معنی اثری از ملا احمد نراقی

طاقدیس

دیوان صفایی

احمد ملا. [اَ م َ م ُل ْلا] (اِخ) رجوع به ملاجیون شود. (معجم المطبوعات).

نراقی. [ن َ] (اِخ) محمد (حاج ملا...) ابن حاج ملااحمد نراقی، ملقب به عبدالصاحب و معروف به حجهالاسلام. از علمای امامیه است. از تألیفات اوست: 1- انوارالتوحید، در علم کلام. 2- المراصد، در اصول. 3- مشارق الاحکام، در فقه. وی در سن 80سالگی به سال 1297 هَ. ق. در کاشان وفات یافت. رجوع به ریحانهالادب ج 4 ص 186 و هدیهالاحباب ص 181 و احسن الودیعه ج 1 ص 82 شود.

نراقی. [ن َ] (اِخ) مهدی یا محمدمهدی (حاج ملا...) ابن ابوذر نراقی کاشانی، موصوف به خاتم المجتهدین. از فقهای شیعه و حکیم و ریاضی دان و ادیب قرن دوازدهم هَ. ق. است. از تألیفات اوست: 1- انیس التجار، در قواعد تجارت. 2- انیس المجتهدین، در فقه و اصول. 3- انیس الموحدین، در اصول دین. 4-التجرید یا تجریدالاصول، در اصول فقه. 5- التحفه الرضویه فی المسائل الدینیه. 6- جامعالافکار و ناقدالانظار، در اثبات واجب الوجود. 7- جامع السعادات، در اخلاق.8- لوامع الاحکام، در فقه. 9- محرق القلوب، در مصائب اهل بیت. 10- مشکلات العلوم. 11- معتمدالشیعه، در احکام. 12- منسک حج. وی به سال 1209 هَ. ق. در نجف وفات یافت. رجوع به ریحانه الادب ج 4 ص 186 و روضات الجنات ص 675 و مستدرک الوسائل ص 396 و هدیهالاحباب ص 180 شود.

نراقی. [ن َ] (اِخ) احمد (حاجی...) ابن حاج ملامهدی یا محمدمهدی، معروف به نراقی. از اکابر دانشمندان و فقهای امامیه ٔ قرن سیزدهم هَ. ق. است. وی اشعار عرفانی فراوانی سروده است و در شعر «صفائی » تخلص کرده. مؤلف ریحانه الادب این تصانیف را بدو نسبت کرده است: 1- اجتماع الامروالنهی. 2- اساس الاحکام، در اصول فقه. 3- اسرارالحج. 4- حجیهالمظنه. 5- خزائن. 6 -دیوان شعر فارسی. 7- سیف الامه. 8- شرح تجریدالاصول.9- طاقدیس، شامل مثنویات او. 10- عین الاصول. 11- مستند الشیعه فی احکام الشریعه. 12- معراج السعاده. 13- مفتاح الاحکام. 14- مناهج الوصول. وی در وبای عام قریه ٔ نراق به سال 1245 هَ. ق. درگذشت. او راست:
تاراج کنی تا کی ای مغبچه ایمان ها
کافر تو چه می خواهی از جان مسلمان ها
پروانه صفت گردم گرد سر هر شمعی
از روی تو چون روشن شد شمع شبستان ها.
#
بدین دردم طبیبی مبتلا کرد
که درد هر دوعالم را دوا کرد
خوشاحال کسی کاندر ره عشق
سری درباخت یا جانی فدا کرد
در میخانه بر رویم گشادند
مگر میخواره ای بر من دعا کرد
صفائی تا مرید میکشان شد
عبادتهای پیشین را قضا کرد.
#
در حیرتم آیا ز چه رومدرسه کردند
جائی که در آن میکده بنیاد توان کرد.
#
از بیم ملامت رهم از میکده بسته است
از خانه ٔ ما کاش به میخانه دری بود.
#
تا مغبچگان مقیم دیرند
در دیر مغان مرا مقام است
آن آیه که منع عشق دارد
واعظ بنما به من ! کدام است
و آن می که به دوست ره نماید
آخر به کدام دین حرام است
گفتیم بسی ز عشق و گفتند
این قصه هنوز ناتمام است.
رجوع به ریحانهالادب ج 4 ص 183 و روضات الجنات ص 27 و هدیهالاحباب ص 180 و مستدرک الوسائل ص 384 و قصص العلماء ص 103 و اعیان الشیعه ج 11 ص 249 و ریاض العارفین ص 463 شود.

