معنی تراخم

تراخم. [تْرا / ت َ خ ُ] (از فرانسوی، اِ) مرضی است مسری و مزمن که در همجو، مخصوصاً در قسمت لاپلکی آن دانه هایی تولیدمی کند که کم کم به قسمت همجوی بن کیسی و حتی روی یامه (قرنیه) رسیده و بالاخره منجر به پژمردگی همجو میگردد که بشکل نوارهای التیامی در پشت پلک دیده میشود.
نشانه ها: مانند اغلب امراض مزمن شروع تراخم نیز بی سروصدا و مخفی است، بطوری که غالباً ممکن است شخص ماهها و سالها مبتلا به تراخم باشد بدون این که مختصر توجهی به کسالت خود نموده باشد. به این ترتیب ابتدای این کسالت را غالباً هنگام معاینه ٔ بچه ها قبل از ورود به کودکستان یا دبستان و یا معاینه ٔ سربازان میشود دید. گاهی نیز برحسب اتفاق در موقعی که شخص برای چیز دیگر مثلاً ضربه ٔ چشم یا همجوئید حاد مراجعه می کند، پزشک به تراخم او پی میبرد، و اگر از این بیماران که در روی همجوی پلکی آنان پراز دانه های تراخمی است تحقیقاتی از سابقه ٔ چشم آنهابعمل آید معمولاً اظهار میدارند که تاکنون چشم درد نکشیده اند. فقط گاهی برخی از اشخاص خیلی حساس برای سنگینی پلکها و تاب ترسی (خوف النور) رجوع کرده و اظهار میدارند که صبحها خیلی بزحمت چشمها را باز می کنند، یادر موقع کار چشمهایشان آب ریزش دارد بنابراین نشانه های نهشتی در ابتداء همان آبریزش و تاب ترسی و سنگینی و خستگی چشمهاست. علایمی که چشم پزشک می تواند ببیند، در دوره ٔ سیر تراخم متفاوت است و بهمین جهت دانشمندان تراخم را به حالتهای مختلف تقسیم کرده و دوره ٔ دوم را که دوره ٔ تراخم کامل است برحسب اینکه با همجوئید فصلی یا همجوئید سوزاکی توأم باشد بدسته های فرعی منقسم نموده اند. در اینجا برای سهولت امر از دسته های فرعی صرفنظر میشود و برای اینکه علائم تراخم را در حالات و دوره های مختلف آن شرح دهیم آنرا بشرح زیر تقسیم می کنیم: 1- تراخم اولیه یا مشکوک. 2- تراخم عمومی یا قطعی. 3- تراخم التیامی.
تراخم اولیه: این دوره از تراخم را چون هیچ نوع نشانه ٔ خارجی ندارد بیشتر در هنگام معاینه ٔ دانش آموزان دبستانها می توان دید، در این حال اگر پلکهای کودک مبتلا را برگردانده دقت کنیم دانه هایی بقطر چهار تا هشت دهم میلیمتر در روی همجوی لاپلکی (ملتحمه ٔ ظفره) مخصوصاً در کنار بالایی آن خواهیم دید و چون در کودکان لنفاوی مزاج نیز دانه هایی شبیه بدانه های نامبرده منتها قدری کوچکتر دیده میشود و این خود باعث اشتباه در تشخیص است، به این مناسبت این حالت از تراخم را برخی از دانشمندان تراخم مشکوک نامیده اند. فرق میان دانه های تراخمی و دانه های طبیعی در این است که دانه های تراخمی را همیشه رگهای کوچک احاطه کرده اند و مختصری هم از دانه های طبیعی بزرگتر میباشند و از طرف دیگر عده ٔ دانه های طبیعی شش تا هشت عددبیشتر نبوده و معمولاً در ثلث داخلی و خارجی کنار بالائی لاپلک (غضروف ظفره ای) جا دارند، در صورتی که عده ٔدانه های تراخمی بزودی زیاد شده و تمام کنار بالایی لاپلک را میگیرد. دانه های داخلی غالباً بهم چسبیده و توده ٔ بزرگی را درست می کنند، در صورتی که دانه های خارجی مدتها از یکدیگر جدا هستند. این حالت از تراخم ممکن است ماهها و سالها بدون تغییر مانده و بیمار از وجود آن آگاه نشود، فقط اشخاص حساس مختصر سنگینی در چشم خود احساس خواهند کرد.
تراخم عمومی: چنانکه اشاره شد ممکن است تراخم مدتها بحالت اول مانده و دانه ها از یک رج زیادتر نشوند ولی اغلب اوقات بیماری پیشرفت کرده و رجهای دوم و سوم از دانه های تراخمی پیدا شده و کم کم این دانه ها گوشتک (لحیمه ٔ دمعیه) و چینهای نیم هلالی و زاویه ٔ داخلی چشم را احاطه کرده و سطح همجوی لاپلکی (ملتحمه ٔ ظفری) را نیز پوشانیده و از آنجا هم گذشته به همجوی بن کیسی بالایی رسیده و حتی به قسمت بالایی سطح قرنیه نیز میرسد. در این هنگام اگر تصادفاً پلک شخص مبتلا را برگردانند روی مخاط گلی رنگ، دانه های رنگ پریده ای که همان دانه های تراخمی هستند دیده میشوند و اگر به آنها