دارد که اگر به نزدیکترین آن حجابها نگاه کنم، میسوزم.

    بدترین مردم کسی است که خداوند را در پیشامد او، متّهم کند. (به خدا اعتراض کرده و بگوید این همه گرفتاری را خداوند برای من به بوجود آورده است در صورتی که آن انسان به مصلحت خود آگاه نیست.)

    خداوند راستگوست، پس او را تصدیق کن. (و با او راستگو باش.)

    کسی که خداوند برای او خیری بخواهد، او را در دین، فقیه کرده و راه رشد (و تعالی) را به او الهام میکند.

    از خداوند (نسبت به گناهان خود) شرم کن، همان طوری که از دو مرد که در خویشان تو، از شایستگاناند، شرم میکنی.

    همان طوری که خداوند به تو نعمت داده است، از آن برای خودت، بهره گیر. (و سود ببر نه که این آن را تلف کرده و در راه غیر شرعی استفاده کنی.)

    کسی که بدون علم (به احکام و اعتقادات و اخلاق اسلامی) عبادت کند، مانند الاغی است (که سنگ) آسیاب را میچرخاند.

    خداوند از پذیرفتن توبهی کسی که مؤمنی را به قتل رسانده است، امتناع کرده است. (یعنی قاتل را نمیبخشد.)

    خداوند، سه بار خواستهی مرا نسبت به کسی که مؤمنی را به قتل برساند، رد کرد. (که آنها را نمیبخشم)

    از بین رفتن دنیا نزد خداوند از کشتن مرد مسلمان، آسانتر است.

    خداوند، قحطی را بر گروهی مسلّط نکرده است مگر به خاطر نافرمانیهایی که از خداوند داشتهاند.

    قدرت خداوند بر تو از قدرت تو بر او بیشتر است. (پس انسان نباید در مقابل خداوند، نافرمانی کند.)

    قرآن را تلاوت کنید زیرا خداوند بزرگ قلبی که قرآن را درک کرده است، (روز قیامت) عذاب نمیکند.

    بر شما (عمل بر طبق قرآن) لازم است پس او را پیشوای خود قرار دهید زیرا سخن پروردگار جهانیانی است که (قرآن) از اوست و به سوی او برمیگردد، پس به آیات متشابه (که نیاز به تفسیر دارند) ایمان آورده و از مثالهای او عبرت بگیرید.

    بزرگترین گناه نزد خداوند، که بنده باید خود را از آن نگه دارد - بعد از گناهانی که خداوند از آن نهی فرموده است - این است که مردی بمیرد و قرض داشته باشد و چیزی برای پرداخت آن (از خود) نگذاشته است.

    حقیقتاً خداوند بزرگ همراه بدهکار است تا زمانی که بتواند قرض خود را بدهد، به شرط آن که قرض او بر خلاف رضای خداوند نباشد. (مثلاً ربا نگرفته باشد.)

    قرض گرفتن، دین و بزرگی (انسان) را کم میکند.

    قرض، باعث خواری دین است. (یعنی یک شخص دیندار، نزد طلبکار سبک میشود.)

    کسی که قرضی بر عهده بگیرد و نیّت پرداخت آن را داشته باشد، خداوند، روز قیامت، قرض او را ادا میکند (یعنی به گونهای طلبکار را راضی میکند.)

    کسی که اموال مردم را گرفته و نیّت پرداختش را داشته باشد، خداوند، قرض او را میپردازد (یعنی راهی برای پرداخت را برای او فراهم میسازد.)

    خداوند، همراه (و یاری دهندهی) قاضی است تا زمانی که ستم نکرده باشد و زمانی که ستم نمود، خداوند او را رها کرده و با شیطان همنشیناش میکند.

    حقیقتاً خداوند بزرگ، همراه (و یاری دهندهی) قاضی است تا زمانی که قاضی از روی عمد (به کسی) ظلم نکند.

    کسی که میان دو نفری که از او خواستهاند، میانشان قضاوت کند، قضاوت نماید و بین آن دو به حقّ (و عدالت) قضاوت نکند، لعنت خدا بر او باد.)

    خداوند دوست دارد که کسی که کاری انجام میدهد، آن را به خوبی به جا بیاورد.

    یکی از ارزشهای مؤمن نزد خداوند این است که لباسش پاکیزه باشد و به کم راضی شود.

    کوری قلب (به این است که) بعد از هدایت، گمراه شود. (قلبی که مشتاق به خدا و عبادت او بود، به یکباره از تمام آنها دل میکند.)

    زمانی که یکی از شما به کسی که به او ثروت و زیبایی داده شده است، نگاه میکند (و حسرت آنها را میخورد اگرچه نیازی به حسرت بردن بر این چیزها نیست) پس باید به کسانی که از او پایینتر هستند (نیز) نگاه کند (تا از این طریق خدا را شکر گوید.)

    حقیقتاً خداوند بزرگ بندهی مؤمنی که کارگر است را دوست دارد.

    حقیقتاً خداوند دوست دارد که کارهایی را که اجازه داده است، به جا آورده شود همان طوری که دوست دارد، کارهایی که گناه است، ترک شود.

    بالاترین درآمدها، فروش (اجناس) به صورت سالم (شرعی و نیکو و بدون دروغ و نیرنگ) است و آن کاری است که هر مردی، به دست خودش انجام میدهد.

    عیال مرد اسیران اویند و محبوبترین بندگان نزد خدا کسی است که احسان به اسیران خود بیشتر بکند.

    حقیقتاً تمام سعادت (انسان) این است که عمر دراز خود را در اطاعت (و فرمان) خداوند سپری کند.

    نسبت به برادر (ایمانی) خود، سرزنش مکن زیرا خداوند او را از آن خطا، سالم کرده و تو را به آن، مبتلا میکند. (در صورتی که گفتن تو، برای انتقاد سازنده نباشد.)

    زمانی که خداوند، انجام کاری را دوست داشته باشد، عقل (انسانهای) خردمند را میگیرد. (کارهای خداوند، در آن موقع انجام میشود، پس تقدیر الهی یا اختیار انسان در ارتباط است.)

    زمانی که خداوند، خوبی بندهای را بخواهد، او را در خواب، آگاه میکند (او را از غفلت نجات میدهد.)

    هر (عمل سخت و) مشکلی حرام است (زیرا) در دین (اسلام) مشکل وجود ندارد. (پس کارهای مشکل و متحجّرانهای که انجام داده میشود، از اسلام نیست.)

    هر مردی که قرضی، بر عهده داشته باشد و در این فکر است که آن را به صاحبش نپردازد، (به صورت انسان) دزد، خداوند را (بعد از مرگ) ملاقات میکند.

    بشارت (خداوند در دنیا برای انسان مؤمن) خواب نیک میباشد.

    منفورترین بندگان نزد خدا کسی است که لباسش از عملش بهتر باشد (یعنی) این که لباسش، لباس انبیاء (بسیار ساده و تمیز ولی) عملش، مانند ستمگران است.

    زمانی که روز قیامت بیاید، منادی، صدا میزند: کسی که عمل خود را برای غیر خدا انجام داده است ثوابش را (نیز) از همان کس، بخواهد.

    کسی که (در کارهای) الهی غیر خدا را ببیند (یعنی برای غیر خدا انجام دهد) از خداوند بیزاری جسته است.

    خشم خداوند بر زناکار، شدید است.

    زنا، فقر را به ارث میگذارد (یعنی باعث فقر میشود زیرا انسان را بیآبرو کرده و موجب میشود، خداوند، روزی او را قطع نماید.)

    کسی که زنا کند، از ایمان خارج میشود و اگر توبه کند، خداوند، توبهی او را میپذیرد.

    کسی که با زن همسایهی (خود) زنا کند، خداوند، روز قیامت به او نگاهی نکرده و از این گناه، او را پاک نمیکند و به او میفرماید: با (دیگر) اهل جهنّم، داخل آتش برو.

    زمانی که خداوند خوبی گروهی را میخواهد، عمر آنها را طولانی و شکر را بر زبانشان جاری میکند.

    کسی که زنا کند یا شراب بنوشد، خداوند، ایمان (به خود را) از او میگیرد همان طوری که مردی، پیراهن را از سر خود، بیرون میآورد. (با بیرون آوردن پیراهن، بدن انسان برهنه میگردد و با نوشیدن شراب و عمل زنا، نیز از ایمان برهنه میشود.)

    کسی که زنا کند، (ناموسش نیز) مورد زنا قرار میگیرد. (زیرا انسان زناکار، بیغیرت است و پایبند به اصول شرعی در خانوادهی خود نیست.)

    همانا خداوند بزرگ، مراقب و ناظر زبان هر کسی است که حرف میزند پس بندهی خدا باید از او بترسد و نگاه کند که چه میگوید.

    محبوبترین عمل نزد خداوند، حفظ زبان (از سخنان زشت) است.

    نشانهی دوستی با خداوند بزرگ، دوستی ذکر (و یاد) او و نشانهی دشمنی با خداوند، دشمنی با ذکر او میباشد. (کسی که موجودی را دوست داشته باشد، ذکرش را هم دوست دارد که یاد او شود.)

    کسی که بوسیلهی بردگان خودش، عزیز شود، خداوند او را ذلیل میکند. (زیرا ممکن است بردگان، این کار را موجب انجام ندادن دستورات بعدی از طرف صاحب خودشان قرار ندهند.)

    کار خدا را عزیز بشمار تا خداوند به تو عزّت بدهد.

    خداوند فقط بر بندگان مهربانش، مهربانی میکند. (و آنها را مورد بخشش خود قرار میدهد.)

    بندهای که خداوند در قلبش مهربانی نسبت به انسانها را قرار نداده است، ناکام و زیانکار خواهد بود.

    هر زنی که بدون اجازهی شوهرش از خانه، خارج شود، مورد خشم خداوند است تا به خانه برگردد یا شوهرش از او راضی شود.

    هر زنی که لباسش را در غیر خانهی خود بیرون بیاورد (و حجاب خود را رعایت نکند) خداوند، پردهی خود را از او پاره میکند (و در دنیا و آخرت رسوایش میسازد.)

    محبوبترین کارها نزد خداوند نماز اوّل وقت سپس نیکی به پدر و مادر و سپس چهاد در راه خدا میباشد.

    چه بسا شب زندهداری که بهرهاش از (عبادت شبانه) فقط بیداری کشیدن است و چه بسا روزهداری که بهرهاش از روزه گرفتن فقط گرسنگی و تشنگی است. (زیرا با اعمال بد، ارزش آنها را برای خود، از بین میبرد.)

    نماز، ستون دین است.

    نماز، قربانی هر انسان نیکوکاری است. (انسان با نماز، خود را در مقابل خداوند قربانی میکند.)

    کسی که نمازش، او را از کارهای زشت و بد، منع نکند، از طرف خدا به جز دوری از او، چیزی به او اضافه نمیشود. (نمازش او را از خدا، دورتر میکند.)

    جایگاه نماز نسبت به دین مانند جایگاه سر نسبت به بدن است. (دینی که در آن نماز نباشد مثل بدنی است که سر نداشته باشد.)

    هیچ بندهای نیست که نیّتی در دل داشته باشد مگر این که خداوند، لباس همان را بر تن او میپوشاند، اگر نیّت خوب باشد، عمل نیز خوب است و اگر نیّت بد باشد، عمل هم بد است.

    خوبی بین مردم فراموش میشود (و به کلّی از بین رفته و چند مدّتی که گذشت، کسی نام آن را هم نمیبرد ولی) کار نیکی که میان انجام دهنده و خداوند باشد، از بین نمیرود (و فراموش نمیگردد و خداوند، آنها را در روز قیامت میآورد.)

    مرد یا زن، شصت سال خدای بزرگ را با کارهای خود اطاعت میکنند سپس موقع (نوشتن و سفارش) وصیّت که میرسد، به ضرر (فرد یا افرادی) وصیّت میکنند که آتش جهنّم برای آنها واجب میشود. (و عبادت شصت سالهی آنها از بین میرود.)

    هنگام وضوء، میان انگشتان خود را باز کرده (تا آب میان آنها جاری شود) و به این وسیله، خداوند میان آنها را با آتش فاصله نمیدهد.

    وضوء جزء (و نصف) ایمان و مسواک زدن (نیز) جزء (و نصف) ایمان میباشد. (یعنی وضویی که با مسواک همراه باشد، دین را کامل میکند زیرا نشان میدهد که آن شخص به دین، ارزش زیادی میدهد.)

    هر شهری، سرزمین خدا و هر بندهای، بندهی خداست، پس هر جا خوبی به تو رسید، همان جا اقامت کن.

    مهاجر (حقیقی) کسی است که از هر چه خداوند، نهی کرده است، دوری کند.

    این که خداوند، مردی را به دست تو (به راه راست) هدایت کند، برای تو از هر چیزی که خورشید بر آن طلوع و غروب میکند، بهتر است. (این سفارش پیامبر اسلام به امیرالمؤمنین است.)

    کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید احترام همسایهی خود را نگه دارد.

    حقیقتاً خداوند بزرگ کمک کردن به کسانی که کمک میخواهند را دوست دارد.

    خداوند را به یاد بیاور زیرا او بر هر چیزی که از او بخواهی، یاور تو خواهد بود.

    (انسان) زیرک کسی است که بر نفس خود مسلّط است و برای بعد از مرگ خود، عمل میکند. (نه برای ریا یا چاپلوسی جهت بهتر زندگی کردن) و (انسان) ناتوان کسی است که از هواهای نفسانی خود پیروی کرده و از خداوند، آرزوهای بسیار بخواهد.

    حقیقتاً خداوند بزرگ، غیرت را برای زنان و جهاد را برای مردان قرار داده است. پس هر کدام از زنان بر ایمان خود، صبور باشند، مانند پاداش شهید، ثواب میبرند.

    خدا را خدا را (قسم میدهم) دربارهی کسی که برای او جز خدا یاوری نیست. (او را حمایت کنید وگرنه به عذاب سخت خداوند، مبتلا خواهید شد.)

    محبوبترین خانههای شما، نزد خداوند، خانهای است که در آن، یتیمی، مورد احترام قرار گیرد.

    کسی که یتیم خودش یا یتیم دیگری را نگه دارد تا زمانی که خداوند آنها را از او بینیاز کند (یعنی به سنّ بلوغ برسند)، بهشت برای او واجب است.

    هر زنی که لباسش را در غیر خانهی شوهرش بیرون بیاورد (و به او خیانت کند) پردهی میان خود و خدا را پاره کرده است. (و در دنیا و آخرت رسوا میشود.)

    زمانی که مردی دو زن داشته باشد، و میان آنها به عدالت رفتار نکند، روز قیامت، یک بخش آن افتاده است. (یعنی دین او ناقص خواهد بود.)

    سه گروه هستند که خداوند در روز قیامت نگاهی به آنها نمیکند: کسی که عاقّ پدر و مادرش شده است (یعنی از او راضی نیستند) و زنی که خود را شبیه مردان میکند (مثل آنها لباس پوشیده و حرف میزند و عمل میکند) و بیغیرت.

    نماز فُرادای زن بیست و پنج درجه از نماز جماعت او بهتر است (مگر این که با رفتن به نماز جماعت احکام دینی خود را میآموزد که در این صورت رفتن او لازم است.)

    نمازی که زن، در تاریکترین قسمت اتاق، به جا میآورد نزد خداوند از تمام نمازها، محبوبتر است.

    اگر (قرار بود) به کسی دستور میدادم که بر شخصی دیگر سجده کند، به زنان امر میکردم که بر شوهران خود سجده کنند زیرا خداوند حقّ (بزرگی) را به گردن زنان قرار داده است.

    همنشینان خدا در روز قیامت اهل تقوی و بیاعتنایان نسبت به دنیا هستند.

    سپاس و تشکر بر نعمت (نزد خداوند) آن را از نابودی در امان میدارد.

    حقیقتاً خداوند بزرگ به شما سفارش میکند که با زنان به نیکی رفتار کنید زیرا زنها، مادران و خواهران و خالههای شما هستند (و احترام به آنها واجب است.)

    نسبت به دنیا بیاعتنا باش تا خداوند تو را دوست داشته باشد و نسبت به آنچه در دست مردم است، (نیز) بیاعتنا باش، تا مردم تو را دوست داشته باشند.

    دعا، همان (نوعی) عبادت است.

    کسی که (به دیگران) ضرر بزند، خداوند به او ضرر میرساند و کسی که (بر دیگری) سخت بگیرد (و فشار بیاورد) خداوند (نیز) بر او سخت میگیرد.

    بندهای که خداوند بزرگ در قلبش، مهربانی نسبت به انسانها را قرار نداده است (و او به واسطهی اعمال بد خود مثل بداخلاقی و بخل این توفیق را از دست داده باشد) پشیمان و زیانکار میباشد.

    نیازمندی که بر در خانهی مؤمن میآید، هدیهی خداوند به سوی اوست (زیرا با انفاق به فقیر، به درجات مؤمن افزوده میشود.)

    چنان که یکی از شما ریسمانی را به دور هیزم بسته و به پشت خود حمل کند آسان است از این که به نزد مردی برود که خداوند از بخشش خود به او داده است (و ثروتمند شده است) و تو از او چیزی بخواهی که (ممکن است) به تو بدهد یا ندهد.

    کسی که بر شخصی که به جز خدا، یاوری ندارد، ستم کند، عذاب خداوند بر او (بسیار) شدید است.

    گروهی (دست خود را برای نیاز) به سوی خداوند بالا نمیبرند مگر این که بر خدا لازم است که چیزی را که میخواهد، در دستش بگذارد.

    هیچکس مانند خداوند، ستایش را دوست ندارد (زیرا او شایستهترین موجود برای ستایش است) و هیچ کس مانند خدا، عذر را نمیپذیرد.

    خداوند به بندهای که شکرگذار نعمت است، نعمتی نمیدهد مگر این که ستایش او بالاتر از نعمت است اگرچه (خود) نعمت (هم) بزرگ است.

    کسی که با نافرمانی خداوند، بخواهد از مردم تشکر کند، مردم ستایشگر او را مذمّت میکنند. (مثلاً در مقابل کسی که چیزی به ما میدهد، با گناه از او تشکر کنیم، مثل این که به او رشوه بدهیم.)

    مؤمن همیشه (و در هر حالی) خوب است، جانش از دو پهلوی او کنده میشود (ولی باز) خداوند را سپاس میگوید.

    خدا را بزرگ بشمارید تا او شما را ببخشد (و از گناهان شما درگذرد.)

    بدانید! که پروردگار تو، ستایش را دوست دارد (زیرا استحقاق پرستش و ستایش را دارد.)

    مبغوضترین بندگان نزد خداوند کسانی هستند که لباسش از عملش بهتر باشد (یعنی) لباسش مانند لباس پیامبران و عملش مانند عمل ظالمان است.

    زمانی که مردم ستم را (با چشم خود) مشاهده کردند، امّا با دو دستان خود (جلوی ظلم را نگرفتند، نزدیک است که عذاب خداوند، همه را شامل شود.)

    دعا نسبت به چیزهایی که فرستاده شده و یا فرستاده نشده است، مفید است، پس ای بندگان خدا! دعا کردن بر شما لازم است.

    هیچ بندهای نیست که به بندهای دیگر ظلم کند که (مظلوم) قصاص (از ظالم) نکند، خداوند، روز قیامت او را قصاص خواهد کرد.

    کسی که به ظالمی، یاری برساند، خداوند، آن ظالم را بر خود او، مسلّط میکند. (تا به او هم ستم کند.)

    کسی که به وسیلهی ظلم بر دعوایی (به جانب باطل) کمک برساند، تا از آن کار، دست برنداشته است، در خشم خداوند میباشد.

    مبغوضترین (مورد تنفّرترین) مردان نزد خداوند (کسانی هستند) که بسیار لجوج و ستیزهگر (کسی که با همه سر جنگ دارند) باشد.

    روز دوشنبه و پنجشنبه، اعمال انسانها بر خداوند عرضه میشود و او نیز گناهان (توبهکنندگان و کسانی که پشیمان هستند) را میبخشد مگر کسانی که اهل ستیزه و جنگ و پیوند خویش را با خویشاوندان خود، بریده باشند.

    سجده (در برابر خدا) بر شما لازم است زیرا برای خداوند، سجده نمیکنی مگر این که خداوند، با آن، انسان را یک درجه بالا برده و از آن یک گناه محو میکند.

    آتش جهنّم، انسان را میسوزاند مگر جای سجده را که خداوند بر آتش، سوزاندن آن جا را حرام کرده است.

    سحرخیز باشید زیرا سحرخیزی باعث برکت است. (چه از نظر عبادی که با خداوند راز و نیاز میکند و چه از نظر رزق و روزی.)

    هر سحر، چراغ روشن کنید، زیرا پاداش شما بیشتر میشود. (از آن جهت که هم خودش برای عبادت بیدار میشود و هم دیگران را بیدار میکند.)

    سخاوتمند نادان نزد خدا از عالِم بخیل محبوبتر است.

    از لغزش (انسان) سخاوتمند بگذرید زیرا هر وقت، (در اعمال خود) بلغزد (و خطا کند) خداوند دست او را میگیرد.

    گناه (انسان) سخاوتمند را نادیده بگیرید، زیرا خداوند هر وقت که او لغزش پیدا کرد، دستش را میگیرد.

    کسی که مؤمنی را بترساند، خداوند او را از ترس روز قیامت، ایمن نمیکند و کسی که از مؤمنی بدگویی کند، خداوند در روز قیامت او را در جایگاه ذلّت و خواری میگذارد.

    خداوند به کسی که به مردم مهربانی نکند، مهربانی نمیکند.

    لعنت خدا بر رشوه دهنده و رشوه گیرنده باد.

    خداوند رشوه دهنده و رشوه گیرنده و واسطهی میان آن دو را لعنت کند.

    یک درهم که مردی با آگاهی بخورد، نزد خداوند از سی و شش زنا شدیدتر است. (عدد سی و شش برای مبالغه و شدّت عمل است.)

    خداوند، خورندهی ربا و دهندهی آن و نویسندهی آن و کسی که صدقهی خود را منع میکند (خمس و زکات واجب خود را نمیدهد) لعنت نماید.

    مهربانی نزد خداوند، صد جزء دارد و (فقط) یک جزء را میان مخلوقات، تقسیم کرده و نود و نه جزء دیگر را تا روز قیامت به تأخیر انداخته است.

    اگر مقدار مهربانی خداوند را میدانستید بر آن تکیه میکردید.

    هیچ چیزی را خداوند نیافریده است مگر این که چیزی دیگر را بوجود آورده که بر آن غلبه دارد و مهربانی خود را ایجاد کرده تا بر خشم خودش چیره کند.

    همانا خداوند، فقط به بندگان مهربان، مهربانی میکند. (کسی که با دیگران مهربان است، خداوند نیز با او مهربان خواهد بود.)

    به جز انسان مهربان، کسی وارد بهشت نمیشود. (زیرا عبادت خداوند، مهربانی به همراه دارد.)

    خداوند رحمت کند بندهای را که حرف خوب بزند و (خودش نیز) بهرمند شود یا از حرف، سکوت کرده تا (از گناه و سرزنش دیگران) سالم بماند.

    خداوند مهربان، بندگان مهربان خود را مورد رحمت قرار میدهد. پس با انسانهایی که روی زمین هستند، مهربانی کنید تا آن کسی که در آسمان است (یعنی خداوند) به شما رحم کند.

    اگر به گوسفندی (هم) مهربانی کنید، خداوند با شما مهربانی میکند.

    خداوند بزرگ فرمود: گذشت من گرامیتر و بزرگتر از این است که (گناه) بندهای را در دنیا بپوشانم (ولی) بعد از آنکه پوشاندم، (روز قیامت) او را رسوا نمایم و تا زمانی که بندهام از من بخشش (نسبت به گناهانش) میخواهد، او را میآمرزم.

    از محارم خدا (کارهایی که خداوند حرام کرده است) دوری کن تا (جزء) عابدترین مردم باشی و به آن چه خداوند برای تو تقسیم کرده است، راضی باشی، تا بینیازترین مردم باشی.

    سه چیز است که بنده، به واسطهی آنها، آرزوهای دنیایی و آخرتی خود را درک میکند: صبر بر بلا و رضایت بر پیشامد (هایی که خداوند میآورد) و دعا در موقع آرامش (و راحتی)

    رعد، فرشتهای از فرشتگان خداوند است که نگهبان ابرها بوده که تازیانههایی از آتش به همراه دارد که ابرها را هر جا خداوند میخواهد، میبرد.

    خداوند (امور مربوط به) رعیّت را بر عهدهی کسی نمیگذارد و او نیز به مصلحت رعیّت عمل نمیکند مگر این که خداوند، بهشت را بر او حرام میکند.

    خداوند رحمت کند کسی را که زبانش را (از گناه) باز دارد و به زمان خویش آگاه باشد و در راه (راست) خود، ثابت قدم بماند.

    کسی که مسجدی بسازد اگر چه به اندازهی محلّ تخم گذاشتن شتر مرغ باشد، خداوند در بهشت، خانهای برای او میسازد.

    محبوبترین کارها نزد خداوند بعد از انجام واجبات، خوشحال کردن فرد مسلمان است.

    خوشا به حال آنان که برای خدا با یکدیگر دوستی میکنند.

    نعمتهای خدا را گرامی دار بر خود که نعمت خدا از جماعتی که گریخت دیگر به سوی ایشان برنمیگردد.

    هر که زنی به عقد خود درمیآورد نصف دین خود را حفظ کرده است از خدا بپرهیزد در نصف دیگر.

    اگر امر میکردم که کسی برای غیر خدا سجده کند هر آینه میگفتم که زنان بر شوهران سجده کنند.

    هر که برادر مؤمن خود را طعام دهد از برای خدا چنان است که صد هزار کس از دیگران را طعام داده باشد.

    هر که مؤمنی را ذلیل کند خدا او را ذلیل کند.

    هیچ چیز نزد خدا بهتر از نرمی و آهستگی نیست.

    هیچ پیشوایی نیست که موقع خشم (نسبت به زیردستان) گذشت میکند، مگر این که خداوند (نیز) روز قیامت، او را میبخشد.

    آدمی بر دین دوست و مصاحب خود میباشد.

    هر که حرمت پیری را بشناسد پس او را تعظیم کند برای سنّش خدا او را ایمن گرداند از ترس روز قیامت.

    هر که کفایت کند برای کوری حاجتی از حاجات دنیا را و برای او در آن حاجت راه رود و سعی کند تا خدا آن را برآورد حق تعالی او را از نفاق و آتش جهنم بیزاری دهد و هفتاد حاجت از حاجات دنیای او را برآورد و پیوسته در رحمت الهی باشد تا برگردد.

    هر که مسلمانی را غیبت کند ثواب روزه و وضویش برطرف میشود و در روز قیامت بویی گندهتر از بوی مردار آید که اهل محشر همه در آزار باشند و اگر پیش از توبه بمیرد حلال کرده باشد چیزی را که خدا حرام کرده است.

    غیبت از زنا بدتر است زیرا که زناکار توبه میکند و خدا توبهاش را قبول میکند و غیبت کننده توبهاش قبول نیست تا آن شخص را حلال کند.

    هر که تفحص عیبهای مردم کند خدا او را رسوا کند اگرچه گناه را در میان خانهی خود کرده باشد.

    خدا رحمت کند کسی را که یاری کند پادشاه خود را بر نیکی کردن به او.

    هر که پادشاه را بر خدا اختیار کند خدا پرهیزکاری را از او بردارد و او را حیران گرداند.

    هر که حکومت مردم اختیار کند و عدالت کند و در خانهی خود را بگشاید و پرده بردارد که همه کس راه به او داشته باشند و به احوال همهی مردم برسد بر خدا لازم است که ترس او را در قیامت به ایمنی مبدل گرداند و او را داخل بهشت کند.

    با اهل دین نشستن شرف دنیا و آخرت است.

    همانا بر خدا لازم است که چیزی از امور دنیا بالا نبرد مگر این که در (آن را روز به روز) پایینتر ببرد.

    همانا خداوند بزرگ چیزی که از انسان خارج میشود، مثال دنیا قرار داده است. (تمام کارهای انسانی مربوط به دنیاست و به درد دنیای او میخورد مگر این که عمل به دستورات خداوند باشد.)

    حقیقتاً دنیا شیرین و سرسبز است و خدا شما را در آن جا داده است تا ببیند، چگونه عمل میکنید.

    زمانی که خداوند بزرگ دنیا را آفرید، روی از او برگردانید و به خاطر پستی آن نزد خداوند، به او نگاه نکرد. (به همین دلیل دنیا را محدود قرار داده است.)

    رک دنیا (از امکانات دنیایی گذشتن) از صبر، تلختر و از شکستن شمشیرها (به خاطر زیاد جنگیدن در جنگ) در راه خدا، سختتر است.

    دنیا خودش مورد لعن است و آن چه در دنیا (و متعلّق به آن است نیز) ملعون میباشد مگر آن چیزهایی که متعلّق به خدا در دنیاست (قرآن انبیاء، اولیاء و مؤمنین و مؤمنات.)

    اگر دنیا نزد خداوند به اندازهی بالِ پشهای ارزش داشت (و برابر میکرد) کافر شربت آبی از آن نمینوشید.

    همانا خداوند بزرگ میفرماید: من نزد گمان بندهام نسبت به خودم هستم، اگر (گمانش) خوب باشد، خوبی میبیند و اگر (گمانش) بد باشد، بدی خواهد دید.

    بالاترین عمل، بعد از ایمان به خدا، دوستی با مردم است.

    بهترین رفیق آن رفیقی است که وقتی خدا را یاری کردی، به یاری تو میآید و وقتی او را فراموش کردی، خدا را به یاد تو میآورد.

    بهترین دوست نزد خداوند کسی است که برای رفیقش بهتر باشد (بیشتر به درد او بخورد) و بهترین همسایه نزد خداوند آن است که به همسایهی خود بهتر باشد. (و در سختیها او را یاری نماید.)

    کسی که در دین و دنیایش برای تو خیری نیست، همنشینی با او نفعی ندارد.

    کسی که گروهی را دوست داشته باشد، خداوند او را با آنها (روز قیامت) محشور میکند.

    خداوند را نزد بندگانش محبوب کنید تا خداوند شما را دوست داشته باشد.

    همانا خداوند بزرگ تداوم (و استقامت) در دوستیهای قدیم (که سالیان سال از آن گذشته است) را دوست دارد، پس دوستی خود را تداوم ببخشید.

    اساس عقل بعد از ایمان به خدا، دوستی با مردم است و انجام کار نیک با هر انسان خوب و بدکاری که باشد.

    هر شخصی بر طبق دین دوستش است. (اگر دوستش دیندار و معتقد باشد، او نیز دیندار خواهد بود وگرنه بیدین میشود.)

    مرد، تابع دین دوستش است پس باید هر کدام شما نگاه کند که با چه کسی دوست میشود.

    کسی که خداوند، برای او خیر، میخواهد، دوست خوب و شایسته، روزیش میکند.

    بهترین شما کسی است که دیدنش، شما را به یاد خداوند بیندازد و سخنش، به علم شما اضافه کند و عملش، شما را به سوی آخرت، تشویق نماید.

    دین جز با جوانمردی نیست. (دین اسلام بر پایهی جوانمردی استوار است و اگر این خصوصیت نباشد، پایهی دین از بین رفته و فرو میریزد.)

    از عمیق شدن در کار دین بپرهیزید زیرا خداوند بزرگ، دین را آسان قرار داده است پس (شما نیز) از دین تا اندزهای که قدرت دارید، برگرفته (و انجام دهید) زیرا خداوند کار خوبی که همیشگی باشد را دوست دارد اگرچه کم باشد.

    بهترین (عمل) دین شما آن است که سادهتر باشد. (دین اسلام، دین سخت نیست تا احکامش نیز مشکل باشد.)

    هیچ کسی بر فرد دیگر برتری ندارد مگر با دین یا عمل شایسته.

    کسی که نزد دین (برای حفظ آن) کشته شود، شهید است.

    همانا خداوند بزرگ، روز قیامت کسانی را که مردم را در دنیا، عذاب دادهاند، عذاب میکند.

    خداوند، عذر هر کسی را که زمان عمرش را به شصت سالگی رسانده است، میپذیرد. (بعد از شصت سال، حجّت بر انسان تمام میشود.)

    همانا خداوند این دین (اسلام) را به وسیلهی مرد بدکار (هم که شده) یاری میکند. (گاهی انسانهای بدکار نیز به واسطهی کارهایی که میکنند، در حفظ دین میکوشند اگرچه بدکار هستند ولی راضی نمیشوند، مقدّسات از بین برود، البته تعداد محدودی از افراد بدکار، این گونه هستند.)

    حقیقتاً هر چیزی ستون و پایهای دارد و پایهی این دین، دانش اسلامی (علم فقه) است و یک فقیه برای شیطان از هزار عابد، سختتر است (زیرا نقشههای شیطان را به هم میزند.)

    همانا برای هر دینی، خُلق و خویی وجود دارد و خُلق و خوی این دین (اسلام) حیاء (شرم از خدا نسبت به گناهان) است.

    هیچ صدقهای بالاتر از ذکر خداوند بزرگ نیست. (زیرا تمام وجود انسان در حال بذل و بخشش در راه خداوند هستند.)

    اگر مردی در خانهی خودش، درهمهایش را تقسیم کند و (مرد) دیگر، ذکر خدا کند، کسی که یاد خدا میکند، بالاتر است. (منظور از یاد خدا این است که در مواجه شدن با گناه، یاد خدا باعث شود آن گناه انجام نگیرد.)

    حقیقتاً خداوند بزرگ میفرماید: من تا زمانی که بندهام، مرا یاد میکند و لبهایش برای (ذکر نام من) به حرکت در میآید، با او هستم.

    سه گروه هستند که دعایشان رد نمیشود (و قطعاً مستجاب میگردد): کسی که زیاد یاد خدا کند و مظلوم و پیشوای عادل.

    یاد خدا، از صدقه بهتر است. (زیرا یاد خدا باعث میشود، گناهی صورت نگیرد.)

    همانا برای هر راهی، پایانی هست و پایان (زندگی) انسان (در این دنیا) مرگ است پس بر شما لازم است، ذکر خدا بگویید: زیرا (کارها را) بر شما آسان کرده و به آخرت تشویقتان میکند.

    کسی که در میان افراد غافل (نسبت به خداوند) خداوند را به یاد بیاورد (ذکر خدا بگوید) مانند کسی است که در میان فراریان از جنگ، استوار و ثابت قدم بماند.

    همانا خداوند بزرگ، طلاق را دشمن میدارد.

    هیچ حلالی مانند طلاق نزد خداوند، منفور نیست.

    خداوند چیزی را حلال نکرده است که از طلاق نزد او، منفورتر باشد.

