معنی روسیه

لغت نامه دهخدا

روسیه

روسیه. [سی ی َ] (اِخ) نامی است که بر امپراتوری وسیع تزارهااطلاق می شود و آن در اروپا و آسیا از سواحل دریای بالتیک تا سواحل اقیانوس کبیر ممتد بوده است. (از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین). رجوع به روسیه ٔ شوروی شود.

روسیه. [ی َه ْ] (ص مرکب) مخفف روسیاه. کسی که بخاطر کارناروا که مرتکب شده شرمنده است:
گر به پیری دانش بدگوهران افزون شدی
روسیه تر نیستی هر روز ابلیس لعین.
منوچهری.
ای ز خجالت همه شبهای تو
روسیه از روز طربهای تو.
نظامی.
زن چو انگور و طفل بی گنهست
خام سرسبز و پخته روسیهت.
نظامی.
و رجوع به روسیاه شود.


روسیه ٔ شوروی

روسیه ٔ شوروی. [سی ی َ ی ِ رَ] (اِخ) یا اتحاد جماهیر شوروی یا بطور اختصار شوروی کشور بزرگ اروپایی و آسیایی است که از شمال به اقیانوس منجمد شمالی و از مغرب به نروژ و فنلاند و سواحل بالتیک و آلمان و از جنوب به رومانی و دریای سیاه و ترکیه و ایران و افغانستان و پامیر و منچوکو و چین و از مشرق به اقیانوس کبیر محدود است. فاصله ٔ مرزهای آن از مغرب به مشرق نزدیک به 10000 کیلومتر و از شمال به جنوب 3000 کیلومتر و وسعت آن بیشتراز 22 میلیون کیلومتر مربع یعنی 16 خشکیهای سطح زمین است. کشور شوروی از 35 درجه عرض شمالی تا منطقه قطبی کشیده شده و قسمت عمده ٔ آن در منطقه ٔ معتدله ٔ سردو نواحی شمال آن یخبندان است و چون ارتفاعاتی که جهت شرقی و غربی داشته باشد جز در مناطق جنوبی دیده نمی شود آب و هوای سرد قطبی تا نواحی جنوبی نیز تأثیر می کند منتها بمناسبت تغییر عرض جغرافیایی و دوری و نزدیکی به اقیانوس شدت سرما در نواحی جنوب کمتر و شدت درجه ٔ حرارت و خشکی هوا در نواحی شرقی بیشتر است.
رودها و دریاچه ها - رودهای روسیه بعلت وسعت کشور و دور بودن سرچشمه ٔ آنها از دریاهای اطراف و جلگه ای بودن خاک عموماً طویل و جریان آنها ملایم و جز در ایام یخبندان زمستان همه وقت قابل کشتیرانی است. مهمترین رودهایی که به اقیانوس منجمدشمالی می ریزد در روسیه ٔ اروپا رودهای پچورا و دوینا و در روسیه ٔ آسیا رودهای بسیار طویل ابی و ینی سئی و لنا است. رودهای دیگر روسیه عبارت است از دنی یستر دنی یپر و دن که بدریای سیاه و دریای آزوف می ریزند و نوا و دونا که طول آنها کم است و بدریای بالتیک وارد می شوند. غیر از رودهای مذکور رودهای دیگری نیز در روسیه جاریست که بدریاچه های داخلی می ریزند مانند رود طویل ولگا (بطول 3688 کیلومتر) و رود اورال که بدریاچه خزر می ریزند و رودهای معروف سیحون و جیحون که وارد دریاچه ٔ اورال میشوندو در جنوب شرقی سیبری نیز رود آمور جریان دارد که به اقیانوس کبیر می پیوندد.
زبان - ملل مختلف اتحاد جماهیر شوروی به زبانهای ملی خود تکلم و با الفبای روسی کتابت می کنند ولی آموختن زبان روسی برای عموم افراد ملل مختلف آن کشور اجباری است. و رجوع به روسی شود.
تقسیمات - اتحادجماهیر شوروی شامل روسیه ٔ شوروی، اوکرانی، بیلوروسی، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ترکستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان است و از 1940م. بدین جمهوریها، جمهوریهای ملداوی، لیتوانی، لتونی و استونی افزوده شده است.
تاریخ روسیه -تاریخ روسیه در قرن نهم میلادی یعنی هنگام هجوم وارگان (ستونهایی از نژاد اسکاندیناو که خوی جنگجویی خود را به اسلاویان منتقل ساختند) آغاز می شود. مردم روسیه (روسیان) کاتولیسیسم یونانی را بتوسط مبلغان بیزانسی در زمان سلطنت ولادیمیر (972- 1015م.) پذیرفتند. یارسلاو بزرگ (1015- 1054م.) بمنزله ٔ شارلمانی روسیه بشمار است ولی پس از این پادشاه دوره ٔ هرج و مرج آغاز شد و جنگهای داخلی پدید آمد و بر اثر آنها روسیه تحت تبعیت مغولان درآمد.
تاریخ روسیه در قرن جدید - با حمله و کشورگشایی مغولان در قرن سیزدهم میلادی بسیاری از شهرها و کشورهای آسیا و اروپا از نعمت امنیت و استقلال و آزادی محروم شد و تحت استیلای این قوم وحشی قرار گرفت. دشت هموار و وسیع روسیه نیز مانند سایر نقاط، باین سانحه گرفتار آمد و مردم آنجا تا قرن پانزدهم میلادی به حکام مغول باج و خراج می دادند و مطیع ایشان بودند. میان بلاد معتبر در روسیه آن زمان شهر کیف اعتباری داشت و مردم سایر نقاط آن سرزمین از حاکم آنجا اطاعت میبردند ولی پس از اینکه این شهر به تصرف دولت لیتوانی درآمد حکومت و قدرت در شهر مسکو تمرکز یافت. ایوان سوم نخستین حاکمی بود که به منظور ایجاد وحدت و یگانگی میان مردم این سرزمین و رهایی این کشور از قید اسارت و بردگی از پرداخت باج و خراج به خانان مغول خودداری کرد و دولت مستقلی پایه ریزی کرد. نوه ٔ ایوان سوم که مردی سفاک و بدطینت بود در سال 1533م. بنام ایوان چهارم به سلطنت رسید ومتصرفاتی در جنوب و مغرب روسیه بدست آورد و خود را به تقلید قیاصره ٔ روم تسار (تزار) نامید و چون بسیارستمکار بود به ایوان مخوف ملقب شد. ایوان مخوف در سال 1585م. درگذشت و حکومت مسکو تا سال 1613م. وضع روشنی نداشت تا اینکه زمام امور این شهر و سایر بلاد مهم روسیه بدست میخائیل از خانواده ٔ رمانوف افتاد دراین زمان روسیه از راه ساحل شمالی دریای خزر با ایران ارتباط پیدا کرد و از راه ایران دری بجهان مشرق زمین گشود. از پادشاهان معروف خانواده ٔ رمانوف پتر کبیر است. در زمان پتر کبیر روسیه بسیار پیشرفت کرد. فنلاند و جزایر آلاند و نواحی دریای بالتیک بتصرف روسیه درآمد. پتر در راه آشنایی مردم روسیه بتمدن اروپا وایجاد روابط سیاسی با دول مغرب زمین و بسط امور بازرگانی و احداث کارخانه و ساختن خطوط آهن و ترویج فرهنگ و استخدام صنعتگر، معمار، دکتر، مهندس خارجی کوشش فراوان مبذول داشت. وی در سال 1725م. پس از سی وشش سال سلطنت درگذشت و چون پسر خود آلکسی را بقتل رسانیده بود زنش کاترین اول بکمک یکی از درباریان زمام امور را در دست گرفت و مدت شانزده ماه سلطنت کرد. بعد از کاترین اول بترتیب پتر دوم (1727-1730م.) و آنادوشس دوکورلند دختر ایوان پنجم (1730- 1740م.) و ایوان ششم و الیزابت و پتر سوم بپادشاهی رسیدند. بعد از پتر سوم کاترین دوم در سال 1762 به تخت پادشاهی رسید. کاترین دوم که زن پتر سوم و زنی باهوش و پراستعداد بود شوهرش را از سلطنت برکنار کرد و خود بجای او نشست. وی در راه عمران و آبادی شهرها و رونق بازار تجارت و توسعه ٔ کشاورزی کوشش فراوانی مبذول داشت و روسیه را به پنجاه استان تقسیم کرد و بهریک اختیاراتی داد و میخواست بوسیله ٔ نمایندگان طبقات مردم قوانینی برای تأمین آسایش و رفاه حال عامه تهیه کند و از آنجا که در اغلب کارها بیشتر قصد تظاهر داشت اقداماتش مؤثر نیفتاد. کاترین در امور داخلی لهستان به مداخله پرداخت و با دولت عثمانی وارد محاربه شد و بندر آزوف و شبه جزیره ٔ کریمه و سرزمین رومانی را بتصرف آورد. کاترین برای تسخیر قفقاز بر ضد پادشاه ایران، آغامحمدخان قاجار به تحریکاتی پرداخت ولی قبل از اینکه به نتیجه ای برسد درگذشت (1796م.). پس از مرگ کاترین دوم پسرش پل اول جانشین او گردید، سپس پسرش الکساندر اول زمام امور آن کشور را بدست گرفت. الکساندر اول در غالب اتحادیه های که برضد ناپلئون در اروپا تشکیل شد شرکت داشت. اقدامات وی درراه زوال امپراتوری ناپلئون بیش از دیگران مؤثر افتاد چنانکه با عقد اتحادیه ششم و کشانیدن ارتش ناپلئون به خاک روسیه موجب سقوط وی گردید.
بعد از الکساندر اول برادرش نیکلای اول بپادشاهی رسید در ایام امپراطوری وی، مردم روسیه سربشورش برداشتند و گروهی ازافسران و سربازان نیز بدسته های انقلابی پیوستند نیکلاچون اوضاع را وخیم دید بسرکوبی انقلاب گران پرداخت و سرانجام موفق شد آرامشی در روسیه بوجود آورد و بزعم خود دستگاه امپراطوری را از خطر نجات داد. از وقایع مهم دوره ٔ نیکلا انقلاب لهستان و جنگهای کریمه است که مدت سیزده ماه طول کشید و به شکست روسیه منجر شد و نیکلا در اثر همین شکست دق کرد و مرد (1855م.) بعد از نیکلای اول پسرش الکساندر دوم بمنظور اتمام جنگهای کریمه بدولت های فرانسه و انگلیس و عثمانی پیشنهاد صلح کرد و معاهده ٔ پاریس میان ایشان منعقد گردید (1856م.) بعد از الکساندر دوم بترتیب الکساندر سوم و نیکلای دوم بسلطنت رسیدند. الکساندر سوم برای جلوگیری از انقلاب و نهضت های آزادیخواهی مطبوعات را محدود ساخت و در زمان نیکلای دوم جنگ منچوری بوقوع پیوست و با شکست سپاهیان روس پایان یافت (1904م.).
ده سال بعد یعنی در سال 1914م. جنگ جهانی نخست آغاز گردید و دولت روسیه که به متفقین یعنی فرانسه و انگلیس پیوسته بود برضد آلمان و متحدین این دولت وارد میدان نبرد شد ولی زمانی که سپاه روسیه در جبهه های مختلف سرگرم محاربه بود انقلاب عظیمی که پایه ٔ آن از زمان کاترین دوم استوار شده بود و فقر و پریشانی مردم و ترویج عقاید سوسیالیستی آنرا تقویت میکرد در داخل روسیه بوقوع پیوست. این انقلاب در مدتی کوتاه و با سرعتی بسیار سراسر روسیه را فراگرفت و به گرفتاری و زندانی شدن نیکلای دوم منتهی شد و چندی بعد نیکلای دوم و خانواده ٔ او که به سیبری تبعید شده بودند جملگی کشته شدند. در این موقع مجلس دوما حکومت موقتی به ریاست لفوف تشکیل داد ولی حکومت وی دوامی نکرد و کرنسکی که یکی از اعضای مجلس دوما بود زمام امور کشور را در دست گرفت. حکومت کرنسکی بزودی دستخوش قیام تروتسکی گردید تروتسکی در نوامبر 1917م. پتروگرادرا تصرف کرد و در همین اوقات لنین پیشوای حزب سوسیال دموکرات که از سال 1918م. ببعد بنام حزب کمونیست یا بلشویک خوانده شد بمساعدت آنها وارد پتروگراد گردید لنین چون میان کارگران نفوذ و محبوبیت فراوان داشت و نیز با شرکت دولت روسیه در جنگ جهانی نخستین مخالف بود بزودی مورد توجه مردم روسیه و انقلابگران قرار گرفت و بکمک افراد بلشویک و سایر هواخواهان خود و نیز با مساعدت معنوی دولت آلمان در پتروگراد حکومت کمونیستی دایر کرد (1917م.) و کرنسکی از روسیه گریخت و تروتسکی نیز وزارت خارجه را یافت. لنین در آغاز امر در برسف لیتوسک با دولتهای آلمان، اتریش، عثمانی و بلغارستان وارد مذاکرات صلح گردید. سپس بلشویکها به کمک ارتش سرخ که تروتسکی آنرا تشکیل داده بود با عده ای از سرداران روسی و هواداران حکومت سابق که از طرف متفقین تقویت میشدند در سواحل دریای سیاه و بحرخزر ومغرب سیبری بجنگ پرداختند و سرانجام بر مخالفان غالب شدند و روسیه را تحت حکومت واحدی درآوردند. دولتهای فرانسه، انگلیس، اتریش، یونان و آمریکا چون نسبت بحکومت جدید روسیه خوشبین نبودند آن را برسمیت نشناختند. اولین کشوری که قبل از سایر ممالک دولت مزبور رابرسمیت شناخت ایران بود بهمین سبب در فوریه 1921م. معاهده ای میان دولت ایران و حکومت جدید روسیه منعقد گردید که بموجب آن امتیازاتی را که تزاران روس در سایه ٔ اعمال زور و سایر اقدامات ناروا و دور از اصول انسانیت در عصر قاجار از پادشاهان آن سلسله گرفته بودند باطل شد و نیز مؤسسات آن دولت از قبیل راه آهن آذربایجان، بانک استقراضی و غیره بایران واگذار گردید.