تقویم جلالی خورشیدی چه تقویمی است؟ | تفاوت بین تقویم شمسی با قمری در چیست؟

تقویمی که کشور ما استفاده می شود تقویم شمسی است یا قمری پس تقویم جلالی خورشیدی چگونه تقویمی است؟ با خواندن این مطلب پی به پاسخ این سوالات خواهید برد .

براستی تفاوت سال هجری شمسی با سال هجری قمری در چیست؟ باید یادآوری کنم که تقویم ما به هیچ عنوان تقویم «هجری شمسی» نیست یعنی این تقویمی که الان در ایران رایج است هجری شمسی نیست البته مدتی تقویم هجری شمسی در ایران رواج داشته است و ۱۲ برج داشته است که اسم آنها چیزهایی مثل «حوت» و «قوس» و «جوزا» و … می باشد. بلکه تقویم فعلی ایران نامش: « تقویم جلالی خورشیدی» هست که در زمان خوارزمشاهیان وضع شده است. (البته ریشه باستانی داره و در زمان خوارزمشاهیان مدون گردیده است) این تقویم دقیقترین و بی نظیرترین تقویم جهان هست. تنها اشتراک تقویم جلالی خورشیدی ما با تقویم هجری شمسی در این است که هر دو ابتدای سال را اول بهار قرار می دهند.

خدا رحمت کنه زنده یاد استاد احمد بیرشک را که زحمتهای بسیاری در راه احیای تقویم جلالی خورشیدی کشیدند و حق زیادی به گردن همه ایرانیان دارند. متاسفانه ایشان چند سال پیش به رحمت خدا رفتند . استاد بیرشک در واقع استاد مسلم رشته «تاریخ علوم» بودند و در زمینه تقویم کسی رو هم پایه ایشان نداریم .

ویژگیهایی که تقویم جلالی خورشیدی رو به برجسته ترین و دقیق ترین تقویم جهان تبدیل می کند به این شرح می باشد :

1. شروع تقویم هر سال در ابتدای بهار (یعنی دقیقا روز اول بهار) و انطباق بی نظیر فصل ها با ماه ها .
2. تقسیم دقیق روزهای سال به ماه ها و روزها بنحوی که برعکس تقویمهای دیگر (مانند میلادی) نقویم جلالی خورشیدی برعکس تقویم میلادی که ماه های ۳۱ روزی و ۳۰ روزی و ۲۹ روزی اون بی نظم هستن و حتی یک ماه ۲۸ روزی هم دارد (فوریه) تقویم جلالی خورشیدی بسیار دقیق و منظم می باشد ولی در هجری شمسی این نظم وجود ندارد.
3. ملاک ایجاد تقویم جلالی خورشیدی وضعیت زمین در یک دوره گردش خودش به دور خورشید است که در هیچ تقویم دیگری (بجز هجری شمسی) چنین ملاک دقیقی وجود ندارد . مثلا در تقویم هجری قمری چون ملاک گردشهای ماه به دور زمین هست هیچ نظم و ثباتی وجود ندارد .در تقویم میلادی هم که اصلا برای محاسبه اولیه تقسیم هیچ مبنایی وجود ندارد. یعنی ماه های میلادی بر هیچ اساسی تنظیم نشده است . مثلا اول ژانویه هیچ اتفاق خاصی در طبیعت رخ نمیدهد که به عنوان ابتدای سال انتخاب شده است.
4. در هیچ تقویمی در جهان سال کبیسه به دقت تقویم جلالی خورشیدی محاسبه نشده است . در تقویم جلالی خورشیدی پس از گذشت هر ۳ سال یک سال کبیسه وجود داره که دقیقا در آخرین روز سال اتفاق می افتد (در تقویم میلادی در آخر سال محاسبه نمی شود بلکه در اواسط سال محاسبه می شود) و پس از گذشت هر ۴ دوره کبیسه یکبار «کبیسه کبیره» اتفاق می افته کبیسه کبیره یعنی اینکه پس از وقوع یک کبیسه بجای اینکه ۴ سال بعد کبیسه بعدی رخ دهد ۵ سال بعد رخ می دهد و این فقط به خاطر انحلال خطاهای ناچیز در محاسبات پیش بینی شده می باشد.لازم به یادآوری است بخاطر اینکه نگهداری این روند (کبیسه کبیره) مشکل است و ظاهرا الان در تقویم رسمی کشور کبیسه کبیره محاسبه نمی شود (هرچند که من یادم می اید که چند سال پیش محاسبه شد) و سال پنجم بعد از یک کبیسه بعنوان کبیسه بعدی محاسبه می گردد .