    کسی نمیمیرد، مگر این که (باید) به خداوند، گمان خوب داشته باشد. (یعنی خداوند در بعد از مرگ، با عدالت کامل، رفتار میکند.)

    یکی از عبادات خوب هر شخصی این است که (به خداوند) خوش گمان باشد.

    حقیقتاً گمان خوب به خداوند از خوب عبادت کردن او، ناشی میشود.

    بزرگترین گناه، بدگمانی نسبت به خداوند است. (که مثلاً در عدالت و بزرگی و قدرت و.... خداوند بدگمان باشد.)

    یک ساعت عدالت، از یک سال عبادت بهتر است. (زیرا بیعدالتی، فضای نا امنی را به وجود میآورد به طوری که تعدادی از مردم نسبت به تمام چیزها حتّی عبادت خداوند هم به شک میافتند.)

    زمانی که اهل بلا را دیدید (یعنی کسی را مشاهده کردید که به بلایی دچار شده است) از خداوند، سلامتی بخواهید.

    سلامتی را برای دیگران (از خدا بخواه) تا (خداوند) آن را به تو (هم) روزی نماید.

    بین عالم و عابد، هفتاد درجه (فاصله از نظر ثواب و ارزش) است.

    شجاعترین مردم کسانی هستند که بر هوای نفسانی خود، غلبه کنند.

    از (نوشیدن) شراب، دوری کنید زیرا آن، کلید هر بدی است (از آن جهت که انسان مست، هر کاری که بخواهد و یا از او بخواهند انجام میدهد ولو کشتن دیگران باشد.)

    سه گروه هستند که از آتش جهنّم باز داشته نمیشوند (یعنی قطعاً اهل جهنّماند) منّتگذار (وقتی انفاق میکند، منّت میگذارد) و عاقّ پدر و مادر (کسی که پدر و مادرش از او چنان ناراضی هستند که نفرینش میکنند) و کسی که همیشه شراب مینوشد.

    بدترین مردم در روز قیامت از نظر جایگاه کسانی هستند که (دیگران) از زبان یا از شرّش بترسند.

    قیامت به جز بر مردم شرّ (و بد) برپا نمیشود. (یعنی این گروه هستند که قیامت بر ایشان سخت است زیرا به حساب آنها رسیدگی شده و به جهنّم میروند.)

    بدترین مردم، علمای بد هستند. (که مردم را به نیکی و خوش اخلاقی دعوت میکنند ولی خودشان را فراموش کردهاند.

    بدترین مردم کسانی هستند که مردم به خاطر دوری از شرّش، او را گرامی داشته (و به او احترام میگذارند.)

    برای بدی هر شخصی، این مقدار کفایت میکند که با انگشت به سوی او اشاره شود. (یعنی در بدی انگشت نمای دیگران باشد.)

    این که درون (باطن) مردی پر از چرک (و کثافت) شود، برای او بهتر است از این که پر از شعر (بیهوده و چاپلوسانه در وصف دیگران) باشد.

    مرگ (انسان) غریب، شهادت محسوب میشود. (زیرا با سختی همراه بوده و دیگران، بسیار مـتأثّر میشوند.)

    از شهوت پنهانی دوری کنید (منظور از شهوت پنهانی این است که) عالمی دوست داشته باشد که دیگران در محضر او بنشینند. (و او را مورد ستایش قرار دهند.)

    یک فقیه (عالم دینی که عامل باشد) از هزار عابد برای شیطان سختتر است. (هم از لحاظ به دام انداختن و هم از لحاظ این که عمل او قابل مقایسه با عمل دیگران نیست.

    کسی که در بیابان سکونت کند، خشن میشود. (زیرا از اجتماع دور بوده و فرهنگ بیابان نشینی دارد، و از صید حیوانات زندگی خود را میگذراند.)

    هیچ صدقهای بالاتر از دانشی که میان مردم منتشر شود، نیست.

    (از خطای دیگران) بگذر و اگر میخواهی (کسی را به خاطر گناهش) مجازات کنی به اندازهی گناهش مجازات کن و از (مجازات کردن و زدن) به صورت او دوری کن.

    بهترین شما کسی است که از طایفه (و قبیلهی) خود تا زمانی که به گناه نینجامد، دفاع کند.

    کسی که بار خودش را بر دوش مردم بیفکند ملعون است.

    کسی که کالای خود را بر دوش بکشد، قطعاً از غرور دور میشود (یکی از راههای از بین بردن غرور، این است که وسائل خودش را، به دوش گرفته و در مقابل چشمان مردم جا به جا کند.)

    بدترین جا برای نشستن، بازارها و در راه عبور و مرور مردم است. (زیرا راه را بر مردم بسته و رفت و آمد را برای زنان نامحرم سخت میکند.)

    به دیگران بخشش نما و سخت مگیر (زیرا در غیر این صورت) بر تو سخت گرفته میشود.

    دو خصلت وجود دارد که در مؤمن جمع نمیشود: بخل و بد اخلاقی (پس کسی که بخیل یا بد اخلاق است، مؤمن نیست.)

    دو خصلت وجود دارد که در مؤمن جمع نمیشود: بخل و دروغ.

    از بخیل پرهیز کنید؛ زیرا اقوام قبل از شما را نابود کرد و آنها را وادار کرد به این که خون یکدیگر را میریختند و محارم خود را حلال میشمردند (و با آنها عمل زشت انجام میدادند و اینها همه به خاطر بخل بود.)

    هیچ دردی، بدتر (پر دردتر) از بخل نیست. (زیرا نه خودش استفاده میکند و نه به دیگران میدهد و در واقع هم خودش بیمار است و هم فقیران در بیماری نگه میدارد.)

    آرامش بخیل از تمام مردم کمتر است. (زیرا همیشه در فکر جمعآوری مال است و ترس از کم شدن آن را دارد.)

    حقیقتاً هر انسان سروری (شرافتمندانه و با وجدان) بخیل نمیباشد. (زیرا گرفتاری دیگران را گرفتاری خودش میداند.)

    انسان بخیل وارد بهشت نمیشود (زیرا مشکلات بسیاری از مردم را میتوانست برطرف کند ولی این کار را نکرد و چه بسا افرادی به خاطر خسیسی یک شخص، جان خود را از دست دادهاند و یا در فشار شدید قرار گرفتهاند.)

    بردبار (هم) در دنیا و (هم) در آخرت سرور (دیگران) است.

    نیکی، آن است که قلب انسان با انجام دادن آن، آرام بگیرد و روح با آن اطمینان پیدا کند و (ولی) بدی آن است که در روح اثر میگذارد و در سینه دگرگونی ایجاد میکند اگرچه مردم، خبردار شوند.

    چیزی که برای خود نمیپسندی، برای دیگران نیز مپسند و چیزی که برای خود میپسندی برای دیگران نیز بپسند.

    قدرتمندترین شما کسی که موقع خشم، بر نفس خود مسلّط شود و بردبارترین و صبورترین شما کسی که با داشتن قدرت، (از خطای دیگران) گذشت نماید.

    چیزی با چیزی در کنار هم جمع نشده است که بالاتر از علم با بردباری باشد (زیرا علم با بردباری به دست میآید یعنی باید سالهای سال تلاش کرد و جدّیت به خرج داد تا تبدیل به یک عالم موفّق شد.)

    گروهی که در یک مجلس با هم بنشینند و به سخنان یکدیگر گوش ندهند، برکت، از آن مجلس گرفته میشود.

    سَرور هر قومی خدمتگذار آن قوم است و (ساقی کسی که آب تقسیم میکند) آخر از همه مینوشد.

    گشادهرویی (برخورد با دیگران با صورت باز) کینهها را (از دل) میبرد.

    یکی از انواع صدقات این است که با صورت گشاده و خندان با مردم سلام کنی.

    بدانید که هیچ مردی نباشد به خاطر ترس از مردم، حرفی را که میداند، حقّ است، (از گفتن) منع کند.

    از مردم بینیاز شوید، اگر چه به اندازهی چوب مسواک باشد. (یعنی همین مقدار هم از دیگران نخواهید.)

    از علامات تواضع و فروتنی آن است که آدمی راضی باشد به مجلسی که پستتر باشد از مجلسی که سزاوار اوست و به هر که برسد سلام کند و ترک مجادله کند هر چند که حق با او باشد و نخواهد که او را به پرهیزکاری ستایش کنند.

    هر که احسان کند با برادر مؤمن در مجلسی که او را غیبت کنند حق تعالی هزار نوع بدی را در دنیا و آخرت از او رد کند و اگر رد نکند و قدرت بر رد غیبت او داشته باشد مثل گناه آن غیبت کننده هفتاد برابر داشته باشد.

    بدترین دروغها گمان بد به مردم بردن است.

    حکیمترین مردم کسی است که از صحبت جاهلان بگریزد.

    هر که خدمت کند گروهی از مسلمانان را حق تعالی مثل عدد ایشان خدمتکاران دربهشت به او کرامت فرماید.

    سزاوارترین مردم به تهمت کسی است که با اهل تهمت همنشین باشد.

    سه کساند که همنشینی ایشان دل را میمیراند: نشستن با مردم دنی، و سخن گفتن با زنان، و نشستن با توانگران.

    همین عیب آدمی را بس است که از عیب مردم چیزی بیند که از خود چشم پوشد و مردم را سرزنش کند بر چیزی که خود ترک آن نتوان کرد و آزار کند همنشین خود را به چبزی که نفعی به او ندهد.

    مهربانی کن با مردم تا تو را دوست دارند.

    اظهار دوستی و مهربانی با مردم کردن نصف عقل است.

    بدترین امت من جماعتیاند که مردم ایشان را گرامی میدارند از ترس بدی ایشان به درستی که از من نیست هر که چنین باشد.

    زینهار که منازعه با مردم نکنید که کرامت را میبرد و مروّت را برطرف میکند.

    در بهشت خانهای وجود دارد که به آن، خانهی سخاوتمندان (و بخشندگان به دیگران) گفته میشود.

    سه گروه داخل بهشت نمیشوند: عاقّ پدر و مادر (کسی که پدر و مادرش از او راضی نباشند) و (مرد) بیغیرت و زنانی که خود را (شبیه) مردان میکنند.

    از ظلم کردن (به دیگران) بپرهیزید زیرا ستم کردن، تاریکی در روز قیامت را (به همراه دارد.)

    گفتن حرفهای دیگران و حرفهای خود و زیاد پرسیدن (دربارهی هر چیزی) و از بین بردن ثروت خود (با حالت اسراف) را رها کن.

    کیست آن کسی که گدایی نکردن از مردم (و خوردن از بازوی خودش) را برای من ضمانت کند، تا من (نیز) بهشت را به او ضمانت دهم.

    این که یکی از شما ریسمانی را گرفته و به سوی کوه بالا برود و هیزم جمع کند سپس فروخته و (از پول آن) بخورد و صدقه دهد، بهتر است از این که از مردم درخواست کند.

    کسی که به خاطر زیادی ثروت، از مردم چیزی درخواست کند، (آن چیز) آتش است (که اگر کم بخواهد) کم بوده و (اگر زیاد بخواهد) آن آتش زیاد میباشد.

    حقیقتاً سپاسگزارترین مردم کسانی هستند که نسبت به مردم سپاسگزارتر میباشند.

    چیزی را از مردم نخواهید و اگر تازیانهی تو (از دستت) افتاد (و تو سواره هستی) پایین بیا و آن را بردار. (یعنی انسان در هیچ کاری نباید به دیگران تکیه کند.)

    کسی که بدون نیاز (از دیگران) چیزی بخواهد، گویا شراب خورده است. (یعنی همانطوری که شراب حرام و گناه بزرگی است، گدایی کردن در صورت بینیازی نیز چنین است.)

    دوست داشتن ستایش از طرف مردم (انسان را) کور و کر میکند (یعنی باعث غرور شده و رذائل اخلاقی دیگر را به همراه دارد.)

    از ستایش (دیگران) بپرهیز زیرا (این کار) مانند سر بریدن است (یعنی ممکن است دشمنانی از روی حسادت پیدا کند و جان او به خطر بیفتد.)

    سر بریدن مرد، این است که روبروی او، ستایشش کنی. (و او مغرور شده و دیگران نیز نسبت به او حسودی کنند.)

    به جز زنازاده و کسی که رگی از آن را دارد، (کسی دیگر) به مردم ظلم نمیکند. (منظور این نیست که هر کسی ظلم میکند، زنازاده است بلکه منظور این است که اگر انسانی با وجدان باشد و تعصّب بشری داشته باشد، ظلم نمیکند پس منظور از زنازاده و کسی که رگی از آن دارد، انسان بیتعصّب و بیوجدان است.)

    جزء کسانی مباش که بر مردم سخت گرفته و بر خودش آسان میگیرد.

    آیا میدانید، سخنچینی چیست؟ (سخنچینی یعنی) سخنی را از میان تعدادی از مردم به دیگران رسانده تا بین آنها به هم خورده و فساد به وجود آید.)

    سه گروه هستند که روز قیامت با خداوند، صحبت میکنند: کسی که هرگز میان دو نفر برای جدایی بین آنها رفت و آمد نکند و مردی که هرگز به زنا فکر نکرده است و مردی که هرگز درآمدش با ربا مخلوط نشده است.

    از سخنچینی و سخنان مردم را (به همدیگر رساندن) دوری کنید.

    کسی که از مردم بدگویی میکند، به رشد عقلی نرسیده یا چیزی (عیبی) در او وجود دارد.

    یکی از خوشبختیهای هر فرد این است که به پدرش شباهت داشته باشد. (به شرط آن که پدرش به نیکوکاری معروف باشد و مردم با دیدن او به یاد پدر مهربانش میافتند.)

    وای به هر کسی که (وقتی) سخنی میگوید، به دروغ حرف میزند تا دیگران به حرف او بخندند. وای بر او، وای بر او.

    (انسان) سخنچین (که به دنبال شنیدن حرف دیگران است) به بهشت نمیرود.

    کمتر به زیارت (دیگران) بروید، تا محبوب باشید (منظور این است که ملاقات و رفت و آمد با دیگران کردن، حدّ و مرز دارد نه این که طوری برود که دیگران از او احساس خستگی نمایند.)

    حقیقتاً چهرهی افراد زناکار از آتش روشن میشود. (یعنی روز قیامت گروهی دیده میشوند که صورتشان با آتش روشن شده است.)

    هر چشمی زناکار است و زنی که خود را خوشبو کرده و در مجلسی (که گروهی مرد نامحرم نشستهاند) عبور کند، زناکار است (زیرا قلب آنها را به سوی گناه و هوس کشانده است.)

    (به دیگران) رحم کنید تا به شما (نیز) مهربانی کنند و از (خطای) دیگران بگذرید تا از (خطای) شما بگذرند.

    (ای مردم مسلمان!) آگاه باشید! چه بسیارند افرادی که خود را عزیز و گرامی میدارند ولی در حقیقت ذلیلاند و چه بسیاری که خود را ذلیل میدانند ولی در حقیقت، عزیز هستند.

    کسی که عمل خوب یا بد گروهی را دوست داشته باشد، مثل این است که خودش آن را انجام داده است.

    کسی که به دیگران رحم نکند، او نیز مورد رحم قرار نمیگیرد و کسی که از (خطای) دیگران نگذرد، از خطای او نیز نمیگذرند.

    در گناه برای تو (همین اندازه) کافی است که پیوسته در حال دشمنی (با دیگران) باشی.

    مردم را رها کنید تا بعضی از آنها نسبت به بعضی دیگر، روزی برسانند. (بعضی از روزیها توسّط مردم به افراد دیگر میرسد پس کسی نباید جلوی روزی کسی را بگیرد.)

    بدترین جایگاه در روز قیامت، مربوط به کسی است که مردم از زبانش و شرّش بترسند.

    آن (عیبهایی که) از خودت میدانی، باید مانع از گفتن عیوب مردم شود و زبان خود را (از گناه) نگهدار مگر سخن خیر که با آن، شیطان (از انسان) شکست میخورد.

    هیچ چیزی باعث نابودی مردم نمیشود مگر آن چیزهایی که زبانشان درو میکند. (یعنی زبان مردم باعث اختلاف و نابودیشان میشود زیرا ممکن است یک تهمت، جنگی به راه اندازد.)

    کسی که مردم از زبانش میترسند از اهل جهنّم است.

    هر گروهی که در مجلسی جمع شوند و در آن مجلس یاد خدا نکنند و صلوات بر پیغمبر خود نفرستند آن مجلس حسرت و وبال است بر ایشان در روز قیامت.

    هر که خانهای از برای ریا و سمعه بنا کند که مردم ببینند و بشنوند در روز قیامت آن خانه را تا هفتم طبقهی زمین آتشی کنند افروخته و در گردن او اندازند پس او را در جهنم اندازند و هیچ چیز او را نگاه ندارد تا قهر جهنم مگر آنکه توبه کند.

    خروس را دشنام مدهید که مردم را از برای نماز بیدار میکند.

    کسی که بار عیال خود را بر مردم بیندازد ملعون است.

    هر که شهادت ناحقی بر احدی از مردم بدهد حق تعالی او را بر زبانش درآویزد در درک اسفل جهنم با منافقان.

    محبوبترین مردم کسی است که زودتر به مسجد میرود و دیرتر بیرون میآید.

    پرهیزکارترین مردم کسی است که در همه جا حق بگوید خواه برای او نفع داشته باشد و خواه ضرر داشته باشد.

    عادلترین مردم کسی است که از برای مردم بپسندد آنچه از برای خود میپسندد و از برای مردم نخواهد آنچه از برای خود نخواهد.

    زیرکترین مردم کسی است که یاد مرگ بیشتر کند.

    هر که میافر مؤمن را اعانت کند حق تعالی از او هفتاد و سه شدت از شدتهای دنیا را بردارد و او را امان دهد از غم و اندوه و هفتاد غم و شدت در آخرت از او بردارد در وقتی که از شدت اهوال [=ترس] قیامت نفسهای مردم گرفته باشد.

    کسی که از مدارا (و مهربانی با دیگران) محروم است، از تمام خوبیها بینصیب میباشد.

    چه بسا شخص مو پریشان و کثیف که دو لباس کهنه بیشتر ندارد و در چشمان مردم مورد نفرت است (مردم از او بدشان میآید) اگر خدا را قسم دهند، آن را برای او انجام میدهد.

    قرآن بخوانید و به آن عمل کرده و از آن دور نشوید و در آن غُلُوّ (هم) نکنید (که مثلاً چیزی که مربوط به قرآن نیست، به آن عمل کرده و دیگران را نیز تشویق نمایید.)

    چهار چیز در دنیا غریبند: قرآن در نزد ظالم (زیرا تمام کارهایش بر خلاف قرآنی است که خوانده است) و مسجدی که در منطقهای قرار دارد که در آن نماز نمیخوانند و قرآن در خانهای که خوانده نشود و مرد شایستهای که (در میان) گروه بد باشد.

    حقیقتاً قلب انسان از دیگی که بسیار جوش آمده باشد، (که تمام آبها یک جا جمع میشوند) سریعتر، دگرگون میشود.

    قناعت، مالی است که تمام نمیشود. (با قناعت میتوان کاری کرد که محتاج به دیگران نشد ولی اسراف سبب میشود که انسان، نیازمند دیگران شود.)

    وقتی کار (حکومت بر مردم در سراسر جهان) به نااهل سپرده شود، منتظر قیامت باش. (زیرا یکی از نشانههای قیامت، همین است.)

    قیامت برپا نمیشود مگر این که خوشبختترین (افراد از میان) مردم در دنیا، پست فرزند پست است. (یعنی افراد پستی که سابقهی بسیار بدی دارند، تمام امکانات رفاهی را برداشته و فقرا را در بیچارگی قرار میدهند.)

    آن کاری که دوست نداری مردم از تو ببینند پس در خلوت خودت (نیز) آن را انجام مده.

    بهترین (فرد از میان) مردم کسی است که (تمام) تلاشش را (برای رسیدن به مقصود مشروع خود) به کار ببندد.

    به وسیلهی ملایمت (با دیگران) زیادی و برکت میآید و کسی که از مدارا، محروم شود، از خوبی (نیز) محروم خواهد شد.

    گریه از رحمت (الهی) و فریاد از طرف شیطان است (به همین دلیل، گریه، کارهای زیادی به نفع انسان انجام میدهد ولی فریاد، انسان را در مقابل دیگران کوچک میکند.)

    کسی که گناهی انجام دهد و خداوند آن را از (دید مردم) پنهان کرده و در دنیا (هم) او را ببخشد، دیگر گرامیتر از آن است که در مورد گناهی که بخشیده است، دوباره بازخواست کند.

    لباس خود را پاکیزه نگه دارید و پارچههای خود را مرتّب کنید تا جایی که مثل خالی در میان مردم باشید. (یعنی در پاکیزگی و نظم الگو باشید.)

    از لغزش عالِم بترسید و منتظر بازگشت وی باشید. (زیرا لغزش عالِم به ضرر تمام مردم آن منطقه تمام میشود.)

    از لغزش عالِم دوری کنید زیرا لغزش عالِم، او را در آتش سرنگون میسازد. (از آن جهت که بسیاری از مردم به خاطر این لغزش ضرر میبینند.)

    حقیقتاً بیشتر از هر چیز بر امّت خود از عمل قوم لوط میترسم. (که عمل لواط میانشان رایج شود.)

    حقیقتاًً خداوند همان طوری که به من دستور ادای واجبات را داده، همین طور (هم) به من دستور مدارا کردن با مردم را داده است.

    خشونت، بد و ملایمت (با دیگران)، مبارک است.

    مدارا کردن با مردم، نصف ایمان و رفتار ملایم کردن با آنها، نصف زندگی کردن است. (یعنی با ملایمت نسبت به دیگران، زندگی برای انسان شیرین میشود.)

    مدارا کردن با مردم، صدقه است. (زیرا انسان مهربانی را به دیگران بذل میکند.)

    کسی که به آن بهرهای از مدارا کردن (با دیگران) داده شده است، بهرهای از خیر برده است و کسی که از مدارا، محروم شود، بهرهای از خیر، نصیبش نشده است.

    (از میان) مردم شدیدترین عذاب در روز قیامت، متعلّق به کسی است که مردم گمان میکنند که در او خیری هست، ولی (در واقع) خیری در او نیست.

    مدارا کردن (با دیگران) بر تو لازم است زیرا مدارا کردن در هیچ چیزی وجود ندارد، مگر این که آن را زینت میدهد و از هیچ چیزی جدا نمی-شود، مگر این که آن را ذلیل میکند.

    شایستهترین (فرد از میان) مردم کسی است که برای مردم شایسته باشد. (و به آنها سود برساند.)

    بزرگترین (فرد از میان) مردم از نظر جایگاه، متعلّق به کسی است که چیزی را که به او مربوط نیست، رها سازد.

    جایگاه مردم را از روی خوبی و بدی، بشناسید. (یعنی ببینید که چه جایگاهی دارند و مردم دربارهی آنها چگونه قضاوت میکنند.)

    مردم (هر روزگار) به روزگار خود شبیه هستند. (پس نمیتوان مردم امروز را با مردم هزار سال پیش مقایسه کرد.)

    بهترین (افراد) مؤمن از نظر ایمان کسی است که وقتی از او چیزی خواسته شد، بدهد (بخیل نباشد) و زمانی که به او چیزی ندهند، بینیاز باشد (حریص و طمّاع نسبت به آن چه در دست مردم است، نباشد.)

    بدبختترین افراد کسانی هستند که فقر دنیا و عذاب آخرت بر آنها جمع شده است. (یعنی در دنیا و آخرت بدبخت باشند.)

    سفر، بخشی از عذاب است. (زیرا با امکانات آن روز و زمین ناهموارش، مردم به سختی مسافرت میکردند، اگرچه الان نیز با بعضی از وسائل، مسافرت کردن، مشکل است.)

    بهترین مردم کسانی هستند که مردم به وسیلهی او سود ببرند.

    حقیقتاً کسانی که در این دنیا سیرند (و به فکر دیگران نیستند) در آخرت گرسنه میباشند.

    همانا کسی که در دنیا از همه سیرتر است (و به فکر دیگران نیست) در روز قیامت از همه گرسنهتر است.

    کسی که خود را به گروهی شبیه کند، جزء آنها میشود (زیرا برای همراهی آنها، اعمال بدشان را نیز انجام میدهد.)

    نقل سخن دیگران و گفتن سخن خود و زیاد سؤال کردن و تلف کردن ثروت خود را رها کن،

    دو گروه از مردم هستند که اگر اصلاح شوند، مردم (نیز) اصلاح میشوند و اگر فاسد باشند، مردم نیز فاسد میشوند: (یکی) علماء و (دیگری) حاکمان.

    گروهی که زن، حاکم آنها باشد، هرگز رستگار نمیشوند. (قبلاً گفتیم که نوع آفرینش زن با توجّه به عواطف و احساسات مادرانهی او، نمیتواند جوابگوی نیازهای یک اداره کنندهی جامعه باشد. به آن جا مراجعه کنید.)

    (تمام) مردم فرزندان حضرت آدم هستند و ایشان (نیز) از خاک است.

    مردم چون دندانههای شانه (مساوی و برابر) هستند (و فقط فرقشان به تقوی میباشد.)

    زمانی که بندهای بمیرد، مردم میگویند: از خود (در دنیا) چه بر جا گذاشته و فرشتگان میگویند: با خود چه آورده (و چه چیزی از قبل فرستاده) است.

    (با توجّه و متناسب) با اخلاق مردم، با آنها رابطه داشته باشید و با اعمال (بدشان) با آنها مخالفت کنید.

    بهترین کارهای خوب این است که (وقتی وارد مجلس شدی که افراد زیادی نشستهاند) به افراد نشسته احترام بگذاری. (و سلام کنی)

    مؤمنی که با مردم ارتباط داشته و بر اذیّت و آزار آنها، صبور باشد از مؤمنی که با مردم ارتباط ندارد و بر آزارشان (هم) صبوری نمیکند، بالاتر است.

    آسان بگیرید (و به دیگران) سخت مگیرید.

    بدترین مردمان، کسانی هستند که با مردم دشمن بوده و مردم نیز با او دشمن میباشند.

    یک دعا به طور پنهانی، با هفتاد دعا در آشکار (جمع دیگران) برابری میکند. (زیرا دعای پنهانی به اخلاص نزدیکتر است.)

    سه گروه هستند که دعایشان رد نمیشود: کسی که فراوان، خدا را یاد میکند و مظلوم و پیشوای عادل.

    خدایا! مرا شکرگزار (نعمتهای خود) و صبور (در مقابل مصیبتها) قرار بده و خودم را در چشمم، کوچک و در چشم مردم، بزرگ نما.

    خدایا! (روز به روز به توفیقات ما) اضافه کن و از ما کم مکن و ما را (در دنیا و آخرت) گرامی بدار و ذلیل مکن و (از نعمتهای خود) به ما بده و از ما محروم مکن و ما را تأثیرگذار (کارهای نیک) قرار داده و تأثیرپذیر (کارهای زشت دیگران) قرار مده و ما را خشنود ساخته و از ما نیز راضی باش.

    پروردگارا! از فتنه زنان (که میتوانند با بد بودن جامعهای را خراب کرده و با خوب بودن، مؤثرترین افراد باشند) و از عذاب قبر به تو پناه میبرم.

    دعوت (دیگران) را پذیرفته و هدیه را برنگردانید و به مسلمان ضربه وارد نسازید.

    دوراندیشترین شخص، آن است که از دیگران خشم خود را بیشتر فرو میبرد. (زیرا این خشم در آینده به ضرر او تمام خواهد شد. هم از چشم مردم میافتد و هم آخرت خود را از بین میبرد.)

    سه چیز محبّت تو را در مورد برادر (مسلمانت) خالص میکند: زمانی که او را ملاقات کردی، سلام کن و زمانی که وارد مجلس شد، به او جا بده و او را به بهترین اسمی که دوست دارد، صدا بزن.

    این دین (اسلام) هرگز از بین نمیرود (بلکه همواره) استوار (و باقی) میماند و گروهی از مسلمانان برای حفظ آن، جهاد میکنند تا قیامت برپا شود (و آن موقع خداوند به حساب کسانی که سعی در نابودی اسلام داشتند، میرسد.)

    (با دوری کردن) از بدگمانی نسبت به مردم، (از خود) محافظت کنید.

    قلبی که شکرگزار (نعمتهای الهی) و زبانی که خداوند را یاد میکند و زن شایستهای که در دنیا و آخرت به تو کمک مینماید، بهترین گنجی است که مردم ذخیره کردهاند.

    بر تو لازم است که از آن چه در دست مردم میباشد، ناامید شوی.

    کنیزان خود را به خاطر شکستن ظرفهایتان نزنید زیرا ظروف مانند مرگ مردم، زمان دارد. (که وقتی زمانش به سر آمد، میشکند.)

    عادلترین (از بین) مردم کسی است که آنچه برای مردم دوست دارد همان چیزی باشد که برای خود دوست دارد و آنچه برای مردم نمیپسندد، چیزی باشد که برای خودش (نیز) نمیپسندد.

    عدالت خوب است ولی (اگر) در فرمانداران (و حاکمان) باشد، نیکوتر است. (زیرا عدالت از طرف حاکمان برجسته است و مورد توجّه مردم میباشد.)

    حقیقتاً بخیلترین (فرد از میان) مردم، کسی است که از سلام کردن (هم) بخل بورزد و ناتوانترین مردم، کسی است که از دعا کردن (هم) ناتوان باشد.

    سزاوارترین مردم به بخشش، کسانی هستند که بر عقوبت، بیشتر قدرت دارند.

    کسی که به دنبال علم باشد، خداوند، روزی او را میرساند. (زیرا عالِم به خاطر خدا و هدایت مردم به سوی او تلاش میکند و خداوند نیز، تأمین کنندهی نیازهای او میباشد.)

    گذشت (از خطای دیگران) سزاوارترین چیزی است که به آن عمل شده است. (چیزی بالاتر از گذشت برای انسان لذّت بخش نیست.)

    عاقلترین مردم، کسی است که در مهربانی با مردم، شدیدتر باشد.

    اساس عقل، مهربانی (با مردم) است و کسانی که در دنیا کار نیک انجام میهند، در آخرت نیز، اهل کار نیک هستند. (یعنی وارد بهشتی میشوند که فقط کار نیک در آن صورت میپذیرد.)

    مردم، کارهای نیک (زیادی) انجام میدهند، (ولی) روز قیامت به اندازهی عقلشان به آنها، پاداش داده میشود.

    اگر عالِمی، بداند (ولی) به علم خود، عمل نکند، مانند چراغی است که به مردم روشنایی میدهد (امّا) خودش را میسوزاند.

    منع کردن از علم (توسّط پدر و مادر نسبت فرزندان یا دیگران) جایز نیست.

    کسی که به دنبال علم برود، تا به وسیلهی آن، با علماء (دیگر) همچشمی کرده یا نسبت به سفیهان (که از علم بهرهای ندارند) مجادله کند و یا توجّه مردم را به طرف خود جلب نماید، خداوند، او را در آتش جهنّم داخل میکند.

    بینیازترین مردم کسی است که اسیر حرص نباشد.

    همانا برای (انسان) خیانتکار روز قیامت پرچمی نصب میگردد و گفته میشود: (ای مردم!) آگاه باشید که این (شخص) خیانتکار، فلانی پسر فلانی است.

    یکی از زیباییهای اسلام شخص، (مسلمان) این است که چیزی که به او مربوط نیست، رها کند، (مثل تجسّس در کار مردم، ورود به حریم خصوصی دیگران و سر در آوردن از حرفهای دیگران.)

    2- زمانی که میان مردم میخواهید آشتی دهید.)

    بزرگترین افراد امّت من کسانی هستند که ثروتمند نیستند تا بتوانند به دیگران انفاق کنند و فقیر هم نیستند تا دست نیاز به طرف دیگران دراز کنند. (با میانه روی، روزگار خود را سپری میکنند.)

    میانهروی در مخارج زندگی، نیمی از معیشت است و دوستی با مردم نیمی از عقل و خوب پرسیدن نیمی از علم است.

    مهربانی با دیگران و میانهروی و نام نیک یک جزء از بیست و چهار جزء پیامبری است. (توضیح این مسئله گذشت.)

    هیچ قومی جز، با امانت (با قوم دیگر) همنشینی نمیکند. (یعنی تا اعتماد متقابلانه نباشد، ارتباطی هم نیست.)

    مؤمن، (با دیگران) مأنوس میشود و در کسی که با دیگران مأنوس نمیشود و انس دیگران را نیز قبول نمیکند، خیری نیست.

    ارزشمندترین مردم از نظر قیمت کسانی هستند که عملشان بیشتر است.

    کسی که جسماش سالم است و در میان قوم خود، در امان است و مخارج شبانهروز خود را دارد، گویا این که خیر تمام دنیا به او داده شده است.

    بخورید و بنوشید و صدفه دهید و بپوشید بدون آن که اسراف و یا تکبّر نمایید (بعضی به خاطر ثروت زیاد، مغرور میشوند و میخواهند غرور خود را به دیگران نشان دهند.)

    همیشه گروهی از امّت من هستند که بر حقّ و دفاع از (آن) مستحکم میباشند تا این که امر الهی (ظهور حضرت مهدی علیه السلام) بیاید.

    امنیّت و سلامتی دو نعمتی هستند که بسیاری از مردم در آن فریب خوردهاند. (یعنی این دو نعمت مهم را رها کرده و چیزهای دیگری را نعمت میپندارند و ارزش این دو نعمت زمانی فهمیده میشود که از دست برود.)

    تدبیر (مدیریّت در امور زندگی داشتن) نصف مخارج زندگی است و دوستی (ارتباط) با مردم، نصف عقل و غم، نصف پیری و کمی زن و فرزند، نصف آسایش است.

    کسی که زبان خود را از (ریختن) آبروی مردم، نگه دارد، خداوند در روز قیامت، لغزشهای او را میبخشد.

    بدترین مردم کسی است که (از لحاظ مخارج زندگی) بر خانوادهاش سخت بگیرد.

    از بدترین مردم کسی است که آخرتش را به دنیای غیر خودش از بین ببرد.

    (بر دیگران) آسان بگیر تا به تو (نیز) آسان گرفته شود.

    بدترین مردم کسی است که آخرت خود را به دنیایش بفروشد و از او بدتر کسی است که آخرت خود را به دنیای غیر خودش بفروشد.

    کار زنان به دست پدرانشان است (تا مورد سوء استفادهی دیگران به خاطر مهربانی قلب زنان، قرار نگیرند) و رضایت آنها (در امر ازدواج و غیره) سکوت است. (سکوت، نشانهی رضایت برای زن است.)

    خاموشی زبان، سبب سلامتی انسان است. (دیگران در مورد او قضاوت بد نمیکنند و مورد غیبت و تهمت هم قرار نمیگیرد.)

    عقل، (هم نسبت به چیزها) انس دهنده و (هم) الفتپذیر است. (انسان با عقل خود، با دیگران مأنوس میشود خود را نیز با عقل مأنوس میکند.)

