معنی رضائیه در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

رضائیه. [رِ ئی ی َیا ی ِ] (ص نسبی) منسوب به رضا. (یادداشت مؤلف).

رضائیه. [رِ ئی ی َ] (اِخ) نام یکی ازطوایف کرد. (یادداشت مؤلف): در صحبت رضائیه به قم آمد و همچنین به من رسیده است که رضائیه دختران خود را به شوهر نمی دادند زیرا کسی که همسر و هم کفو ایشان بوده باشد نمی یافتند. (تاریخ قم ص 221).

رضائیه. [رِ ئی ی َ] (اِخ) نام مقبره ٔ معروف به سه گنبد مورخ به سال 580 هَ. ق. واقع در رضائیه ٔ آذربایجان. (از تاریخ صنایع ایران).

رضائیه. [رِ ئی ی َ] (اِخ) مسجد جامع واقع در شهر ارومیه ٔ آذربایجان که محرابش مورخ به سال 676 هَ. ق. است. (تاریخ صنایع ایران).

رضائیه. [رِ ئی ی َ] (اِخ) نام اصلی این شهر ارومیه یا اورمیه است که در اواسط سلطنت رضاشاه به رضائیه تغییر نام یافت و تا آخر دوران پهلوی به همین نام خوانده میشد. در 921هزارگزی شمال باختری تهران و 125هزارگزی جنوب باختری تبریز و 144هزارگزی جنوب خوی و 132هزارگزی شمال باختری مهاباد واقع شده و مختصات جغرافیایی آن به شرح زیر است: طول 45 درجه و 4 دقیقه، عرض 37 درجه و 34 دقیقه و 40 ثانیه. ارتفاع از سطح دریا 1342 گز است. اختلاف ساعت با تهران 25 دقیقه و 20 ثانیه، یعنی ساعت 12 ظهر ارومیه، ساعت 12 و 25 دقیقه و 20 ثانیه ٔ تهران است. ارومیه یکی از شهرهای قدیم آذربایجان غربی و مرکز استان آذربایجان غربی است و در 18هزارگزی باختر دریاچه ٔ ارومیه واقع است و یکی از شهرهای زیبا و خوش آب و هوای ایران می باشد بویژه در فصل بهار دارای منظره ٔ خوش و سبز و خرم است و باغات انگور و آب جاری فراوان دارد. نام این شهر تا ظهور سلسله ٔ پهلوی ارومیه بوده. وجه تسمیه ٔ آن بنابه گفته ٔ معتمدین کلدانی، چون رضائیه قبل از اسلام مرکز سلطنت کلده و آشور بود و از لحاظ اینکه شهر ارومیه به کثرت میاه و انبار معروف و مشهور می باشد در زبان کلدانی به معانی محل «میه » یا میاه (آب) از نظر آب رودخانه ها و چشمه سارهای زیاد به ارومیه معروف گردیده در عین حال تصور می رود که در فرمان استیلای رومیان این شهر بنام «رومیه » موسوم شده باشد. ارومیه از دیر زمانی مهد تمدن و جایگاه علم و فرهنگ بوده و آثار گرانبهایی که درنتیجه ٔ حفاریهای علمی و احیاناً در اثر تصادف گوناگون بدست آمده گواه این مدعا می باشد ولی متأسفانه آثار تاریخی این شهر در اثر حوادث تاریخی و انقلابهای متوالی و مهاجمه ٔ اقوام و قبایل مختلف به کلی از بین رفته است. این شهر به نوشته ٔ مورخان وبموجب آثار عتیقه و بناهای تاریخی که دارد مولد زردشت (وخشور زردشت) بوده است و مکان مقدس و زیارتگاه سلاطین عجم به شمار می رفته. در سال 623 م. که خسرو پرویز ساسانی از امپراطور روم در ارمنستان شکست خورده رومیان داخل خاک ارومیه شده اند و شهر را آتش زده اند که فعلاً آثاری در اطراف شهر از آن باقی است. در عصر شاه عباس کبیر شخصی بنام امرخان برادوستی (معروف به امیرخان یکدست) جد بزرگ اسماعیل آقا سمیتقو که رئیس ایل عشایر شکاک بوده از طرف دولت وقت حکومت این منطقه را عهده دار شد و قلعه ٔ حسین به نام «دم دم » در قلعه ٔ کوه دم دم جنوب خاور قریه ٔ کوگیا احداث نمود (و فعلاً آثاری از آن قلعه باقیست)، بعداً بنای عصیان و تمرد از اوامر دولت گذارد و علم طغیان و استقلال برافراشت.