رادیو در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

رادیو. [ی ُ] (فرانسوی، اِ) از «بی سیم - پرتو مجهول » مصدر آن رادیه، بمعنی شعاع دادن، شعاع افکندن، پرتو دادن، پرتو افکندن که بصورت اسمی و صفتی هر دو بکار رود در صورت صفتی بمعنی مشعشع و نورانی و در صورت اسمی علامت اختصاری رادیوتلگرافی، رادیوتلفنی، و رادیوگرافی است. و در فارسی به ابزاری برقی (الکتریکی) اطلاق شود که صوت را از فواصل دور ضبط و پخش کند و آن عبارت از دستگاه گیرنده ای است که امواج صوت را از مرکز یا استودیوی خاصی پخش میکند و هم اکنون از بزرگترین وسایل تبلیغی و سیاسی و فرهنگی بشمار میرود. در دائره المعارف بریتانیا آمده است: همچنانکه در سایر موارد پدیده های مهم فیزیکی واقع میشود امواج رادیویی هم از لحاظ تئوری از سالها پیش از آنکه جنبه ٔ عملی یابد، شناخته شده بود.
جیمز کلرک ماگزوئل در تئوری الکترومغناطسی نور که بین سالهای 1867- 1873 م. بسط یافت به تئوری الکترومغناطیسی موج در فضا اشاره کرد اما تا سال 1887که هنریخ هرتس اول دفعه در لابراتوار آن چیزی را که بنام امواج هرتز معروف است ایجاد کرد و بعداً بنام امواج رادیویی شناخته شد و همین امواج ابتدا امواج هرتز و بعد امواج رادیویی نامیده شد تا آن زمان کسی پیدا نکرده بود. هرچند امواج رادیویی از لحاظ فیزیکی از امواج نوری بزرگترند ولی هردوی آنها در فضای آزاد با یک سرعت منتشر میشوند (cm/sec 10* 2998) گرچه از دو زمینه این دو موج باهم اختلاف دارند طول امواج رادیویی بزرگتر از طول امواج نوری است گذشته از این برخلاف امواج نوری امواج رادیویی ساخت بشر همیشه فاز پیوسته هستند و این امر اجازه میدهد که در آنها طنین بکار رود. (از دایره المعارف بریتانیکا).
طیف رادیویی: طول موج رنگ سبز 0/000556 میلیمتر است. اما امواج رادیویی از 6 میلیمتر تا 6 میلیون متر طول دارند و رویهم دارای 7 گروه طیف های مختلف هستند به این ترتیب:
فرکانس کوتاه: از 1000 تا 10000 متر
فرکانس متوسط: از 100 تا 1000 متر
فرکانس بلند: از 10 تا 100 متر
فرکانس بلندتر: از 1 تا10 متر
فرکانس بسیار بلند: از 1 تا10 دسیمتر
فرکانس مافوق بلند: از 1 تا 10 سانتی متر
فرکانس بینهایت بلند: از 1 تا 10میلیمتر
مهندسی رادیو: منظور از مهندسی رادیو، دانش بکار بردن امواج رادیو بعنوان برنده ٔ اطلاعات است که اکنون در فرستادن نوشته، صدا، عکس، تلگراف، میکروفون، دوربین تلویزیونی (فرستنده ٔ تلویزیون) بکار میرود. بمنظور آنکه آنتن های گیرنده بهتر بتواند امواج الکترومغناطیسی یا رادیوئی را بگیرند و پخش کنند بدستگاه تقویتی موج که آمپلی فایر (بسط و توسعه دهنده) نام دارد نیازمند گردیدند.
