شبکیه در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

شبکیه. [ش َ ب َکی ی َ / ی ِ] (ص نسبی، اِ) شبکیه. تورینه. در اصطلاح تشریح، پرده ٔ نازکی است که از رشته های عصبی است و از پرد (قرص بصری) تا آوه امتداد دارد. از آن به بعد هم باز سطح داخلی موئین کرپ (جسم هدبی) و سطح خلفی ایرسا (عنبیه) را نیزمیپوشاند منتهی در این دو محل خیلی نازک و ساده میشود. و دیگر رشته های عصبی ندارد. این پرده از سمت داخل به پرده ٔ آبگینه (زجاجیه) و از طرف خارج به پارینه (مشیمیه) محدود میشود. شبکیه شفاف است و در چشم اشخاص زنده ارغوانی میباشد ولی در اثر روشنایی سفیدرنگ میشود. پس از مرگ رنگ آن رفته رفته خاکستری می گردد سرانجام سفید میشود. این پرده در محل داخل شدن پی بینایی و در حوالی آوه به مشیمیه می چسبد و در سایر جاها فقط با آن مجاور میباشد. چنانکه اشاره شد در سطح داخلی چشم درست در امتداد محور قدامی و خلفی آن قسمتی از شبکیه خیلی حساس است و چون رنگ آن نیز زرد است به آن «زردلک » میگویند. لکه ٔزرد بیضی شکل است و به اندازه ٔ یک تا دو میلیمتر میباشد. در مرکز خود یک فرورفتگی دارد که حساسترین نقاطشبکیه است و به آن گودال مرکزی میگویند. در سه میلیمتری داخلی این ناحیه، قرص بصری قرار دارد که محل داخل شدن پی بینایی در چشم است و به شکل دایره میباشد.رنگش سفید و قطرش 1/5 میلیمتر میباشد. اطراف این قرص از سایر قسمتهای شبکیه قدری برجسته تر است ولی مرکزآن به عکس گودتر میباشد و به آن گودی طبیعی میگویند. در همین جا است که رگهای شبکیه داخل چشم میشوند. ساختمان شبکیه خیلی مفصل است و اگر قطعی از آن را زیرمیکروسکپ نگاه کنیم ده طبقه ٔ مختلف در آن خواهیم دید و بطور خلاصه شبکیه پرده ٔ حساس کره ٔ چشم است که درون آن را میپوشاند و شامل دو بخش خلفی و قدامی است:
1- بخش خَلْفی، این بخش شبکیه ٔ اصلی را تشکیل میدهد و در آن دو قسمت متمایز از هم میتوان تشخیص داد که یکی را لکه ٔ زرد و دیگری را نقطه ٔ کور میخوانند. لکه ٔ زرد بیضی شکل است و وسط آن اندکی فرورفته است. این قسمت در قطب خلفی کره ٔ چشم جای دارد و نقطه ٔ کور محل ورود عصب بینائی به چشم میباشد که به شکل دایره است رنگش سفید و قطرش 1/5 میلیمتر است.
2- بخش قُدّامی که سطح داخلی جسم مژکی و عنبیه را میپوشاند. در ضخامت پرده ٔ شبکیه سه لایه ٔ متمایز از هم میتوان تشخیص داد که از بیرون به درون عبارتند از: الف - لایه ٔ سلولهای حسی، در این لایه سلولهایی وجود دارد که از امواج نورانی تحریک و متأثر میشود و به سلولهای بینایی موسوم است. سلولهای بینایی به دو دسته تقسیم میشوند. سلولهای استوانه ای و سلولهای مخروطی. سلولهای استوانه ای سلولهایی هستند که زائده هاشان استوانه ای است و سلولهای مخروطی دارای زائده های مخروطی شکل میباشد. زائده های استوانه ای و مخروطی سلولهای بینایی مجاور لایه ٔ رنگی قرار دارند که فقط از یک ردیف سلول ساخته شده.
ب - لایه ٔ سلولهای دوقطبی، نرونهای این لایه عمود بر سطح شبکیه قرار گرفته اند و دندریت ساده یا منشعب آنها با سلولهای بینایی مجاور است. آکسون آنها با دندریت سلولهای چندقطبی لایه ٔ داخلی، سیناپس را تشکیل میدهد.
ج - لایه ٔ سلولهای چندقطبی بسیار نازک است و در سراسر شبکیه فاقد غلافهای میلین و شوان میباشد. بین لایه ٔ سلولهای حسی و سلولهای دوقطبی نرونهای رابط بطور عرضی وجود دارد. لکه ٔ زرد، ساختمان آن با دیگر قسمتهای شبکیه متفاوت است. در این ناحیه زائده های استوانه ای سلولهای استوانه ای وجود ندارد و زائده های مخروطی باریک تر و درازتر است و از هم فاصله ٔ بیشتری دارد. سلولهای چندقطبی لکه ٔ زرد، هر یک با یکی از سلولهای دوقطبی مربوط میشود و هر سلول دوقطبی با یک سلول که زائده ٔ مخروطی دارد، ارتباط پیدا میکند. امواج نورانی در لکه ٔ زرد مستقیماً به زائده های مخروطی میرسند و آنها را تحریک میکنند. نقطه ٔ کور، محل ورود عصب بینائی است. در این نقطه از شبکیه، سلولهای حسی وجود ندارد و آنجا فقط تارهای عصبی که فاقد غلاف میلین اند دیده میشود. این قسمت چون فاقد سلولهای بینائی است به نقطه ٔ کور موسوم شده و هر تصویر که روی این نقطه بیفتد دیده نمی شود.

(شَ بَ یِّ) [ع. شبکیه] (ص نسب.) (اِ.) پرده ای است عصبی که داخلی ترین پرده های جدار کره چشم را تشکیل می دهد.

پرده‌ای نازک و شفاف در داخل کرۀ چشم، پردۀ حساس کرۀ چشم،

پرده حساس کره چشم را گویند