    خوردن (چیزی) در بازار (در مقابل مردم، باعث) پستی (انسان) است (نزد مردم، سبک شمرده میشود.)

    نخستین چیزی که روز قیامت، میان مردم به آن رسیدگی میشود، در مورد خون است. (کسانی که قاتل بوده و به ناحق کسی یا کسانی را کشته و حقّ حیات را از آنها گرفتهاند.)

    بالاترین صدقه، صدقه دادن به خویشاوندی است که (با تو) دشمن است. (اگر به خویشاوند نیازمندی که حتّی دشمن ما باشد، صدقه بدهیم، بهتر از صدقه دادن به دیگران است.)

    بهترین شما کسی است که برای خانوادهی خود بهتر باشد. (زیرا کسی که با خانوادهی خود مهربان نباشد، مهربانی با دیگران ریایی میشود.)

    شدیدترین عذاب در روز قیامت (متعلّق) به کسی است که مردم گمان میکردند، خیری در او هست ولی (دیده میشود) که هیچ خیری ندارد.

    عالِم و دانشآموز، هر دو در خوبی شریک هستند و در دیگر مردم، (که نه عالم و نه دانشآموز میباشند) خیری وجود ندارد.

    به کسی که بهره از مدارا (با مردم) داده شده است، بهرهای از دنیا و آخرت نصیبش شده است.

    (برای بزرگی گناه) ربا، هفتاد و سه باب وجود دارد که آسانترین آن مثل این است که کسی با مادرش ازدواج کند و رباترین رباها، (ریختن) آبروی مردم مسلمان است.

    رباترین رباها (بدترین آن) دشنام (نسبت به) آبروی دیگران است و سختترین دشنامها، فحش است و کسی که ناقل فحش باشد یکی از دشنام دهندگان است.

    سه گروه هستند که (ریختن) آبروی آنها برای تو، حرام نیست: کسی که به فسق و فساد تجاهر میکند (یعنی گناه را بدون هیچ ترسی آشکار انجام میدهد) و پیشوا و رهبری ستمگر و بدعتگذار.

    بهترین شما کسی است که آخرت خود را برای دنیا و دنیای خود را برای آخرت از دست ندهد (بلکه از هر دو دنیا استفاده کند) و سربار مردم نباشد.

    بهترین شما کسی نیست که دنیا را به خاطر آخرت خود، رها کند و آخرت خود را برای دنیا رها کند (بلکه کسی است که از هر دو دنیا و آخرت) بهرهمند گردد. زیرا دنیا (آدمی را) به آخر میرساند و سربار مردم نباشید.

    سختترین مردم از جهت پشیمانی در روز قیامت، مردمی است که آخرت خود را به دنیای غیر خودش فروخته است. (یعنی حتّی نفع دنیایی هم به او نرسیده است و افراد دیگر بهره مند شدهاند)

    خداوند جلیل و باشکوه گناهان قبلی و بعدی مردی را که شاخهی تیغی را از مسیر راه (مردم) بردارد، آمرزید.

    مثل و حکایت کسی که به مردم، نیکی یاد میدهد و خودش را فراموش میکند، مثل فتیلهای (در چراغ) است که به مردم روشنایی میدهد و خودش را میسوزاند.

    خداوند کسی را که چیزی از ما بشنود و عین آن را که شنیده است، به دیگران برساند، یاری کند.

    حقیقتاً دستاویزهای اسلام یکی پس از دیگری شکسته میشود. پس هر زمان که دستاویزی شکسته شود، مردم به دستاویز بعدی روی میآورند. اولین دستاویزی که شکسته میشود، حکومت و حاکمیت (اسلام) و آخرین آن نماز است.

    حقیقتاً بر مردم زمانی میآید که افراد باکی ندارند به این که ثروت خود را از حلال به دست آورند و یا از حرام.

    حقیقتاً بر مردم زمانی میآید که از آنها کسی باقی نمیماند مگر این که رباخوار است و اگر رباخوار نباشد، غباری از ربا به او میرسد. (با رفت و آمد میان آنها به ناچار از غذای آنها میخورد)

    شاخهی درختی در راه (عبور مردم) بود که مردم را اذیّت میکرد، سپس مردی آن شاخه را دور کرد و (به همین دلیل) داخل بهشت شد.

    هر آزار دهندهای (به مردم) در آتش (جهنّم) است.

    آتش جهنّم بر کسی که ملایم آسانگیر و نزدیک به مردم است، حرام میباشد.

    زمانی که بزرگ قبیلهای به نزد شما آمد، او را مورد احترام قرار دهید.

    اوج بلا (و سختی و فشار و عذاب) این است که به آن چه در دستان مردم است، نیازمند شوید (ولی) از (دادن به) شما، منع کنند.

    دشنام و سخن زشت در هیچ موردی (از صفات اسلامی روا) نیستند و همانا نیکوترین از مردم در اسلام، خوش خلقترینشان است.

    بهترین شما، نیکوترینتان در اخلاق است همان کسانی که (خود با مردم) سر سازش دارند و (مردم بریده از هم را به یکدیگر) سازش میدهند.

    هر زنی که خود را خوشبو کرده و سپس بر گروهی (از مردان نامحرم) عبور کند تا بوی آن را احساس کنند، (چنین زنی) زناکار است و هر چشمی (با نگاه به نامحرم) زناکار میشود.

    سه گروه هستند که نماز آنها قبول نشده و اعمال خوب آنها، بالا نمیرود: بردهای که فرار کرده است تا زمانی که به نزد سرور خود برگردد و زنی که شوهرش از او ناراضی است تا زمانی که راضی شود و انسان مست تا زمانی که به هوش بیاید.

    بینیازترین مردم کسانی هستند که خانواده (همسر و فرزند) و همسایهی عالِم باشند (به شرط آنکه از آن عالِم استفاده کنند.)

    سه گروه هستند که هرگز داخل بهشت نمیشوند: (مرد) بیغیرت و زنی که خود را شبیه مردان میکند و کسی که همیشه شراب مینوشد.

    طلب علم نزد خداوند از نماز و روزه و حجّ و جهاد در راه خداوند عزیز و بزرگ، برتر است. (زیرا حقیقت عبادات، با علم عالِمان معنا پیدا میکند و مردم به آن میرسند.)

    اگر علم به آسمانها هم آویزان باشد، گروهی از فرزندان فارس (ایرانیان) به آن دست پیدا میکنند.

    علمی که به (دیگران) گفته نشود مانند گنجی است که از آن (به فقرا) انفاق نشود.

    خوی خوش، سرمایه و بداخلاقی، شوم است و نیکی (به دیگران) عمر را زیاد میکند و صدقه از مرگ بد جلوگیری میکند.

    شش چیز، اعمال (خوب را) از بین میبرد: مشغول بودن به عیب مردم و سنگدلی و دوستی دنیا و بیحیایی و آرزوی دراز و ظالمی که ظلمش تمام نشود.

    زمانی که دربارهی مردی بدگویی میشود و تو در جمع آنها هستی، پس از آن مرد، دفاع کن و آن گروه را (از بدگویی) نهی کن و (اگر اینها نشد، در نهایت) از جمع آنها برخیز.

    به گروهی که سخن بگویی و عقلشان به آن نرسد (و صحبتهای تو را درک نکنند) نسبت به بعضی از آنها (سخن تو) باعث فتنه میشود. (زیرا آنها بد فهیمده و هر کسی با درک خودش، قضاوت میکند.)

    خوش به حال افراد مخلص که آنها چراغ هدایت میباشند که به وسیلهی آنها (مردم) از هر فتنهی تاریکی، نجات پیدا میکنند.

    هرگز عمل گروهی بد نمیشود مگر این که مساجد خود را زینت میدهند. (افرادی هستند که به ظاهر دین چسبیده و باطن آن را فراموش میکنند مثل این که حقیقت اسلام را نفهمیده ولی به دنبال زینت مساجد میروند.)

    نهایت ستم و کفر آن است که کسی صدای منادی را (که مردم را) به طرف نماز میخواند، بشنود که آنها را به رستگاری دعوت میکند، (ولی) دعوت او را اجابت نکند.

    مشورت، حصاری (در مقابل) پشیمانی و ایمنی (در مقابل) سرزنش (دیگران) است.

    هرگز بندهای با مشورت، بدبخت نشده و با بینیاز دانستن خود از نظر دیگران، خوشبخت نشده است.

    بدترین (فرد از میان) مردم دارای دو رو است که با یک گروه، با رویی و با گروه مردم با رویی دیگر مواجه میشود. (یعنی منافق است.)

    کسی که در دنیا دو زبان داشته باشد (با هر گروهی که مینشیند، مانند همان گروه حرف میزند) برای او در روز قیامت، دو زبان آتش است.

    بیشترین چیزی که بر امّت خود از آن میترسم، منافقی است که میداند (چگونه) حرف بزند. (با هر گروهی که مینشیند به گونهای حرف میزند که گویا از همان جمع است.)

    حکایت منافق مانند گوسفندی است که بین دو گلهی گوسفند حیران (و سرگردان) است (یعنی نمیداند متعلّق به کدام گروه است مانند منافق که دیگران نمیدانند دوست آنهاست یا دشمن آنها.)

    مؤمن کسی است که مردم، او را نسبت به جان و مال و خونشان، امین میدانند.

    دانش، دوست مؤمن و بردباری، پشتیبان او و عقل، راهنمایش و عمل، جلودار او و مدارا (با دیگران) پدر او (یعنی حامی او) و نیکی کردن (با دیگران) برادرش (یعنی یاری دهندهی او) و صبر، فرماندهی لشکر (ایمان او) میباشد.

    کسی که بر چیزی (یا حالتی خاص) بمیرد، خداوند، او را بر همان حال محشور میکند. (اگر در حال عبادت بمیرد، ذکر گویان وارد محشر خواهد شد و اگر در حالت گناه بمیرد، طوری محشور میشود که تمام مردم میدانند که با آن گناه مُرده است.)

    زمانی که مهمانی بر گروهی وارد شد، روزی خود را به همراه دارد و زمانی که (از نزد آنها) خارج شود، گناهانشان نیز خارج میشوند.

    چه گروه بدی هستند، کسانی که مهمان، به خانهی خود نمیآورند.

    مهمان به همراه روزی خودش میآید و گناهان آن گروه (میزبان) را برده و آنها را از گناه، پاک میکند.

    بر تو لازم است که از آن چه در دست مردم است ناامید باشی (پس) از طمع دوری کن زیرا طمع فقر آمادهای است (که همیشه احساس میکند پولهای خود را از دست میدهد، پس فقر در مقابل چشمان اوست.)

    هیچ مردی نباید بین مرد (دیگر) با فرزندش (در مجلسی) بنشیند. (زیرا ممکن است آن فرزند احساس غریبی و نگرانی داشته باشد.)

    (برای آگاه شدن از خوبی یا بدی) از خودت سؤال کن، اگرچه دیگران چیزهای دیگری بگویند (و برخلاف تو نظر بدهند زیرا خود آدم به وضع خودش آگاهی بیشتری دارد.)

    نماز مستحبّی که مرد، در جایی میخواند که مردم او را نبینند، با بیست و پنج نمازی که بخواهد در مقابل مردم (از روی ریا) بخواند، برابر است.

    مردم، روز قیامت بنا بر نیّاتشان محشور میشوند. (اگر نیّت کار خوبی بکنند ولی نتوانند انجام دهند، پاداش کسانی به آنها داده میشود که آن کار را انجام دادهاند.)

    ترک وصیّت، موجب ننگی در دنیا (نزد مردم است که وارثان خود را بدون وصیّت گذاشته و آنها به جان یکدیگر افتادهاند) و موجب آتش در آخرت است.

    انجام کار نیک بر شما لازم است زیرا نیکوکار دوست دارد که مردم (نیز مثل او) در خوبی و فراوانی (عبادت و سپاس از خداوند) باشند.

    بهترین عمل آن است که سودمند باشد و بهترین (نوع) هدایت آن است (که دیگران) پیروی نمایند (تا ثوابش به هر دو گروه برسد، هم کسی که هدایت کرده و هم کسی که پیروی کرده است.)

    آنچه برای خود میپسندی برای مردم هم بپسند تا مؤمن باشی و با همسایگان خود به نیکی رفتار کن تا مسلمان باشی. (پس کسی که به همسایگان خود احترام نمیگذارد، مسلمان نیست.)

    از (موارد) خوشبختی هر فردی، خوش اخلاقی (نسبت به دیگران) و همسایهی شایسته و وسیلهی (نقلیّهی) خوب است. (در زمان پیامبر، وسیلهی نقلیّهی خوب، اسب رام شده بود ولی امروز اتومبیلهای مختلفی میباشد.)

    بدترین مردم کسی است که از او به خاطر خداوند چیزی بخواهند ولی او ندهد. (بدون این که به قسم خداوند، توجّهی داشته باشد.)

    کسی که گرسنگی از راه مردم بردارد، برای او نیکی نوشته میشود.

    هر کجا که هستی (و در هر مقامی قرار داری) از خدا بترس و بعد از هر گناهی، (بلافاصله) نیکی کن تا آن گناه محو شود و با مردم به صورت خوش، برخورد کن.

    مردی را دیدم که در بهشت به این طرف و آن طرف میرود (و علّت ورودش به بهشت این بود که) درختی را که در راه مردم بود و آنها را اذیّت میکرد، قطع کرده بود.

    اصلاح میان مردم، از عموم نماز و روزه برتر است.

    عاجزترین مردم کسی است که از دعا عاجز باشد و بخیلترین مردم کسی است که به سلام کردن بخل کند.

    بر تو باد (لازم است) به تقوی زیرا تقوی محل تجمع تمام خوبیهاست.

    ثروت، (نوعی) برتری است. (در میان مردم انسان ثروتمند را برتر میدانند.)

    من به راه یافتن در قلوب و مردم، و شکافتن باطنشان (برای فهمیدن این که چه چیزی در آن است) مأمور نیستم.

    حقیقتاً مردی را دیدم که در بهشت، مشغول گشت و گذر بود به خاطر قطع کردن درختی از سد راه که مردم را آزار میداد. (با وجود آن درخت، امکان رفت و آمد برای مردم، وجود نداشت.)

    کسی که خودش را به غیر ما (مسلمانان) شبیه سازد، از ما نیست. (مسلمانان باید گفتار و اعمالشان، مطابق دستورات رسول گرامی اسلام و ائمه معصومین باشد نه اینکه اعمال خود را از دیگران مثلاً فیلسوفان غربی بگیرند.)

    سختترین عذاب به مردم در روز قیامت مربوط به پیشوای ظالم است.

    دو نعمت است که بسیاری از مردم نسبت به آن دو، سست هستند: (ارزش آن را زمانی که از دست دادند، میدانند) سلامتی و فراغت (ذهنی)

    فروتنی (نسبت به دیگران) بر شما لازم است زیرا فروتنی در قلب (انسان) است (نشان دهندهی پاکی و صفای دل است) و هیچ مسلمانی نباید، مسلمان دیگری را آزار دهد.

    کسی که با اهل تهمت (گنهکاران و کسانی که به واسطهی کارهایشان مورد اتّهام دیگران هستند) همنشینی داشته باشد، بهترین فردی است که به تهمت سزاوار است (اگر چه خودش مانند آنها نباشد.)

    سه گروه، داخل بهشت نمیشوند: کسی که همیشه، شراب مینوشد (دائم الخمر) و کسی که پیوند با خویشاوندان را قطع کرده است و کسی که جادوگری را راست (و حقیقت) بداند.

    سه چیز از درهای نیکی است (که با باز کردن این سه درب، باغی از اعمال نیک به روی انسان باز میشود) از خود گذشتن (ایثار و فداکاری برای دیگران) و خوب، سخن گفتن و صبر بر اذیّت و آزار.

    کسی که از جماعت (مسلمین) جدا شود، به مرگ جاهلیت میمیرد. (یعنی با کلام و رفتار خود اعمال کفّار و مشرکین را ترویج کند.)

    کسی که دوست دارد در وسط بهشت، ساکن شود، باید با جماعت باشد. (تا با مشورت، به انحراف کشیده نشود.)

    جماعت (با هم بودن) رحمت و جدایی (دور از جماعت و تنها بودن) عذاب است (انسانِ تنها بیشتر در تندباد حوادث قرار میگیرد.)

    از نادانی تو (همین اندازه) کافی است که هرچه میدانی، (برای همه) آشکار کنی (تا در نهایت منجرّ به غرور شود و مورد حسادت دیگران قرار بگیرد.)

    بهترین مردم کسانی هستند که به دیگران بیشتر سود برسانند.

    کمترین مردمی که لذّت میبرند، حسود است. (زیرا بیشتر عمر خود را در حسرت چیزهایی میگذراند که دیگران دارند ولی او ندارد.)

    ساعت (روز قیامت) نزدیک است و فقط حرص مردم به دنیا (و مال و ثروت آن) زیاد میشود در حالی که آنها از دنیا (روز به روز) دورتر میشوند.

    (سخن) حقّ را بگویید، اگر چه تلخ باشد (و دیگران آن را نپسندند.)

    مبادا ترس مردم سبب شود حقّی را که میدانی (متعلّق به چه کسی است) از بین ببری.

    گفتار حکمت (حقیقت دانش) گمشدهی مؤمن است، پس هر کجا آن را پیدا کند، به آن (از دیگران) سزاوارتر است.

    کسی که از مردم شرم نکند (و گناهان را در مقابل چشم آنها به جای بیاورد) از خداوند (نیز) شرم نمیکند.

    برای هر (انسان) خیانتکاری در روز قیامت پرچمی (برافراشته میشود) که به وسیلهی آن (میان مردم) شناخته میگردد.

    به افراد مؤمن فقیر بشارت بده که پانصد سال از ثروتمندان در روز قیامت (از حساب، زودتر) فارغ میشوند، این گروه (مؤمنان فقیر) در بهشت، مشغول (استفاده کردن) از نعمتها هستند (ولی) ثروتمندان (هنوز) در محاسبهی اعمال خود به سر میبرند.

    هر که پیش نمازی گروهی به امام رضا (ع) ی ایشان بکند و در وقت مناسب حاضر شود و نماز را نیکو به جا آورد مثل ثواب آن گروه داشته باشد بیآنکه از ثواب آنها کم شود.

    عاقلترین مردم کسی است که با مردم مدارا بیشتر کند.

    سزاوارترین مردم به تهمت کسی است که با اهل تهمت همنشینی کند.

    طاغیترین مردم کسی است که کسی را بکشد که قصد کشتن او ندارد و کسی را بزند که او را نزند.

    سزاوارترین مردم به عفو کردن کسی است که قدرت بر عقوبت بیشتر داشته باشد.

    سزاوارترین مردم به گناهکاری کسی است که در حضور مردم سفاهت کند و در غایبانه غیبت کند.

    غافلترین مردم کسی است که از گردیدنهای دنیا از حالی به حالی پند نگیرد.

    صاحب قدرترین مردم کسی است که دنیا را نزد او قدری نباشد.

    داناترین مردم کسی است که علم مردم را با علم خود جمع کند.

    شجاعترین مردم کسی است که بر خواهشهای نفسانی خود غالب شود.

    گرانبهاترین مردم کسی است که عملش فراوانتر باشد و کمبهاترین مردم کسی است که عملش کمتر باشد.

    کم لذتترین مردم کسی است که رشک بر مردم برد.

    کم راحتترین مردم کسی است که بخیل است.

    کسی که به جماعتی آب دهد باید که خودش بعد از همه آب بخورد.

    ذلیلترین مردم کسی است که مردم را خوار گرداند.

    به حق خداوندی که جانم در قبضهی قدرت اوست که اگر اهل انسانها و زمین همه جمع شوند بر کشتن مؤمنی یا راضی شوند به کشته شدن او حق تعالی همه را داخل جهنم کند.

    من مثل (دیگر) بندگان (غذا) میخورم و مثل نشستن دیگران، مینشینم.

    حقیقتاً بدترین (فرد از میان) مردم در روز قیامت کسی است که مردم از ترس بد دهانی او، از او فاصله بگیرند.

    بر تو لازم است که (با دیگران) مهربان باشی و از خشونت و دشنام دوری کن.

    پرخوری، قلب را سخت میکند (باعث میشود، تمام توجّه آن شخص به خودش بوده و از حال دیگران غافل باشد.)

    کسی که به زیاد خوردن و زیاد نوشیدن عادت کند، قلبش سخت می-شود. (هم نسبت به دیگران بیاعتنا میشود و هم توفیقات خود را از دست میدهد.)

    کسانی که در یک مجلس با یکدیگر همنشینی میکنند، برایشان جایز نیست که آنچه (از گفتنش) ترسیده میشود، (و در مجلس به صورت مخفیانه گفته شده است) آشکار سازند.

    چه بد گروهی هستند، آن قومی که مؤمن، در حال تقیّه و پنهانکاری میان آنها، راه میرود.

    حکایت کسی که علم و دانش میآموزد (ولی) از آن سخن نمیگوید (به دیگران نمیآموزد) مانند کسی است که گنجی داشته باشد و از آن به دیگران انفاق نکند.

    بهترین شما کسی است که قرائت و تفسیر قرآن را یاد بگیرد و به دیگران بیاموزد.

    به دیگران علم بیاموزید و (با شاگردان خود) با خشونت رفتار نکنید زیرا آموزگار با اخلاق بهتر از آموزگار خشن است.

    اولای مردم به حق کسی است که عمل به حق بیشتر کند.

    بیحرمتترین مردم فاسق است و فاسقترین مردم پادشاه است و کم دوستترین مردم پادشاه است.

    فقیرترین مردم صاحب طمع است و بینیازترین مردم کسی است که اسیر حرص نباشد.

    پرهیزکارترین مردم کسی است که مجادله و منازعه نکند هر چند حق با او باشد.

    بیمروّتترین مردم دروغگوست.

    شقیترین مردم پادشاهانند.

    ذلیلترین مردم کسی است که مردم را خوار کند.

    دوراندیشترین مردم کسی است که خشم خود را بیشتر فرو خورد.

    شایستهترین مردم کسی است که برای مردم شایستهتر باشد.

    بهترین مردم کسی است که مردم از او منتفع شوند.

    هر که به بازار رود و تحفهای بخرد و بردارد و برای عیال خود به خانه آورد چنان است که تصدّقی برای جمعی از فقرا برداشته و به ایشان رسانیده است.

    دو طرف صراط، امانت و صلهی رحم است. پس کسی که در امانت مردم خیانت نکرده است و با خویشان خود نیکی کرده از صراط به آسانی میگذرد زود به بهشت میرود و کسی که خیانت در امانتها کرده و قطع صلهی رحم کرده است عمل دیگر او را نفع نمیدهد و صراط او را در آتش میافکند.

    بدترین مردم کسی است که تنها سفر کند و عطای خود را از مردم منع کند و غلام خود را بزند.

    هر که از سنگینی دل خود آزرده باشد و خواهد دلش نرم گردد یتیمی را نزدیک خود بخواند و با او مهربانی کند و بر سر خوان خود بنشاند و از روی شفقت دست بر سرش بمالد به درستی که یتیم را بر مردم حق عظیم هست.

    محبوبترین مردم کسی است که نفعش به مردم بیشتر میرسد.

    من برای به کمال رساندن فضائل اخلاقی، مبعوث شدهام. (مردم را به انجام کارهای نیک و دین ثمرهی آن در دنیا و آخرت آمده ام.)

    کسی که عملش او را به جایی نرساند (و نسبت به فضائل اخلاقی پیشرفت نکند) نسبش، او را در کارها، سرعت نمیبخشد. (زیرا فرزند کسی بودن، هیچ فضیلتی برای انسان ندارد.)

    کسی که بدون علم (به احکام و اعتقادات و اخلاق اسلامی) عبادت کند، مانند الاغی است (که سنگ) آسیاب را می چرخاند.

    فرزندان خود را گرامی داشته و به آنها اخلاق پسندیده بیاموزید.

    طبیعت مؤمن، بر هر اخلاقی (ممکن است) باشد (ولی) در مؤمن، خیانت و دروغ نیست (راه ندارد.)

    شیر خوردن، طبیعتها را تغییر میدهد (یعنی شیر در اخلاق تأثیر میگذارد. البته تأثیرش آن گونه نیست که خوب یا بد بودن شخص را به آن نسبت دهیم.)

    سه چیز از اخلاق ایمانی (سرچشمه گرفته) است: انفاق در حال تنگدستی و سلام کردن به عالم و رعایت عدالت در هر حال اگرچه به ضرر تو باشد.

    سنّت است که رفیقان هم توشه، اوّل خرجیهای خود را به در آورند و بر روی یکدیگر بگذارند که این بیشتر باعث خشنودی خاطر و نیکی اخلاق ایشان میشود.

    زنان بارداری که دارای فرزند و شیرده بوده و نسبت به فرزندانش مهربان هستند، اگر رفتاری که با شوهرانشان میکنند نبود، نمازگزارانشان به بهشت میرفتند. (یعنی رفتار زن و شوهر در اخلاق آنها تأثیر مستقیم میگذارد.)

    زمانی که شخصی (برای ازدواج) به نزد شما میآید که از اخلاق و دینش رضایت دارید پس با او ازدواج کنید (زیرا) اگر چنین نکنید، در روی زمین فتنه و فساد بسیار، واقع میشود.

    خدایا! همانطوری که صورت مرا زیبا آفریدی، اخلاق مرا (نیز) خوب گردان.

    چاپلوسی کردن از اخلاق مؤمن نیست.

    پیوند با خویشاوندان و خوش اخلاقی و خوب همسایگی کردن، شهرها را آباد و عمرها را زیاد میکند.

    پروردگارا! از اخلاق و اعمال و هوسها و بیماریهای بد به تو پناه میبرم.

    بدترین مردم، علمای بد هستند. (که مردم را به نیکی و خوش اخلاقی دعوت میکنند ولی خودشان را فراموش کردهاند.)

    بد صحبتی، (عبارت است از) بخل (کسی که از زبان خود در غیر مسیر صحیح او استفاده کند، بخیل شمرده میشود.) و دشنام و بد اخلاقی است.

    بد اخلاقی، شوم است و بدترین شما، بد اخلاقترینتان است.

    بد اخلاقی عمل را از بین میبرد همان طور که سرکه، عسل را فاسد میکند.

    اخلاق خوب از اعمال بهشت است. (در بهشت به جز کار خوب، عملی دیده نمیشود، پس عمل خوب در دنیا، انسان را به یاد بهشت می اندازد.)

    کسی که قصد اصلاح میان دو نفر را داشته باشد و به دروغ، یا با سخنچینی، کلام خیری بگوید، دروغگو نیست.

    کسی که برادر (مسلمان) خود را به گناهی سرزنش کند (و قصد دلسوزی و انتقاد سازنده نداشته باشد) تا آن عمل را انجام ندهد، نمیمیرد.

    قرض، پرچم خدا در زمین است پس زمانی که بخواهد بنده ای را ذلیل کند، آن را به گردنش می اندازد تا به همان حال بمیرد. (البته بارها گفتهایم که منظور از خواستن خدا، همراه با حکمت و رفتار بندگان است.)

    شیطان با یک نفر و دو نفر کار دارد (زیرا یک نفر تنهاست و دو نفر هم ممکن است با هم اختلاف کنند) و زمانی که سه نفر شدند، نمیتواند قصد بدی نسبت به آنها داشته باشد.

    از گفت و گو با زنان (نامحرم) دوری کنید زیرا مردی با زنی (در یک جا) خلوت نمیکند مگر این که قصد او میکند. (میل به او پیدا میکند.)

    یکی از دو راحتی، کمی زن و فرزند است. (اگر دو نوع راحتی و آسایش وجود داشته باشد، یکی از آن دو تا، کمی فرزند میباشد.)

    یکی از دانش (های) مرد این است که معیشت (وضع زندگی) خود را اصلاح کند و جست و جو کردن چیزی که تو را اصلاح میکند (و از سختی و گرفتاری) بیرون می آورد، دنیا پرستی نیست.

    یک درهم که مرد سالم (در حال حیات) خود، انفاق میکند، از بردهای که یک شخص، موقع مرگش انفاق میکند، بهتر است.

    هیچ مردی نباید هدیهی برادر (ایمانی) خود را رد کند، و اگر توانست، باید آن را (با دادن هدیهای) جبران نماید.

    همانا من شما را از (پایمال کردن) حقّ دو (شخص) ضعیف باز میدارم (زیرا رسیدن به نالهی ضعفاء، کار خدا میباشد): یتیم و زن.

    همانا خداوند از توبهی بندهی خود، بیشتر از زن نازایی که فرزند بزاید و از گم کرده ای که گمشدهی خود را پیدا کند و از تشنه ای که به آب برسد، خوشحال می شود.

    همانا چشم (زخم) مرد را داخل قبر میکند (یعنی ممکن است سبب مرگ کسی شود) و شتر را داخل دیگ میکند (یعنی آن را از پا در میآورد و صاحب آن مجبور میشود، هرچه سریعتر آن را نحر کند.)

    هر مردی از (بین) شما باید به اندازهی توشهی یک مسافر، اکتفا کند. (دنیا محلّی برای گذر است و باید به اندازهی نیاز در این محل، جمع کرد و استفاده نمود.)

    هر زنی که بمیرد و شوهرش از او راضی شود، داخل بهشت میشود.

    هر زنی که از شوهر خود بدون هیچ مسألهای (و اشکالی) درخواست طلاق کند، بوی بهشت بر او حرام است.

    وای به حال زنان از دو چیز رنگین (که آنها را به فساد میکشاند) طلا و لباس زیبا.

    نگاه کردن به زن زیبا (که همسر او باشد) و سبزه، بینایی (چشم) را زیاد میکند.

    نشانهی کمال ایمان مرد این است که در هر سختیای که میگوید، استثناء بیاورد. (یعنی همیشه ان شاء الله بگوید.)

    نبوّت (و پیامبری) رفت (به پایان رسید یعنی) بعد از من پیامبری نیست ولی بشارت دهندههایی هستند (که به جای وحی است و آن) خواب نیکویی است که مرد میبیند و یا برای او (کس دیگری) میبیند.

    مطمئنترین سلاح شیطان (برای از پا درآوردن مردان) زنان هستند.

    مسواک زدن، فصاحت مرد را (در سخن گفتن) زیاد میکند. (زیرا صدا را صاف و بوی خوش از آن میآید و به مغز انسان هم آرامش میدهد، در نتیجه ذهن، بهتر فعّال شده و صدای صاف هم دستورات مغز را به مخاطبان میرساند.)

    مرگ برای هر مرد و زن مسلمان، کفّاره است. (فشار و سختی مرگ، کفّارهی گناهان مؤمن است.)

    مردی نیست که درختی بکارد، مگر این که خداوند، برای او به اندازهی میوههایی که از آن درخت درو میشود، پاداش میدهد.

    مردی که در خانهی خود بنشیند (و در مسائلی که به او مربوط نیست دخالت نکند) از فتنه سالم میماند.

    مردم را با همنشینانشان امتحان کنید (و بشناسید) زیرا مرد با کسی رفاقت می کند که او را دوست داشته باشد (پس دو دوست با یکدیگر هم عقیده هستند و اگر یکی از آن دو شناخته شود، نفر دوم نیز شناخته خواهد شد.)

    مردانی که از زنان پیروی میکنند، هلاک میشوند. (قبلاً در این زمینه توضیح دادیم که منظور از اطاعت، زمانی است که مردی، به کار خود و خوب بودن آن یقین دارد، در این صورت، نباید به خاطر حرف زن، آن کار را رها کنیم وگرنه زن یکی از مطمئنترین مشاوران مرد است.)

    مرد خوب با خبر خوب و مرد بد با خبر بد میآید (افراد خوب، کلامشان نیز خوب است برخلاف افراد بد که از دهانشان توهین و غیبت و تهمت خارج میشود.)

    مرد باید به برادر خود یاری برساند چه برادرش ظالم باشد و چه ستمگر (زیرا) اگر ظالم باشد، او را ظلم باز میدارد؛ پس (در واقع) به او یاری رسانده است و اگر مظلوم باشد به یاریش بشتابد.

    مدارا کردن در معیشت (و مخارج زندگی زن و فرزند)، جزء دانش مرد است. (و آگاهی او را می رساند)

    مال شایسته برای مرد شایسته خوب است. (زیرا میداند که آن مال را در چه راهی صرف کند.)

    گفتن مرد با زن خود که من تو را دوست میدارم هرگز از دل او به در نمیرود.

    کمترین ساکنان اهل بهشت، زنان هستند. (با توجّه به مقایسهی آنها با مردان که البته زن بیشتر از مرد در معرض گناه است.)

    کسی که مردی به دست او اسلام بیاورد، بهشت بر او واجب است.

    کسی که زن یا کنیز کس دیگری را فریب دهد (و به آنها نگاه بد داشته باشد) از ما نیست. (یعنی از مسلمانی خارج است.)

    کسی که چیزی بخورد و شخص نیز به او نگاه کند (از فقر و گرسنگی) ولی او به آن مرد، غذا ندهد، به بلائی دچار خواهد شد که هیچ درمانی ندارد.

    کسی که به بیوه زن و فقیر، کمک برساند، مانند مجاهدی است که در راه خدا، جهاد کرده و یا مانند کسی است که شبها، عبادت کرده و روزها روزه گرفته است.

    کسی که با مردی از خاندان عبدالمطلب در دنیا نیکی کند و او قادر به جبران این کار خوب نباشد، من روز قیامت، جبران می کنم. (او را شفاعت کرده و باعث می شوم وارد بهشت شود.)

    کسی که با کنیزی که زنا دادن او را ندیده است (یعنی مرد گمان میکند که آن کنیز زنا داده است در حالی که خود با چشم ندیده است) خداوند، روز قیامت با تازیانهای از آتش به او شلّاق میزند.

    کسی که از صفت مردی که در او هست، (به بدی) یاد کند، غیبت او کرده است (و اگر در او نباشد، تهمت است.)

    کار نیک به دست صد مرد میگردد به طوری که نفر آخرش (در ثواب) مثل نفر اوّل است.

    کار زنان به دست پدرانشان است و رضایت آنها، با سکوت است. (آن سکوتی که از روی شرم نسبت به گفتن باشد نه از روی ترس که اگر بگوید، پدرش بر او سخت میگیرد.)

    قیامت برپا نمی شود مگر زمانی که مردان، کم و زنان زیاد شوند. (کم بودن مردان به این صورت نیست که آنها میمیرند، بلکه ممکن است زاد و ولدها به صورتی باشد که دختران، بیشتر از پسران باشند.)

    فرزند هر مردی، جزء درآمد پاک او (به شمار می رود) پس از ثروت فرزندان خود استفاده کرده (و بخورید.)

    غذای عروسی، غذای بدی است زیرا ثروتمندان از آن خورده و فقراء، از آن محروم میشوند.