تاریخچه ٔ رادیو در ایران. تاریخچه ٔ برقراری دستگاه فرستنده رادیو در ایران از سال 1319 هَ. ش. آغاز میشود. اولین دستگاه فرستنده روز چهارم اردیبهشت آن سال بفرمان رضاشاه پهلوی و بدست محمدرضا پهلوی که در آنوقت سمت ولایتعهدی داشت شروع بکار کرد. این دستگاه را آنروز رادیو تهران میگفتند و عبارت از یک فرستنده ٔ کوچک دو کیلواتی بود که با موج متوسط کار میکرد و زیر نظر وزارت فرهنگ بود. در اواخر سال 1319 این سازمان اداره ٔ کل انتشارات و تبلیغات نامیده شد و از سال 1333 سازمان آن توسعه ٔ بسیار یافت و دارای سازمانهای وسیع اطلاعات و اخبار و فیلم، رادیو ایران، دفتر فنی وامور اداری است که سرپرست هر قسمت در مورد کار آن بخش مسئولیت مستقیم دارد. سازمان اداره ٔ کل انتشارات و رادیو، که از سال 1330 به این نام خوانده شد، در فراهم آوردن اطلاعات، تهیه فیلم ها و گرفتن آخرین خبرهای مهم جهان و ایران و نیز در شناساندن ایران و افتخارات و پیشرفتهای آن بجهانیان و توزیع نشریه های گوناگون و مطالب مورد نیاز سفارتخانه های ایران در کشورهای دیگر گامهای سودمند برداشته و برمیدارد. وابستگان وخبرگزاران این سازمان همواره در کشورهای بزرگ جهان با محافل مطبوعاتی و فرهنگی حوزه ٔ مأموریت خود در تماس هستند و اطلاعات و اخبار و بولتن های خود را با آنها مبادله می کنند. همچنین در اداره ٔ کل انتشارات و رادیو دایره ای برای راهنمایی نمایندگان مطبوعات و جهانگردان خارجی در حال فعالیت است. خبرگزاری پارس از سال 1319 زیر نظر اداره ٔ رادیو انجام وظیفه میکرده است. سازمان فیلم برای شناساندن ایران فیلم هایی تهیه می کند که تاکنون چند حلقه ٔ آن از جمله «تهران پایتخت کشور ایران » و «اصفهان جهانی از هنر» در کشورهای خارجی و ایران نمایش داده شده است. در سال 1335 فرستنده دو کیلوواتی موج متوسط رادیو به پنجاه کیلوواتی تبدیل شد و در سال 1336 یک فرستنده ٔ صد کیلوواتی جای آن را گرفت و ایستگاه بزرگ اخیر «رادیو ایران » خوانده شد و برنامه های جداگانه ای بنام «رادیو تهران » برای فرستنده پنجاه کیلوواتی طرح ریزی شد. استودیو و ساختمانهای جدید دستگاه وسیع انتشارات و رادیو پس از ایجادفرستنده ٔ صد کیلوواتی ساخته شد و روز چهارم اردیبهشت 1338 افتتاح گردید و اکنون این سازمان 14 استودیو برای ضبط برنامه ها بر روی نوار دارد که دو استودیوی بزرگ آن هر کدام گنجایش 150 تا 200 تن تماشاچی دارد و در برنامه های موزیک، نمایش، مسابقه و سخنرانی های علمی از آنها استفاده میشود. اداره ٔ کل انتشارات و رادیو علاوه بر دو ایستگاه در تهران دوازده ایستگاه در شهرستانها دارد که مجموع آنها را شبکه ٔ رادیو ایران میگویند و از فرستنده های شهرستانها برخی مانند فرستنده ٔ بزرگ اهواز صد کیلوواتی است. (از گزارش رسمی اداره ٔ کل انتشارات و رادیو).

(یُ) [فر.] (اِ.) دستگاه گیرنده که صوت را از فواصل دور ضبط و پخش کند.

(برق) دستگاه گیرندۀ امواج صوتی که به‌وسیلۀ برق یا باتری کار میکند،
مرکز فرستندۀ امواج صوتی،
[مجاز] سازمانی که از طریق مرکز فرستندۀ امواج صوتی به پخش برنامه‌های مختلف می‌پردازد،

اختراعی از مارکنی ایتالیایی

آواپرا

بمعنی شعاع دادن، شعاع افکندن، پرتو افکندن که بصورت اسمی و صفتی هر دو بکار می رود