دولت هرچه قوای نظامی برای تنبیه مشارالیه فرستاد موفقیتی بدست نیاورد. سرانجام سردار کربلای علیخان افشار قاسملو انجام دادن این امر را به عهده گرفت و پس از زد و خوردهای خونین قلعه ٔ مزبور را تصرف کرد و این قضیه را خاتمه داد. بنابه دستور دولت بیست هزار خانواده از ایلات و طوایف افشار از کلات کوچ نموده در اطراف و دهات و خود ارومیه جهت حفاظت مرز اسکان شده اند و بعد از آن چندین غائله ٔ عشایری و غیره در این شهر اتفاق افتاده که باعث خرابی این منطقه گردیده و شرح آنها تاریخچه ٔ مفصلی است. تا زمانی که رضاشاه به سلطنت نشست و تمام صفحات ایران را از این گونه هرج و مرج ها نجات بخشید علی الخصوص توجه بیشتری به این شهرستان داشت چنانکه نام این شهر به نام وی ارومیه نامیده شد. از ابنیه ٔ تاریخی که از آسیب محفوظ مانده بنای تاریخی گنبد و مسجد جامع ارومیه میباشد. بنای سه گنبدان برطبق نظریه ٔ باستان شناسان در سال 580 هَ. ق. ساخته شده و عبارت از مقبره ای است به شکل برج، گویا آتشکده ٔ زردشتیان بوده که پس از هجوم اعراب به ایران و نفوذ آنان در آذربایجان متروک و به تدریج خراب شده وقسمتی از خطوط و نقوش آن از بین رفته و به صورت فعلی درآمده است و در این اواخر بر اثر توجه به حفظ آثار تاریخی به تعمیر قطعی آن اقدام شد و قسمتهای خراب شده ٔ بنای مزبور برطبق نظریه ٔ کارشناسان به سبک اصلی آن تعمیر گردید. سه گنبدان مزبور به فاصله ٔ پانصد گز در سمت جنوب خاور شهر ارومیه واقع و از سنگ و آجر ساخته شده و بنابه نوشته ٔ «مارکوارت » مستشرق آلمانی «کنجک » بزرگترین آتشکده در جنوب شرقی ارومیه می باشد که بایست هر پادشاهی بعد از جلوس خود پای پیاده به زیارت آن می آمد، ولی بعضی از مورخان راجع به وجه تسمیه ٔ«سه گنبد» قایلند که دو بنای دیگر نیز در مجاورت ده چهریق در اطراف کهنه شهر شاهپور وجود دارد که مجموعه ٔ این سه بنا را در قدیم سه گنبد نامیده اند. دیگر بنای قدیمی مسجد جامع ارومیه می باشد که تخمیناً از هفتصد سال پیش ساخته شده و تاریخ صحیحش در دست نیست و به قول برخی از مورخان قبلاً کلیسا بوده و بعداً در زمان سلطنت شاه عباس کبیر به مسجد تبدیل شده و در سال 1184 هَ. ق. از طرف مرحوم رضاقلیخان بیگلربیگی افشارتعمیر گردیده است. مسجد مذکور بنای بزرگی است که دروسط بازار واقع و دارای محراب طلاب نشین و صحن بزرگ ومسجد بسیار بزرگ و عالی است که به آیات قرآنی و گچ بریهای ظریف و کاشی کاریها مزین گردیده. سابقاً در رأس گنبد مسجد شبکه ٔ طلایی از روی اصول فنی و قواعد هندسی نصب شده بود که بر اثر حرارت و تابش آفتاب ساعات روز و نصف النهار ظهر را تعیین می نمود که بعداً بواسطه ٔ تعمیر گنبد، اسباب مزبور را از محل اصلی خود منحرف کردند و خاصیت مربوط هم از میان رفت. تاریخ محراب مسجد 676 هَ. ق. را نشان می دهد ولی برطبق گفته ٔ مطلعین تاریخ مذکور از تاریخ بنای مسجد عقب تر می باشد.
صنایع: صنعت نجاری و منبت کاری ارومیه در تمام ایران شهرت دارد و مبلهای عالی و جعبه های منقوش و قوطی های مشبک دستی در این شهر بوسیله ٔ استادان ماهر تهیه می گردد. صنعت قالیبافی و نساجی نیز سابقاً رواج داشته که فعلاً متروک شده است.
بهداشت: ارومیه دارای یک بنگاه شیر و خورشید و یک بهداری شهرداری می باشد که سازمان آنها به شرح زیر است: بنگاه شیرو خورشید عبارتست از یک بیمارستان سی تختخوابی و وسایل طبی و جراحی و چشم پزشکی و زایمان و درمانگاه شماره ٔ 1 و درمانگاه شماره ٔ 2 بهداری سیار و هفت بخش که پستهای بخشها مرتباً در دهات گردش می کنند و مشغول معالجه ٔ بیماران محل می باشند.