    طلب علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است (تا حداقل نسبت به واجبات خودش مثل اعتقادات و احکام، علم داشته باشد.)

    شرک خفی (و پنهانی) آن است که مردی به خاطر حضور مرد دیگر، عمل (خوب) انجام دهد (به طوری که اگر آن مرد نبود، چنین عملی انجام نمیداد و این همان ریا است.)

    شرک پنهانی آن است که مردی به خاطر حضور مردی دیگر، عملی انجام دهد. (یعنی از روی ریا عملی به جا بیاورد.)

    سه کساند که اگر بر ایشان ظلم کنی حاکم بر تو ظلم میکند: دونان و زن تو و خادمان تو.

    سه چیز است که جدّی گرفتن یا شوخی گرفتن آن، جدّی به شمار میرود: ازدواج و طلاق و رجوع به زن (منظور از رجوع به زن، طلاق رجعی است که تا مدّت مشخّصی مرد میتواند به زن خود بدون اجرای صیغهی عقد رجوع کند.)

    سه چیز از نعمتهای دنیاست اگرچه دنیا، نعمتی ندارد (در مقابل نعمتهای بهشتی) وسیلهی سواری که خوب راه برود و زن شایسته و خانهی وسیع.

    زیبایی مرد به فصاحت زبان او است (نه به صورت آن، زیرا زیبایی صورت، به مرور زمان، از بین میرود.)

    زنای دو چشم، نگاه (به نامحرم) است.

    زنان، دامهای شیطان (برای از ایمان خارج کردن مردان) هستند. (پس زنان باید بسیار احتیاط کنند.)

    زنان زیبای نازا را رها کنید و زنان سیاه فرزندآور را بگیرید.

    زنان را برهنه بگذارید (یعنی مگذارید بیشتر از حدّ نیازشان، لباس و زیور آلات بخرند) تا خانهنشین شوند. (و میل به نشان دادن لباس و زیور آلات خود به مردان نامحرم نداشته باشند.)

    زنان باید در کنار راه بروند و در میان راه نروند.

    زن دو پرده دارد: قبر و ازدواج (یعنی فقط زمین و فقط شوهرش میتواند اعضاء بدن او را ببیند.)

    زن حقّ ندارد، (حتّی) از ثروت خود، بدون اجازهی شوهرش به کسی بدهد. (به شرط آن که حقّ شوهرش با این کار ضایع شود و شوهرش به آن مال نیاز داشته باشد.)

    زمین، زمین خداست (ملک شخصی کسی نیست) و بندگان، بندگان او هستند، کسی که زمین مردهای را آباد کند، متعلّق به خود اوست.

    زمین از ظلم و دشمنی پر میشود و سپس مردی از خاندان من خارج شده و زمین را از عدل و انصاف پر میکند همان طوری که از ظلم و دشمنی پر شده بود.

    زمانی که مردی سخنی گفت سپس متوجّه (اطراف) خود شد، پس، (بدان که با این کاری که انجام داده است) آن سخن، امانت است. (و او نمیخواهد کسی بفهمد.)

    زمانی که طالب علم بمیرد، در حالت شهید خواهد مرد.

    زمانی که زنی دور از بستر شوهرش بخوابد، فرشتگان تا صبح او را لعنت میکنند.

    زمانی که زن برای غیر شوهرش، بوی خوش به کار ببرد، پس این کار، آتش و ننگ است. (به همراه دارد)

    دنیا، کالاست و بهترین کالای آن، زن شایسته است. (کالا در این جا به معنای به دست آوردن است یعنی بهترین چیزی که انسان در دنیا به دست میآورد، زن خوب است.)

    دست انفاق کننده از دست انفاق گیرنده، بهتر است و (این انفاق را) ابتداء از کسی که سرپرستی آن را بر عهده داری (همسر و فرزندان) آغاز کن.

    در نیکی اطاعت زنان مکنید تا آنکه به طمع نیفتند در امر کردن شما به بدیها. به خدا پناه ببرید از بد ایشان و از نیکانشان در حذر باشید.

    خلف وعده آن نیست که مردی وعده دهد در حالی که نیّت وفا به آن وعده را دارد (امّا به سبب مشکلاتی نمیتواند به وعدهی خود عمل کند) بلکه خلف وعده آن است که مردی وعده دهد در حالی که نیّت وفا به آن را (هم) ندارد.

    خدمتی که به همسر خود میکنی، صدقه است. (چون همسر انسان نیاز به محبّت دارد و یکی از راههای محبّت در خدمت او بودن است.)

    خداوند، مردانی را که مفعول واقع شوند (و مورد عمل لواط قرار می-گیرند و زنانی که خود را شبیه مردان می کنند) را لعنت کند.

    خداوند مردی را که مانند لباس زنان، لباس پوشیده و زنی را که مثل مردان، لباس می پوشد را لعنت کند.

    خبر خوب، به وسیلهی مرد خوب آورده میشود و خبر بد را مرد بد، میآورد. (منظور این است که اگر انسان خوب هم قاصد خبر بد باشد، آن را به صورت منطقی و بدون نگرانی میرساند.)

    حقیقتاً مردی که از روش و عمل مردی (دیگر) راضی شود، مثل اوست.

    حقیقتاً مردی را دیدم که در بهشت، مشغول گشت و گذر بود به خاطر قطع کردن درختی از سد راه که مردم را آزار می داد. (با وجود آن درخت، امکان رفت و آمد برای مردم، وجود نداشت.)

    حقیقتاً شوهر نزد همسر خود جایگاهی دارد که برای چیز (دیگری) چنین جایگاهی وجود ندارد.

    حقیقتاً زمانی که مردهای دفن شود، صدای کفش کسانی که از نزد (قبر) او برمیگردند را میشنود.

    حقیقتاً درجهی مردی را در بهشت بالا می برند، پس می گوید: این درجه از کجا به من رسیده است؟ پس (به او) گفته می شود: فرزندت برای تو طلب بخشش کرده است.

    حقّ شوهر بر گردن همسرش این است که از بستر او دور نشود و قسم شوهرش را انجام داده و دستورش را اطاعت کند و بدون اجازهی او (از خانه) بیرون نرود و کسی که شوهرش دوست ندارد، به خانه نیاورد.

    حصیری که در ناحیهی خانه افتاده باشد بهتر است از زنی که فرزند از او به وجود نمیآید.

    حجّ، جهاد هر (شخص) ضعیفی است و جهاد زن، خوب شوهرداری او میباشد.

    چهار چیز در دنیا غریبند: قرآن در نزد ظالم (زیرا تمام کارهایش بر خلاف قرآنی است که خوانده است) و مسجدی که در منطقه ای قرار دارد که در آن نماز نمی خوانند و قرآن در خانه ای که خوانده نشود و مرد شایسته ای که (در میان) گروه بد باشد.

    چهار چیز است که از شقاوت است: همسایهی بد، و زن بد، و خانهی تنگ، و مرکب بد.

    چهار چیز است که از سعادت است: زن صالحه، و خانهی فراخ، و همسایهی شایسته، و مرکب نیکو.

    چهار چیز از سعادت هر شخص است: این که زن خوبی داشته باشد و فرزندانش، نیکوکار و دوستانش، خوب باشند و روزی خود را در شهر خودش بیابد (و مجبور شود به شهر غربت برود.)

    جوانی که در ابتدای جوانی خود، ازدواج کند، شیطان فریاد میزند: وای بر او که دینش را از من دور نگه داشت (و از آن محافظت کرد ولی باید مواظب بود که زندگی به خاطر دعواهای خانوادگی تلخ نکند.)

    جان مرد به قرض او آویزان است تا زمانی که قرض خود را ادا کند. (تا مرد، قرض خود را ندهد، آرامش نمی بیند.)

    تمام و نهایت بدبختی این است که مردی قیامت را در صورتی که زنده است، درک کند. (این روایت اشاره به آرزوی طولانی دارد که انسان آرزو کند، برای همیشه زنده باشد.)

    پنج چیز از مصیبتهای دنیا است: مرگ دوست و از بین رفتن ثروت و سرزنش دشمنان و رها کردن علم و زن بد.

    بیشتر زنان، مغلوب میشوند. (طبیعت زن به گونهای است که اگر مواظب رفتار خود نباشد، مغلوب شیطان خواهد شد.)

    بیشتر حقّ متعلّق به شوهر نسبت به همسر خود و مادر نسبت به فرزند خود است (پس حقّ شوهر و مادر از تمام حقوق بالاتر است و در صورت رعایت نکردن آن، خداوند نمیگذرد.)

    بیشتر اهل جهنّم، زنان هستند. (قبلاً گفتیم با توجّه به جمعیّتشان نسبت به مردان است.)

    بهترین مسجد، برای زنان، گوشهی اتاقشان است. (مگر این که رفتن به مسجد به منظور آگاهی از احکام و عقاید اسلامی باشد.)

    بهترین مَهرها (برای مرد و زن) آن است که سبکتر باشد. (زیرا به زندگی مشترک، اعتماد و آرامش میدهد.)

    بهترین عطر، برای مردان آن است که بویش، ظاهر و رنگش مخفی باشد (ولی) بهترین عطر برای زنان آن است که رنگش، ظاهر ولی بوی آن مخفی باشد.

    بهترین صدقهها آن است که بینیازی را باقی بگذارد (یعنی این گونه نباشد که تمام ثروت خود را صدقه دهد و خودش فقیر شود) و دست بالاتر (که صدقه میدهد) بهتر از دست پایینتر (که صدقه میگیرد) میباشد و صدقه را از خانوادهی خود (همسر و فرزندانت) شروع کن.

    بهترین شما کسی است که نسبت به زنان و دخترانش بهتر باشد. (زیرا آنها روح لطیفی دارند و با مسائل به صورت احساسی و عاطفی برخورد میکنند.)

    بهترین شما کسی است که نسبت به خانوادهاش (زن و فرزندش) بهتر باشد و من از شما نسبت به خانوادهام بهتر هستم و فقط انسانهای بزرگ، زنان را گرامی داشته و انسانهای پست، آنها را ذلیل میکنند.

    بهترین شما کسی است که به زنان و دختران خود، بهتر باشد.

    بهترین شما آن کسی است که با زنان بهتر سلوک کند.

    بهترین شفاعتها و میانجیگریها، این است که میان دو نفر (پسر و دختر) برای ازدواج شفاعت کنی (تا آن دو نفر به هم برسند.)

    بهترین زنان کسانی هستند که وقتی به آنها نگاه کنی (یعنی شوهرشان نگاهشان میکند) خوشحال میشوند و زمانی که به آنها دستور دادی، اطاعت میکنند و در غیاب شما، از جان و مال شما، محافظت میکنند.

    بهترین زنان کسانی هستند که فرزندآور و مهربان باشند.

    بهترین زنان کسانی هستند که زمانی که شوهرشان به آنها نگاه میکنند، خوشحال میشوند و زمانی که به آنها دستور دادند، اطاعت میکنند و در جان و مال شوهرشان به چیزی که راضی نیستند، مخالفت نمیکنند. (یعنی در مال و جان شوهرانشان به آنها خیانت نمیکنند.)

    بهترین زنان امّت من، کسانی هستند که صورتشان روشنتر (زیباتر) و مهرشان (نیز) کمتر باشد.

    بهترین دینارها، آن دیناری است که مرد برای زن و فرزند خود انفاق میکند. (مخارج زندگی خود و خانوادهاش را با آن تأمین میکند.)

    بهترین درآمدها آن کاری است که هر مردی، به دست خودش انجام میدهد.

    بهترین بازی برای مؤمن، شنا کردن است و بهترین بازی برای زن، نخ ریسی است (منظور خیّاطی کردن و لباس دوختن است.)

    بهترین (نوع) نیکی آن است که مردی بعد از جانشینی پدر خود، (که پدرش فوت کرد) با دوستانش، دوستی کند.

    بهترین (نوع) ازدواج، سادهترین آن است.

    به فرزندان خود شنا و تیراندازی بیاموزید، و نخ ریسی، سرگرمی خوبی برای زن باایمان است و وقتی که پدر و مادر (هر دو) تو را صدا زدند، جواب مادر را بده.

    بعد از من هیچ فتنهای بر مردان زیانآورتر از زنان (بد و فاسد) نیست. (که آنها را به طرف گناه دعوت میکنند برخلاف زنان خوب که مردان را به سوی هدایت فرا میخوانند.)

    بزرگترین (و بهترین) زنان کسانی هستند که زیباتر بوده و مهرشان کمتر است. (زیرا زندگی برای انسان پایدارتر بوده و آرامش بیشتری دارند.)

    برای نطفههای خود (رحم پاکی) انتخاب کنید و با هم شأن خود ازدواج کرده و به چنین کسانی هم زن بدهید.

    برای مردان امّت من (اسلام)، پوشیدن لباس ابریشم و (بکار بردن) طلا، حرام و بر زنان امّت من، حلال است.

    برای گناه یک فرد، همین مقدار کافی است که حقوق (همسر خود را) پایمال کند.

    بر تو (ای مرد و زن مسلمان) لازم است که خوب سخن گفته و غذا بخشش کنی.

    بدترین غذاها، غذای ولیمه (جشن مثل عروسی) است زیرا کسی که نیاز دارد، به او نمیدهند و کسی که نیاز ندارد، به او میدهند. (چون در چنین مراسمی، افراد فامیل و نزدیک را دعوت میکنند.)

    بدترین چیزی که در مرد وجود دارد، بخل زیاد (زیادهروی در بخل تا جایی که از فرزندان خود هم دریغ نماید) و ترس شدید (که در شب حتّی نمیتواند به حیاط خانهی خود برود.)

    بداخلاقی، شوم و پیروی از زنان، موجب پشیمانی و نیک سرشتی، سرمایه است.

    بالاترین درآمدها، فروش (اجناس) به صورت سالم (شرعی و نیکو و بدون دروغ و نیرنگ) است و آن کاری است که هر مردی، به دست خودش انجام می دهد.

    بالاترین جهاد آن است که یک مرد با نفس و هوس خود، مبارزه کند.

    با زنان ازدواج کنید، زیرا آنها مال و ثروت (به خاطر شوهر) میآورند. (مرد برای امرار معاش خود و همسرش، مجبور به کار کردن و پول درآوردن است و این کار و تلاش با ورود زن به خانهی او صورت گرفته است.)

    با زنان (خود) دربارهی دخترانتان مشورت کنید. (زیرا زنان بهتر از خصوصیّات رفتاری و مزاجی دختران اطّلاع دارند.)

    با تلاش هر یک از شما (زنان مسلمان) در خانهی خود، به ثواب جهاد مجاهدین (در راه خدا) می رسید. اگر خدا بخواهد.

    با پیرزن و نازا، ازدواج نکنید (چون آنها نمیتوانند بچّه بیاورند.) زیرا من به وسیلهی شما بر امّتهای دیگر مباهات میکنم.

    با پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان نیز به شما نیکی کنند و پاکدامن باشید تا زنان شما نیز پاکدامن باشند.

    آگاه باشید! که هیچ مردی با زنی خلوت نمیکند مگر این که سومین نفر، شیطان است (یعنی آنها را به ارتباط نامشروع تشویق میکند.)

    آسانترین عذاب در روز قیامت برای جهنّمیان، عذاب مردی است که در کف دو پایش، آتش گداختهای میگذارند که از حرارت آن، مغزش به جوش میآید.

    آسانترین (نوع) ربا مثل کسی است که با مادر خود ازدواج کند و حقیقتاً رباترین رباها (از نظر بدی) زباندرازی شخصی نسبت به آبروی برادر (مسلمان) خود است.

    این که زن در اتاق خود بنشیند برای او بهتر است که در ایوان (اتاقی که دیده میشود) بنشیند و نشستن در ایوان بهتر از نشستن در حیاط خانه است و این که زن، نماز خود را در خانهی خود بخواند، بهتر است از این که در مسجد به جا آورد.

    اوج و نهایت بلا و مصیبت، زیادی زن و فرزند در صورت تنگ دست بودن است (که سختیهای روحی و جسمی فراوانی را بر انسان وارد میسازد.)

    یکی از صدقات این است که مرد، علمی بیاموزد و به آن عمل کند و (به دیگری) یاد بدهد.

    اگر صبر، شبیه یک مرد بود، مرد بزرگواری بود. (همه او را به بزرگواری میشناختند.)

    اگر زنی از زنان بهشت به روی زمین خود را نشان دهد زمین پر از بوی مشک میشود و نور خورشید و ماه را از بین میبرد.

    اگر زن، حقّ شوهر (نسبت به خود) را میدانست صبح و شام موقع غذا از نزد او بلند نمیشد تا زمانی که (غذایش) را تمام کند. (یعنی بیچون و چرا در خدمت او بود.)

    اگر خودپسندی، (شبیه) مردی در میآمد، مرد (بسیار) بدی بود.

    اگر ایمان، در آسمان هم باشد، مردانی از فارس (ایران) به آن میرسند. (در روایت دیگر به جای ایمان، علم است، و منظور از ایمان نیز عقائد و فهم نکات دقیقی پیرامون مسئلهی خداشناسی است.)

    اسلام مردی (عبادات او) شما را شگفتزده نکند، تا به عمق عقل او برسید. (و ببینید که آیا اعمال او با توجّه به عقل است یا خیر؟)

    ازدواج کنید، زیرا من به واسطهی (ازدواج شما و فرزندانی که از این ازدواج به دنیا میآیند) افتخار میکنم.

    ازدواج کنید و طلاق ندهید زیرا طلاق، عرش (الهی) را به لرزه در میآورد. (این نشان دهندهی سختیهای بعد از طلاق برای مرد و به خصوص برای زن است.)

    ازدواج کنید تا (تعدادتان) زیاد شود زیرا روز قیامت بر امّتهای دیگر به خاطر زیادی شما، مباهات (افتخار) میکنم.

    ازدواج را شدّت ببخشید و آن را علنی سازید. (اثرات این کار بعدها روشن میشود که مورد تهمت قرار نمیگیرند و منظور از شدّت ازدواج، ثبت عقد ازدواج است.)

    از شرائط ساعت (نشانههای قیامت) آن است که علم و دانش از بین میرود و نادانی ظاهر میشود و زنا، رایج میشود و شراب نوشیده میشود و مردان رفته و زنان باقی میمانند تا جایی که برای پنجاه زن یک سرپرست میباشد.

    از سنّت است (و مستحبّ میباشد) که مرد با مهمان خودش تا در خانه برود (و او را بدرقه نماید.)

    از سعادت آدمی آن است که فرزندش به او شبیه باشد و زن خوشروی دیندار داشته باشد و چهارپای راهوار داشته باشد و خانهی گشاده داشته باشد.

    از حقوق فرزند بر پدرش این است که نوشتن را به او بیاموزد و نام نیک بر او بگذارد و زمانی که بالغ شد، او را زن بدهد (بساط ازدواجش را فراهم سازد.)

    از بین رفتن دنیا نزد خداوند از کشتن مرد مسلمان، آسان تر است.

    از برهنگی زنان (برای نگهداریشان) استفاده کنید زیرا زمانی که زنان دارای لباس فراوان شدند و زینتشان، نیکو شد، مایل به بیرون رفتن از خانه هستند. (برهنگی زنان یعنی زن نباید تمام فکر خود را برای خرید لباس بگذارد.)

    (دختران و پسران خود را) به هم شأن خودشان تزویج کنید و با هم شأن خود ازدواج کرده و برای نطفههای خود (همسر مناسب) انتخاب کنید.

    (استعمال) طلا و لباس ابریشمی برای زنان امّت من حلال و بر مردان امّت، حرام است.

    همدیگر را ببخشید (و از خطاهای هم درگذرید تا کینهها از میان شما برود.)

    هر کس (در کاری) صبوری کند، به آن می رسد و یا به آن نزدیک می شود و کسی که در کاری عجله کند، به خطا رفته و یا نزدیک به خطا می-شود.

    کسی که خطایی کند یا گناهی را مرتکب شود، سپس پشیمان شود، همین پشیمانی، کفارهی گناهان او می شود.

    کسی که (راز و خطاهای) برادر مسلمان خود را در دنیا بپوشاند، و او را رسوا نکند، خداوند (نیز) در روز قیامت، خطاهای او را می پوشاند.

    کسی که (خطاهای) برادر (ایمانی) خود را (از دیگران) بپوشاند، خداوند (نیز) در دنیا و آخرت؛ (گناه او را از دیگران) می پوشاند.

    زمانی که بر جایی ولایت یافتید (تا حکومت کنید) نیکی نمایید و (از خطای) زیردستان خود، گذشت کنید.

    یاری رساندن بنده به برادر (ایمانی) خود در یک روز از اعتکاف او در یک ماه، بهتر است.

    هیچ یک از شما حقیقت ایمان را (درون خود) کامل نمیکند مگر زمانی که از زبانش محافظت کند (زیرا نصف گناهان به وسیلهی زبان صورت میپذیرد.)

    هیچ جرعهای نزد خدا محبوبتر از جرعهی خشمی نیست که بندهای آن را فرو برده است. (و) هیچ بندهای خشم خود را فرو نمیبرد، مگر این که خداوند، درونش را پر از ایمان میکند.

    هیچ پشتیبانی مطمئنتر از مشورت و هیچ ایمانی مثل حیا نیست.

    هیچ بندهای به حقیقت ایمان نمیرسد مگر این که زبان خود را (از گناه) نگه دارد.

    همانا کاملترین مؤمن در ایمان، خوش خلقترین شما است و آن کسی است که به خانوادهاش مهربانتر باشد.

    همانا حیاء و ایمان (همیشه) با یکدیگرند پس زمانی که یکی از آن دو، از بین رفت، دیگری نیز به پیروی از آن، از بین میرود.

    همانا پایبندی به عهد، جزء ایمان است.

    هریک از شما (مسلمانان) آیینهی برادر (ایمانی) خود است، پس وقتی آزار و سختی در او دید، باید آن را از او (برادر ایمانی خود) برطرف کند.

    هر شخصی با برادر ایمانی خود، زیاد میشود. (یعنی در مواقع سختی خود را تنها نمیبیند.)

    هر دو مسلمان که از هم دوری کنند و سه روز بگذرد که صلح نکنند از اسلام بدر میروند و در میان ایشان دوستی ایمانی برطرف میشود پس هر یک زودتر با دیگری سخن بگوید در قیامت زودتر به بهشت خواهد رفت.

    هر (کلامی که) دوست نداری در مقابل برادر (ایمانی) خود بزنی (و در نتیجه پشت سر او میگویی غیبت محسوب میشود.)

    نگاه (به نامحرم) تیری از تیرهای مسموم ابلیس است. (که به هر کسی بخورد، آن را از نظر ایمانی از پا در میآورد.)

    مؤمن نسبت به اهل ایمان مانند سر نسبت به بدن است و مؤمن از درد اهل ایمان دردمند میشود همان طوری که بدن از درد سر، دردمند میشود.

    منفورترین خلق نزد خداوند کسی است که (به خدا) ایمان آورده و بعد از آن کافر شده است. (زیرا باعث می شود که دین و ارزش های آن را به مسخره بگیرد.)

    مسواک زدن نصف ایمان و وضو (هم) نصف ایمان میباشد. (یعنی اگر وضوء با مسواک همراه شود، ایمان مسلمان کامل میگردد زیرا هر دو نصف ایمان هستند و مجموعاً، ایمان را کامل میکند.)

    مدارا کردن با مردم، نصف ایمان و رفتار ملایم کردن با آنها، نصف زندگی کردن است. (یعنی با ملایمت نسبت به دیگران، زندگی برای انسان شیرین می شود.)

    کسی که شراب بنوشد، نور ایمان از درون او خارج میشود.

    کسی که شب تا صبح سیر بوده و همسایهی کناری او گرسنه باشد و او هم، اطّلاع داشته است، به من ایمان نیاورده است. (نبوّت پیامبر اسلام را قبول ندارد.)

    کسی که بیشتر از سه روز با برادر ایمانی خود قهر کند و (با این حال) بمیرد، وارد جهنّم میشود (یعنی عذاب میبیند.)

    کسی که امانت ندارد، (در امانت خیانت میکند) ایمانی برای او نیست.

    کاملترین مؤمن در ایمان، خوش خلقترین آنها است و بهترین شما (کسی است) که به زنانشان بهتر باشد.

    کاملترین مؤمن از نظر ایمانی کسی است که خوش خلقتر باشد و بهترین شما کسانی هستند که به زنانشان بهتر باشند.

    غیرت، نشان دهندهی ایمان و بیغیرتی، نشانگر نفاق است.

    عجب دارم از کسی که ایمان به جهنم دارد چرا میخندد.

    صبر، نصف ایمان و یقین تمام ایمان است. (اگر یقین نباشد، ایمان معنا ندارد زیرا بدون یقین، ایمان به دست نمیآید.)

    شرم و ایمان، (همیشه) در کنار یکدیگرند (و از هم جدا نمیشوند) پس زمانی که یکی از آن دو از بین برود، دیگری هم از بین خواهد رفت.

    سه چیز از حقائق ایمان است: انفاق در حال تنگدستی و انصاف داشتن (در هر حالی ولو به ضرر باشد) و یاد دادن علم به کسی که به دنبال علم است.

    زیاد غمگین مباش (زیرا) آنچه مقدّر است میشود و آن چه روزی تو است، میرسد. (این همان اعتقاد به قضا و قدر الهی است.)

    زمانی که یکی از شما، از برادر (ایمانی) خود، حاجتی میخواهد، ابتداء او را ستایش نکند تا پشت او قطع نشود. (کنایه از این که او شما را چاپلوس نخواند و در نتیجه اعتمادش از شما سلب نشود.)

    دندانهای خود را خلال کنید زیرا این کار باعث تمیزی دندان میشود و پاکیزگی انسان را به ایمان دعوت میکند و ایمان همراه با صاحب خود، در بهشت است.

    خیانت بزرگ (آن) است که تو، به برادر (ایمانی) خود حرفی بزنی که او گمان میکند، راست است ولی به او آن را دروغ گفتهای.

    خدایا! من از تو سلامتی در ایمان میخواهم، (آن) ایمانی که همراهش، خوش اخلاقی باشد و توفیقی میخواهم که مرا به رستگاری برساند.

    حیاء، جزء ایمان است (بدون حیاء ایمان ناقص میباشد) و (انسان با) ایمان در بهشت میرود و بدزبانی جز ستم است و (انسان) ستم (گر) در آتش (جهنّم) است.

    حیاء و ایمان (همیشه) در کنار یکدیگرند و اگر یکی از آن دو (در وجود کسی) از بین رفت، دیگری هم از بین میرود.

    حکایت مؤمن و ایمان مانند حکایت اسب و محدودهی افسار خودش است که به آن اطراف رفته سپس دوباره (به جای خود) برمیگردد. (مؤمن نیز از خط مستقیم جدا نمیشود.)

    حسد، ایمان را فاسد میکند همان طوری که مادهی تلخ، عسل را فاسد میکند. (همان طوری که عسل بسیار شیرین است، ایمان نیز چنین است و تلخی، شیرینی را از بین میبرد و همین طور، حسد، ایمان را محو میکند.)

    جز با (انسان) مؤمن همنشینی مکن و جز با (انسان) پرهیزکار، غذا مخور. (زیرا همنشینی با مؤمن، به ایمان تو اضافه میشود و خوردن غذا با مؤمن به این خاطر است که او آداب غذا خوردن را میداند.)

    پاکیزگی از ایمان است. (ایمان هر شخصی را نشان میدهد.)

    به من ایمان نیاورده است کسی که سیر بخوابد و برادر مسلمانش گرسنه باشد.

    به درستی که ایمان به من ندارد کسی که شب سیر میخوابد و همسایهی مسلمانش گرسنه است.

    به برادر (ایمانی) خود یاری برسان چه ظالم باشد و چه مظلوم (زیرا) اگر ظالم باشد، او را از ظلماش ممانعت کن و اگر مظلوم باشد به یاری او بشتاب.

    برترین مؤمن در اسلام کسی است که مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند و برترین مؤمن در ایمان، خوش خلقترین شما است.

    برای عالِم، هر چیزی حتّی ماهی در دریا، (از خداوند) طلب آمرزش میکند. (زیرا بیان اعتقادات و احکام توسّط علماء، به دریاها هم میرسد و عالِم میگوید به دریا هم نباید آسیب رساند زیرا موجودات زنده در آن زندگی میکنند.)

    بر شما (عمل بر طبق قرآن) لازم است پس او را پیشوای خود قرار دهید زیرا سخن پروردگار جهانیانی است که (قرآن) از اوست و به سوی او برمی گردد، پس به آیات متشابه (که نیاز به تفسیر دارند) ایمان آورده و از مثالهای او عبرت بگیرید.

    بر امّت خودم از چیزی به جز ضعف ایمان نمیترسم. (زیرا بسیاری از گناهان که مسلمانان انجام میدهند از ضعف ایمان سرچشمه میگیرد.)

    با برادر (ایمانی) خود، حیلهگری مکن و او را مورد مسخره قرار نده و (اگر) به او وعدهای دادی، تخلّف مکن.

    ایمان، عبارت است از صبر و گذشت.

    ایمان هیچ بندهای تکمیل نمیشود، جز اینکه قلب او در مسیر حق استقامت داشته باشد و قلب او از استقامت محروم است، تا زبانش در مسیر حق استوار شود.

    ایمان با آرزو کردن نیست (و به دست نمیآید) بلکه ایمان در قلب جای میگیرد و با عمل به حقیقت میرسد

    ایمان (همان) شناخت با قلب و گفتن با زبان و عمل به وسیلهی اعضای بدن است. (یعنی اوّل باید معتقد بود، سپس به زبان جاری ساخت و در نهایت آنها را به عمل بیاورد و تنها اعتقاد و گفتن کافی نیست.)

    اگر ده نفر از یهودیان به من ایمان آورده بودند، تمام یهودیان به من ایمان میآوردند.

    از جوانمردی به دور است که کسی از برادران ایمانی خود سود ببرد. (یعنی آنها را برای رسیدن به منافع خود بخواهد.)

    از بیمار خود، عیادت کنید و جنازههای (برادران ایمانی) را مشایعت نمایید تا آخرت را به یاد شما بیندازد.

    (زیاد) شوخی مکن زیرا ارزش تو از بین میرود و دروغ مگو، زیرا نور (ایمان) تو را نابود میکند.

    وعده دادن مؤمن (نوعی) بدهکاری است و وعده دادن مؤمن مانند گرفتن با دست است (یعنی آن چنان شخص مؤمن مورد اطمینان است که وعده دهد مثل این است که انجام داده است.)

    به کسی که تو را مورد اطمینان خود میداند، امانت (او) را بده و با کسی که به تو خیانت هم کرده است. خیانت مکن.

    برای منافق، سه نشانه وجود دارد (که میتوان آنها را با این نشانهها شناخت) زمانی که سخن گفته، دروغ میگوید و زمانی که وعده میدهد، تخلّف ورزیده و زمانی که مورد اعتماد قرار گرفته، خیانت میکند.

    کسی که سکوت (اختیار) کند، نجات مییابد (منظور از سکوت، در صورت ندانستن و بیاثر بودن است وگرنه در غیر این صورتها، سخن گفتن لازم میباشد.)

    سه چیز است که در هر کس باشد، ایمانش کامل است: مردی که در راه خدا از سرزنش ملامت کننده ترسی ندارد و در چیزی از عملش، ریا نمیکند و زمانی که دو کار بر او پیش آمد که یکی برای دنیا و دیگری برای آخرت باشد، کار مربوط به آخرت را بر دنیا اختیار میکند.

    ای انسان! آن (مقدار) که تو را کفایت میکند، در اختیار داری (ولی) چیزی که تو را به طغیان (و ستم) میرساند، طلب میکنی. ای انسان! نه به کم راضی میشوی و نه به زیاد، سیر میشوی. (در این روایت، طبیعت انسان، توسط پیامبر تشریح شده است.)

    اولین (مرحلهی) عبادت، سکوت است. (یعنی فقط باید از عالمان دینی درس بیاموزد و تا نرسیدن به آن مرحله، سکوت اختیار کند.)

    یاد خدا (باعث) شفاء (درد) دل و درون میشود. (زیرا برای درد دل و ناراحتی روحی و روانی، دارویی خاص وجود ندارد بلکه با ذکر خدا درمان میشود.)

    هیچ یک از شما نباید به خاطر سختیای که به او رسیده است، آرزوی مرگ کند. (زیرا سختی مرگ بسیار بالاتر از سختیهای در دنیاست.)

    هیچ غمی مانند غم قرض گرفتن و هیچ دردی مانند درد چشم نیست.

    هیچ عضوی در بدن (انسان) نیست مگر این که از دست زبان، شکایت دارد. (چون به خاطر گناه عضو کوچکی مثل زبان، تمام اعضاء باید در سختی باشند.)

    همانا خداوند دردی را نفرستاده که شفا و درمان نداشته باشد، به جز پیری. (که در جان انسان رسوخ پیدا می کند و قابل جدا کردن نیست.)

    هرگز یک سختی با دو آسانی، نمیآید (زیرا) همراه هر سختی، یک آسانی و حقیقتاً سختی با آرامش همراه است. (پس به دنبال هر سختی، یک آسانی هست.)

    هر نعمتی به جز نعمت اهل بهشت از بین میرود و هر غمی به جز غم اهل جهنّم، منقطع (و نابود) میشود.

    هر که میافر مؤمن را اعانت کند حق تعالی از او هفتاد و سه شدت از شدتهای دنیا را بردارد و او را امان دهد از غم و اندوه و هفتاد غم و شدت در آخرت از او بردارد در وقتی که از شدت اهوال [ترس] قیامت نفسهای مردم گرفته باشد.

    هر که گرامی دارد برادر مؤمن خود را به یک کلمه از روی لطف یا حاجت او را برآورد یا غمی را از او بردارد پیوسته رحمت الهی بر سر او سایه انداخته باشد تا در کارسازی و مهربانی برادر مؤمن باشد.

    هر که اکرام کند برادر مؤمنش را به یک کلمه که از روی لطف به او بگوید و غمی از او بردارد پیوسته در سایهی رحمت الهی باشد تا مشغول این اکرام باشد.

    هر که از مؤمنی شدّتی و غمی از غمهای دنیا بردارد حق تعالی هفتاد و دو غم از غمهای آخرت را از او بردارد و هفتاد و دو بلا از بلاهای دنیا را از او دفع کند.

    هر چیزی که (شخص) مؤمن از آن بدش میآید، مصیبت است.

    هدیّه دادن (یا هدیّه گرفتن) به هنگام نیاز، خوب (پسندیده) است (زمانی که شخصی نیاز مالی داشته باشد با گرفتن یک هدیّهی ارزشمند، بسیار خوشحال شده و از غم و اندوه نجات پیدا میکند.)

    وای به حال ثروتمندان، نسبت به فقراء. (که اگر از حال آنها، غافل شوند، به عذاب دردناکی دچار خواهند شد.)

    نظر کنید که با که سخن میگویید و مصاحبت میکنید که هر که هست در وقت مرگ مصاحبانش را به او مینمایند اگر حالشان نیک است از مصاحبت ایشان شاد میشود و اگر حالشان بد است غمگین میشود.

    مؤمنین را در مهربانی و دوستی و ارتباط با یکدیگر ببینید که مانند یک بدن هستند و زمانی که یک عضو از آن به درد آید، تمام اعضای بدن به بیخوابی و تب دچار میشوند.

    مؤمنین در مهربانی و دوستی و ارتباط با یکدیگر، مانند یک جسم (و پیکر هستند) زمانی که یک عضو به درد آید، سایر اعضا نیز به بیخوابی و تب دچار میشوند. (یکی از صفات آشکار مؤمن، دلسوزی اوست.)

    مؤمن (کسی است که) هزینه و مخارج او کم است. (نه این که پر هزینه باشد به طوری که توقّع او زیاد و در سختی قرار بگیرد.)

    مهمانی تا سه روز است و از آن بیشتر، صدقه محسوب میشود و بر مهمان لازم است که بعد از سه روز، مکان خود را تغییر دهد. (زیرا میزبان به سختی افتاده و از زندگی خودش میافتد.)

    موی زیبا و صورت زیبا و زبان زیبا (خوب حرف زدن، همگی) مال هستند و ثروت، ثروت است از (هر راه حلالی که به دست بیاید زیرا مو، صورت و زبان زیبا در جاهایی به درد انسان میخورد.)

    موقع مصیبت (به مصیبت دیده) پاداش بزرگی میدهند.

    من، (از عذاب الهی به شما) بیم می دهم و می ترسانم و مرگ، یغماگر است (وقتی آمد همه چیز انسان را می گیرد و چیزی از انسان را باقی نمی گذارد) و ساعت قیامت، وعده ای است (که خداوند داده است.)

    کسی که میخواهد دعایش مستجاب شود و غم او از بین برود، تنگدستی را از سختی رهایی بخشد.

    کسی که مشتاق به (رسیدن به) بهشت است به سوی کارهای نیک، میشتابد و کسی که از آتش (جهنّم) میترسد، از شهوات میگذرد و کسی که منتظر مرگ است، از لذّتهای (حرام) دست میکشد و کسی که در دنیا زاهد است، مصیبتها بر او آسان میشود.

    کسی که گناهی انجام دهد و بداند که خدایی دارد که اگر بخواهد، آن گناه را بخشیده و اگر (هم) بخواهد، می تواند او را عذاب کند، (در این صورت) بر خداوند لازم است که او را ببخشد.

    کسی که فراوان استغفار کند، خداوند برای او هم غم و غصّهای، راه گشایش قرار میدهد و از هر تنگنایی، راه خروج میگذارد و از جایی که فکرش را هم نمیکند، به او روزی میرساند.

    کسی که غذا خورده و شکر (الهی) را به جا میآورد مانند روزهداری است که صبور است. (با سختیهای روزه، روزههای خود را کامل به جا میآورد.)

    کسی که زکات مال خود را بدهد و مهمان را محترم بشمارد و در هنگام سختی (هم) بخشش نماید، از بخل (و خسیسی) به دور است.

    کسی که به فریاد برادر مؤمن خود برسد که او را از ورطهای یا غمی یا اندوهی بیرون آورد حق تعالی برای او ده حسنه بنویسد و ده درجه از برای او بلند کند و ثواب ده بنده آزاد کردن به او کرامت فرماید و عذاب را از او بردارد و ده شفاعت از برای او در قیامت مهیا کند.

    کسی که از کار خوب خودش، خوشحال شود و از کار بدش، ناراحت گردد، مؤمن است.

    کار که به نهایت سختی رسید، راه چاره پیدا میشود (چون در آن صورت، انسان مجبور است، خود را از سختی نجات دهد.)

    کار سختی که نوجوانی در سنّ کوچک خود انجام می دهد، موجب زیادی عقل او در بزرگسالی می شود.

    قلوب (خود را) ساعت به ساعت استراحت دهید. (و استراحت قلب به این است که به چیزی که شما را اندوهگین می سازد، فکر نکنید.)

    قرض، (موجب) اندوه شب (به خاطر فکر کردن بر آن) و خواری روز (به خاطر روبرو شد با بدهکار) می شود.

    قرآن را تلاوت کنید زیرا خداوند بزرگ قلبی که قرآن را درک کرده است، (روز قیامت) عذاب نمی کند.

    فقر نزد مردم موجب خواری است (ولی) نزد خداوند در روز قیامت (نوعی) زینت است. (که چون در دنیا سختی کشیده است در آن جا به آسایش ابدی می رسد.)

    فرزند، میوهی دل است (یعنی بسیار عزیز است) و مایهی ترس و بخل و غم است (که پدر و مادر باید این صفات را از او دور کنند.)

    غیبت یعنی برادر (مسلمان) خود را به چیزی (که اگر بشنود) آن را نمیپسندد، یاد کنی. (پشت سرش چیزی بگویی که اگر روبروی او میگفتی، ناراحت میشد.)

    غم، نصف پیری است (پیری زودرس میآورد، انسان را خسته، خمیده و موها را سفید میکند.)

    غذای سخاوتمند و بخشنده دارو و غذای بخیل، درد است. (زیرا بخشنده با گشادهرویی پذیرایی میکند و غذا برای انسان دلچسب میشود ولی بخیل، غذا را با منّت و نارضایتی به انسان میدهد و از این طریق، غذا برای انسان دردآور میشود.)

    عذابی، از عذاب ستم، سریعتر نیست.

    شفای هر درد در قرآن است. پس بیماران خود را به تصدّق مداوا کنید و طلب شفا کنید به قرآن که هر که را قرآن شفا ندهد هیچ چیز سبب شفای او نیست.

    سه چیز در این دنیا، از سعادت فرد مسلمان است: همسایه خوب (که در سختیها به درد تو بخورد) و خانهی بزرگ و سواری خوش رفتار (و حرف گوش کن.)

    سه چیز جزء گنجینههای نیکی (و خوبی) است: پنهان نگه داشتن درد، گرفتاری و مصیبت ها و کسی که اینها را آشکار کند (و به همه بگوید) نمی تواند صبور باشد.

    سه چیز است که در هر کسی باشد، از بخل دور میشود: کسی که زکات خود را میپردازد و به مهمان احترام میکند و در سختی بخشش مینماید.

    سه چیز است که حافظه را زیاد میکند و دردهای بدن را میبرد: کُندر خوائیدن و مسواک کردن و قرآن خواندن.

    سختترین عذاب در روز قیامت، مربوط به عالِمی است که از علم خود، سودی نمیبرد. (یعنی به آن عمل نمیکند.)

    زیاد یاد مرگ کنید زیرا یاد مرگ، (دردها و سختیهای) غیر از آن را تسلیت میدهد. (و تسکین دردهای دیگر است زیرا انسانی که مرگ در پیش دارد، تمام سختیها برای او آسان میشود.)

    زمانی که سختی و مصیبتی به مؤمن برسد، (آن سختی و مصیبت) او را از گناهانش پاک می سازد همان طوری که کورهی آهنگری، پلیدی و نجاست آهن را پاک می کند.

    زمانی که در منطقهای، زنا و ربا رایج شد، عذاب الهی را برای خود حلال کردهاند.

    روزه، سپری (در مقابل) عذاب الهی است.

    روزه، سپر (در مقابل عذاب الهی) است، تا زمانی که با دروغ یا غیبت دریده نشود. (یعنی پراکنده و بیتأثیر نشود.)

    در مالی که آفتی به آن رسیده و در بدن (که سختی و فشار) در آن نباشد، خیری نیست.

    دختران (خود را) ناراحت مکنید زیرا آنها، باعث اُنس (با شما) هستند.

    خدایا! کارهای ما را ختم به خیر کن و از ذلّت دنیا و عذاب آخرت، نجاتمان ده.

    خدایا! از ناتوانی، تنبلی، ترس، بخل، پیری (که زمینگیر شود)، عذاب قبر، عذاب جهنّم و رسوایی در دنیا و آخرت به تو پناه میبرم.

    خداوند، دردی نفرستاده مگر (این که) با آن، شفاء (نیز) نازل کرده است.

    خارج شدن مؤمن از دنیا را به چیزی شبیه نمیکنم مگر به خارج شدن نوزاد از شکم مادرش که با آمدن به دنیا از آن غم و تاریکی رها میشود.

    حکایت مؤمنان در دوستی و مهربانی در میان یکدیگر مانند (اعضای یک) بدن است که اگر بعضی از آن اعضا شکایت کنند، اعضای دیگر نیز بیداری کشیده و تب میکنند. (اگر به یک مؤمن گرفتاری برسد، مؤمنان دیگر هم سختی میبینند.)

    حقیقتاً مؤمن، شیطان را ضعیف و لاغر میکند همان طوری که یکی از شما شتر خود را به خاطر (سختی) سفر لاغر میکند.

    حقیقتاً فرزند، (موجب) بخل، ترس، نادانی و غم است. (پس اولیاء وظیفه دارند این صفات را از او دور سازند.)

    حقیقتاً پاداش کسی که غذا (نعمت الهی) را خورده و شکر به جا میآورد، مانند (پاداش) کسی است که روزهدار و صبور است. (بر سختیهای روزه صبر میکند.)

    حقیقتاً بر مؤمنین لازم است که نسبت به (بیماری) و دردهای یکدیگر متأثّر شوند همان طوری که بدن از درد سر، بیقرار میشود (و آرام و قرار ندارد و یک نقطهی کوچکی درد میکند اما تمام بدن، بیخوابی میکشد.)

    چهار خصلت، جزء بدبختی است: خشکی اشک چشم و سختی دل و آرزوی دراز و دوست داشتن به این که همیشه در دنیا بماند (یعنی از مرگ بیزار باشد.)

    چهار چیز است که کم آن (هم) زیاد است: فقر، درد، دشمن و آتش.

    جهنّم در شهوات (خواهشهای نفسانی و در نهایت آرامش و لذّت حرام دنیایی) و بهشت در سختیها، پنهان شده است.

    جهاد بر چهار نوع است: فرمان به کار خوب و نهی از کار بد و راستی در موقع صبر (سختی و فشار باعث دروغ نشود) و انزجار از شخص فاسق.

    جماعت (با هم بودن) رحمت و جدایی (دور از جماعت و تنها بودن) عذاب است (انسانِ تنها بیشتر در تندباد حوادث قرار می گیرد.)

    جز با سختی و فشار، بردباری به دست نمیآید و با تجربه، حکمت و دانش حاصل نمیشود.

    پیروزی با صبر و گشایش (رهایی) با رنج همراه است و به دنبال هر سختی، یک آسانی وجود دارد.

    پروردگارا! مرا بر سختیها و رنجهای مرگ، یاری بده.

    پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از عذاب جهنّم محافظت نما.

    بیماران خود را با صدقه درمان کنید زیرا صدقه بیماریها و (هر چیزی که به شما) عارض (شده است و از آن رنج میبرید) را از شما دور میکند.

    بهشت با سختیها و جهنّم با خواهشهای نفسانی، همراه است.

    بهترین اعمال نزد حق تعالی سه چیز است: سیر کردن مسلمان گرسنه، یا قرض مسلمان را ادا کردن، یا غمی را از دل او برداشتن.

    برادران (دینی) زیادی داشته باشید زیرا خداوند شما شرم میکند از این که بندهی خود را در روز قیامت، میان برادرانش، عذاب کند.

    بر هر یک از برگ و دانه درخت اسفند ملکی موکل است که با آنها هست تا آنکه بپوسد و ریشهاش و شاخش غم و سحر را برطرف میکند و در دانهاش شفای هفتاد و دو درد هست.

    بدان که پیروزی با صبر کردن و گشایش (در کارها) با رنج و گرفتاری به دست میآید و بعد از (هر سختی آرامش وجود دارد.)

    با نیکوکاران همنشینی کن زیرا اگر کار خوبی انجام دادی، تو را ستایش میکنند و اگر گناهی مرتکب شدی، به تو به سختی سخن نمیگویند.

    این که در سختی باشم و بعد از آن منتظر آسایش باشم برای من محبوبتر است از این که در آسایشی باشم که بعد از آن سختی است.

    اوج و نهایت بلا، کم صبری را به همراه دارد. (اگر بلا و گرفتاری و مصیبت پشت سر هم برای انسان حاصل شود، او را کم صبر و طاقت میکند.)

    انگشتر عقیق در دست کنید. مادام که آدمی آن انگشتر را با خود دارد اندوهی به او نمیرسد.

    اگر سختی در سوراخی (هم) باشد، گشایش (و راحتی) داخل آن خواهد شد تا سختی را (از آن سوراخ) خارج کند. (یعنی به دنبال هر سختی، آسانی هست.)

    اگر سختی آمده و وارد سوراخی (هم) شود، آسانی میآید و داخل آن جا شده و سختی را بیرون میکند. (پس هیچ سختی وجود ندارد مگر این که یک آسانی را به همراه خود دارد.)

    از گنجینههای خوبی، کتمان کردن مصیبتها و (پنهان کردن) بیماری و (مخفی نگه داشتن) صدقه است.

    از قرض بپرهیزید زیرا (در تنهایی) در شب غم میآورد و در روز (با دیدن طلبکار) ذلّت میآورد.

    از ظلم دوری کنید زیرا هیچ عذابی مانند عذاب ظلم، آمادهتر نیست.

    از بول دوری کنید زیرا عذاب قبر بیشتر از اجتناب کردن از بول است.

    (ای مسلمانان!) آگاه باشید که یک ساعت شهوترانی، غم درازی را به همراه دارد.

    (از میان) مردم شدیدترین عذاب در روز قیامت، متعلّق به کسی است که مردم گمان می کنند که در او خیری هست، ولی (در واقع) خیری در او نیست.

    کسی که پیشانی مادر خود را ببوسد، برای او، پرده ای از آتش جهنّم قرار داده می شود (تا از عذاب جهنّم مصون نگه داشته شود.)

    هر امری (کاری را) با تدبیر بگیر (یعنی قبل از انجام هر کاری خوب فکر کن) که اگر دیدی عاقبت این کار خوب است انجام بده ولی اگر ترسیدی که بد باشد، دست نگهدار (آن را انجام نده.)

    کسی که صبح کند در حالی که تمام فکر و تلاش او، پرهیزگاری باشد، سپس در میان روز، گناهی از او سر بزند، خداوند، گناهش را می آمرزد.

    کسی که از خدا بترسد، زبانش، کُند می شود (کم حرف می شود و قبل از هر حرفی، ابتدا فکر می کند) و خشمش را بروز نمی دهد.

    فکر بد، تا زمانی که به آن عمل نشود و به سخن در نیاید، صاحبش، بخشیده شده است.

    طمع، دانش را از قلب علماء میبرد. (زیرا به دنبال طمع خود بوده و به جز طمع به آن چیزی که دوست دارند، فکری در سر نمیپرورانند.)

    طبیعت مؤمن هر صفتی را (ممکن است) داشته باشد، مگر خیانت و دروغ. (یعنی مؤمن کسی است که به این دو صفت اصلاً فکر نمیکند.)

    زمانی که خواستی کاری انجام دهی، (دربارهی آن خوب) فکر کن تا خداوند راهی را نسبت به آن کار، برای تو نشان دهد.

    زمانی که اهل گرسنگی و اندیشه را دیدید به آنها نزدیک شوید زیرا حکمت و دانش، بر زبان آنها جاری می شود.

    دل های خود را به انتظار (و صبر برای به دست آوردن و رسیدن به آرزوهای خوب) عادت دهید و زیاد (در مورد خود و گذشته و آیندهی خود) اندیشه کنید.

    در مخلوقات (آفریده های) خداوند بیندیشید (ولی) در خداوند، تفکر نکنید زیرا نابود خواهید شد. (زیرا جز رسیدن به بنبست بعد از بنبست، به چیز دیگری دسترسی پیدا نمی کنید.)

    به مردهها، فحش ندهید (زیرا) زندهها، اذیّت میشوند. (همیشه به این فکر میروند که شاید روزی که ما مردیم هم به ما دشنام داده شود.)

    به روزگار دشنام ندهید زیرا روزگار همان خداست (از آن جهت که تدبیر این مربوط به زندگی در دست خدا میباشد ولی ممکن است عدّهای وقتی در مسئلهای با شکست روبرو شوند، روزها را نحس دانسته و به آنها ناسزا بگویند.)

    بالاترین جهاد این است که کسی صبح کند (و هر روز خود را آغاز نماید) در حالی که فکر ظلم به کسی نباشد.

    یک نماز (کسی که) با مسواک میخواند از هفتاد نماز کسی که مسواک نزده بالاتر است.

    هیچ مسرّت (و خوشحالی) نیست که کدورتی به دنبال نداشته باشد. (هیج صفتی از صفات انسانی که برای او حاصل میشود، ماندگار نیست و در یک ساعت نیز نمیماند مثل خوشحالی که در حال گذر است.)

    هیچ گناه کبیرهای با استغفار کبیره نمیماند و گناهی که با اصرار انجام شود، صغیره نیست. (استغفار گناه کبیره را نیز از بین میبرد ولی اگر کسی گناه صغیره را به خاطر صغیره بودنش زیاد انجام دهد، تبدیل به کبیره خواهد شد.)

    هیچ کسی نیست که بمیرد و پشیمان نباشد (زیرا) اگر نیکوکار بوده، پشیمان است از این جهت که چرا بیشتر انجام نداده و اگر گنهکار بوده، پشیمان است که چرا (کار نیک) انجام نداده است.

    هیچ کسی به خاطر طلب علم از خانهی خود خارج نمیشود مگر این که فرشتگان بالهای خود را برای آنها پهن میکنند، تا وقتی که (به خانه) بر میگردند زیرا به آن چه میکنند (یعنی طلب علم) راضی هستند.

    هیچ کسی بعد از مشورت، هلاک نمیشود.

    هیچ کس از شما به خاطر مهمان خود را به بیشتر از توان خود، به زحمت نیندازد.

    همسایهی خانه، سزاوار به خانهی همسایه (خود) است. (اگر مشکلی برای همسایه پیش آمد و یا نیاز به چیزی داشت، ابتدا باید همسایهی نزدیک او قبل از همه کس به فریاد او برسد.)

    همانا، دروغ بستن به من مانند دروغ بستن بر کسی (دیگر) نیست (زیرا) کسی که به من عمداً دروغ ببندد، مقعدش (نشیمنگاه) در آتش (جهنم) گذاشته می شود.

    همانا کسی که حلالی را حرام میکند مانند کسی است که حرام را حلال نماید.

    همانا قلب انسان، مانند گنجشک است که روزی هفت بار دگرگون میشود.

    همانا شیطان بزرگ (ابلیس)، محکم ترین و نیرومندترین یاران خود را به سوی کسی که با ثروت خود، کار نیک می سازد، می فرستد. (مثل ساختن مسجد، مدرسه و تأسیس مراکز توانبخشی و امور محرومین.)

    همانا در بهشت صد جایگاه وجود دارد که اگر تمام عالمیان (انسان و جنّّ) در یکی از آنها جمع شوند جای میگیرند. (و هنوز هم جای خالی بسیار دیده میشود.)

    همانا خودپسندی، عمل هفتاد سال (انسان) را، نابود میکند. (زیرا اعمالش با اخلاص همراه نبوده است.)

    همانا خداوند بزرگ با نیکی به پدر و مادر، عمر افراد را زیاد می کند.

    همانا حاضر، چیزهایی را میبیند که (انسان) غائب نمیبیند (اگر کسی در جایی غائب باشد از منفعت آنجا بیبهره میشود مثلاً غیبت در کلاس درس البته غیبت در مجالس گناه، چیز خوبی است.)

    همانا بالاترین عمل (انسان) مؤمن، جهاد در راه خداست (زیرا با جهاد است که دیگر عبادات اسلامی، معنای عملی پیدا میکند.)

    همانا انسان، (موجودی است که) بر هر چیزی که منع شده است، حریص است. (اگر به انسان بگویند، حقّ نداری داخل فلان صندوق را ببینی تمام تلاش خود را میکند که بفهمد داخل آن صندوق چیست.)

    همانا اسلام، پاکیزه است پس (شما نیز) پاکیزه باشید زیرا فقط افراد پاکیزه (از گناه) وارد بهشت میشوند.

    هرگز (انسان) مؤمن از شنیدن (سخن) نیک (و پسندیده) سیر نمیشود تا این که سرانجام، به بهشت برود.

    هر ملاطفتی که کسی با برادر مؤمن خود بکند حق تعالی او را از خدمهی بهشت کرامت فرماید.

    هر که گناهی از کسی بشنود و آن را فاش کند چنان است که خود کرده باشد.

    هر که چشمش را پر کند از نظر کردن به سوی کسی که بر او حرام باشد دیدن او، حق تعالی در قیامت دیدهی او را از آتش پر کند.

    هر که به سخن گفتن ابتدا کند پیش از سلام جوابش مگویید و کسی را به طعام خود مطلبید پیش از آنکه سلام کند.

    هر کسی که چیزی را از کار مسلمانان به دست بگیرد و در کار آنها مانند کار خودش، دلسوزی نکند، بوی بهشت به او نمیرسد.

    هر کسی که چیزی از کسی گرفت، باید از آن خوب نگهداری کند تا به صاحب اصلیاش برساند

    هر کسی که از شما می تواند دین و آبروی خود را به وسیلهی مالش حفظ کند، باید چنین کند. (زیرا ارزش دین و آبرو از ثروت بالاتر است.)

    هر کسی کشاورزی کند (و چیزی بکارد) و پرندهای از آن بخورد، برای او صدقه محسوب میشود.

    هر کسی دنیا را دوست داشته باشد، به آخرت خود ضرر میزند و کسی که آخرت را دوست دارد، به دنیای خود ضرر میزند، پس چیزی که باقی است را بر چیزی که فانی است، ترجیح دهید.

    هر کس که با زیردستان خود با مهربانی رفتار نکند، خداوند بهشت را بر او حرام می کند.

    هر کس با عمل آخرت، دنیا را طلب نماید، در آخرت هیچ نفعی برای او نیست.

    هر کس از روی عمد به من دروغی را نسبت بدهد، جایگاه او آتش دوزخ باد.

    هر کار خیری که نسبت به انسان پولدار یا فقیر انجام دهی، صدقه است.

    هر کار خیری که انجام دهی، (نوعی) صدقه است چه در حقّ انسان فقیر باشد و چه در حقّ ثروتمند.

    هر علمی برای انسان موجب خواری میگردد، مگر آن علمی که به آن عمل شود.

    هر صاحب نعمتی (کسی که خداوند به او نعمت داده است) مورد حسد (دیگران) است مگر کسی که فروتنی می کند. (هیچ کسی نسبت به تواضع کسی حسادت نمی ورزد، بلکه آن را دوست می دارند.)

    هر چیزی اندازهای دارد حتّی ناتوانی و زیرکی. (زیرا بالاتر از آن برای انسان مشکلاتی به وجود میآورد.)

    هر انسانی، سرور است پس مرد سرور خانوادهی خود و زن سرور خانهی خود است. (یعنی امور مربوط به خانه را انجام میدهد.)

    هدیه، چشم انسان خردمند را کور میکند. (یعنی حتّی اگر هدیه به شخص خردمند داده شود، عیوب شما را نادیده میگیرد.)

    وقتی کسی به ملاقات و (زیارت) شما آمد، او را گرامی بدارید.

    وای به حال کسی نسبت به (کار) مسلمانی، طول دهد (و او را سرگردان و بلاتکلیف نماید) و حقّش را کم بدهد.

    وای به حال کسی که مسلمانی را معطّل کند (بیجهت او را نگه دارد) تا حقّش از بین برود.

    نیرومند کسی است که بر (هوای نفس) خودش پیروز شود.

    نماز، ترازوی (اعمال) است، پس کسی که آن را کامل اداء کند، (پاداش) کامل (هم) طلب میکند.

    نماز نشسته نصف نماز ایستاده است. (در نماز مستحبی دو رکعت نماز نشسته، یک رکعت حساب میشود مگر این که از ایستادن عاجز باشد، پس اگر کسی نماز شب را بخواهد در صورتی که سالم است نشسته بخواند باید بیست و دو رکعت بخواند.)

    نسبت به کسی که با تو، (اظهار) دوستی میکند، دوستی کن زیرا این نوع دوستی (که دو طرفه باشد) پایدارتر است.

    نزدیک است که فقر، به کفر برسد. (یعنی انسان فقیر ممکن است به خاطر فقرش دست به هر کاری بزند.)

    نزدیک است که حسد، بر تقدیر (الهی) چیره شود. (یعنی انسان حسود تا وقتی حسادت خود را بر طرف مقابل عملی نسازد، آرام نمینشیند.)

    ناتوانترین مردم کسی است که در دنیا (برای رسیدن به کار و مال آن) ناتوان شود و بخیلترین مردم کسی است که از سلام کردن هم بخل بورزد.

    مؤمن، عزیز و جوانمرد است (ولی) انسان بدکار، حیلهگر و پَست میباشد.

    من، برای آوردن دین آسان، مبعوث شده ام و کسی که با سنت من (آسانی در دین) مخالفت کند (و سخت گیری نماید) از من نیست.

    مسواک زدن جزء فطرت (انسان) است. (یعنی فطرت انسان پاکیزگی را دوست دارد و مسواک زدن نیز پاکیزگی دهان را به همراه دارد، پس جزء فطرت است.)

    مسلمان کسی است که با مسلمانان (دیگر) با زبان و دست خود، سلام کند.

    مرگ برای نصیحت کردن (انسان) و یقین برای بینیازی کافی میباشد.

    مردم، معادنی مثل معدن طلا و نقره هستند. (گروهی انسانهای خوب و مفید که بین این گروه نیز مراتبی وجود دارد و گروهی بد و مضّر که آنها نیز درجات و مراتب خاص خودشان را دارند.)

    مدارا کردن با مردم، صدقه است. (زیرا انسان مهربانی را به دیگران بذل می کند.)

    مثل کسی کار (خوب) انجام بده که گمان میکند هرگز نمیمیرد (پیوسته در حال انجام کار نیک باش) و مانند کسی بترس که میترسد فردا بمیرد (پس هر فرصتی را برای انجام کار نیک غنیمت بشمار.)

    لباس نو بپوش و با نام نیک، زندگی کن (که اینها باعث بزرگی انسان میشود.)

    گناه دو شخصی (که به همدیگر، دشنام می دهند بر کسی است که گناه (ابتدا) فحش را آغاز کرده است مگر این که مظلوم (نفر دومی) تجاوز نکند (یعنی با فحش دهنده درگیر نشود و او را کتک نزند.)

    گفتار دانش (حقیقت دانش) گمشدهی هر انسان خردمندی است (و به دنبال آن میگردد تا پیدا کند.)

    گریه از رحمت (الهی) و فریاد از طرف شیطان است (به همین دلیل، گریه، کارهای زیادی به نفع انسان انجام می دهد ولی فریاد، انسان را در مقابل دیگران کوچک می کند.)

    گرسنهترین مردم (فرد از میان) کسی است که به دنبال علم باشد (زیرا عالِم، از علم سیر نمیشود) و سیرترین مردم کسی است که به دنبال علم نباشد. (زیرا خود را از هر چیزی بینیاز میداند و این به خاطر جهل او میباشد.)

    کینه و حسد، کارهای نیک (انسان) را نابود میکنند، همان طوری که آتش، هیزم را از بین میبرد.

    کمتر قرض بگیر تا آزاد زندگی کنی. (زیرا طلبکاران همیشه به دنبال بدهکاران می باشند و زندگی برای انسان بدهکار تنگ می شود.)

    کسی که همسایهاش، از شرّ او در امان نیست، مسلمان نمیباشد.

    کسی که واسطهی رباخوار باشد، مورد لعن قرار میگیرد. (ناجش به کسی میگویند که افراد را برای خرید جنسی با تبلیغات خود، تشویق میکنند و به قول امروزیهای بازار گرمکن هستند.)

    کسی که نعمتی به شخص دیگری داده و او تشکّر نکند، بر او نفرین نماید (که) نفرینش مستجاب میشود.

    کسی که نعمتی به او برسد، باید شکر آن را (نیز) به جا بیاورد.

    کسی که نزد غیبگو یا کاهنی برود و گفتهی او را تصدیق نماید، به آنچه بر محمّد نازل شده، کافر شده است.

    کسی که میفروشد و میخرد روزی مییابد و کسی که نگاه میدارد برای آنکه گران شود ملعون است.

    کسی که میان مسلمانان به قضاوت دچار شود، نباید صدای خود را بر یکی از دو متّهم بلند نماید، مگر این که بر دیگری (نیز) صدای خود را بلند کند.

    کسی که میان دو نفری که از او خواسته اند، میانشان قضاوت کند، قضاوت نماید و بین آن دو به حقّ (و عدالت) قضاوت نکند، لعنت خدا بر او باد.)

    کسی که مؤمنی را به کفر نسبت دهد، مثل آن است که او را به قتل رسانده است. (زیرا ریختن آبروی مؤمن مانند ریختن خون آن است.)

    کسی که مهمان گروهی شود، نمیتواند بدون اجازهی آنها روزهی (مستحبّی) بگیرد. (زیرا شأن میزبان از بین میرود.)

    کسی که مسلمانان را در راه (عبورشان) اذیّت کند، بر مسلمین لازم است که او را لعن کنند.

    کسی که گنجشکی را بدون حقّ (و فقط برای تفریح و سرگرمی) بکشد، روز قیامت از او (در این مورد) سؤال خواهد شد.

    کسی که کار نیک، بکارد، سود و سرمایهی زیاد درو می کند و کسی که کار بد، بکارد، پشیمانی درو می کند.

    کسی که کار بدی انجام دهد، سزای آن را در همین دنیا میبیند.

    کسی که کار بدی انجام دهد، در (همین) دنیا سزای آن را میبیند.

    کسی که قلب تو را انکار می کند (سخن و حرفی را که با اخلاص به جا می آوری، نمی پذیرد) رها کن.

    کسی که قرضی بر عهده بگیرد و نیّت پرداخت آن را داشته باشد، خداوند، روز قیامت، قرض او را ادا می کند (یعنی به گونه ای طلبکار را راضی میکند.)

    کسی که قبل از سلام، سخن (خود) شروع کند، به او جواب ندهید.

    کسی که فرمان به کار نیک میدهد، مثل کسی است که آن را انجام داده است (زیرا اگر امر کننده خود عامل به آن فرمان باشد، تأثیرش بیشتر است.)

    کسی که فردا را از عمر خودش بشمارد، همنشینی با مرگ را بد میداند. (یعنی نسبت به مرگ متنفّر است.)

    کسی که غذایش کم باشد، بدنش سالم است و کسی که غذایش زیاد باشد، بدنش بیمار و قلبش، سخت است.

    کسی که غذای مورد پسند بیماری را به او بدهد، خداوند از میوههای بهشتی به او میخوراند.

    کسی که عمل بدی را شایع کند، مانند کسی است که آن را انجام داده است و کسی که مؤمنی را به چیزی، نسبت دهد (و عیب او را همه جا اعلام کند) تا مثل او را مرتکب نشده است (و به همان عیب که مؤمن داشت، مبتلا نگردد) نمیمیرد.

    کسی که علمش زیاد ولی نسبت به دنیا بیاعتنا نباشد، دوری او از خدا بیشتر میشود.

    کسی که علمش به او سودی ندهد، جهلش به او ضرر میزند.

    کسی که عذر شخص عذرخواهی که راست یا (حتّی) دروغ (هم) میگوید، نپذیرد، به شفاعت من نمیرسد.

    کسی که طفلی را تربیت کند تا بگوید: (لا اله الا الله) خداوند، از او حساب نمی کشد. (چون تا این اندازه مقیّد بوده که از اعتقاد فرزندان صغیر خود هم غافل نیست.)

    کسی که صبوری کند، آن چه آرزویش است را درک می کند. (به آرزویش می رسد.)

    کسی که صبح کند در صورتی که نیّت ظلم نسبت به کسی نداشته باشد، گناهانش بخشیده میشود.

    کسی که شهادتی بدهد که به واسطهی آن، مال شخص مسلمانی مباح شده (و از او بگیرند) یا خون او ریخته شود، جهنّم بر او واجب میشود.

    کسی که شهادت خود را پنهان کند زمانی که از او بخواهند (و میداند که حقّ با چه کسی میباشد) مانند کسی است که شهادت زور داده است.

    کسی که شفاعت را دروغ بداند، روز قیامت شفاعت به او نمیرسد.

    کسی که سه فرزند خود را (بعد از مرگ) دفن نماید، خداوند آتش جهنّم را بر او حرام می کند.

    کسی که سخنش زیاد شود، اشتباهش نیز زیاد میشود و کسی که اشتباهش زیاد شود، گناهش فراوان میگردد و کسی که گناهش فراوان شود، آتش (جهنّم) سزاوار اوست.

    کسی که زمینی را آباد کند و در آنجا چاهی حفر شود تا از آن، تشنه-ای بنوشد، خداوند برای او به واسطهی آباد کردن زمین، پاداش می-دهد.

    کسی که رستگاری روزی او شده است، رستگار است.

    کسی که ربا میگیرد و کسی که ربا میدهد، (در گناه) برابرند.

    کسی که دوست دارد، قوی ترین مردم باشد، باید به خداوند توکّل کند.

    کسی که دوست دارد، روزی او وسیع (و زیاد) شود و عمرش، طولانی گردد، باید با خویشاوندان خود، ارتباط برقرار کند.

    کسی که دوست دارد (در دنیا و آخرت) سالم بماند، باید سکوت را بر خود لازم بداند.

    کسی که دو درهم دارد، حسابش از کسی که صاحب یک درهم است، بیشتر و کسی که دو دینار دارد، حسابش از کسی که صاحب یک دینار است، بیشتر است.

    کسی که در مقابل حقّ خود را ذلیل کند به عزّت نزدیکتر است از کسی که با باطل، خود را عزیز میکند.

    کسی که در کارها مشورت کند، پشیمان نمیشود و کسی که در (امور زندگی) میانه رو باشد، فقیر نمیگردد.

    کسی که در شب، زیاد نماز بخواند، چهرهاش در روز زیبا میشود.

    کسی که در دنیا، دورو (منافق) باشد (در ظاهر با انسان ولی در واقع بر ضررش میباشد.)

    کسی که در دنیا دو زبان داشته باشد (سخنچین باشد) روز قیامت (نیز) برای او دو زبان آتشین، قرار داده میشود.

    کسی که در خیر بر روی او باز شد، باید آن را غنیمت بشمارد (و از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را بنماید) زیرا نمی داند که این در، چه موقع بسته خواهد شد.