لازم به ذکر است که تقویم جلالی خورشیدی از زمان پیدایش تا الان تغییراتی کرده که همه در جهت بهبود آن بوده است. مثلا در ابتدا بجای وجود ۶ ماه ۳۱ روزی و ۵ ماه ۳۰ روزی و ۱ ماه ۲۹ روزی دقیقا ۱۲ ماه ۳۰ روزی وجود داشته است که می شود ۳۶۰ روز . ۵ روز باقی مانده را هم در پایان سال محاسبه می کردند یعنی جزء هیچ ماهی نبوده است و پس از اتمام اسفند ماه ۵ روز رو بعنوان «ایام خمسه مستقرقه» در نظر می گرفتند. بعد به نوروز و اول فروردین ماه می رسیدند. ولی بعدها بخاطر اینکه این ۵ روز که جزء هیچ ماهی نبوده در کارهای دیوانی ایجاد اشکال می کرده به شکل فعلی تغییر کرده است.

نکته: لازم به ذکر است که یکی از افرادی که در تنظیم این تقویم سهم عمده ای داشته حکیم عمر خیام بوده است.

سال هجری شمسی و قمری چه فرقی با هم دارند ؟

از گردش زمین به دور خورشید، سال و چهار فصل پدید می آید. از این رو، آن را سال شمسی یا خورشیدی می نامند. اما سال قمری از گذر گردش ماه به دور زمین پدید میآید و از شبی که ماه در آسمان به صورت هلال دیده میشود تا وقتی که ناپیدا و برای بار دیگر نمایان میگردد، یک ماه محسوب می شود. در طول سال، یعنی ۱۲ ماه برخی ماهها ۲۹ روز و دیگر ماهها ۳۰ روز است. ولی در سال شمسی ۶ ماه از فروردین تا شهریور ۳۱ روز و ۵ ماه از مهر تا بهمن ۳۰ روز و اسفند ماه در هر ۴ سال یک بار ۳۰ روز است.

پس، هر سال شمسی ده روز از سال قمری بیشتر است و هر دو تقویم شمسی و قمری موافق با نظام طبیعتند، ولی یکی از گذر گردش زمین به دور خورشید و دیگری از راه گردش ماه به دور زمین.

برعکس تقویم قمری بسیاری از مردم دنیا برای پیگیری روزهای سال و برنامه ریزی از تقویم شمسی استفاده می کنند. طول مدت سال شمسی با قمری متفاوت است و این تفاوت به نام epact یا فزونگان که تقریبا یازده روز است، شناخته می شود.

تفاوت سال شمسی با سال قمری چیست ؟

۱۲ ماه قمری یک سال قمری را تشکیل می دهد. ماه قمری به معنای مدت زمانی است که طول می کشد تا ماه به اشکال مختلفی که می شناسیم ( ماه کامل، نیم قمر و هلال و دوباره ماه کامل) تغییر شکل دهد و به حالت ابتدایی بازگردد. ماه قمری ۲۹٫۵ روز طول می کشد، هرچند تغییرات کوچکی نیز دارد، اما به طور میانگین در همین بازه می ماند.

در تعریف سال شمسی آمده است که به مدت زمانی گفته می شود که طول می کشد تا زمین یک دور کامل به دور خورشید بچرخد. ماه شمسی نیز یک دوازدهم سال شمسی است. ماه های شمسی تقویم در تعداد روزها با یکدیگر تفاوت دارند و علت موضوع این است که ۳۶۵ روز را که بر ۱۲ ماه تقسیم کنیم ۵ روز اضافه است و به همین دلیل برای قرار گرفتن کامل روزها در ۱۲ ماه، ۵ ماه ۳۱ روزه داریم.

تفاوت طول دوره سال شمسی با سال قمری

سال قمری تقریبا ۳۵۴ روز و سال شمسی ۳۶۵ است. تفاوت سال شمسی با سال قمری در همین دوره ۱۱ روزه است. واژه افزونگان به همین فاصله ۱۱ روزه اشاره میکند. هر ۳۳ سال یک بار سال قمری و سال شمسی یک بار با هم منطبق می شوند چرا که ۳۳ بار فاصله ۱۱ روزه با هم را که برابر با ۳۶۳ روز می شود، طی می کنند. لحظه تحویل سال ۹۸ نیز را می توانید در لینک ایجاد شده مطالعه کنید.

تفاوت تقویم شمسی و تقویم قمری

استفاده از تقویم شمسی در دنیا نسبت به قمری مرسوم تر است، به هر حال مسلمانان و یهودیان بیشترین پیگیری را از تقویم قمری دارند. تقویم اسلامی، که به نام تقویم هجری نیز شناخته می شود بر اساس سال قمری بنا شده و از ۱۲ ماه قمری تشکیل شده است. تقویم قمری برای مسلمانان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که بسیاری از مناسبت ها و ایام مهم تاریخی مسلمانان بر اساس این تقویم شکل گرفته است.

تقویم یهودیان از اصلاحات و تعاریف قمری پیروی می کند و هر ماه با ماه کامل آغاز می شود، اما سالها را بر حسب سالهای شمسی محاسبه می کنند. تقویم چینی ها نیز نوعی تقویم قمری شمسی به حساب می آید که ترکیبی از تقویم شمسی و تقویم قمری است.

بیشتر بخوانید: