ساز قیچک چیست؟ + پیشینه تاریخی ساز قیچک
در این مطلب از جدولیاب، توضیحاتی درباره ساز قیچک خواهیم داشت! با ما همراه باشید. ساز قیچک ، به عنوان یکی از کهن ترین آلات موسیقی فلات ایران و همچنین بخشی از شبه قاره هند می باشد! سازی که از پیشینه ی تاریخی قابل توجهی در میان سرزمین های شرق و جنوب شرقی ایران یعنی سیستان و بلوچستان برخوردار است. در شمال افغانستان نیز قیچک در موسیقی سنتی رواج وسیعی دارد. در ولایات مثل بغلان، کندز و بلخ از قیچک در محافل عروسی و دیگر مراسم خوشی استفاده می شود.
بد نیست بدانید قیچک شهری امروزی، با بهره گیری از تکنیک های سازهای غربی به دو گونه ی سوپرانو و آلتو ساخته و تولید شد که عمده ترین دلیل آن پر کردن کاستی های سازهای کششی در رپرتوار موسیقی سنتی ایرانی بود! لازم به بیان است از این ساز ، مدل های مختلف قیچک سوپرانو، قیچک آلتو و قیچک باس ساخته می شود.
اما در جدیدترین خبر منتشر شده، مطلع شدیم ساز قیچک ، جایگزین ساز ویلنسل در ارکستر ملی ایران شد! سید عبدالمجید شریف زاده ، رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این باره می گوید: ” ساز قیچک از اوایل دهه ی ۵۰ شمسی در اغلب ارکسترهای موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می گرفت که این روند تا امروز نیز ادامه دارد.
با توجه به اینکه در بسیاری از اجراهای موسیقی سنتی ایرانی برای تولید صدای باس از ساز ویلنسل استفاده می شود (البته در استودیو و نه در اجرای زنده) که ساز ایرانی نیست و طبعا با ساختار موسیقی ایرانی تناسب چندانی ندارد، ساخت ساز قیچک باس برای این خلأ صوتی در ترکیب موسیقی ایرانی پیشنهاد شد.
ساز قیچک توسط سیامک قلمی و سمیرا عزیزی مطلق هنرمندان کارگاه سازسازی گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ساخته شده است. “
همچنین سید عبدالمجید شریف زاده در توضیح بیشتر درباره این ساز می گوید: ” برطرف کردن هوم صدا، رفع محدودیت نوازندگی در پوزسیون، استاندار شدن جایی نت ها، قابل استفادن بودن این ساز برای تمامی چلیست ها با هر نوع سبک نوازندگی، کوک بسیار دقیق ساز با سهولت و سریع و حذف سیم گیر و پایه تاندون مواردی است که در پژوهش حاضر (ساخت قیچک باس) تلاش شده رعایت شود.
نتایج نشان می دهد با وجود تمایز ظاهری ساز ویولن و قیچک، شباهت های زیادی از لحاظ تکنیک های نوازندگی دست راست و چپ در این دو ساز می توان یافت. سازندگان این ساز با بهره گیری از آزمایشگاه های فیزیک و شیمی داخل و خارج از کشور و پژوهش گسترده ی چندین ساله به رموز سازگران کروما ایتالیا دست یافته اند که از آن در ساخت ساز یاد شده بهره گرفته اند به نحوی که ساز ساخته شده صدای مطلوب در ارکستر ملی ایران را فراهم می کند. “
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مواد و مصالح در نظر گرفته شده در ساخت ساز قیچک باس را کاسه ساز از چوب توت، دسته و زیر گیریف چوب گردو، گیریف چوب آبنوس یا فوفل، خرک از چوب کبوده، سیم ها پیراسترو اواپیرازی، پوست ضخیم بره، گوشیها طرح ویتنر، قورقوری و… بیان کرد.