    کسی که در حقّ شما، کار نیکی انجام داد شما نیز با کار نیک در حقّ او، پاداشش دهید و اگر کار نیکی پیدا نکردید، برای او دعا کنید.

    کسی که در جست و جوی علم است، به دنبال رحمت است و طالب علم، ستون اسلام میباشد و پاداش او را به همراه پیامبران (در روز قیامت) میدهند.

    کسی که دانش (خود را) از اهلش پنهان کند به (دهان آن) در روز قیامت، لگامی از آتش میزنند.

    کسی که داخل خانهی خود شود سلام بکند که سبب برکت میشود و ملائکه در آن خانه انس میگیرند.

    کسی که خیری بکارد، خوبی درو میکند و کسی که شرّی بکارد، همان را درو میکند.

    کسی که خودش سیر و همسایهی کنار (خانهی) او، گرسنه باشد، مؤمن نیست.

    کسی که خوب، تیراندازی کند، سپس آن را رها نماید، نعمتی از نعمتها را رها کرده است.

    کسی که چیزی را که در شخصی وجود ندارد بگوید تا عیبش را بیان کند، خداوند، او را در آتش جهنّم حبس می کند تا جایی که توجیهی برای گفته خود بیاورد (و بگوید که چرا و از کجا چنین حرفی را زده است؟)

    کسی که چیزی را دوست داشته باشد، زیاد از او یاد میکند.

    کسی که چشمش کور است، نابینا (حقیقی) نیست بلکه نابینا (حقیقی) کسی است که بینش (درون او) کور باشد.

    کسی که جوانی خود را در اسلام به پیری رساند، روز قیامت نوری همراه او خواهد بود.

    کسی که جایگاه خود را نشناسد، هلاک میشود (زیرا باعث میشود کارهایی انجام دهد که با کار او سازگاری ندارد و در نتیجه، رسوا میشود.)

    کسی که تقوایی ندارد تا موقع خلوت، او را از نافرمانی خدا، باز دارد، خداوند، به عمل او هیچ اعتنایی نمی کند. (زیرا عمل بدون تقوا، پایدار نیست.)

    کسی که پیوند خویشاوندی را قطع میکند (و به آنها رسیدگی نمیکند) داخل بهشت نمیشود.

    کسی که بین مسلمانان به قضاوت دچار شود، پس باید بین آن دو در نگاه کردن و اشاره نمودن و مکان نشستن، عادلانه برخورد نماید.

    کسی که بین مادر و فرزندش، جدایی بیفکند، خداوند (نیز) بین او و دوستانش در روز قیامت، جدایی می اندازد. (شرح این حدیث گذشت)

    کسی که به مؤمنی ضرر برساند و یا به او نیرنگ و حیله وارد کند، ملعون است.

    کسی که به مصیبتزدهای، تعزیت و تسلیّت بگوید، مانند مصیبتزده، پاداش دارد. (زیرا مصیبتزده ای که در مصیبت خود صبور باشد، از طرف خداوند، به او پاداش داده می شود.)

    کسی که به قضاوت منصوب شود، مثل آن است که بدون چاقو، سرش را ببرّند. (یعنی مسؤولیت بسیار سنگینی را بر دوش او گذاشتهاند.)

    کسی که به عیادت تو نمیآید، به عیادت او برو و کسی که به تو هدیه نمیدهد، به او هدیه بده.

    کسی که به ظالمی یاری برساند تا حقّی را به واسطهی باطل خود، پایمال کند، از حمایت خداوند و رسولش، خارج میگردد.

    کسی که به سوی اسلام هدایت شده است (یعنی مسلمان واقعی باشد) و به اندازهی نیاز زندگی خود (نیز امکانات) دارد و به همان اندازه نیز، قناعت میورزد، رستگار است.

    کسی که به زیاد خوردن و زیاد نوشیدن عادت کند، قلبش سخت می-شود. (هم نسبت به دیگران بیاعتنا می شود و هم توفیقات خود را از دست می دهد.)

    کسی که به دنبال علم است، کفّارهی گناهان او به شما میرود

    کسی که به خوبی (کار نیک دیگری را) راهنمایی کند، مثل این که (خودش) آن کار را انجام داده است.

    کسی که به پدر یا مادر خود، ناسزا بگوید، ملعون است.

    کسی که به آن بهره ای از مدارا کردن (با دیگران) داده شده است، بهرهای از خیر برده است و کسی که از مدارا، محروم شود، بهره ای از خیر، نصیبش نشده است.

    کسی که به او چیزی روزی داده شد، باید آن را لازم بدارد. (یعنی در حفظ او کوشا باشد.)

    کسی که به انسان تنگدستی مهلت دهد یا (مقداری از قرض او را کم دهد تا قرض) او سبک شود، خداوند در روزی که سایه ای جز سایهی او نیست آن شخص را در زیر سایهی عرش خود قرار میدهد.

    کسی که به انسان تنگدستی آسان بگیرد، (تا او قرض خود را بدهد) خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان می گیرد.

    کسی که بنده و زیردست خود را با ظلم بزند، خداوند روز قیامت او را به زنجیر می کشد.

    کسی که برای جست و جوی علم، راهی برود، خداوند، راه بهشت را برای او هموار (و آسان) میسازد.

    کسی که بر کار خیری (نسبت به شخص دیگر) راهنمایی کند، مثل پاداش (همان کسی را دارد) که آن فعل را انجام داده است.

    کسی که بر ظالم خود (که به او ستم کرده است) نفرین کند، بر او پیروز شده است (زیرا دعای مظلوم رد نمیشود.)

    کسی که بر او دلتنگی چیره شود، آسایش از او رخت برمیبندد (و میرود)

    کسی که بدون شناخت گمشدهای به او پناه دهد، گمراه است. (باید از هویّت افراد گمشده مطمئن بود وگرنه بدون شناخت آنها، باعث میشود مشکلاتی برای انسان به وجود آید.)

    کسی که بدون این که او را دعوت کنند (به خانهای) برود، (به صورت) دزد، داخل شده و به رسوایی خارج میشود. (یعنی ممکن است آمادگی برای پذیرایی و کسی هم برای گفتگو نباشد و با شرمندگی خارج شود.)

    کسی که بدون اجازهی برادرش در نامهی او نگاه کند (و بخواند) مثل این است که به آتش نگاه کرده است.

    کسی که با نرد، بازی کند مثل کسی است که دست خود را در گوشت و خون خوک فرو برده است، (نرد یا همان تخته نرد، نوعی بازی است که معمولاً با آن قمار میکردند.)

    کسی که با نافرمانی خداوند، از مردم ستایش کند (مثلاً برای عزیزشان نزد کسی، چاپلوسی نماید) مردمی که از او تعریف می کردند، سرزنشش می کنند.

    کسی که با ما، بدرفتاری کند (در حقّ ما عمل ناشایست انجام داده و رعایت حقوق ما نکند) از ما (مسلمانان) نیست، (و کسی که اهل) نیرنگ و فریب است، در آتش (جهنّم) قرار میگیرد.

    کسی که با ظالم، (حتی) را ه برود، حقیقتاً گنهکار است. (زیرا اگر گنهکار نباشد، با ظالم رفت و آمد نمیکند.)

    کسی که با دست خودش، کسب و کار می کند. دوست خداست.

    کسی که با تازیانه به ظلم، دیگری را بزند، خداوند روز قیامت از او انتقام می گیرد.

    کسی که با او مشورت میکنند، امانتدار است، اگر خواست، (با او) مشورت کرده و اگر (هم) خواست، مشورت نمیکنیم.

    کسی که ایمانش بهتر است خُلقش نیکوتر باشد و گرامیترین ایشان پرهیزکارترین ایشان است.

    کسی که از معامله پشیمان است و آن را اقاله کند (یعنی به خاطر عیبی، آن معامله را فسخ کرده و به هم بزند)، خداوند بزرگ (نیز) لغزشهای او را به هم می زند (و می بخشد.)

    کسی که از مردگان بدگویی میکند مثل کسی است که (خود را) در معرض هلاکت قرار داده است. (زیرا وابستگان میّت، از بدگویی به آشنای خود نمیگذرند و بعد از مرگ او نیز از خود او بدگویی میکنند.)

    کسی که از مدارا (و مهربانی با دیگران) محروم است، از تمام خوبی ها بینصیب می باشد.

    کسی که از گناهش، بدش بیاید، بخشیده خواهد شد، اگر چه استغفار هم نکرده باشد.

    کسی که از شما می تواند برادر مؤمن خود را با لباسی بپوشاند، باید این کار را انجام دهد.

    کسی که از شما قدرت دارد به این که عمل خوب را پنهان کند، باید چنین کاری انجام دهد. (زیرا از ریا دور و به اخلاص نزدیک است.)

    کسی که از شما (مسلمانان) قدرت این را دارد که به برادر مسلمان خود منفعت (مالی و غیره) برساند باید به او نفع بدهد.

    کسی که از دنیا توشه (کافی) فراهم کند، در آخرت از آن سود میبرد.

    کسی که از خدا بترسد، خداوند، تمام چیزها را از او می ترساند و کسی که از خدا نترسد، خداوند او را از تمام چیزها می ترساند.

    کسی که از خدا بترسد، خداوند (نیز) او را از هر چیزی (که باعث ترس او می شود) محفوظ می کند.

    کسی که از تو سرزنش (و انتقاد) میکند، تو را ایمن قرار میدهد. (باید از کسی ترسید که روبرو از تو ستایش و پشت سر، توهین میکند.)

    کسی که از بیماری عیادت میکند تا زمانی که بر میگردد (مثل این است که) در راه بهشت قدم میزند. (چنین ثوابی نباید از دست برود.)

    کسی که از او، علم یاد میگیرد و کسی که به او علم یاد میدهید را احترام بگذارید.

    کسی که از او دانشی سؤال شود (و او نیز می داند ولی) پنهان می کند (روز قیامت) با لگامی از آتش (بر دهان او) لگام می زنند.

    کسی که ادب ندارد، عقلی برایش نیست (ادب هر کسی نشانگر عقلش است.)

    کسی که (موادّ) غذایی میفروشد، یا نفروشد و (یا اگر میخواهد بفروشد) به طور کامل بفروشد (یعنی چیزی با آن مخلوط نکند.)

    کسی که (فقط) از خدا بترسد، خداوند (نیز)، کاری می کند که همهی مردم، از او بترسند.

    کسی که (در دنیا) شراب بنوشد، روز قیامت، با تشنگی (به صحرای محشر) آورده میشود.

    کسی که (چیزی را) از مردم بپوشاند (علم، ثروت و... خداوند (نیز او را) از آتش جهنّم نمی پوشاند. (دور نمی کند.)

    کسی که (جنس) معیوبی را بدون اعلام (عیبش) بفروشد، همیشه در خشم خدا بوده و فرشتگان او را نفرین می کنند.

    کسی که (جنس) دزدی بخرد در صورتی که میداند آن (جنس) دزدی است، در ننگ و گناه (با سارق) شریک است.

    کسی که (از نعمت) کم شکرگزاری نمیکند، (از نعمت) زیاد (نیز) شگرگزاری نخواهد کرد.

    کسی که (از طرف کسی) خوبی ببیند، باید آن را جبران کند، پس اگر قدرت جبران نداشته باشد، باید آن را یاد کند (از او تعریف به عمل آورد) و اگر آن را یاد کند (در حقیقت) جبران آن را نموده است.

    کسی که (از چیزی یا کسی) بترسد، شبانه راه می رود (یعنی نمی-تواند بخوابد زیرا ترس مانع خواب است) و کسی که شبانه راه برود، به منزل (هدف و آروزی خود) می رسد. (یکی از راه های رسیدن به هدف، ترس از نرسیدن است و اهدافی وجود دارد که خواب را از چشم انسان میرباید.)

    کسی قدرش عظیمتر است که به چیزها که فایدهای به او نداشته باشد متعرّض نشود.

    کسی را که اکرام میکنند و او را گرامی دارند باید که او قبول کند و رد نکند که کرامت را رد نمیکند مگر خر.

    کسی بشنود که کسی فریاد میکند که ای مسلمانان به فریاد من برسید و یاری او نکند او مسلمان نیست.

    قناعت، مالی است که تمام نمی شود. (با قناعت میتوان کاری کرد که محتاج به دیگران نشد ولی اسراف سبب می شود که انسان، نیازمند دیگران شود.)

    قلوب (انسان) به طرف این کشیده شده است که کسی که با او نیکی کند، دوست داشته و کسی که با او بدی کند، دشمن می دارد.

    قلب (انسان) پیر، نسبت به دو چیز جوان است: دوستی زندگی و دوستی ثروت.

    قسم دروغ، کالا را تلف کرده و کسب (و کار را) از بین میبرد. (زیرا دیگر کسی به او اعتماد ندارد و از او چیزی نمیخرند.)

    قسم (با توجّه) به نیّت کسی است که قسم میخورد. (اگر قسم راست باشد و آن را انجام دهد، مفید است وگرنه گناه و حرام میباشد.)

    قرض گرفتن، دین و بزرگی (انسان) را کم می کند.

    قدرت، با کشتی گرفتن نیست (بلکه) قدرتمند کسی است که موقع خشم بر نفسش، چیره شود.

    فرزند آدم (هر انسانی) پیر می شود ولی دو چیز با او باقی می ماند: حرص (حریص بودن نسبت به جمعآوری مال) و آرزو داشتن.

    غذای انسان مانند دنیا قرار داده شده است. (یعنی مزهی آن زود از بین رفته و اثری از آن نمیماند) و اگر به غذای خود، ادویه و نمک بزند، (آن وقت) نگاه کن که (آن غذا) چگونه میشود. (در صورتی که طعمدهنده به آن اضافه شود، مزه میگیرد و دنیا نیز چنین است یعنی ذاتاً بیمزه است مگر اعمال خوبی در آن صورت بگیرد.)

    عمر (افراد) امّت من بین شصت تا هفتاد سال است. (غالباً عمر طبیعی آنها این است اگرچه ممکن است با پیشرفت علم پزشکی، این عمر افزایش پیدا کند.)

    علمای (اسلام) بهترین افراد امّت من هستند و بهترین علما نیز بردبارانشان (صبورانشان) هستند.

    علم، از عمل بهتر است (زیرا علم، عمل را میسازد ولی عمل، علمساز نیست) و (علم) ملاک و اساس تقوی است و عالم کسی است که عمل میکند.

    علم فقط با یادگیری و بردباری فقط با آشکار کردن صبر، (به دست میآید) و کسی که به دنبال خوبی باشد به او داده میشود و کسی که از بدی بپرهیزد، او را نگه میدارند.

    علم را از شرافتمندان، بپرسید و اگر نزد آنها بود، بنویسید که آنها دروغ نمیگویند. (زیرا انسان شرافتمند اگر آگاهی نسبت به آن سؤال نداشته باشد، میگوید نمیدانم نه این که با جواب خود، سؤال کننده را سرگردان کند.)

    عالمترین (فرد از میان) مردم کسی است که دانش مردم را به دانش خود اضافه میکند. (زیرا علم با توجه به سخن مردم است که از این و آن شنیده میشود.)

    طمعکار، فقیرترین انسان است.

    صدقه گرفتن بر انسان بینیاز و کسی که صاحب طبیعت نیرومند میباشد، (که قادر است کار کرده و پول به دست آورد) جایز نیست.

    صدقه دادن، هفتاد در از مرگ بد را میبندد. (و نمیگذارد به انسان برسد.)

    صدقه دادن (به کسی) جایز نیست در حالی که خویشاوندان (تو) نیازمند باشند.

    صدقه با مالی مخلوط نمیشود مگر این که آن را نابود میکند. (یعنی کسی که بینیاز باشد و در این حال پول صدقه هم بگیرد، باعث نابودی پولهایش خواهد شد.)

    شما را از کم چیزی که زیادش مستکننده است، منع میکنم. (مثلاً شراب اگر زیاد خورده شود، انسان را مست میکند و اگرچه کم خوردنش، باعث مستی نمیشود، ولی باز نجس و حرام است.)

    شکم کسی پر از چرک و ریم باشد بهتر است از آنکه پر از شعر باشد.

    شفاعت من، مخصوص افراد گنهکار از امّت من میباشد.

    شراب، مادر پلیدیها است پس کسی که شراب مینوشد، تا چهل روز نمازش قبول نمیشود و اگر در صورتی که شراب در شکمش باشد، بمیرد، به مرگ جاهلیّت مرده است.

    شخصی که تنها به سفر میرود گمراه است و دو کس که میروند دو گمراهند و سه کس مسافرانند.

    شایسته ترین (فرد از میان) مردم کسی است که برای مردم شایسته باشد. (و به آنها سود برساند.)

    سهل و آسان گرفتن (نسبت به کارها بر دیگران) باعث سود و نفع کردن و سخت گرفتن، شوم و بد است. (زیرا یاران انسان را پراکنده میکند.)

    سه گروه، داخل بهشت نمی شوند: کسی که همیشه، شراب مینوشد (دائم الخمر) و کسی که پیوند با خویشاوندان را قطع کرده است و کسی که جادوگری را راست (و حقیقت) بداند.

    سه گروه هستند که هر کس، حقّ آنها را نادیده گرفته و سبک بشمارد، منافق است: ریش سفید در اسلام (کسی که موی خود را در راه اسلام سپیده کرده است) و صاحب علم (عالم دینی) و پیشوای عادل.

    سه کساند که داخل بهشت نمیشوند: کسی که همیشه شراب بخورد یا همیشه سحر کند یا قطع صلهی رحم کند.

    سه چیز است که محبت آدمی را برای برادر مسلمانش صاف و خالص میگرداند: اول آنکه چون با او برخورد با خوشرویی و خوشحالی او را ملاقات کند، دوم آنکه چون نزد او نشیند جا برای او بگشاید، سوم آنکه به هر نامی که دوستتر میدارد او را بخواند.

    سه چیز است که در هر کسی وجود داشته باشد، (در نهایت) به صاحبش برمی گردد: ظلم و حیله و پیمان شکنی.

    سلامت انسان (از جهت معنوی)، خاموشی زبان (اوست).

    سلام قبل از سؤال است پس کسی که قبل از سلام، سؤال خود را آغاز کند، به او جواب ندهید.

    سریعترین دعایی که به اجابت میرسد، دعای غائب در حقّ (شخص) غائب است. (کسی که خودش در سفر یا به دور از دیگران است برای کسی که نزد او نیست دعا کند.)

    سبکی عقل هر فرد آن است که از مهمان خودش کار بکشد.

    زمانی که شرم نداری، هر کاری میخواهی، انجام بده (زیرا انسان بیحیا، آبرویی ندارد تا بخواهد از آن محافظت کند.)

    زمانی که خداوند، بندهای را دوست داشته باشد، او را از دنیا دور نگه میدارد همان طوری که شما، انسان بیمار را از آب (در صورت مضرّ بودن) باز میدارید.

    زمانی که انسانهای گرسنه و متفکّری را دیدید، خود را به آنها نزدیک کنید زیرا حکمت بر زبان آنها جاری میشود.

    زکات، پُل اسلام است. (یعنی باعث میشود انسان، به مدارج بالای عملی برسد.)

    روزه بگیرید، تا سالم بمانید. (و امروزه از نظر علم پزشکی سلامتی جسمی انسان به واسطهی روزه به اثبات رسیده است.)

    رفیق را با رفیقش میسنجند. (یعنی کسی که دوستش مؤمن باشد، خودش را نیز مؤمن حساب میکنند ولی کسی که دوستش، انسان فاسدی باشد خودش را نیز شخص بدی به شمار میآورند.)

    ربا، اگرچه زیاد (هم) باشد، در نهایت به سوی کمی میرود. (عدّهای گمان میکنند با ربا پولشان بیشتر میشود و شاید هم در ظاهر این گونه باشد ولی به مرور زمان چنین پولهایی در راههایی که انسان دوست ندارد، مصرف میشود.)

    راستگویی باعث آرامش و دروغ باعث اضطراب است. (کسی که راستگو باشد در زندگی خود، احساس آرامش میکند و از چیزی ترس ندارد برخلاف دروغ که آسایش را از انسان میگیرد و همیشه منتظر اثرات بد او میباشد.)

    دوراندیشی (به) بدگمانی است. (یعنی انسان باید نسبت به آینده، بدگمان باشد از آن جهت که ممکن است هر لحظه گناه به طرف او بیاید، پس همیشه در ترس، قرار میگیرد.)

    دوراندیشترین افراد، کسانی هستند که خشم خود را فرو مینشانند.

    دنیا شیرین و سرسبز است، کسی که (به صورت) حقّ از او استفاده کرده و بهره گیرد، دنیا، برایش مبارک میشود و چه بسا (افرادی) که در خواهشهای نفسانی فرو میرود و در روز قیامت چیزی جز آتش به او نمیرسد.

    دنیا را برای اهلش رها کنید (کسانی که دنبال آن هستند) کسی که از دنیا، چیزی بالاتر از حدّ نیاز خود بخواهد، نابودی خود را میخواهد (ولی) نمیداند. (چون انسان را حریص و طمّاع مینماید.)

    دنیا از کسی گرفته نشده است مگر این که (این گرفتن) برای او خیر (به همراه) دارد. (دوری از دنیا و دل نبستن به آن، برای انسان خیر است.)

    دعای مظلوم (چه به صورت نفرین و چه به صورت دعا) مستجاب است اگرچه انسان بدکاری باشد (زیرا) بدکاری او، به خودش مربوط است (و از آن ضرر میبیند ولی در این جا حقّش پایمال شده است.)

    دعای کسی که به او نیکی شده است در حقّ (آن شخص) نیکوکار، رد نمیشود. (مثلاً انسانی که به فقیری صدقه دهد، دعای آن فقیر در حقّ آن شخص مستجاب است.)

    دشنام دادن به (فرد) مسلمان، گناه زشت و جنگیدن با او، کفر است و احترام (و ارزش) به ثروت او مانند ارزش به خون او میباشد.

    دست خود را به لباس کسی که آن را نمیپوشی (متعلّق به تو نیست) مسح نکن (دست خیس خود را با آن خشک مکن.)

    دروغ، چهرهی (انسان) را سیاه میکند (یعنی عاقبت رسوا شده و دروغش آشکار میگردد) و سخنچینی باعث عذاب قبر میشود.

    در هیچ چیزی بد زبانی نیست مگر این که (موجب) خواری او میشود (بد زبانی منجر به ذلیلی افراد میگردد) و در هیچ چیزی (انسانی) شرم وجود ندارد، مگر این که موجب زینتش میشود.

    در همراهی کردن کسی که حقّی برای تو نمیبیند در حالی تو حقّ او را به جا میآوری، خیری نیست.

    در همراهی کردن کسی که تو را مانند خود نمیبیند، خیری نیست. (هر دوستی باید دوست خود را مانند خودش نه پایینتر ببیند.)

    در کسی که مهمان نپذیرد (به خاطر بخیلی)، خیری نیست.

    در قبرها (و عاقبت انسان که سرازیر قبر می شود) بیندیش و از قیامت، پند بگیر (که انسان باید پاسخ گوی تمام اعمال بد خود باشد.)

    در طلب علم، شتاب کنید. پس (شنیدن) یک سخن راست (از شخص عالم) از دنیا و آن چه در آن است یعنی طلا و نقره بهتر است. (زیرا سخن او، راه سعادت را به انسان میآموزد.)

    در چهرهی کسی که با حالت بینیازی گدایی میکند، در روز قیامت، عیبی وجود دارد (که همه را به خود متوجّه میکند.)

    در بهشت درجهای هست که به آن درجه نمیرسد مگر سه کس: امام عادل و کسی که به خویشان احسان کند و صاحب عیالی که بر خرج عیال و آزار ایشان صبر کند.

    در بهشت چیزهایی هست که هیچ چشمی (آن را) ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ بشری نگذشته است.

    دانش، گمشدهی مؤمن است و از هر کسی که بشنود، آن را فرا میگیرد و ترسی ندارد که (آن دانش) از کدام ظرف خارج شده است. (یعنی معلّم چه مسلمان باشد چه غیر مسلمان فرقی نمیکند.)

    دانش بیاموزید و به خاطر آن، آرامش و سنگینی (نیز) یاد بگیرید و برای کسی که از او علم میآموزید، تواضع کنید.

    داناترین مردم کسی است که با نیکان خطله نماید.

    داخل شدن به بهشت بر هر کسی که بد زبان است، حرام می-باشد.

    خوشا به حال کسی که نادانی را (با تلاش جهت یادگیری) رها کند و کارهای ثواب به جا بیاورد و به عدالت رفتار نماید.

    خوشا به حال کسی که مالک زبان خودش است و بر گناهانش گریه میکند.

    خوشا به حال کسی که روزی او به مقدار نیاز و کفایت میرسد و (اگر هم دیر یا به تدریج برسد) صبر میکند.

    خوش به حال کسی که مسلمان (واقعی) است و به اندازهی نیاز، معیشت (مواد مورد نیاز) دارد.

    خوش به حال کسی که مالک زبان خود بوده و بر گناهان خود، گریه کند.

    خوش به حال کسی که عمرش دراز و عملش، نیک و عاقبت به خیر شود، زیرا پروردگارش از او راضی میباشد و وای به حال کسی که عمرش دراز ولی عملش بد و عاقبتش نیز بد باشد زیرا پروردگارش بر او خشم میگیرد.

    خوش به حال کسی که برای (رسیدن به) اسلام هدایت شده است و معیشت او به اندازهی کفاف (زندگی او) باشد و (در زندگی) قناعت کند.

    خشمگین مباش زیرا خشم، باعث فسد انسان است. (انسان را در فساد میاندازد.)

    خداوند، سه بار خواستهی مرا نسبت به کسی که مؤمنی را به قتل برساند، رد کرد. (که آنها را نمی بخشم)

    خداوند، بهشت را برای هر انسان ریا کاری، حرام کرده است.

    خداوند رحمت کند کسی را که زبان خود را (از سخن زشت مثل تهمت و غیبت و دشنام و سخنچینی) حفظ کند.

    خداوند رحمت کند کسی را از ما حدیثی بشنود و حفظ کند و به کسی که از او بهتر حفظ میکند، برساند. (تا به همین صورت، از تعریف، محافظت شود.)

    خداوند دوست دارد که کسی که کاری انجام می دهد، آن را به خوبی به جا بیاورد.

    خداوند چگونه ملّتی را که حقّ افراد ضعیف را از افراد قوی (و ظالم) نمیگیرند، مقدّس (و مبارک) قرار دهد؟

    خداوند بزرگ فرمود: انسان مرا اذیّت میکند که به روزگار دشنام میدهد (زیرا) من روزگار هستم و شب و روز به دست من دگرگون میشود. (و به جای همدیگر میآیند.)

    خداوند از پذیرفتن توبهی کسی که مؤمنی را به قتل رسانده است، امتناع کرده است. (یعنی قاتل را نمی بخشد.)

    خَیْر، در پیشانی اسبها منعقد شده است و تا روز قیامت ادامه دارد و صاحبان اسب با آن یاری داده میشوند و کسی که به اسبها انفاق میکند (مخارج آنها را بر عهده میگیرد) مثل کسی که در صدقه دادن (به نیازمندان) بذل و بخشش میکند.

    حکمت و دانش، بزرگی انسان شریف را زیاد میکند.

    حکایت کسی که علم و دانش می آموزد (ولی) از آن سخن نمی گوید (به دیگران نمی آموزد) مانند کسی است که گنجی داشته باشد و از آن به دیگران انفاق نکند.

    حکایت قلب (انسان) مانند ریشه ای در بیابان است که به درختی آویزان شده (یعنی گیاهی که کنار درختی روییده باشد) که به وسیلهی باد، دگرگون و زیر و رو می شود.

    حکایت اهل بیت من، حکایت کشتی نوح است، کسی که سوار آن شود نجات پیدا می کند و کسی که (از سوار شدن) بازماند، (در سیل جهل نسبت به اسلام) غرق می شود.

    حقیقتاً یکی از بزرگترین گناهان، گناه کسی است که مال شخص مسلمانی را بدون حقّ (و با زور) بگیرد و حقیقتاً یکی از کارهای خوب، عیادت کردن از بیمار است.

    حقیقتاً من بر شما از نعمتها بیشتر از گناهان میترسم (زیرا ممکن است نعمت، انسان را مغرور کند) بدانید! شکری که سپاس آن به جا آورده نشود، پیشامد بدی به همراه دارد.

    حقیقتاً لغزش در کار حلال، نزد خدا از یک سال کامل، شمشیر زدن بالاتر است. (کسی که برای به دست آوردن نان حلال تلاش می کند، اگرچه در بعضی مواقع دچار لغزش هم شود، باز به کار و ثواب او ضربه-ای وارد نمیکند.)

    حقیقتاً کسی که در ظرف نقره و طلا (غذا) خورده یا (آب) بنوشد، آتش جهنّم را در شکم خود فرو میبرد.

    حقیقتاً قلب انسان از دیگی که بسیار جوش آمده باشد، (که تمام آب ها یک جا جمع می شوند) سریع تر، دگرگون می شود.

    حقیقتاً علماء، وارث پیامبران هستند که علم را از آنها به ارث بردهاند، پس کسی که به دنبال دانش بوده و آن را یاد بگیرد، بهرهی زیادی (از علمی که میراث پیامبران است) میبرد.

    حقیقتاً شیطان مانند خون در درون انسان، جریان دارد.

    حقیقتاً روزی، بنده را بیشتر از أجل (و زمان مرگ) دنبال میکند. (روزی و أجل از مواردی است که یقینی و قطعی میباشد ولی روزی از أجل با سرعت بیشتر به انسان میرسد چون از نیازهای دنیوی است.)

    حقیقتاً در بهشت، خانهای هست که به آن، خانهی شادی میگویند و کسی داخل آن نمیشود مگر کسی که فرزندان یتیم مؤمنین (که از دنیا رفتهاند) را خوشحال کرده است.

    حقیقتاً ثروت، باعث افتخار اهل دنیا می باشد که به طرف آن می-روند. (هر انسانی را نگاه کنیم تمایلی به جمعآوری پول دارد.)

    حقیقتاً بیشترین گناه در روز قیامت، مربوط به کسی است که بیشتر از همه در سخنان باطل بوده است. (فراوان حرف بیهوده زده باشد.)

    حقیقتاً (انسانی که) مرده، کسی را که (جنازهاش را) بلند کرده و کسی که او را غسل داده و کسی که او را در قبر میگذارد، میشناسد.

    حقیقتاً (انسان) خوشبخت کسی است که از فتنهها کناره گرفته و کسی است که اگر (به گرفتاری و رنج) مبتلا شود، صبر کند.

    حق کسی که داخل خانه میشود بر اهل آن خانه آن است که در وقت داخل شدن و بیرون رفتن پارهای با او راه روند.

    حضرت داوود علیه السلام فرمود: ای کسی که بدی میکاری، (بدان) که خار بدی را درو میکنی.

    حریص کسی است که به دنبال سود از راه غیر حلال میباشد. (یعنی به او فرقی نمیکند که پول از چه راهی به دست میآید و فقط به دنبال سود است.)

    حرمت (احترام و ارزش) ثروت مسلمان مانند ارزش خون اوست (و هر دو باید حفظ شوند و کسی حقّ تجاوز به آنها را ندارد.)

    چیزی را که تو را به شک میاندازد رها کن و آن چیزی را که تو را به شک نمیاندازد (بگیر) زیرا راستی (باعث) نجات است. (انسان باید چیزهای مشکوک و شبههناک را رها کند.)

    چه افراد خوبی هستند کسانی که از امّت من موقع وضوء و غذا خوردن، مسواک میزنند.

    چون کسی عطسه کند او را دعا کنید اگرچه دریا در میان فاصله باشد.

    چون کسی به خانهی شخصی بیاید هر جا که صاحبخانه میفرماید بنشیند که صاحبخانه نیک و بد خانهی خود را بهتر میداند.

    چشم (زخم) حقّ است (واقعیّت دارد) و اگر قرار بود، چیزی قبل از تقدیر (الهی) باشد، چشم (زخم) مقدّم میشد (یعنی چشم زخم میتواند، جریاناتی برخلاف کارهای طبیعی که برای انسانها رخ میدهد، به وجود آورد.)

    چاپلوسی کردن (خودشیرینی) جایز نیست مگر در مقابل پدر و مادر و پیشوای عادل و انجام کار نیک جز در مقابل انسان شرافتمند و دیندار، جایز نمی باشد (زیرا دیگران قدر کار خوب را نمی دانند.)

    جویندهی علم در میان افراد نادان، مانند (انسان) زنده در میان مردگان است. (یعنی در مقابل او حرکتی ندارند.)

    تنهایی بهتر از همنشینی با انسان بد است و داشتن همنشین خوب، بهتر از تنهایی است و کلام (سخن گفتن) نیکو، بهتر از سکوت و سکوت، بهتر از سخن شر (بد و فتنهانگیز و زشت) است.

    تمام گناهان در خانهای قرار داده شده است که نوشیدن شراب، کلید آن است. (کسی که شراب مینوشد، ممکن است تمام گناهان یا اکثر آنها را مرتکب شود.)

    تمام چیزهای مسلمان که عبارتند از ثروت و آبرو و خون بر مسلمان دیگر حرام است (که آنها را از بین ببرد) و برای شرّ بودن یک فرد، همین کافی است که برادر مسلمان خود را کوچک کند.

    تمام انسانها، حسودند (یعنی قوّهی حسادت در تمام انسانها وجود دارد) و حسد به انسان حسود ضرر نمیزند مادامی که با زبان، جاری نسازد و (آن را) با دست خود عملی نکند.

    تا زمانی که بیاعتنایی (به دنیا) و تقوای (الهی به واسطهی پرهیز از گناه) ساختگی (و با ریا باشد) قیامت برپا نمیشود. (زیرا برپایی قیامت، نشانههایی دارد که اخلاص افراد مؤمن یکی از آنهاست.)

    پیمان خداوند بزرگ، سزاوارتر به ادا کردن آن است. (کسی که با خدا پیمان ببندد یا در پیمان خود، خداوند را در نظر بگیرد و به او قسم بخورد، باید آن وعده را عملی سازد.)

    پشیمانی، کفارهی گناه است و اگر شما، گناه نمی کردید، خداوند گروهی را می آورد تا گناه کرده و آنها را ببخشند. (یعنی بخشش گناهان توسط خداوند، حتمی است و جای هیچ شکی نیست که اگر کسی توبه کند، بخشیده خواهد شد.)

    پشیمانی (از گناه) توبه کردن است و کسی که از گناهی توبه کند، مثل آن است که اصلاً گناهی انجام نداده است.

    پس از مرگ (دیگر) عذرخواهی (و طلب رضایت در کار) نیست. (زیرا با مرگ پروندهی اعمال دنیوی انسان بسته می شود.)

    پروردگارا! از همسایهی بد در خانهی ثابت، به تو پناه میبرم زیرا همسایهای که کوچنشین (غیر ثابت) است، تغییر میکند (و همیشه همسایهی انسان نیست.)