ملامهدی نراقی. [م ُل ْ لا م َ ی ِ ن َ](اِخ) رجوع به نراقی مهدی شود.

مهدی نراقی. [م َ ی ِ ن َ] (اِخ) رجوع به نراقی، مهدی شود.

چاه ملا احمد. [م ُل ْ لا اَ م َ] (اِخ) دهی است از دهستان حومه ٔ بخش مسجد سلیمان شهرستان اهواز که در 5 هزارگزی باختر مسجد سلیمان، کنار راه اهواز به مسجد سلیمان واقع شده. کوهستانی و گرمسیر است و 200 تن سکنه دارد. آبش از چشمه وآب لوله ای که شرکت نفت از رود کارون کشیده، محصولش غلات، شغل اهالی کارگری شرکت نفت، زراعت و گله داری و راهش اتومبیل رواست. ساکنین این ده از طایفه ٔ هفت لنگ بختیاری میباشند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).

ملا. [م ِ](اِخ) جغرافی دان لاتینی در قرن اول میلادی و معاصر امپراتور کلود و احتمالاً از مردم اسپانی و از خانواده ٔ سنک بود. اثری از او باقی مانده که یکی از منابع ذی قیمت جغرافیای قدیم است.(از لاروس بزرگ). و رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود.

ملا. [م َ](ع اِ) ج ِ مَلاه.(منتهی الارب)(ناظم الاطباء)(از ذیل اقرب الموارد). رجوع به ملاه شود.

ملا. [م ِ](ع اِ) مدت زندگی. ج، اَملاء ودر لسان، مَلا ضبط شده است.(از ذیل اقرب الموارد).