فرهنگ: این شهرستان دارای 104 باب دبیرستان و دبستان است که در خود شهر دایر است و چند باب آموزشگاه شبانه ٔ اکابر برای تحصیل اهالی بیسواد وجود دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).
در ارومیه نجاری و منبت کاریهای زیبا می کنند، جعبه ٔ شطرنج و نرد ارومیه معروفست. بعلاوه گلاب و مشروبات ممتاز نیز به عمل می آورند و دهها نوع انگور در باغهای آن بدست می آید. (یادداشت مؤلف).
شهرستان ارومیه، یکی از شهرستانهای استان آذربایجان غربی و مشخصات آن بشرح زیر است: از شمال به شهرستان خوی، از جنوب به شهرستان مهاباد، از خاور به دریاچه ٔ ارومیه، از باختر به کشور ترکیه و عراق محدود می باشد. آب و هوا، هوای کنار دریاچه ٔ ارومیه معتدل نسبه گرم و مالاریایی و جلگه، ولی قسمتهای کوهستانی و مرزی آن سردسیر می باشد.
ارتفاعات: مهمترین ارتفاعات این شهرستان عبارتست از: 1- سلسله جبال مرزی ترکیه و عراق که مرز این سه کشور را از هم جدا نموده و علایم مرزی ایران و ترکیه در روی آنها میله گذاری شده است. 2- ارتفاعات گردنه ٔ قوشچی در شمال شهرستان. 3- کوههای باستان در جنوب شهرستان.
رودخانه ها: مهمترین رودخانه های ارومیه عبارتست از: رودخانه ٔ نازلو، روضه چای، برکشلو (شهرچای) باراندوزچای، گدار (قادرچای)، و چندین رودخانه ٔ کوچک دیگر که عموماً به دریاچه ٔ ارومیه می ریزند.
پلهای معروف: پل چونقرالو، شهرچای، ساعتلوی داغ، باراندوزچای.
معادن: این شهرستان معادن فراوانی دارد که هنوز به استخراج آنها اقدام نشده. فقط چند معدن گچ و آهک و نمک دارد، ولی بیشتر نمک شهرستان از آب دریاچه تهیه می شود.
سازمان اداری: از نظر تقسیمات کشوری شهرستان ارومیه از 5 بخش و 15 دهستان و 743 آبادی تشکیل شده و جمعیت آن به اضافه ٔ شهر ارومیه 198566 تن میباشد به شرح زیر:
نام بخش تعداددهستان تعدادآبادی جمعیت
بخش حومه 6 376 80877
صومای 3 84 17709
سلوانا 3 92 11381
سلدوز 1 117 21403
اشنویه 2 74 14369
جمع 15 743 198566
راهها: به نقاط زیر راه شوسه دارد: کلمانخانه، شاهپور، خوی، ماکو، بازرگان، پلدشت، جلفا، مرند، تبریز، مهاباد، اشنویه، نقده، خانه، میاندوآب، مراغه، شاهین دژ، بوکان، سقز. و چند راه نیمه شوسه به سردشت، سراو و جز آن.
بخش ارومیه، حدود بخش: از شمال به دریاچه ٔ ارومیه و بخش شاهپور، از جنوب به بخش اشنویه و نقده، از خاور به دریاچه ٔ ارومیه، از باختر به بخش صومای و سلوانا. قسمتهای کنار دریاچه جلگه و بقیه کوهستانی است. هوای بخش بیشتر معتدل، و بعلت وجود باتلاقها و رودخانه های متعدد و دریاچه، ناسالم ومالاریایی است. آب دیه های بخش از رودخانه های نازلو وروضه و برکشلو و باراندوز و چشمه سارها و قنوات محلی است. محصول آنجا غلات و توتون و حبوب و سبزه و کشمش و برنج و چغندرقند و صیفی و انواع سبزی است. راههای شوسه ٔ ارومیه به شاهپور و نقده و مهاباد از این بخش می گذرد. بخش حومه از 8 دهستان و 377 آبادی تشکیل می یابد و جمعیت آن به اضافه ٔ شهر ارومیه 133704 تن است به شرح زیر:
دهستان آبادی جمعیت
نازلو 145 33157
برکشلو 59 12624
باراندوزچای 102 16830
روضه چای 29 5810
انزل 17 8971
دول 24 3485
شهرارومیه 1 52827
جمع 377 133704
(از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).

رضائیه. [رِ ئی ی َ] (اِخ) (دریاچه ٔ) ارومیه. ارمیه. چیچست. نام اصلی آن دریاچه ٔ ارومیه است که دریاچه ای است واقع در 70هزارگزی باختر تبریز (اسکله ٔ شرفخانه) و 21هزارگزی خاور ارومیه (اسکله ٔ گلمنخانه) و بزرگترین ِ دریاچه های ایران می باشد.
