معنی هنگامه در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

هنگامه. [هََ م َ / م ِ] (اِ) مجمع و جمعیت مردم و معرکه ٔ بازیگران و قصه خوانان و خواص گویان و امثال آن باشد. (برهان):
چند گردی بسان بی ادبان
گرد هنگامه های بوالعجبان ؟
سنائی.
در این چارسو هیچ هنگامه نیست
که کیسه برمرد خودکامه نیست.
نظامی.
نهادم در این شیوه هنگامه ای
مگر در سخن نو کنم خامه ای.
نظامی.
اشارت کرد خسرو کای جوانمرد
بگو گرم و مکن هنگامه را سرد.
نظامی.
هر جا که حکایتی و جمعی است
هنگامه ٔ توست و محفل من.
سعدی.
نامه ٔ اولیاست این نامه
مبر این را به شهر و هنگامه.
اوحدی.
هنگامه ٔ ارباب سخن چون نشود گرم
صائب سخن از مولوی روم درافگند.
صائب.
|| هرگونه ازدحام و غوغا:
هنگامه ٔ شب گذشت و شد قصه تمام
طالع به کفم یکی نینداخت کجه.
رودکی.
هنگام صبوح و موکب صبح
هنگامه درید اختران را.
خاقانی.
- هنگامه بلند شدن، سر و صدا به راه افتادن. سخن کسی یا داستانی بر زبانها افتادن:
نی همین هنگامه ٔ رسوایی من شد بلند
عشق دائم بر سر بازار مستور آورد.
نظیری.
- هنگامه بند، هنگامه گیر. معرکه گیر. نقال یا درویشی که به سخن و داستان گوئی یا کارهای شگفت خودمردم را سرگرم دارد:
تماشا دلی و هزار آرزو
ز هنگامه بندان این چارسو.
ظهوری.
- هنگامه بندی، نموداری. (غیاث) (آنندراج). آشکاری و برزبان افتادگی.
- هنگامه جوی، آنکه در پی ایجاد معرکه باشد. هنگامه گیر.
- هنگامه طراز، آنکه هنگامه برپا کند و آن را بیاراید:
صائب ! از خانه ٔ ما گلشن معنی بنواخت
باغ اگر بلبل هنگامه طرازی دارد.
صائب.
- هنگامه ٔ طفلان،کنایه از دنیا و عالم است. (برهان).
- هنگامه طلب، آنکه جدال و خلاف را با مردمان دوست دارد. هنگامه جوی. (یادداشت مؤلف).
- هنگامه فروز، مجلس آرا که هنگامه را گرم کند:
هر لاله ز باغ عارض او
هنگامه فروز صد بهار است.
ظهوری.
- هنگامه کردن، مثل قیامت کردن، یعنی کاری را بسیار خوب انجام دادن. این ترکیب بیان کننده ٔ اهمیت کار کسی است، چه منفی و چه مثبت.
- || معرکه گرفتن. هنگامه برپاکردن:
جهان بر رهگذر هنگامه کرده ست
تو بگذر زآنکه این هنگامه سرد است.
عطار.
- هنگامه گرفتن، هنگامه برپا کردن. معرکه گرفتن. (یادداشت مؤلف).
- هنگامه گیر؛ معرکه گیر. بازیگر. (انجمن آرا) (از برهان):
مرغ به هنگام زد نعره ٔ هنگامه گیر
کز همه کاری صبوح خوش تر هنگام صبح.
خاقانی.
ما مهره ایم و هم جهت مهره حلقه ایم
هنگامه گیر و دلشده و هم نظاره ایم.
مولوی.
نگیرد خردمند روشن ضمیر
زبان بند دشمن ز هنگامه گیر.
سعدی.
- هنگامه ٔ مانی، در تنها موردی که شاهد آن یافته شد، کنایه از ارژنگ یا ارتنگ مانی است:
از ساز مرا خیمه چو هنگامه ٔ مانی است
وز فرش مرا خانه چو بتخانه ٔ فرخار.
فرخی.
|| هنگام. وقت. زمان:
به هنگامه ٔ بازگشتن زراه
همانا نکردی به لشکر نگاه.
فردوسی.
چو هنگامه ٔ رفتن آید فراز
زمانه نگردد به پرهیز باز.
فردوسی.
چو هنگامه ٔ زادن آمد پدید
یکی دختر آمد ز ماه آفرید.
فردوسی.

جمعیت مردم، معرکه، شور و غوغا، داد و فریاد. [خوانش: (هِ مِ) (اِ.)]

جمعیت مردم، معرکه،
فریاد و غوغا، هیاهو،
وقت، زمان،
* هنگامه کردن: (مصدر لازم) غوغا کردن، فتنه و آشوب برپا کردن،

اثری از فهیمه رحیمی

معرکه

ازدحام، الم‌شنگه، بلوا، پیکار، جنجال، سروصدا، شورش، غوغا، فتنه، گیرودار، معرکه، ولوله، همهمه، هیاهو

مجمع و جمعیت مردم و معرکه بازیگران و قصه خوانان و خواص گویان و امثال آن باشد

وقت و زمان