ملا. [م َ](از ع، ص) پر:
خانه تهی ز چیز و ملا از خورندگان
آبی به ریق می خورد از ناودان برف.
کمال الدین اسماعیل.
- ملا شدن، پر شدن:
دل ز افتعال اهل زمانه ملا شدم
ز ایشان به قول و فعل ازیرا جدا شدم.
ناصرخسرو.
روحانیان مثلث عطری بساختند
وز عطرها مسدس عالم شده ملا.
خاقانی.
یک هفته ریخت چندان خون سباع کز خون
هفتم زمین ملا شد بگرفت زآن ملالش.
خاقانی.
- ملا کردن، پر کردن:
قدحها ملا کن به من ده که من خود
ز قوت آبشان برملا می گریزم.
خاقانی(دیوان چ سجادی ص 289).
||(اِ) پری. ملأ. مقابل خلا(خلأ): چاره نیست که بیرون عالم خلا بود یا ملا بود.(دانشنامه ص 119).
چو آنجا رسیدی سخن بسته شد
ندانم برون زین خلا یا ملاست.
ناصرخسرو.
وگر گویی ملا باشد روا نبود که جسمی را
نهایت نبود و غایت به سان جوهر اعلا.
ناصرخسرو.
و رجوع به ملأ شود.
|| آشکارا.(غیاث)(ناظم الاطباء):
نه همی فرصتیت باید جست
گر خلا باشد ار ملا باشد.
مسعودسعد.
تا که باشد عارف اندر سال و ماه و روز و شب
شاکر افضال تو اندر خلا و اندر ملا.
سنائی(دیوان چ مصفا ص 17).
در خلا و ملا و سرا و ضرا ملازم درگاه جهان پناه بود.(تاریخ غازان، ص 56).
- برملا، فاش. علی رؤس الاشهاد.(یادداشت به خطمرحوم دهخدا). آشکارا. علنی: بوعبداﷲ پارسی برملا گفت خواجه ٔ بزرگ می گوید هرچند خداوند سلطان فرموده بود تا...(تاریخ بیهقی چ ادیب ص 160). یک روزبرملا خواجگان علی و عبدالرزاق پسران خواجه احمد حسن را سخنی چند سرد گفت.(تاریخ بیهقی چ ادیب ص 382). هم در این مجلس فرمود به نام سلطان منشور نبشتن ملکتهای موروث و مکتسب و آنچه به تازگی گیرد و برملا بخواند.(تاریخ بیهقی ایضاً ص 377). روز دیگر محمود به مظالم نشست و خیانت قاضی برملا بگفت.(سیاست نامه).
گر روز من ثنا کنمش برملا به نظم
در شب همی به نثر دعا برملا کنم.
مسعودسعد.
تا مجمعی سازند و آن را برملا بخوانند.(کلیله و دمنه).
اندر این عالم غریبی زآن همی گردی ملول
تا «ارحنا یا بلالت » گفت باید برملا.
سنائی.
واینک بنات فکرم مانده هنوز بکر
از کس نهفته نیست حدیثی است برملا.
جمال الدین عبدالرزاق(دیوان چ وحید دستگردی ص 21).
قدحها ملا کن به من ده که من خود
ز قوت آبشان برملا می گریزم.
خاقانی(چ سجادی ص 289).
خصمی کژدم بتر از اژدهاست
کاین ز تو پنهان بود آن برملاست.
نظامی.
- بر ملا افتادن، آشکارا شدن. علنی شدن. فاش شدن:
رازم از پرده بر ملاافتاد
چند شاید به صبر پنهان داشت.
سعدی.
مگو آنچه گر بر ملا اوفتد
سخنگو از آن دربلا اوفتد.
سعدی(بوستان).
رازش از پرده بر ملا افتاده.(گلستان). جوابی مختصر که اگر بر ملا افتاد فتنه نباشد.(گلستان چ فروغی ص 41).
یارب به لطف خویش گناهان مابپوش
روزی که رازها فتد از پرده بر ملا.
سعدی.
- بر ملا شدن، آشکار شدن. فاش شدن.
- به ملا، آشکارا. به عیان. علنی. علناً:
فرض یزدان رابگذارد هرکس که کند
خدمت خاصه ٔ سلطان به خلا و به ملا.
مسعودسعد.
از آن زمان که فروخواندم آن کتاب کریم
همی سرایم یا ایهاالملأ بملا.
خاقانی.
- در ملا، به آشکارا. آشکارا. علنی:
یکرویه دوستم من و کم حرص مادحم
هم راست در خلاام و هم پاک در ملا.
مسعودسعد.
چون به شاهین قضا انصاف سنجی گاه حکم
جبرئیل از سدره گوید با ملایک در ملا...
سنائی(دیوان چ مصفا ص 3).
|| گاهی عبارت از انجمن و محفل.(غیاث). انجمن و محفل.(ناظم الاطباء). جمع. گروه مردم:
تو بر سر ملا بستایی همی مرا
من چون کنم ستایش تو بر سر ملا.
امیرمعزی.