موقعیت طبیعی: امتداد طولی دریاچه از شمال به جنوب و به طول 130هزار گز و عرض آن حداکثر 50هزار گز که خاوری و باختری است و عمق متوسط آن 6 گز و در برخی نقاط تا 15 گزمی باشد.
جزیره ٔ شاهی به طول 9هزارو به عرض 2هزار گز در این دریاچه واقع و ارتفاع آن 2180 گز است. قلعه ٔ هلاکوخان در قلعه ٔ کوه مزبور که به اسم داغ دوین مشهور است قرار گرفته که مدفن پادشاهان مغول بوده. در تابستان بواسطه ٔ کم شدن آب دریا از طرف بندر وانالو با خشکی مربوط میباشد، و چندین جزیره ٔ منفرد و غیرمسکون دارد به نام جزیره ٔ قویون (گوسفند)، جزیره ٔ اِشَک (خر) و جزیره ٔ اسپیر و جزیره ٔ ارزکه فاقد آبادی است ولی بواسطه ٔ قشلاقی بودن اغنام و احشام آبادیهای اطراف را در زمستان در آن جزایر نگهداری میکنند و همچنین سنگ بزرگ به اسم «کاظم داشی » بواسطه ٔ وقایع تاریخ و جنگی (یاغیگری کاظم) که در ارومیه معروف و مشغول قتل و غارت بوده در موقع تعقیب به این سنگ که دماغه مانند بوده است و فقط یک راه به خشکی داشته پناهنده می شده تا سرانجام بدست نوکر خود کشته شد، و این سنگ به نام وی مشهور گشت. سواحل دریاچه ٔ ارومیه جز در نواحی باختری که کوهستانی است باتلاقی وغیرقابل سکونت می باشد ولی یکی از راههای مهم بازرگانی و اقتصادی استان آذربایجان است که سبب عمده ٔ عمران و آبادی شهرستانهای باختری استان می باشد و کالاهای صادراتی از شهرستانهای ارومیه بوسیله ٔ لوله کشی به بندر شرفخانه حمل می گردد و از آنجا بوسیله ٔ راه آهن به روسیه یا داخل کشور فرستاده می شود. بندر شرفخانه، در سمت خاور دریاچه واقع است و اسکله ٔ آن به طول 128 گزبرای استفاده ٔ مسافرت و حمل و نقل نواحی شهرستان تبریز و مرند. بندر گلمانخانه، در سمت باختر دریاچه برای استفاده ٔ مسافرت و حمل و نقل نواحی شهرستانهای ارومیه و اطراف. بندر حیدرآباد، در جنوب دریاچه برای استفاده ٔ شهرستانهای مهاباد و شاهین دژ. بندر دانانلو، در خاور دریاچه برای استفاده ٔ شهرستانهای مراغه و میاندوآب. بندر خان تختی، در شمال باختری دریاچه برای استفاده ٔ شهرستانهای نواحی خوی و شاهپور. بندر آغ گنبد، در جزیره ٔ شاهی. وضع کشتی رانی دریاچه ٔ ارومیه تا قبل از جنگ بین المللی اول بسیار خوب بود که در جنگ مزبور بوسیله ٔ قوای عثمانی منهدم و غرق شدند و کشتی های فعلی فرسوده اند و سرعتشان خیلی کم است و مهمترین آنها کشتی پهلوی با قوه ٔ 220 اسب بخار و ظرفیت 120 تن می باشد... کشتی های دیگر بترتیب اهمیت عبارتند از شاهپور، ایران، اخگر، آهن ارومیه. این کشتی ها از 90 تا30 تن ظرفیت دارند و کشتیهای کوچک چوبی و قایقها نیز برای حمل مسافر و بار در آبادیهای کرانه ٔ دریاچه مورد استفاده قرار می گیرند. آب دریاچه شور است و سی وسه در صد مواد و املاح محلول که مورد استفاده ٔ طبی هستند دارد و برطبق آزمایش شامل سدیم و منیزیم و کلسیم می باشد که برای بیماریهای پوستی بویژه روماتیسم سودمند است و بواسطه ٔ همین شوری و تلخی زیاد هیچگونه ماهی در آن یافت نمی شود، فقط یک پرنده از نوع لک لک داردکه به اسم محلی آن را پخلن نامند. اهالی ارومیه و دیگر شهرهای ایران برای آب تنی بدانجا می آیند و چندین روز توقف می کنند و بیشتر امراض جلدی بوسیله ٔ آب این دریاچه مداوا می شود. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).این دریاچه پیش از سلطنت پهلوی ارومیه = ارمیه (آب مقدس) نامیده می شد و در قدیم بدان چیچست می گفتند. (از فرهنگ فارسی معین، بخش اعلام، ماده ٔ ارومیه، رومیه، چیچست). و رجوع به ارومیه و چیچست شود.