    پردهی (آبروی) کسی را پاره مکن.

    پاداش کسی که در حال گشایش (و نداشتن مشکل) بخشش می-کند، از کسی که در حال نیاز، آن را می پذیرد، بیشتر نیست. (فقیر نیز در صورت نیاز و رعایت جوانمردی، ثواب زیادی می برد.)

    بیوفاتر و کم دوستتر از همه کس پادشاهانند.

    بین بنده و کفر (یا میان بندگی و کافر بودن) ترک نماز (فاصله است یعنی کسی که نماز نخواند، کافر است.)

    بیشترین گناهان انسان، در زبانش وجود دارد.

    بهترین مسلمان کسی است که مسلمانان (دیگر) از دست و زبان او در امان باشند.

    بهترین کارها، سه کار است: فروتنی به هنگام چیره شدن (و تسلّط یافتن بر کسی) و گذشت به هنگام قدرت و بخشش بدون منّت.

    بهترین شهادت دادن آن است که صاحب آن (کسی که میخواهد شهادت دهد) قبل از این که از او سؤال شود (و بخواهند) شهادت دهد. (یعنی خودش احساس مسئولیت کند.)

    بهترین شما کسی است که نسبت به دنیا، زاهد و بی اعتناء و نسبت به آخرت مشتاق است.

    بهترین شما کسی است که قرض خود را بهتر ادا کند.

    بهترین چیزی که انسان بعد از مرگش به جای میگذارد، سه چیز است: فرزند خوبی که (در دنیا) برای او دعا کند و صدقهی جاریهای که پاداش آن به او برسد و دانشی که (دیگران) بعد از او از آن سود ببرند.

    بهترین جهادها آن است که چون کسی صبح کند ظلم بر کسی در خاطر نداشته باشد.

    بهترین توشه (برای انسان در بعد از مرگ) تقوی است و بهترین چیزی که در قلب القاء شده، (به قلب داده شده و در آن نهادینه شده است) یقین است. (زیرا با یقین، قلب انسان دچار تزلزل نمی شود.)

    بهترین افراد مؤمن، کسانی هستند که قانع بوده و بدترین آنها، طمعکارترینشان میباشد.

    بهترین افراد امّت، خشمگیرندگانی هستند که وقتی عصبانی و خشمگین میشوند، (به همان حالت طبیعی خود) برمیگردند (و خشم آنها باعث نمیشود، کنترل خود را از دست بدهند و اعمال و گفتار زشت از آنها صادر شود.)

    به هر کسی، خردمندی، روزی داده شده است، رستگار میباشد.

    به هر چه (به هر اندازه) که قدرت دارید، پاکیزه باشید زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنا نهاده است و هرگز کسی وارد بهشت نمیشود مگر این که پاکیزه (از گناه) باشد.

    به وسیلهی ملایمت (با دیگران) زیادی و برکت می آید و کسی که از مدارا، محروم شود، از خوبی (نیز) محروم خواهد شد.

    به کسی که تقوی روزی شده است (اهل تقوی و پرهیز از گناه است) خوبی دنیا و آخرت را به او داده اند.

    به کسی که (مواد مورد نیاز مردم را به بازار) وارد میکند، روزی داده میشود و به شخص احتکار کننده، لعن فرستاده میشود.

    به خدا قسم، بعد از من کسی را پیدا نمی کنید که برای شما از من عادل تر باشد.

    به حق آن پروردگاری که جانم به دست قدرت اوست که هیچکس کسی را به ناحق تازیانه نمیزند مگر آنکه در جهنم مثل آن تازیانه را میخورد.

    بوی بهشت از مسیر پانصد سال یافت میشود (و به مشام میرسد ولی) کسی که با عمل نسبت به آخرت، دنیا را طلب نماید، آن بوی بهشت را نمییابد.

    بنده، همراه کسی است که او را دوست دارد. (یعنی با دوستش از نظر اخلاقی شناخته میشود.)

    بسیار تعجّب است از کسی که نسبت به خانه آخرت و جاودانه بودن آن، معتقد است ولی برای خانه غرور (که انسان را فریب میدهد) تلاش میکند.

    بزرگترین شخص در دنیا از نظر مقام و ارزش، کسی است که دنیا برای او ارزشی نداشته باشد.

    بزرگ ترین گناهان عبارتند از شرک به خدا (کسی یا چیزی شریک خداوند قرار داده شود) و عاقّ پدر و مادر و شهادت دروغ دادن.

    بزرگ ترین (فرد از میان) مردم از نظر جایگاه، متعلّق به کسی است که چیزی را که به او مربوط نیست، رها سازد.

    برای مؤمن جایز نیست که کسی طوری با شدّت به او نگاه کند که او را اذیّت نماید.

    برای موعظه (و پند دادن به انسان) روزگار کافی است (که میرود و میآید و عدّهای به دنیا آمده و عدّهای دیگر میمیرند) و برای جدایی، مرگ کافی میباشد.

    برای لغزش های افراد جوانمرد، عفو بتراشید (یعنی به طوری گناهان آنها را توجیه کنید و این دفاع از شخص او نیست بلکه دفاع از حریم جوانمردی می باشد.)

    برای گناهکار بودن یک فرد، همین اندازه کافی است که حقّ کسانی که مخارج آنها بر عهدهی اوست را تباه کند.

    برای کسی که گدایی میکند، حقّی وجود دارد (که باید به او داده شود) اگرچه بر اسب سوار شده و به نزد تو بیاید. (و تو نباید بگویی پس چون سوار بر اسب است، دروغ میگوید.)

    برای کسی که از او علم یاد گرفتهاید، فروتنی کنید و (حتّی) برای کسی که به آن علم میآموزید، تواضع نمایید و (مانند) علمای متکبّر نباشید.

    برای شخص فاسق (کسی که آشکارا گناه میکند) غیبتی نیست. (پشت سر چنین فردی میتوان از او بدگویی کرد.)

    برای جهنّم، دری وجود دارد که از آن وارد نمیشود مگر کسی که خشم خود را با نارضایتی خداوند بزرگ فرو نشاند. (بعضی از افراد هستند که موقع عصبانیت با چیزهایی آرام میشوند که نارضایتی خدا در آن است مثلاً اگر موقع خشم به آنها رشوه دهند، خوشحال میشوند.)

    بر خداوند لازم است که دعای مظلومی که قبل از خود نسبت به کسی، همان ظلم به خودش را کرده است، مستجاب نکند. (بعضی از انسانها مورد ظلم قرار میگیرند در صورتی که خودشان چنین ظلمی را بر سر دیگری آوردهاند، چنین شخصی دعایش پذیرفته نمیشود.)

    بدترین غذا، غذای ولیمه است که افراد سیر را برای خوردن آن دعوت کرده و افراد گرسنه را از خوردن آن منع میکنند.

    بدترین شما (مسلمانان) افراد مجرّد هستند (که بیشتر در معرض گناه قرار دارند) و بدترین مردههای شما، مجرّدان شما میباشند. (که در حال مجرّدی مردهاند که ثواب بسیاری را از دست دادهاند در صورتی که به سنّ ازدواج رسیده باشند.)

    بدترین افراد از امت من پرگویان، چانه زنان (کسانی که سمج هستند) و از ادّعا کنندگان هستند (در حالی که قدرت و علمی هم ندارند) و بهترین افراد از امّت من، خوش خلقترینشان میباشند.

    بخیل کسی است که وقتی نام مرا (حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله) نزد او ببرند، بر من درود نفرستد.

    باید صورت خود را از آتش جهنّم، سالم نگه داری اگرچه با نصف خرما باشد. (از این روایت نتیجه میگیریم که بخشش کردن در راه رضای خدا، آتش جهنّم را بر انسان، حرام میکند.)

    بالاترین دعا، دعای شخص، در حق خودش میباشد. (زیرا هر فردی ضامن کارهای خودش میباشد.)

    بالاترین (اعمال) با فضیلت، آن است که با کسی که از تو قطع رابطه کرده است، ارتباط برقرار کنی و به کسی که تو را محروم کرده است، ببخشی و از کسی که بر تو ظلم کرده است، گذشت نمایی.

    با کسی که پیوندش را با تو قطع کرده است، ارتباط برقرار کن و با کسی که به تو بدی کرده است، نیکی کن و (سخن) حقّ را بگو، اگر چه به ضرر تو باشد.

    با کسی که (رابطهی خود را) با تو قطع کرده است، پیوند برقرار کن و به کسی که تو را (از چیزی) محروم کرده است، عطا کن و کسی را که به تو ظلم کرده است، ببخش.

    با تقواترین انسان کسی است که حق را بگوید چه به نفع و چه به ضرر او باشد. (منظور از ضرر، ضرری است که به خطر کردنش میارزد نه ضرری که جان او و خانوادهاش به واسطهی آن در خطر باشد.)

    با افراد پیر و افراد ثروتمند، مسافرت کنید. (زیرا از تجربهی افراد پیر استفاده میکنید و غصهی کمبود پول را نخواهید خورد چون میتوانید از فرد ثروتمند تا رسیدن به شهر خود، قرض بگیرید.)

    آیا کسی هست که روی آب راه برود ولی پاهای او تر نشود؟ همین طور است کسی که اهل دنیا میباشد که از گناه سالم نمیماند. (یعنی آیا کسی هست که به دنیا دل ببندد و گناه نکند؟)

    آیا شما را به نیرومندترینتان، راهنمایی نکنم؟ (آیا نگویم چه کسی از شما از همه قدرتمندتر است؟) کسی که موقع خشم، مالک خود باشد. (نفس خود را تحت کنترل قرار دهد.)

    آیا به شما نسبت به کسی که فردا (روز قیامت) آتش (جهنّم) بر او حرام است، خبر ندهم؟ (او کسی است که) ملایم نرم خویی است که زود سهل (آسان گیر) می باشد.

    آیا به شما به عملی بالاتر از ثواب روزه و نماز و صدقه خبر ندهم؟ و آن عمل، اصلاح میان (دیگران) است، زیرا فساد در میان افراد جامعه باعث نابودی است.

    ای فرزند آدم! عمل به خیر کن و از شرّ بپرهیز. با عمل به این دستور است که تو انسانی با کرامت و مقتصد (معتدل در تکاپو) خواهی بود.

    ای فرزند آدم! زمانی که صبح کردی در حالی که تن تو در سلامت و خود در آرامش هستی و غذای آن روز خود را (نیز) داری، از دنیا چشمپوشی کن (چشم خود را به دنیا مدوز یعنی زیادیخواه مباش.)

    انسان، پیر میشود (ولی) دو چیز در او جوان میماند: حرص بر ثروت (و جمعآوری آن) و حرص بر عمر (دوست دارد زیاد عمر کند.)

    (سرنوشت) انسان بدبخت و خوشبخت به قلم رفته است. (یعنی نوشته شده است.)

    احتیاط، سرنوشت را بینیاز نمی کند. (یعنی احتیاط کردن در دنیا سبب نمی شود آن چه خداوند مقدر کرده است، به وجود نیاید.)

    اگر چیزی از تقدیر (الهی) مقدّم میشد، آن چیز، (با) چشم (بد) سبقت میگرفت. (توضیح این حدیث قبلاً گذشت.)

    حقیقتاً مرد، به واسطهی گناه، از روزیی که میخواهد به او برسد، محروم میشود و تقدیر (الهی) جز با دعا، برنمیگردد و عمر، جز با انجام کارهای نیک، زیاد نمیشود.

    خواب صبحگاهی، قسمتی از روزی را منع میکند (باعث از دست رفتن روزی میشود.)

    همانا خوابیدن در صبح، قسمتی از روزی را منع میکند. (زیرا ممکن است عدّهای، کسب و کارشان صبح نباشد به هیمن دلیل، قسمتی از روزی منع میشود.)

    از لغزش شخص بخشنده بگذرید زیرا خداوند هر جا که او لغزش کند، دستش را می گیرد (و نمی گذارد که رسوا شود.)

    اگر بر دشمن خود، قدرت یافتی (که به راحتی میتوانی او را شکست بدهی) گذشت را شکرانهی قدرت یافتن بر او قرار بده.

    بر هر شخصی حقّ و خوب است که در جای خلوتی بنشیند و گناهانش را به یاد آورده و از خداوند به خاطر آن گناهان، آمرزش بخواهد.

    به یکدیگر هدیه بدهید تا محبّت (و دوستی میان شما زیاد شود) و مهاجرت کنید تا برای فرزندانتان چیزهای خوبی را به ارث بگذارید و از لغزش جوانمردان، گذشت کنید.

    بهترین (نوع) ایمان، صبر و گذشت است.

    پنج گناه هستند که برای آنها کفّاره ای (جهت آمرزش) وجود ندارد: شریک قرار دادن به خداوند و بدون حق، شخصی را به قتل رساندن و تهمت زدن به مؤمن و فرار از میدان نبرد (با باطل) و قسمی که با آن مال شخصی بدون حق، از او گرفته می شود.

    خود را از آتش جهنّم برهانید اگر چه با بخشیدن نصف خرما باشد و اگر این مقدار را هم پیدا نکردید، حرف نیکی بزنید (تا بلکه همین حرف، شما را از آتش جهنّم نجات دهد.)

    روزی بیشتر از أجل (مرگ) به بنده میرسد. (توضحیش قبلاً گذشت.)

    زمانی که خداوند به تو ثروتی داد، باید اثر آن نعمت و بخشش خداوند، دیده شود. (که انفاق کنی و دست محرومین را بگیری.)

    سه چیز از درهای نیکی است (که با باز کردن این سه درب، باغی از اعمال نیک به روی انسان باز می شود) از خود گذشتن (ایثار و فداکاری برای دیگران) و خوب، سخن گفتن و صبر بر اذیّت و آزار.

    کسی که (به گرفتاری) مبتلا شده و صبر نماید و (نعمتی) به او داده شده و تشکّر کند و مورد ستم قرار گرفته و بخشش نماید و (یا) ستم کند (ولی) طلب آمرزش نماید، (این ها) گروهی (هستند) که در امان بوده و از هدایت شوندگان می باشند.

    کسی که زکات مال خود را بدهد و مهمان را محترم بشمارد و در هنگام سختی (هم) بخشش نماید، از بخل (و خسیسی) به دور است.

    هر که بر جنازه ی میّتی نماز کند هفتاد هزار ملک بر او نماز کنند و گناهان گذشته اش آمرزیده شود پس اگر همراهی کند تا او را دفن کنند به هر قدمی که بردارد قیراطی از ثواب به او بدهند که آن قیراط مانند کوه احد باشد.

    هر که شب بخوابد وامانده از طلب حلال چون شب به سر آید آمرزیده شده باشد.

    هیچ پیشوایی نیست که موقع خشم (نسبت به زیردستان) گذشت می کند، مگر این که خداوند (نیز) روز قیامت، او را می بخشد.

    قبل از رسیدن قیامت (غیبت کبرای امام زمان) فتنه ها مانند پاره های شب (هجوم می آورند). (در غیبت کبری باید به قرآن و اهل بیت متمسّک شد تا گمراه نشویم و اسیر فتنه هایی که هر روز به وجود می آید، نگردیم.)

    کسی که به آن بهره ای از مدارا کردن (با دیگران) داده شده است، بهره ای از خیر برده است و کسی که از مدارا، محروم شود، بهره ای از خیر، نصیبش نشده است.

    هر که حق برادر مؤمن را حبس کند حق تعالی برکت روزی را بر او حرام گرداند.

    همانا خداوند بزرگ تا قبل از مرگ (لحظه ی جان دادن) توبه ی بنده را قبول می کند.

    همانا خداوند بنده ای را که در دعا (و برآورده شدن حاجتی از خود نزد خداوند) اصرار می کند، دوست دارد.

    هیچ بنده ای، کار (زشتی) را به خاطر خداوند ترک نمی کند، مگر اینکه خداوند، آنچه که برای دین و دنیایش بهتر باشد، به او می دهد.

    هیچ چیزی سزاوارتر از زبان نیست که زندانی شود. (چون اگر او زندانی شود، تمام اعضاء بدن راحت می شوند.)

    اعمال (انسان) به نیّت بستگی دارد. (اگر نیّت خالص بوده است، ثواب دارد وگرنه پاداش به آن تعلّق نمی گیرد.)

    بالاترین عبادت از نظر پاداش آن است که هر چه زودتر از نزد شخص بیمار برخیزی. (یعنی به عیادت او رفته و بلافاصله بگردد تا به استراحت بپردازد.)

    بالاترین عبادت از نظر پاداش، آن عبادتی است که مخفی تر باشد.

    خَیْر، تا روز قیامت بر پیشانی اسب است که پاداش و غنیمت با آن به دست می آید (استفاده کردن از اسب در جهاد، پاداش به همراه دارد و در جنگ غنیمت به دست می آید و چابکی اسب از پیشانی آن فهمیده می شود.)

    کسی که علمی را بیاموزد، پاداش کسی که به آن عمل می کند (هم) برای او، (نوشته می شود) به طوری که از پاداش عمل کننده (نیز) کم نمی شود. (یعنی هر دو به آن ثواب می رسند، چه آن کسی که عمل کرده و چه آن کسی که یاد داده است.)

    کسی که نیاز برادر مسلمان خود را به جا بیاورد، پاداش کسی را خواهد داشت که یک حجّ و عمره به جا آورده است.

    هر (اندازه) از کار (و زحمت) خدمتگزار خود، کمتر کنی، برای تو در میزان و حسابت، روز قیامت، پاداش محسوب می شود.

    هر اندازه از کارهای خادم خود (که برای تو کار می کند) سبک نمایی، همین سبک کردن، پاداشی روز قیامت در میزان عمل تو خواهد بود.

    هر که مزد یک مزدوری را ظلم کند و به او ندهد حق تعالی ثواب اعمالش را خط کشد و بوی بهشت را بر او حرام گرداند.

    از زمین محافظت کنید زیرا مانند مادر شماست چون کسی کاری از خوب یا بد روی زمین انجام نمی دهد مگر این که (روز قیامت) خبر می دهد.

    اوّل به مادرت، مادرت و سپس هم به مادرت نیکی کن (تا سه بار نام مادر را فرمود) و بعد از آن به پدرت نیکی کن و سپس به نزدیکان خود به ترتیب خوش رفتاری نما.

    ای فرزندان اسماعیل! (مسلمانان) تیراندازی کنید زیرا پدر شما (حضرت ابراهیم) تیرانداز بود (یعنی در مقابل کفر و شرک می ایستاد و لحظه ای عقب نشینی نکرد.)

    برادر بزرگ مانند پدر است (در راهنمایی ها و تجربه هایی که دارد باید استفاده شود.)

    بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگار خود است، در بهشت در مکان های بالا به سر می برد.

    بهشت، زیر پای مادران است، (پس با نیکی به پدر و مادر می توان بهشت را به دست آورد.)

    پدری به فرزندش بهتر از ادب نیکو نداده است. (ادب فرزند باعث اعتبار و آبروی پدرش می باشد و حتّی بعد از مرگ پدرش نیز تأثیر گذار است.)

    تو و آنچه داری، متعلّق به پدر توست. (زیرا اگر پسری یا دختری به جایی از نظر علمی با مقامی برسد، همگی، با زحمت پدر بوده است.)

    حقّ برادر بزرگ بر برادرهای کوچک مانند حق پدر بر فرزند است. (باید از آنها در نبود پدر مراقبت کند و به خواسته های آنها رسیدگی نماید.)

    حقّ فرزند بر پدر این است که (پدر باید) نام نیک بر او بگذارد و مکانش را نیکو گرداند (یعنی برای راحتی او تلاش کند تا در فضا و محیطی امن و دور از گناه و زشتی بزرگ شود) و تربیت او نیکو گرداند.

    حق فرزند بر پدر آن است که او را به نام نیکو بخواند و نیکو تأدیب کند و او را به کسب نیکو بدارد.

    حقیقتاً آن چه در رحم مادر مقدّر شده است، به زودی محقق می شود.

    حقیقتاً دوستی و دشمنی به ارث برده می شود (اگر پدری با شخصی دوست یا دشمن باشد، فرزندان او نیز با آن شخص چنین خواهند بود.)

    خانه ای که در آن فرزند نباشد، هیچ برکتی نیست (زیرا فرزند، پدر و مادر را به جنب و جوش و تلاش وادار می کند.)

    دو جا وجود دارد که خداوند عقاب آن دو جا را به سرعت در همین دنیا می دهد: طغیانگری (تجاوز بیش از حدّ به حقوق دیگران) و عاقّ پدر و مادر.

    رضایت خداوند، در رضایت پدر و مادر است و خشم او در خشم آنهاست.

    نظر کردن به روی امام عادل عبادت است و نظر کردن به روی عالم عبادت است و نظر کردن به روی پدر و مادر از روی مهربانی و شفقت عبادت است و نظر کردن به روی برادری که او را برای خدا دوست داری عبادت است.

    نیکی با پدر و مادر، عمر را زیاد می کند و دروغ، روزی را کم می کند و دعا، پیش آمدهای بد را دفع می نماید.

    هر فرزند نیکوکاری که از روی شفقت و مهربانی به سوی پدر و مادر نظر کند هر نگاه کردنی ثواب یک حج مقبول برای او نوشته شود.

    هر که ماه رجب را دریابد و غسل کند در اول ماه و میان ماه و آخر ماه از گناهان بدر آید مثل روزی که از مادر متولد شده است.

    هر مؤمنی که بر جنازهای نماز کند بهشت او را واجب گردد مگر آنکه منافق یا عاق پدر و مادر باشد.

    همانا پاکترین (حلالترین) چیزی که می خورید، از کسب شماست (یعنی با بازوی خودش به دست می آورد) و فرزندان شما (نیز) جزء کسب و کار شما هستند. (فرزندان نیز نقش مهمّی در کمک به پدر و مادر در خانه و بیرون از آن ایفاء می کنند.)

    یکی از خوبی ها این است که با دوستِ پدر خود، دوستی کنی (با او ارتباط برقرار نمایی.)

    (جواب) سلام را بدهید و چشم خود را (از نگاه به نامحرم) بپوشانید و سخن نیکو بگویید.

    اهل کتاب را به سلام ابتدا مکنید و چون ایشان بر شما سلام کنند علیکم بگویید و در جواب ایشان با ایشان مصافحه مکنید و ایشان را به کنیت نام مبرید مگر آنکه به این ها مضطر شوید.

    با بزرگان همنشینی کرده و از علماء، سؤال پرسیده و با حکماء، رفت و آمد کنید.

    به سؤال کننده (نیازمند) چیزی عطا کن، اگر چه سوار بر اسب به نزد تو بیاید (نگو که چون سوار بر اسب است، پس دروغ می گوید که محتاج است) و حقّ کارگر را قبل از آن که عرق بدنش، خشک شود، عطا کن.

    حقیقتاً جواب نامه دادن مانند جواب سلام، واجب است.

    خوب پرسیدن (این که دانش آموز بعد از مطالعه، به سؤالاتی برسد) نصف علم است (معلوم می شود که فهمیده تا به چنین سؤال رسیده است.)

    سلام (و جواب آن را) آشکار کنید (یعنی شنیده شود) تا بین شما دوستی برقرار شود.

    سلام (و جواب آن را) آشکار کنید تا سالم بمانید. (زیرا سلام کردن، دوستان را زیاد میکند و در نتیجه از خطرات نجات پیدا می کند.)

    سلام کردن سنّت است و جواب سلام دادن واجب است.

    علاج نادانی، فقط سؤال است.

    مردی برای خودش درب سؤال (و گدایی و از دیگران درخواست کردن) باز نمی کند، مگر این که، خداوند (نیز) درب فقر را بر روی آن باز می کند.

    بدان که قلم به هر چیزی که بودنی و محقق شدنی است، جاری می شود. (یعنی با قلم می توان بر روی کاغذ همه ی آرزوهای خود را نوشت و بین نوشتن و رسیدن راه بسیار است.)

    از شخص عاقل، درخواست راهنمایی کنید تا راهنمایی شوید و از او نافرمانی نکنید که پشیمان می شوید.

    از لجاجت دوری کنید زیرا ابتدای آن، نادانی و انتهایش، پشیمانی است.

    توبه ی خالص، پشیمانی از گناه است و (آن توبه خالص) هنگامی است که وقتی از تو، گناهی سر می زند، از خداوند، طلب بخشش کرده سپس به آن گناه اصلا ًبر نگردی.

    در مقابل بی خردی های خود (کارهای نسنجیده و بعدها موجب پشیمان شدن) بایستید (بی خردی های خود را برگیرید و نگذارید موجب اذیّت شما شود.)

    زمانی که خشمگین شدی، ساکت باش (تا حرف هایی از دهان تو خارج نشود که بعد از آن پشیمان شوی.)

    سکوت، بهتر از گفتن حرف بد است. (حرفی که بعد، پشیمانی بیاورد.)

    نتیجه و نهایت قسم یا این است که آن را می شکنی و یا پشیمانی می آورد (که چرا قسم خوردی، پس با رعایت تمام جوانب آن، باید قسم خورد.)

    جنگ (نوعی) نیرنگ است. (یعنی در جنگ مقابل کفر، نباید رحم به دل راه داد بلکه باید با خشم تمام با آنها مبارزه کرد و برای نشان دادن این خشم و پیروزی بر دشمن از هر راهی مثل نیرنگ نیز می توان استفاده کرد.)

    بزرگواری را نزد مهربانان امّت من جستجو کنید و در پناه آنها زندگی کنید (چون با تجربه ی خود راه و رسم زندگی را به شما می آموزند) و بزرگواری را از سنگدلان نخواهید.

    پیرمرد در میان خانواده اش مانند پیامبر در میان امتش است. (از نظر دلسوزی و علمی که از راه تجربه به دست آورده است.)

    (هیچ) مسلمانی را نترسانید زیرا ترساندن مسلمان، ظلم بزرگی است.

    از خدا بترسید و در میان خودتان آشتی و صلح برقرار کنید.

    از دعای مظلوم بترسید، اگرچه (آن مظلوم) کافر باشد زیرا بین او و خداوند، هیچ حجابی نیست (از آن جهت که حقّ انسانی او پایمال شده است.)

    از لغزش عالِم بترسید و منتظر بازگشت وی باشید. (زیرا لغزش عالِم به ضرر تمام مردم آن منطقه تمام می شود.)

    از نفرین مظلوم بترسید زیرا نفرین او مانند پاره های آتش به طرف آسمان بالا می رود.

    پایه ی دانش، ترس از خداست.

    خدایا! دو چشم اشکبار به من، روزی گردان که قلب را به واسطه ی اشک هایی که از ترس تو می ریزد، شفا دهد، قبل از آن که (بمیرم) و چشم هایم، خون و دندان هایم (در دهانم) پر از آتش شود.

    دو رکعت نمازی که مرد پرهیزگار به جای می آورد از هزار رکعت نماز شخص لاابالی (که بدون ترس از خدا گناه می کند) بهتر است.

    کسی که تصمیم بر انجام گناهی داشته باشد سپس آن را ترک کند، برای او یک حسنه (و کار نیک) نوشته می شود.

    پیری خود را تغییر دهید (مثلاً موی سفید خود را مرتّب کرده و رنگ سیاه بزنید) و خود را به یهودیان شبیه نسازید (که موهای بسیار بلند داشته و ریش های آن ها نیز دراز و سفید می باشد.)

    پیری خود را تغییر دهید (موی سفید خود را رنگ کنید) و خود را مانند یهودیان نکنید (موها و محاسن خود را رها می کردند تا به صورت سفید، بلند شود.)

    حکایت مؤمن مانند شِمش طلاست که اگر بر آن بدمند، قرمز می شود و اگر وزن کنند، کمتر نمی شود. (همان طوری که ارزش طلا ثابت می ماند و وزن او هم تغییر نمی کند، مؤمن نیز همیشه با ارزش است.)

    خدایا! از نابودی نعمتی که (به من) داده ای و تغییر سلامتی (نسبت به من به خاطر گناهان) و خشمِ ناگهانی و تمام خشم تو، به تو پناه می برم.

    مسافرت کنید تا سالم مانده و روزی به دست بیاوری. (با مسافرت، و تغییر آب و هوا، سلامتی حاصل می شود و برای تاجر، روزی فراهم می گردد.)

    اگر گناه نمی کردید، بر شما از بدتر از آن، می ترسیدم (و آن) خودپسندی، خودپسندی است. (یعنی انسان به خاطر گناه نکردن هم ممکن است خودپسند شود.)

    چهار گروه هستند که خداوند با آن ها دشمن است: فروشنده ای که قسم می خورد و فقیری که مغرور است و پیرمردی که زنا می کند و پیشوای ستمگر (که حاکم بر مردم است و ظلم می کند.)

    خود را از سه خصلت، باز دارید: حسادت، حرص و غرور.

    کسی که اوّل سلام کند، از غرور به دور است. (پس اگر می شود با ابتدای به سلام، غرور را که گناه بزرگی است از بین برد، باید چنین کرد.)

    هر که بر زمین از روی خیلا و تکبر راه رود زمین او را لعنت کند و آنچه در زیر زمین است و آنچه در بالای زمین است.

    از کسی که (بیماری) جذام دارد، دوری کنید همان طوری که از (حیوان) درّنده دوری می کنید. به طوری که اگر آن حیوان به درّه ای وار شود، شما به درّه ی دیگری وارد می شوید.

    اوقات بیماری (که شخص بیمار آن را تحمّل میکند) اوقاتی است که گناهان را از بین می برد.

    بر شما لازم است (به خاطر سلامتی خودتان از گناه هم که شده) کم سخن بگویید و (مواظب باشید) که شیطان شما را به سوی هوس ها نبرد.)

    برای هر دردی، دارویی است و داروی گناه، استغفار است. (از این حدیث نتیجه می گیریم که گناه، بیماری و درد و مرض است و چنان که فوری به درمان آن نپردازیم. کشنده خواهد بود.)

    پروردگارا! به بدن، گوش، چشم من سلامتی بده. خدایا! از کفر و فقر و عذاب قبر، به تو پناه می برم (زیرا) خدایی به جز تو نیست.

    چهار چیز را قبل از چهار چیز غنیمت بشمار: جوانی خود را، قبل از پیری و سلامتی خود را قبل از بیماری و بی نیازی خود را قبل از فقر و زندگی خود را قبل از مرگ.

    حقیقتاً پاک ترین غذای شما آن است که با آتش پخته شود. (زیرا به سلامتی ضرر نمی زند و تأثیر بسیار خوبی در سوخت و ساز بدن دارد.)

    حقیقتاً هر شخص مسلمانی که برادر (مسلمان و بیمار) خود را عیادت می کند، تا زمانی که بر می گردد، در نخلستان های بهشت قدم می زند. (و این ثواب عمل را می رساند.)

    دعای مؤمنی که به (چیزی مثل بیماری یا گرفتاری) مبتلا شده است را غنیمت بشمارید.

    دو نعمت است که بسیاری از مردم نسبت به آن دو، سست هستند: (ارزش آن را زمانی که از دست دادند، می دانند) سلامتی و فراغت (ذهنی)

    سلامتی و فراغت (ذهن از تشویش) دو نعمتی هستند (که تا وقتی آن ها را از دست نداده اند) کفران نمایند.

    عطسه کردن بیمار علامت عافیت اوست و راحت بدن است.

    قرآن شفای (بیماری های جسمی و روحی) است.

    کسی که سلامتی (جسم و روح) را می خواهد، باید سخنی را که به زبان می آورد، نگه دارد (یعنی بداند که چه می خواهد بگوید) و از آن چه در دل دارد (و راز او می باشد چیزی) به زبان نیاورد و عملش را خوب کرده و آرزویش را کوتاه کند.

    معده، خانه ی بیماری است و پرهیز (و رژیم غذایی مناسب)، سرآمد تمام داروهاست.

    مؤمن را بر مؤمن هفت حق واجب است: اول آنکه در حضور، او را تعظیم نماید و محبتش در سینه ی او باشد و مال خود را با او صرف نماید و غیبت او را بر خود حرام داند و چون بیمار شود به عیادت او رود و چون بمیرد به جنازه اش حاضر شود و بعد از مرگش به غیر از نیکی او چیزی نگوید.

    وضو گرفتن قبل از غذا، فقر را برده و بعد از غذا، وسوسه را می برد و به چشم، سلامتی (و روشنایی) می دهد.

    همانا، حجامت، نوعی شفا (برای بیماری) است.

    کمال (نهایت) کار نیک این است که همان کاری را که در خلوت (و پنهانی) انجام می دهی در آشکارا نیز همان را به عمل آوری.

    هر که برادر مسلمانش به او محتاج شود در قرضی و قادر باشد و ندهد حق تعالی بوی بهشت را بر او حرام گرداند.

    هر که خشمی از کسی فرو خورد که تواند از او انتقام بکشد حق تعالی به او ثواب شهیدی کرامت فرماید.

    (جایگاه) کسی که در حال بی نیازی، گدایی می کند، آتش جهنّم است.

    آفت شرافت، فخر فروشی است (یعنی داشتن مقامات بالا و جایگاه علمی داشتن خوب است ولی آن هم آفتی دارد که عبارت است از فخر فروشی به وسیله ی داشتن این مقامات.)

    بهشت، صد جایگاه و مرتبه دارد که فاصله ی دو درجه ی آن مانند فاصله ی زمین تا آسمان است.

    بهشت، صد مرتبه دارد که فاصله ی دو درجه ی آن به اندازه ی پانصد سال راه است.

    حقیقتاً خداوند بزرگ، کوشش (و تلاش) را بر شما مقرّر کرده است (که برای رسیدن به جایگاه بالا، باید تلاش کرد) پس (تا می توانید) تلاش کنید.

    حقیقتاً فضیلت نیکوکاران را (فقط) صاحب آن ها می شناسند. (کسانی که از روی علم و معرفت، کارهای شایسته انجام می دهند، ارزش و جایگاه چنین اعمالی را می دانند.)

    فقراء را، دوستان خود بگیرید زیرا آنها در روز قیامت، جایگاه (مخصوصی) دارند.

    آرامش نوعی امنیّت و رها کردن آن نوعی زیان است.

    ترکک دنیا (از امکانات دنیایی گذشتن) از صبر، تلخ تر و از شکستن شمشیرها (به خاطر زیاد جنگیدن در جنگ) در راه خدا، سخت تر است.

    جنگیدن با مسلمان کفر و دشنام دادن به او فسق و گناه است و برای هیچ مسلمانی دور ماندن و قهر از برادر خود بیشتر از سه روز جایز نیست.

    دشنام دادن مؤمن گناه بزرگ است و با او جنگ کردن کفر است و غیبت او کردن نافرمانی خداست.

    دعاء، سلاح مؤمن است.

    صبر و دعا، سلاح خوبی برای مؤمن است.

    کسی که میان دو نفر سخنی گوید که صلح و آشتی برقرار کند، دروغگو نیست (اگرچه دروغ هم بگوید.)