همجوئیدهای دیگر ضمیمه نشده باشند ممکن است دانه ها را شمرد که گاهی در حدود سی دانه میشوند. در همین موقع غالباً دانه های تراخمی به همجوی پلکی تحتانی هم رسیده و بشکل دو رج دانه، یکی بلافاصله زیر کنار آزاد پلک و دیگری در ته بن کیسی همجو دیده می شوند. در معالجه ٔ تراخم باید همیشه این دانه ها را در نظر داشت. در هنگامی که دانه ها به همجوی پلک پائینی رسیده اند دانه های همجوی پلک بالایی کاملاً رسیده و شباهت زیادی به تخم ماهی و خاویار دارند و غالباً در موقع برگردانیدن پلک و یا در تحت مختصر فشارانگشت این دانه ها ترکیده و مایع لزج خون آلودی از آنها بیرون می آید. این مایع مخصوص تراخم بوده و در سایر همجوئیدها دیده نمی شود. علایم شخصی بیمار (نشانه های نهشتی) نیز در این موقع شدت یافته و سنگینی پلک زیادتر شده و گاهی یک نوع افتادگی پیدا می کند که اگر تراخم یکطرفی باشد از دور بهترین مشخص مرض خواهد بود. با همه ٔ این احوال همجو (ملتحمه) تحریکات زیادی نداشته ترشحات آن منحصر به اشک ریزی خیلی کم و ترشح مختصری که صبحها در گوشه های چشم منعقد شده است می باشد... این بود نشانه های معمولی تراخم، ولی باید دانست که در اینجا مثل اغلب بیماریها که علائم همواره یکسان نبوده و برحسب مزاج و اشخاص تغییر می کند. مثلاً بعضی اوقات سطح همجو کاملاً قرمزرنگ بوده و در روی آن عده ٔ زیادی برجستگیهای سرخ رنگ دیده میشوند که به آن منظره ٔ مخملی یا توت فرنگی میدهند، گاهی این دانه ها در بن کیسی همجو خیلی بزرگتر از معمول شده و برجستگیهای بزرگی درست می کنند که ممکن است با همجوئید بهاری اشتباه گردد... بعضی اوقات در همجو اصلاً دانه ای دیده نمی شود، فقط یک نوع سرخی و کلفتی مخصوص در آن یافت میشود که با دواهای معمولی همجوئیدها اورام (ملتحمه) بهبودی نمی یابد و در این حال تنها دلیل وجود تراخم، فراهم بودن وسایل سرایت یعنی وجود تراخم در نزد معاشرین و نزدیکان بیمار میباشد.
حالت التیامی: موقعی است که دانه های تراخمی از بین رفته و نسج التیامی جای آنرا می گیرد، در همجوی پلکی مخصوصاً در قسمت لاپلکی آن خطوطسفیدرنگی نازک دیده میشود که بطور نامرتب یکدیگر راقطع کرده اند ولی با این حال بنظر می آید که غالباً همه بطرف یک مرکز التیامی که کمی پائین تر از وسط لاپلک (غضروف ظفره ای) قرار دارد متوجه میباشند. معمولاً وقتی که سیر تراخم نزدیک به تمام شدن است این مرکز بزرگتر شده و یک ناحیه ٔ کوچک التیامی درست می کند که کمی فرورفتگی داشته و شیار درازی نیز در وسط که به آن خط التیامی آرلت می گویند، در این محل همجو بقدری نازک شده است که بنظر می آید لاپلک (تارس) از چیزی پوشیده نیست. همجو در این حالت کاملاً به لاپلک چسبیده و شفافیت خود را از دست داده است بطوری که جوزه های میبومیوس دیگر دیده نمیشوند مگر وقتی که خراب شده و بشکل دانه های زردرنگی در روی همجوی گلی رنگ (رنگ گل هلو) دیده شود، این حالت التیامی در همجوی بن کیسی نیز اثر کرده و گاهی آنرا بقدری جمعمیکند که برگردانیدن پلکها را مشکل می سازد. این حالت آخرین مرحله ٔ تراخم و گاهی دلیل بر بهبودی کامل است و منظره ٔ آن بقدری ثابت و مشخص مرض است که غالباً آنرا جزء تعریف این بیماری بیان می کنند. مهمترین و خطرناکترین عوارض تراخم ترکیبات یامه ٔ (قرنیه ٔ) آن هستند که ممکن است گاهی به کوری انجامد. (از چشم و بیماریهای آن دکتر باستان ج 1 صص 159- 165). و رجوع به همان کتاب ص 165 و 183 شود.

(تَ خُ) [فر.] (اِ.) از بیماری های چشم و آن متورم شدن پرده چشم و بروز جوش هایی در داخل پلک است.

بیماری عفونی ملتحمه و قرنیه چشم که به‌وسیلۀ میکروب مخصوصی سرایت می‌کند و عوارض آن عبارت است از تورم پردۀ چشم و بروز جوش‌ها یا دانه‌های درشت در طرف داخل پلک و خارج شدن چرک،

بیمارى میکروبى چشمى

توته

چشم‌درد، تورم پرده‌چشم

یکی از امراض چشم که عوارض آن عبارتند ار تورم پرده چشم، بروز جوشها در داخل پلک و خارج شدن چرک و غیره

1241