ملا. [م ُل ْ لا](ص، اِ) مأخوذ از مولای تازی، لقب استاد و معلم خواه مرد باشد و یا زن.(ناظم الاطباء). این کلمه را صاحب تاج العروس گمان می کند ایرانیان از مولی ساخته اند. در ترکیه نیز آن را منلا گویند و شاید اصل هر دو مولی یا مولانا باشد. ابن بطوطه آرد: وکان معنا فی المرکب حاج من اهل الهند یسمی بخضر و یدعی مولانا لانه یحفظ القرآن و یحسن الکتابه.(از یادداشت به خط مرحوم دهخدا). معلم کُتّاب. معلم مکتب. استاد مکتبی.(یادداشت ایضاً).
- ملا رفتن، مکتب رفتن و سبق خواندن.(ناظم الاطباء).
- امثال:
ملا بیمارکن است، بیهوده گوید که در تو آزار و نقاهتی است، تو تندرست و سالم باشی. مثل مأخوذ از حکایتی از مثنوی است.(امثال و حکم ص 1731). و رجوع به مثنوی چ علاءالدوله ص 231 و امثال و حکم ج 1 ص 21 ذیل مثل «آخوند نباشد درد و غم » شود.
|| عالم. درس خوانده. فاضل.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا). آدم درس خوانده و تحصیل کرده و باسواد. عوام ناس هرکس را که سواد خواندن و نوشتن داشته باشد ملا می خوانند و مردم باسواد آدمی را که تحصیلات عمیق داشته باشد ملا می گویند بعضی نیز معتقدند ملا کسی است که خواندن می داند و نوشتن نمی داند و خط ندارد، در مقابل میرزا که خط و سواد هر دو را دارد.(فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده):
شیخ ابوالپشم مرد ملائی
داشت در کنج مدرسه جائی.
بهائی(از یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
ملا و فقیه و صوفی و دانشمند
این جمله شدی ولیک آدم نشدی.
؟(از امثال و حکم ص 1731).
- ملا شدن، سواد فراگرفتن. باسواد شدن.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
- امثال:
ملا شدن چه آسان آدم شدن چه مشکل، علم آموختن سهل باشد، فراگرفتن فرهنگ و ادب اصل و عمده است.(امثال و حکم ص 1731).
|| لقب علمای دین.(ناظم الاطباء). آنکه علوم ادب و فقه و اصول داند. آخوند معمم.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
- امثال:
نیم طبیب بلای جان، نیم ملا بلای ایمان.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
|| لقب دانایان یهود و مجوس. نوعاً مردمان عمامه به سر را که عالم باشند، ملا گویند خواه مسلمان باشد و یا نباشد.(ناظم الاطباء). روحانیان دین یهود و زرتشت را مسلمانان ملا گویند: ملاپیناس. ملاحق نظر. ملافیروز(زرتشتی).(فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده). || گاه طلبه ها به مزاح در اول نامهای کتب درس درآورند: ملانصاب. ملا انموذج.(یادداشت به خط مرحوم دهخدا).

‎ پری، گروه، انجمن، بزرگان مردم از مولی در فارسی: فرهیخته (با سودا)، آموز گار (اسم) گروه مردم، انجمن محفل، پری مقابل خلا (خلا ء) : } چاره نیست که بیرون عالم خلا بود یا ملا بود. { (دانشنامه. منطق. 119) یا بر ملا. علنا علانیه: } قدحها ملا کن بمن ده که من خود ز قوت آبشان بر ملا میگریزم. ‎{ (خاقانی. سج. 289) یا در ملا. در میان مردم مقابل در خلا : } یکرویه دوستم من و کم حرص مادحم هم راست در خلاام و هم پاک در ملا. ‎{ (مسعود سعد) یا بر ملا شدن. فاش شدن آشکار شدن: } سید میران که از بر ملا شدن موضوع عقد خبر داشت دراین مدت اصلا از دم پر آهو رد نشد. . . { (شام. 278) یا بر ملا کردن. فاش کردن آشکارکردن. ‎ (صفت) درس خوانده باسواد: } نیست ممکن که تو ملا ز پی ملا یی سر انبانی دانش همه جا نگشایی. ‎{ (گل کشتی. تو با. 412)، آخوند روحانی معمم } تو بلکه خواستی بنویسی بعضی از ملا های ما حالا دیگر از فروختن موقوفات دست برداشته بفروش مملکت دست گذاشته اند. ‎{ (دهخدا. چرند و پرند. 13) (اسم) گروه مردم، اشراف قوم یا ملا اعلی. عالم بالا جهان فرشتگان. پر شدن لقب استاد و معلم، خواه مرد باشد یا زن

1204