معنی سنسکریت در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

سنسکریت. [س َ ک ِ] (اِخ) زبان علمی قدیم و مقدس هندوان، و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هندو اروپایی است. و آن زبان اقوام هندو است که با زبان اوستا خویشاوندی نزدیک دارد. پس از آنکه آریاییان بر داساهای ساکن هند پیروز شدند، قسمتهای برجسته تمدن آنان را اخذ کردند و تا حدودی تحت تأثیر تمدن آنان قرار گرفتند.پیروزی بر داساها آریاییان را جسور کرد بطوری که به کشورگشایی و توسعه ٔ مرزوبوم خود پرداختند؛ فرهنگ و تمدن آنان که متکی بر اساطیر بود جنبش جدیدی را آغازنهاد. شرح این وقایع بوضوح در منترهای ودا ضبط شده است. وداها علاوه بر اینکه مدخل همه علوم هستند یادداشتهای روزانه ٔ ملتی بزرگ نیز بشمار میروند که در آن طبقه ٔ اشراف از ابراز هیچگونه کینه نسبت به بردگان فروگذار نکرده اند. همزمان با استقرار آریاییان در سرزمین هفت رودخانه این قوم به جمعآوری منترها و سرودهایی که تا آن زمان بصورت آثار پراکنده بود اقدام کرد و از آنها مجموعه ای فراهم آورد. تاریخ تصنیف منترها بسیار قدیم است، ولی جمعآوری آن هنگامی شروع شد که دیدند علوم آنان رو به نابودی است و خطر فراموشی این گنجینه را مورد تهدید قرارداده است. ترتیب و تقسیم منترها بر طبق اصول علمی انجام گرفت و تمام کتاب بچهار سام هیتا یا مجموعه بشرح زیرتقسیم شده است: 1- ریگ ودا 2- یجور ودا. 3- سام ودا. 4 -آثرو ودا.بطور تقریب میتوان گفت که جمعآوری ودا بایستی در حدود 3000 سال قبل از میلاد تمام شده باشد. از شواهدی که در وداها یافت میشود برمی آید که گروهی نسبت بموجودیت ارباب انواع و برتری آنها نسبت به بشر بشک و تردید دچار شده بودند؛ در این اثنا بعضی از افراد طبقه ٔ ممتاز نیز دست از قربانی و اجرای مراسم دینی برداشته، تنها و دور از مردم در جنگلها بتفکر و تأمل پرداختند. اینان پیشقدمان مکتب آزادی فکر و حقیقت جویی بودند که نمیخواستند خود را در قید و اشکال و شعارهای سنتی نگاه دارند. اینان با اشتیاق تمام میخواستند بدانند بشر از کجا می آید و بکجا میرود. منظور از پیدایش او چه بود. پس از مرگ سرنوشتش چه خواهد بود، چه کسی بر جهان حکومت میکند یا چه چیز است که زندگی می بخشدو دوباره پس میگیرد. این مردم صادق و صمیم که قلباًناراحت بودند سرگرم مباحث و مطالبی فلسفی شدند که امروزه آنها را اوپانیشاد مینامیم. اوپانیشادها گوهرهای بشری میباشند و سهم بسیار مهمی در تکامل تدریجی فکر بشر دارند. اینها گنجینه های تفکرات عالی قدیمند که با ظاهر عارفانه آراسته شده اند. پادشاهان، جنگجویان، دانشمندان و حتی زنان نیز در این بحثها شرکت میکردند. تعداد اوپانیشادها بسیار است، ولی 12 عدد بسیارقدیمی هستند و 13 عدد آن متعلق به اندکی بعدتر بمرور زمان تعداد اوپانیشادها زیاد شد و به 108 عدد رسیدو آخرین آنها در قرن 19 میلادی نوشته شده که عنوان «اﷲ اوپانیشاد» میباشد. پس از اوپانیشادها «سوتراها» پدید آمدند. آثار ادبی دوره بعد از ودا از نظر مضمون و شکل و دیگر مشخصات ادبی با ودا متفاوتند؛ اگرچه همه ٔ آثار سنسکریت با هم پیوستگی دارند، ولی ادبیات ودایی اصولاً دارای مضامین فلسفی و دینی میباشند. در حالی که آثار کلاسیک بیشتر جنبه ٔ دنیوی و رمانتیک دارند. از آثار برجسته که در این دوران بوجود آمد اشعار حماسی است که بدو دسته مشخص و مجزا میشوند: دسته اول افسانه ها (ایتی هاسا یا پورانا) و دسته ٔ دوم که بیشتر روی اشکال دنیوی و مصنوعی شعر تکیه کرده بنام اشعار (کدویا) مشهورند. نماینده ٔ اصلی این دو دسته «مهابهاراتا» و «رامایانا» هستند که حاوی اشعار باارزشند و محبوبیت بسیار کسب کرده اند. چند قطعه بزمی از آثار سنسکریت نیز قابل ذکر است مانند مگهه دوته (پیک اسر) ریتو سامهره (گردش فصول) نمایشنامه ها نیز شایان اهمیتند احتمال می رود که نمایشنامه های سنسکریت نیز مانند نمایشنامه های یونانی در آغاز جنبه ٔ دینی داشته اند. موضوع آنها غالباً مقتبس از حماسه های قدیمی بود. از میان آنها 15 نمایشنامه اهمیت بیشتری دارند وهمه ٔ آنها در فاصله ٔ قرن دوم و 800 میلادی بوجود آمده اند. برجسته ترین نمایشنامه نویس هند کالیداس است و شاکونتالا اثر معروف او همپایه ٔ عالیترین آثار نمایشی جهان است. دیگر از آثار سنسکریت افسانه های عامیانه است که در سراسر جهان تأثیر بسزا گذاشته، از آن جمله است: پنجاتانترا، ادبیات بودایی چینی، هیتوپدسا. اگرچه ادبیات منثور سنسکریت غنی نیست باز برخی آثار مهم منثور، مانند: آثار داندین، بانا، سوباندهو ارزش فراوان دارند. کادمبری اثر بانا بسیار زیباست، زبان سنسکریت با خط دوناگری زبان خدایان نوشته میشود. ترجمه ٔ سنسکریت اوستا که امروزه در دست داریم از قرن 12 میلادی بتوسط دستور پارسی نریوسنگ بعمل آمده.یکی از آثار بی نظیر جهان دستور زبان سنسکریت معروف بدستور آستدهیایی تألیف پانینی است که در حدود قرن 4 یا 5 قبل از میلاد میزیست. (فرهنگ فارسی معین).

زبان علمی و مقدس هندیان که از زبان‌های هندواروپایی و از دستۀ هندوایرانی است و با زبان‌های ایرانی کهن (اوستایی و فارسی باستان) بسیارنزدیک است،

زبان برهمنان هند

زبان علمی قدیمی و مقدس هندوان و آن یکی از زبانهای مهم هند و ایرانی از شعب هند و اروپائی است