معنی بغی | جدول یاب

لغت نامه دهخدا

بغی

بغی. [ب َغ ْی ْ] (ع مص) خرامیدن و شتافتن. (آنندراج). خرامش و بناز رفتن اسب. (ناظم الاطباء). بناز خرامیدن اسب و سرعت نمودن آن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || نافرمانی نمودن کسی را. (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). گردنکشی کردن. (آنندراج).بیفرمانی و از اطاعت بیرون رفتن. (غیاث). شوریدن برکسی و برگشتن و گردن کشی کردن. (فرهنگ نظام). || (اِ) نافرمانی. (از ناظم الاطباء):
بوقبیس آرامگاه انبیا بوده مقیم
باز غضبان گاه اهل بغی و عصیان آمده.
خاقانی.
و سیرت بغی و عنادآن گروه در نهاد وی متمکن نشده است. (گلستان).
- بغی کردن، نافرمانی کردن و یاغی شدن. (ناظم الاطباء). سرکشی و عصیان کردن: چون موالی و خدم او بر وی بغی کردند... (ترجمه ٔ تاریخ یمینی).
|| (اِمص) گمراهی و ضلالت. (ناظم الاطباء). || (مص) ستم کردن. و تعدی نمودن. (منتهی الارب) (تاج المصادر بیهقی) (آنندراج) (ترجمان علامه جرجانی ص 27). ستم نمودن و تعدی کردن. (ناظم الاطباء). ستم کردن و ستمگری. (کلیله ٔ چ مینوی). ظلم و تعدی کردن: صلاح جویم و راه بغی نمی پویم. (تاریخ بیهقی).و عاقبت مکر و فرجام بغی چنین باشد. (کلیله چ مینوی ص 156). ملک گفت موجب هلاک بوم مرا بغی می نماید و ضعف رای وزرا. (همان کتاب ص 229). و محاسدت اهل بغی پوشیده نیست... (همان کتاب ص 322).
گفتم بغداد بغی دارد و بیداد
دیده نه ای داد باغهای صفاهان.
خاقانی.
بَغَی ً، بُغاء، بَغْیَه، بِغیَه. (منتهی الارب). و رجوع به مصادر مذکور شود.

بغی. [ب ُ غ َن ْ] (ع مص) جستن چیزی را. (ناظم الاطباء). طلبیدن. (از اقرب الموارد). جستن کسی را و اعانت کردن وی را در طلب. (از منتهی الارب). || بر طلب چیزی داشتن کسی را. || آماس کردن ریش. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بیاماسیدن جراحت و ریم دار شدن آن. (تاج المصادر بیهقی). || بتأمل نگریستن بسوی چیزی و انتظار کردن آنرا. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). نظر کردن بچیزی و چشم داشتن. (آنندراج). || سخت باریدن باران. (منتهی الارب) (آنندراج). نیک باران باریدن و پر شدن آب رودخانه. (تاج المصادر بیهقی). || تجاوز کردن از حد. (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). از حد درگذشتن. (ترجمان علامه جرجانی ص 27). || عدول کردن از حق. (منتهی الارب). تعهد کردن و عدول کردن از حق. (ناظم الاطباء). از حق برگشتن. (آنندراج). طلب بناحق. (یادداشت مؤلف). تجاوز از حق ودست درازی کردن. (از اقرب الموارد). || دروغ گفتن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج). || زنا کردن. بُغاء، بُغْیَه، بِغْیَه. (اقرب الموارد) (منتهی الارب). و رجوع به همین مصادر شود.

بغی. [ب َ غی ی] (ع ص) داه و زن زناکار. ج، بغایا. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). پلیدکار. (ترجمان علامه جرجانی ص 27). کنیزک و زن فاجره. ج، بغایا. (آنندراج). زن تبه کار. ج، بغایا. (مهذب الاسماء): پس گفتند: یا اخت هرون ماکان ابوک امرء سوء و ما کانت امک بغیا (قرآن 28/19)، یا خواهر هرون هرگز پدر توبدکار نبود و مادر تو هم بد نبود. (قصص العلماء).
تو بزیر آن چو زن بغنوده ای
ای بغی تو خود مخنث بوده ای.
مثنوی.
|| بسیارجستجوکننده و ریزه کاری نماینده در دیدن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). زن جستجوکننده و ریزه کاری نماینده در دیدن. (آنندراج). || صیغه ٔ صفت مشبهه، بمعنی بیفرمان. (غیاث).

بغی. [ب َغ ْی ْ] (ع اِ) ظلم و ستم. || جرم و جنایت. || نافرمانی و عصیان. || باران بسیار. || هر تجاوز و افراط بر مقداری که حد چیز است. (از اقرب الموارد).