    از ما نیست کسی که خردان ما را رحم نکند و پیران ما را تعظیم نکند.

    بهترین شما کسی است که عمرش طولانی تر باشد (عمر خود را در راه عبادت خداوند سپری کرده است و به سنّ کهنسالی رسیده است) و در اخلاق (هم) نیکوتر باشد.

    پروردگارا! روزی خود را بر من موقع بالا رفتن سنّ (و پیری) و (آخرین سال های) تمام شدن عمرم، وسیع تر کن. (چون در آن زمان بیشتر از هر زمان نیازمندم.)

    چون بر مؤمن ضعف پیری غالب شود حق تعالی امر فرماید که آنچه در جوانی و قوت می کرده است برای او بنویسند و همچنین ملکی را موکل می گرداند که برای مؤمن بیمار بنویسد آنچه در حال صحت از کارهای خیر می کرده است و از برای کافر بیمار بنویسد آنچه در حال صحت می کرده است از کارهای بد.

    شام بخورید (شب ها شام بخورید و بدون آن نخوابید) اگر چه تعدادی خرمای بی مصرف باشد، زیرا ترک شام، باعث پیری و ناتوانی می شود.

    هر پیرمردی، جسم اش ضعیف می شود ولی قلبش نسبت به دوستی دو چیز، جوان می ماند: داشتن عمر (زندگی) طولانی و دوست داشتن ثروت.

    هر پیرمردی، در دوستی دو چیز جوان است: دوست داشتن عمر دراز (زندگی طولانی) و دوست داشتن زیادی ثروت.

    همانا بیشتر اهل بهشت ابلهان هستند (یعنی کسانی که نسبت به گناه ابله و نادان هستند مثل پیرمردان و پیرزنان روستایی که اسم بعضی از گناهان نیز هنوز به گوششان نرسیده است.)

    هیچ جوانی، پیرمردی را به خاطر سنش محترم نمی شمارد مگر این که خداوند او را به سن پیری می رساند، و کسی را قرار می دهد که او را، احترام کند.

    مؤمن، چهار دشمن دارد: مؤمن (دیگری) که بر او حسادت ورزد و منافقی که دشمنش می باشد و شیطانی که او را گمراه می کند و کافری که با او می جنگد.

    هر صاحب نعمتی (کسی که خداوند به او نعمت داده است) مورد حسد (دیگران) است مگر کسی که فروتنی می کند. (هیچ کسی نسبت به تواضع کسی حسادت نمی ورزد، بلکه آن را دوست می دارند.)

    از جمله ی حق مهمان آن است که همراه او تا در خانه بروی.

    تمام خیرات در شمشیر و زیر سایه ی شمشیر است و شمشیر اهل حق کلید بهشت است و شمشیر اهل باطل کلید جهنم است.

    حق تعالی سه برکت فرستاده است: آب، و آتش و گوسفند.

    هر که احسانی بر برادر مؤمن خود بکند و بر او منّت گذارد حق تعالی عملش را خبط کند و او را ثواب ندهد.

    هر که اذان بگوید از برای خدا حق تعالی به او ثواب چهل هزار شهید و چهل هزار صدیق کرامت فرماید و به شفاعت او چهل هزار گناهکار داخل بهشت شوند.

    هر که از برای کوری حاجتی از حوائج دنیای او را برآورد و از برای او در آن حاجت راه رود تا آن حاجت برآورده شود حق تعالی بیزاری از نفاق و بیزاری از آتش جهنم به او عطا فرماید و هفتاد حاجت از حاجات دنیای او را برآورد و پیوسته در رحمت الهی باشد تا برگردد.

    هر که به دیدن برادر مؤمن خود به خانه ی او برود حق تعالی او را خطاب فرماید که تو مهمان منی و به زیارت من آمده ای و مهمانداری تو بر من است و بهشت را بر تو واجب گردانیدم به سبب آنکه برادر مؤمن خود را دوست داشتی.

    هر که خیانت کند امانتی را در دنیا و به اهلش پس ندهد تا مرگ او را دریابد بر غیر ملت من مرده باشد و حق تعالی در قیامت از او در خشم باشد.

    هر که دور کند از راه مسلمانان چیزی را که باعث آزار ایشان باشد حق تعالی ثواب خواندن چهارصد آیه برای او بنویسد که به هر حرفی ده حسنه برای او بنویسد.

    هر که رعایت حق خویشان کند حق تعالی در بهشت به او هزار درجه کرامت کند که از هر درجه ای تا درجه ی دیگر صد ساله راه باشد.

    دعا، پیشامد (بد) را بر می گرداند و انجام کار نیک، روزی را زیاد می کند و حقیقتاً به خاطره گناه از روزیی که می خواهد به او برسد، محروم می شود.

    بهترین ذکرها آن است که مخفیانه باشد و بهترین روزی ها آن است که کفاف (مخارج یک خانواده) را بکند.

    پیوند با خویشاوندان (باعث می شود) ثروت زیاد شده و در میان خانواده، محبت برقرار شده و اجل (زمان مرگ) به تأخیر بیفتد.

    همانا خداوند بزرگ به خاطر یک مسلمان نیکوکار و شایسته در یک محلّه بلا را از صد خانواده ی همسایه ی او دفع می کند.

    (از علم خود) بیاموزید و آسان بگیرید و سخت مگیرید و بشّاش رو باشید و خشم نگیرید و زمانی که یکی از شما عصبانی شد، پس سکوت کند.

    از خشمگین شدن، دوری کنید.

    انجام کار خوب بر شما لازم است زیرا از حوادث بد جلوگیری می کند و صدقه دادن پنهانی بر شما لازم می باشد، زیرا خشم خدای عزیز و بزرگ را فرو می نشاند.

    آیا گمان می کنید که قدرت، به برداشتی سنگ (بزرگ و سنگین) است (نه چنین نیست بلکه) قدرت به این است که وقتی خشمگین شدید، بر خشم خود چیره شوید.

    با دشمنی با گنهکاران خود را به خدا نزدیک کنید و با آن ها با چهره های خشن برخورد کنید و با خشم آن ها، رضایت خداوند را به دست بیاورید و با دوری از آنها به خداوند نزدیک شوید.

    خشم (از طرف) شیطان است و شیطان از آتش است و آتش با آب خاموش می شود پس شما (نیز) موقعی که عصبانی شدید، (با آب) غسل کنید. (زیرا خشم نیز نوعی آتش است.)

    زمانی که یکی از شما به قضاوت کردن میان مسلمانان دچار شدید، در حال خشم نباید قضاوت کنید و در بین آنها در نگاه کردن و محل نشستن و اشاره کردن، مساوات را رعایت نمایید.

    هر که راضی نباشد به آنچه خدا روزی او گردانیده است و شکایت کند از برای خدا و صبر بر تنگی روزی نکند هیچ حسنه ای از او بالا نرود و در قیامت خدا از او در خشم باشد مگر آنکه توبه کند.

    خنده ی زیاد، قلب را می میراند.

    زیاد خنده مکن زیرا خنده ی زیاد دل را می میراند و (او نسبت به کارهای مهم بی تفاوت می شود.)

    کسی گناه کند (و در عین گناه) خندان باشد، با حالت گریان، وارد جهنّم می شود.

    از پیامبری چیزی به جز، بشارت دهنده ها باقی نمانده است (که آن) خواب نیک می باشد (که مؤمن می بیند.)

    خواب مؤمن یک جزء از چهل و شش جزء پیامبری است. (خواب مؤمن راست است و همان طور که می بیند به وقوع می پیوندد.)

    خواب مؤمن، سخنی است که بنده در خواب با پروردگارش می زند.

    خواب همراه علم از نماز با جهل بهتر است.

    دو چشمان من به خواب می روند ولی قلب من به خواب نمی رود. (همیشه آماده ی دریافت وحی از طرف خداوند است.)

    راست ترین خواب، خواب دیدن در سحرگاه است.

    عملی که شبهه ناک است را رها کرده و عملی که شبهه ناک نیست را به جا آورید پس کسی که گوسفندان خود را برای چرا به منطقه ی ممنوعه ببرد، ممکن است (که گوسفندان) در آن بیفتند (و طعمه ی دست نگهبانان آن منطقه شوند.)

    (هر کسی نسبت به) مال (خود) حقّی دارد. (و می تواند آن طور که می خواهد استفاده کند) مگر زکات (که حقّ خدا برای رساندن به اهلش می باشد.)

    انسان از دو چیز متنفر است: (اول) مرگ در حالی که مرگ برای او از فتنه (در گناه افتادن) بهتر است و (دوم) کمی مال در حالی که کمی مال، حساب او را (در قیامت) آسان می کند.

    با مشرکین به وسیله ی مال و جان و زبانتان، جهاد کنید.

    با هواهای نفسانی خود مبارزه کنید تا بر نفس خود مالک شوید. (و کنترل آن به دست شما باشد.)

    به کمک ثروت های خود از آبرویتان دفاع کنید.

    پادشاه عادل سایه ی خدا در زمین است پس اگر یکی از شما به شهری داخل شد که سلطان عادل ندارد اصلاً آنجا اقامت نکند. (چون امنیت جانی و مالی و اعتقادی نخواهد داشت.)

    پول شراب و مهریّه زناکار و پول سگ (ولگرد یا سگ بی مصرف و فقط برای زیبایی) و شطرنج، حرام است و اگر صاحب سگ به نزد تو آمد و پول آن را درخواست کرد، دستانش را پر از خاک کن، شراب و قمار و هر چیز مست کننده ای حرام است.

    چه نیکو ثروتی است (درخت) نخلی که در گل و لای محکم، شده است. (و همیشه می ماند و از محصولات و چوب آن استفاده می کند.)

    حقیقتاً کار خوب و پیوند با خویشاوندان، عمر انسان را زیاد و شهرها را آباد و ثروت ها را زیاد می کند اگرچه انجام دهندگان آن ها، انسان بدی باشند.

    دو گرسنه هستند که سیر نمی شوند: طالب دانش و طالب ثروت (هر چه به این دو بدهی سیر نمی شوند و باز هم می خواهند.)

    زمانی که خداوند به یکی از شما خیری (مالی) داد، ابتدا باید از خود و خانواده اش، شروع کند.

    سختگیری شخص واجد (با دارایی و مال) آبرو و عقوبتش را آسان می کند. (یعنی همه جا نباید پول خود را خرج کند تا هم آبروی او ریخته شود و هم به خاطر صرف آن پول ها در گناه، عقوبت شود)

    قناعت کردن بر شما لازم است زیرا قناعت، مالی است که تمام نمی شود.

    کسی که اموال مردم را گرفته و نیّت پرداختش را داشته باشد، خداوند، قرض او را می پردازد (یعنی راهی برای پرداخت را برای او فراهم می سازد.)

    کسی که خانه ای را بفروشد، و با پول آن خانه ای (دیگر) نخرد، هیچ برکتی برای او نمی باشد.

    کسی که خداوند، (از نظر مالی) به او وسعت داده است (ولی) او بر خانواده اش سخت می گیرد (بخیل است و یا در راه های گناه صرف می کند) از ما (مسلمانان) نیست.

    کسی که در راه (دفاع) از مال خود (هم) بمیرد، شهید است. (زیرا از حقّ دفاع کرده است.)

    منافق، مالک چشمان خود می باشد به طوری که هر وقت بخواهد، گریه می کند. (منافق با ظاهرسازی قصد فریب طرف مقابل خود را دارد با او نشسته و در مقابلش گریه می کند و مخاطب، لحظه ای به او مشکوک نمی شود.)

    مؤمن، سرمایه است که اگر با او همراه شوی یا مشورت نمایی یا شریکش باشی به تو سود می رساند و تمام کارهای او سودآور است.

    هر صاحب مالی نسبت به مال خودش سزاوارتر است که هر طور می خواهد (می تواند) از آن استفاده کند.

    هر که مال خیانتی را بخرد دانسته چنان است که خود خیانت کرده باشد.

    از همراهی با احمق بپرهیز، زیرا او می خواهد به تو سود برساند ولی به تو ضرر می زند. (زیرا راه های سود و زیان را نمی داند.)

    اساس عقل، نرم خویی است.

    اگر حیوانات از مرگ مانند انسان ها آگاهی داشتند، (شما انسان ها) گوشت چاق و چربی دار نمی خوردید. (زیرا یاد مرگ، حیوانات را نیز لاغر و ضعیف می کرد.)

    با احمق، قطع رابطه کن. (زیرا به تو در هر صورت ضرر می زند.)

    بر عزیزی (که اینک) ذلیل شده و ثروتمندی (که حالا) فقیر شده و عالمی که میان جاهلان، گمنام شده است، ترحّم کنید (یعنی با دید احترام به آن ها نگاه کرده و آن ها را مورد سرزنش قرار ندهید زیرا در وضعیّت روحی بسیار شدیدی به سر می برند.)

    برای هر چیزی ستونی هست و ستون این دین (اسلام) دانایی (در دین) می باشد.

    بندگان خود را به قدر عقل ایشان مورد عتاب قرار دهید.

    پایه ی دانش، خداشناسی است.

    پرخوری، قلب را سخت می کند (باعث می شود، تمام توجّه آن شخص به خودش بوده و از حال دیگران غافل باشد.)

    حقیقتاً بعضی از گفته ها، شرک و بعضی از شعرها (که سروده می شود) حکمت و بعضی از سخن ها، نامفهوم (و بی معنا) و بعضی از دانش ها، نادانی است.

    حکمت (دانش) را نزد غیر اهلش مگذارید (که در این صورت) به دانش ظلم کرده اید و از اهلش نیز منع نکنید که (در این صورت) به آنها ظلم کرده اید.

    خدایا! از دانشی که سودی ندارد و از قلبی که سوزی ندارد و از دعایی که شنیده نمیشود و از نفسی که (از گناه) سیر نمیشود و از شرّ این چهار (چیز که گذشت) به تو پناه میبرم.

    خواب مؤمن در میان زمین و آسمان بر بالای سرش پرواز می کند تا آنکه خود آن برای خود تعبیر کند یا دیگری برای او تعبیر کند پس به آن نحو که تعبیر کردند واقع می شود پس خواب خود را نقل مکنید مگر برای شخصی که عاقل باشد.

    خوبی دنیا و آخرت با علم، و بدی دنیا و آخرت با نادانی، همراه است.

    خوش به حال کسی که نادانی را رها کرده (به دنبال) برتری (به واسطه ی کسب علم است) و به عدالت رفتار می کند.

    دانشی که از آن سود برده نمی شود، مانند گنجی است که از آن (به فقرا) انفاق نمی شود. (یعنی هیچ برکتی ندارد.)

    در (شب معراج) داخل بهشت شدم و ناگهان دیدم بیشتر بهشتیان ابلهان هستند (قبلاً گفتیم که منظور از ابله، نادان نسبت به گناه است.)

    در طلب و جست و جوی دانش، سحرخیز باشید زیرا بیداری در صبح، برکت و رستگاری را به همراه دارد.

    دو خصلت وجود دارد که در منافق جمع نمی شود: خوش نامی و دانایی در امور دین.

    شستن ظرف ها و پاکیزگی حیاط (منزل محوطه ی آن) بی نیازی را از خود به جای می گذارد. (چون با رعایت این نکات ظرفی شکسته نمی شود تا مجبور شود، بخرد یا خانه، احتیاج به تعمیر پیدا نمی کند.)

    عمل کم که با علم همراه باشد، زیاد و عمل زیادی که با نادانی همراه باشد، کم است.

    عمل کمی که با علم همراه باشد، سودمند است و عمل زیادی که با نادانی همراه باشد، سودی ندارد.

    فراموشی، آفت علم است و ضایع کردن دانش به این است که آن را به غیر اهلش بگویی. (زیرا او نمی فهمد و در نتیجه آن علم را به تمسخر می گیرد.)

    کار اندکی که با آگاهی همراه باشد، زیاد است و کار زیادی که با نادانی همراه باشد، کم است.

    مردم، دو گروه اند: عالم و دانش آموز و در غیر این دو گروه، خیری نیست. (چون هیچ سودی به دیگران ندارند.)

    مؤمن، زیرک، باهوش (با دقّت) و محتاط است.

    هر که خان های بخرد سنّت است که ولیمه و مهمانی بکند.

    هر که خرید و فروش کند از پنج چیز اجتناب کند: از سود خوردن، و قسم خوردن، و عیب متاع را پوشانیدن، و مدح کردن چیزی که فروشد، و مذمّت کردن چیزی که خرد.

    همانا من بعد از خود بر امّتم (نسبت به اعمالشان) از سه چیز می ترسم: لغزش مسلمان دانا و سلطنت ستمگر و پیروی از هوی و هوس.

    هیچ عالِمی از دانش خودش سیر نمی شود تا این که در نهایت به بهشت برود.

    (خوب) نگاه کن و (بدان) که تو از سرخ پوست و سیاه پوست بهتر نیستی مگر این که با تقوی و نیکوکاری از او بهتر باشی.

    احدی را نیست که سخنی را که صاحبش پنهان دارد او نقل کند مگر آنکه علمی باشد که اظهار آن لازم یا ذکر نیکی های آن شخص باشد.

    از شرایط ساعت (نشانه های قیامت) دشنام و سخن زشت گفتن و قطع کردن پیوند خویشاوندی و خائن دانستن امین و امین دانستن خائن است.

    اگر روزی بر من برود (روزی را پشت سر بگذارم) و علمی که مرا به خداوند نزدیک می کند، در آن روز نیاموزم، (می خواهم که) طلوع خورشید آن روز، برای من مبارک نباشد.

    به دنبال علم حتّی تا چین بروید زیرا طلب علم بر هر مسلمانی واجب است و حقیقتاً فرشتگان، بال های خود را برای طالب علم پهن می کنند به خاطر این که از آنچه دنبال می کنند (یعنی علم) راضی هستند.

    تار عنکبوت جهل، ما را اسیر خود کرده است)

    خدایا به وسیله ی چیزهایی که به من یاد داده ای، بهره مند کن (تا از علم خود استفاده کنم) و از چیزهایی که برای من مفید است، آگاهم کن و به علم من (روز به روز) اضافه نما.

    دو بار قرض دادن بهتر از یک بار صدقه دادن است. (یعنی تا جایی که امکان دارد، قرض بدهید زیرا قرض با شناخت نیازمندان همراه است.)

    علم از عمل بهتر است و بهترین عمل آن است که معتدل تر باشد. (اگر عمل با علم همراه باشد، کم آن هم زیاد است.)

    علم را از گهواره تا گور دنبال کنید. (پس علم، کاری به سنّ و سال ندارد و برای همه تکلیف است که تا اندازه ی توان خود به دنبال آن باشند.)

    کسی که خداوند، خیر او را می خواهد، او را در علم دین، فقیه می کند.

    وای بر امّت من، از علمای بد. (که نسبت به وقایع و حوادث جاری در مملکت اسلامی و تهاجم دشمنان و شیاطین به اسلام و مسلمین، بی تفاوت هستند.)

    وای به حال کسی که نمی داند (چون باید، به دنبال علم برود) و وای به حال کسی که می داند و عمل نمی کند.

    هر صاحب علمی، نسبت به علم دیگر گرسنه است. (می خواهد تمام علوم را یاد بگیرد.)

    هیچ کس از من نیست مگر عالِم یا دانش آموز. (یعنی هر مسلمانی یا باید خودش عالِم بوده و یا اهل علم و به دنبال آن باشد وگرنه مسلمانیّت او کامل نیست.)

    بر چیزی می توانی قسم بخوری که دوست تو، آن را تصدیق کند. (و بگوید که رفیق من راست می گوید.)

    بر شما لازم است که راست بگویید زیرا راستی، دری از درهای بهشت است و از دروغ دوری کنید زیرا دری از درهای جهنّم است.

    بهترین عمل، نیّت راست است. (یعنی اگر عملی با نیّت راست همراه باشد، بهترین عمل خواهد شد.)

    تاجر راستگو از دخول به بهشت منع نمی شود (چیزی بین او و بهشت حائل نمی شود.)

    تاجری که (در تجارت خود) امانت دار، راستگو و مسلمان باشد، روز قیامت با شهداء است (محشور می شود.)

    تاجری که راستگو و امانت دار باشد (روز قیامت) با پیامبران و راستگویان و شهداست.

    خواب مؤمن، یک جزء از چهل و شش جزء پیامبر است. (پیامبران اولوالعزم چهل و شش خصوصیّت دارند که یکی از آن ها این که خوابشان همیشه راست می باشد.)

    زیبایی، راستی گفتار طبق حقّ است و بزرگی به عمل خوب همراه با راستی است.

    هر که به سوره ای از قرآن قسم یاد کند به هر آیه ای از آن یک کفّاره لازم است، خواه راست قسم خورده باشد و خواه دروغ.

    هیچ بدی را حقیر مشمارید هر چند در نظر شما کوچک نماید به درستی که گناه کبیره با استغفار نمی ماند و گناه صغیره با اصرار نمی باشد بلکه چون بر گناه صغیره اصرار کردی و توبه نکردی کبیره می شود.

    بهشت بر هر فحش گوینده ی کم حیایی که پروا نکند از آنچه خود گوید و از آنچه به او گویند، حرام است.

    ستم (و طغیان) آفت شجاعت است.

    (سخن) حقّ را که از طرف کوچک و بزرگ به تو رسیده است، بپذیر، اگرچه دشمن دوری باشد (که او را نمی شناسی) و (سخن) باطل را که از طرف کوچک و بزرگ به تو رسیده است، نپذیر، اگرچه دوست نزدیک تو باشد.

    زمانی که میان مردم می خواهید آشتی دهید.)

    از خدا بترسید و میان فرزندان خود به عدالت رفتار کنید همان طوری که دوست دارید با شما به نیکی رفتار کنند.

    اگر اجل (سر آمدن زندگی در دنیا) و مسیر او (که یک انسان باید برود را) ببینی، آرزو و خوشحالی (نسبت به او را) دشمن خواهی داشت (یعنی اصلاً آرزوی پایان عمر خود را نمی کنی.)

    اگر به اندازه ی کوه اُحُد، طلا داشتم، دوست داشتم که سه روز بر من نگذشته باشد که چیزی از آن (طلاها) نزد من نباشد مگر این که مقداری از آن را برای پرداخت قرض، ذخیره کنم.

    اگر به مرگ و راه او نگاه کنید، آرزو کردن و خوشحالی نسبت به او را دشمن خواهید داشت. (یعنی آروز می کردید که اصلاً نمی مُردید.)

    انسان گمراه را به جز انسان گمراه (دیگر) دوست ندارد. (هر طبقه ای را فقط افراد همان طبقه دوست دارند.)

    با برادر خود مجادله و دشمنی و حیله گری مکن (چون در واقع به خود ضرر میزنی و اعتبار خود را از دست می دهی.)

    برای هر مشکلی، کلیدی (جهت رفع آن) وجود دارد و کلید بهشت، دوستی با بیچارگان و فقرا است.

    به فرزندان خود، تیراندازی بیاموزید زیرا تیراندازی باعث سرشکستگی دشمن است.

    بهترین دوستان (تا) چهار نفر و بهترین فرماندهان، تا چهارصد هزار نفر است.

    بهترین دوستان شما کسانی هستند که وقتی او را یاد کنی، به یاری تو می آید و زمانی که او را فراموش کردی، او تو را یاد می کند.

    بهترین نوع صدقه، آشتی دادن میان دو نفر است.

    پروردگارا! از چیرگی بدهکاری و غلبه ی دشمن و سرزنش دشمنان به تو پناه می برم.

    پروردگارا! از دوست حیله گری که چشمانش مرا می بیند و دلش مراقب من است (به طوری که) اگر خوبی ببیند، پنهان کرده و اگر بدیی ببیند، آن را اعلام می کند، به تو پناه می برم.

    جهاد را واجب بشمارید تا (از تجاوز دشمن به خاک و ناموس) سالم مانده و از (محتاج شدن به بیگانگان) بی نیاز شوید.

    حقیقتاً پروردگار تو، ستایش کنندگان (به او را) دوست دارد.

    حقیقتاً خداوند بزرگ، اهل مدارا است و مدارا کردن را (نیز) دوست دارد و به وسیله ی آن چیزهایی (از طرف خداوند) داده می شود که با خشونت، داده نمی شود.

    حقیقتاً خداوند هر قلب اندوهگینی را دوست دارد. (زیرا وقتی گناهان خود را یاد بیاورد، اشکش جاری می گردد و تضرّع او در مقابل خداوند زیاد می شود.)

    خدایا! از روز، شب، ساعت، رفیق و همسایه ی بد در خانه ی ثابت، به تو پناه می برم.

    دوست دارید اطفال خود را و رحم کنید به ایشان و اگر وعده کنید به آن وفا کنید.

    دوست داشتنی ترین سخن نزد من آن است که راست تر باشد. (و بدون ذرّه ای دروغ بیان شود.)

    دوستی دنیا (و دلبسته بودن به آن) سرآمد هر گناهی است.

    زمانی که رفیق شما بمیرد، آن را رها کرده و از او بد نگویید.

    فرزند، ریحان بهشت است. (یعنی بسیار دوست داشتنی و خوش بو برای انسان است.)

    قبل از خرید خانه، به دنبال همسایه ی (خوب) بگردید و قبل از رفتن (به سفر) به دنبال رفیق (خوبی) باشید.

    قبل از خریدن خانه به دنبال همسایه ی خوب باشید (و بعد از آن که از همسایه ی خود مطمئن شدید، اقدام به خریدن خانه کنید) و قبل از رفتن به راهی (سفر)، دوست پیدا کنید.

    کسی که میان دو نفر، سخن چینی کند تا میانشان آشتی شود، (آن سخن) دروغ نیست.

    مردم را با همنشینانشان امتحان کنید (و بشناسید) زیرا مرد با کسی رفاقت می کند که او را دوست داشته باشد (پس دو دوست با یکدیگر هم عقیده هستند و اگر یکی از آن دو شناخته شود، نفر دوم نیز شناخته خواهد شد.)

    میان فرزندان خود با محبّت به عدالت رفتار کنید همان طوری که دوست دارید میان شما به نیکی و مهربانی رفتار شود.

    هر چیزی که دوست داشته باشی، تو را کور و کر می کند (یعنی همیشه خوبی های او را می بینی و عیب های او به چشم نمی آید.)

    همانا خداوند بزرگ شخص هفتاد ساله ای که در راه رفتن و رفتارش مثل شخص بیست ساله باشد را دشمن می دارد. (مثلاً لباس پوشیدن او نیز مثل آن ها باشد.)

    همانا خداوند گدایی که (برای بیچارگی و گرفتن چیزی از دیگران) قسم می خورد را دشمن می دارد.

    همانا مؤمن (هم) با شمشیر و (هم) با زبان خود (در برابر دشمنان اسلام) می جنگد.

    همسایه، قبل از (خرید) خانه و رفیق، قبل از راه (سفر) و توشه، قبل از کوچ کردن است. (باید به هر کدام قبل از رسیدن دیگری عمل کرد.)

    هیچ ثروتمندی نیست مگر این که روز قیامت دوست دارد (و آرزو می کند) که (ای کاش) در دنیا فقط، غذا به اندازه ی نیاز به او داده می شد.

    یک جا نشستن برای دو دوست، تنگ نیست. (هر دوستی می خواهد دوستش نزد او بنشیند اگرچه با آمدن او، جایش تنگ شود.)

    در نعمت های خدا بیندیشید ولی در خدا نیندیشید (زیرا ذهن ما ظرفیت و گنجایش محدودی دارد و تا مرز مشخصی می فهمد و از آن بالاتر، قدرتی ندارد.)

    سلام، درود ملّت (مسلمان) و حافظ ذمّه ما است. (سلام هم ادب اسلامی ما را نشان می دهد و هم این که به همه ثابت می کند که اهل درگیری و اختلاف نیستیم.)

    کوری قلب (به این است که) بعد از هدایت، گمراه شود. (قلبی که مشتاق به خدا و عبادت او بود، به یکباره از تمام آن ها دل می کند.)

    (سخن) خوب بگویید تا (از آن) سود ببرید و نسبت به سخن بد، سکوت کنید تا (در دنیا و آخرت) سالم بمایند.

    (عمر) دنیا هفت روز از روزهای آخرت است. (زیرا جهان پس از مرگ زمانی مانند دنیا ندارد.)

    (متوسّط) عمر (افراد) امّت من بین شصت تا هفتاد سال است.

    (هرگز) آرزوی مرگ نکنید (زیرا از آن خبر ندارید و اگر از آن مطلّع بودید، قطعاً آرزو می کردید که همیشه در دنیا بمانید.)

    از دنیا دوری کنید (به آن دل نبندید) قسم به کسی که جانم در دست اوست، دنیا از هاروت و ماروت، ساحرتر است.

    از دنیا، فقط بلاء و فتنه باقی مانده است. (سراسر دنیا بلا و فتنه است که گریبان گیر انسان می شود، پس باید نیکوکار بود و از این بلاها و فتنه ها گذر کرد.)

    اگر از انجام کار نیک خوشحال شده و از کار بد، ناراحت شدی، (پس بدان) که تو مؤمن هستی.

    اگر یک دلو از نوشیدنی های جهنّم، در دنیا سرازیر کنند، بوی گند، تمام اهل دنیا را می گیرد.

    اوقات آزار در دنیا، اوقات آزار در آخرت را از بین می برد. (کسی که در دنیا مورد اذیّت و آزار قرار بگیرد، در قیامت از عذابش کاسته می شود)

    این که شخصی در زمان حیات خود یک درهم صدقه بدهد، برای او بهتر است از این که موقع مرگش، صد درهم صدقه دهد.

    آنچه به تو می رسد (در دنیا و آخرت) همگی بر قلم رفته است. (یعنی نوشته شده است.)

    برای شما در دنیا فقط به اندازه ی توشه یک مسافر کافی است (که برای خود فراهم کنید.)

    به مردگان دشنام ندهید زیر آن ها به چیزی که از قبل (برای خود) فرستاده اند، رسیده اند. (و با توجّه به آن اعمال، در جهان پس از مرگ زندگی خوب یا بدی خواهند داشت.)

    بهترین شما کسانی هستند که عمرشان دراز و در عین حال کارهایشان خوب است.

    بهره ی هر کلام از شما در این دنیا باید (به اندازه ی) توشه ی یک مسافر باشد.

    بی اعتنایی در دنیا به قلب و جان آرامش می دهد و علاقه به دنیا قلب و جان را خسته می کند.

    پیشامد (بد) به جز دعا، (با چیزی دیگری) رفع و عمر (انسان) جز با کار نیک، زیاد نمی شود.

    پیوند با خویشاوندان عمر را زیاد کرده و از مرگ بد، جلوگیری می کند.

    حقیقتاًً نهایت سعادت، عمر دراز در اطاعت از خداوند است.

    حقیقتاً از جمله بدترین مردم از جهت اعتبار و ارزش نزد خداوند در روز قیامت، عبدی است که آخرت خود را به خاطر دنیایی غیر خودش از بین برده است.

    داشتن همسایه ی خوب، شهرها را آباد و عمرها را دراز می کند.

    در طلب دنیا، معتدل باشید زیرا هر چیزی که برای او نوشته شده است، به سادگی به او می رسد.

    دل های خود را با یاد (توجّه به) دنیا مشغول نسازید.

    دنیا و آن چه در آن است، ملعون لعن شده است، مگر (در آن) فرمان به عمل نیک و نهی از عمل بد و ذکر خدا شود.

    دنیا، زندان مؤمن و بهشت کافر است. (همان طوری که آخرت بهشت مؤمن و زندان کافر است.)

    دنیای خود را (به واسطه ی کارهای نیک) اصلاح کنید و برای آخرت خود، کار نیک انجام دهید مثل این که فردا می میرید.

    رسوایی در دنیا آسان تر از رسوایی در آخرت است.

    زبان خود را (از بدگویی) نسبت به مسلمانان، باز دارید و زمانی که یکی از مسلمانان از دنیا رفت، درباره ی او خوب بگویید.

    صبوری در تمام چیزها (و کارها) خیر است به جز در عمل نسبت به آخرت. (در عباداتی که مربوط به جهان پس از مرگ است، صبوری، معنایی ندارد. مثل نماز، روزه، خمس، زکات و.... یعنی نمی توان برای ادای نماز، صبر کرد و امروز فردا نمود.)

    قبل از آمدن قیامت، روزگاری آشفته وجود دارد.

    قبل از آمدن مرگ، آماده ی آن باش. (تا با دست پر از این دنیا سفر کنی زیرا کسی که خود را برای سفری آماده می کند، وسایل مورد نیاز را هم به دنبال خود می برد.)

    قیامت برپا نمی شود مگر این که خوشبخت ترین (افراد از میان) مردم در دنیا، پست فرزند پست است. (یعنی افراد پستی که سابقه ی بسیار بدی دارند، تمام امکانات رفاهی را برداشته و فقرا را در بیچارگی قرار می دهند.)

    مخارج زندگی که مرد برای خانواده اش تأمین می کند، نوعی صدقه است.

    مردم (هر روزگار) به روزگار خود شبیه هستند. (پس نمی توان مردم امروز را با مردم هزار سال پیش مقایسه کرد.)

    مصیبت ها و بیماری ها و اندوه ها در دنیا، کیفر (گناهان) است.

    وقتی کار (حکومت بر مردم در سراسر جهان) به نا اهل سپرده شود، منتظر قیامت باش. (زیرا یکی از نشانه های قیامت، همین است.)

    هدیه ی مؤمن در دنیا، فقر است. (یعنی از امکانات دنیایی بی بهره می باشد و طمعی هم به آن ندارد.)

    هر که پادشاه ظالمی را مدح کند و نزد او شکستگی و تذلل کند برای طمع دنیا، در جهنم قرین با او باشد.

    هر که در دنیا از ظرف طلا و نقره آب خورد، در آخرت از ظروف طلا و نقره ی بهشت محروم باشد.

    هر که در دنیا سیرتر است، در قیامت گرسنه تر است.

    هر که کسی را در گناهی رسوا کند، چنان است که آن گناه را خود کرده است و هر که مؤمنی را به چیزی سرزنش کند، از دنیا نرود تا آن را خود بکند.

    هیچ مؤمنی نیست مگر این که برای او گناهی به صورت کاه به کاه (یعنی کم کم) می رسد و تا زمانی که از دنیا نرفته است، آن گناهان از او جدا نمی شوند.

    سه چیز است که چشم را تیزبین می کند: نگاه کردن به سبزه و آب جاری و صورت زیبا.

    نام نیک، یک جزء از هفتاد و پنج جزء پیامبری است (یکی از خصوصیّات پیامبران این است که نام آن ها، بسیار زیبا و پر محتوا می باشد.)

پیشنهاد شما
جهت ثبت نظر و معنی پیشنهادی لطفا وارد حساب کاربری خود شوید. در صورتی که هنوز عضو جدول یاب نشده اید ثبت نام کنید.
اشتراک گذاری