دولت بلشویکی در مارس 1921 اختلاف خود را با لهستان مرتفع ساخت و همچنین بموجب قرارداد 1924 که با چین منعقد کرد حق حاکمیت آن دولت را در مغولستان خارجی برسمیت شناخت و نیز بر طبق معاهده 1925م. ژاپن بندر ولادی وستک را که بتصرف در آورده بود به روسیه واگذاشت ومیان دو دولت مذکور مناسبات سیاسی برقرار گردید. علاوه بر این بموجب معاهده ای که دولت جدید روسیه در ژانویه 1924 با دولت آلمان منعقد ساخت هر دو دولت قروض خود را بیکدیگر مصالحه کردند. از این تاریخ ببعد سایر دول اروپا که بتدریج به دوام و قوام حکومت جدید روسیه واقف شدند در طی قراردادهای جداگانه دولت مزبور را برسمیت شناختند. آخرین دولتی که حکومت مزبور را برسمیت شناخت ایالات متحده آمریکا (اتازونی) بود. (1935م.) لنین در خلال این اقدامات بطرح و اجرای برنامه ٔ اقتصادی و اصلاح امور داخلی آن کشور پرداخت و در ژانویه 1924 درگذشت. پس از مرگ لنین بین تروتسکی و استالین اختلاف پدید شد و استالین بر رقیب خود تروتسکی پیروز گردید و وی را از حزب اخراج و سپس تبعید کرد (1927م.) دولت شوروی برای اصلاح اوضاع اقتصادی روسیه با وجود مخالفت خرده مالکان از سال 1928 تا 1940 سه نقشه ٔ اقتصادی بمرحله ٔ اجرا در آورد. نقشه ٔ پنجساله ٔ سوم بعلت وقوع جنگ جهانی دوم ناتمام ماند.
در جنگ جهانی دوم ابتدا آلمان و شوروی یک عهدنامه ٔ دوستی و عدم تعرض ده ساله با یکدیگر منعقد کردند و در حمله ٔ آلمان به لهستان قسمت شرقی این کشور را روسیه اشغال کرد و از آن پس با الحاق کشورهای استونی، لیتونی و لیتوانی و همچنین منضم ساختن بسارابی و بوکوین از رومانی خود را آماده ٔ دفاع کرد. در سال 1941 آلمان با نیروی شگرف خود خاک شوروی را مورد حمله قرار داد و در این جنگ اگرچه بروسیه صدمات و خسارات فراوانی وارد آمد ولی سرانجام روسیه با کمک انگلیس و آمریکا در جنگ پیروز گردید و با اشغال و تصرف مشرق آلمان تا رودخانه ٔ ادر، کشورهای لهستان، چکسلواکی، رومانی، بلغارستان و مجارستان و مشرق اتریش را نیز بتصرف آورد و رژیم کمونیستی در این کشورها به کمک شوروی مستقر گردید و با اجرای نقشه های اقتصادی پنج ساله ٔ چهارم و پنجم علاوه بر ترمیم خرابیها اقتصاد کشور را بطوری ترقی داد که نسبت تولید در بسیاری از موارد تا ده برابر افزایش یافت. استالین تا سال 1953م. در روسیه حکومت کرد و بعد از مرگ او تحولاتی در این کشور بوقوع پیوست و حکومت فردی استالین ظاهراً جای خود را بحکومت دسته جمعی سران حزب داد و مالنکف و بولگانین و خروشف و کاسیکین یکی بعد از دیگری به نخست وزیری رسیدند.
اوضاع اقتصادی - کشور روسیه ٔ شوروی با وجود منابع سرشار ثروت و جمعیت فراوان تا قبل از انقلاب سال 1917 از لحاظ اقتصادی جزو ممالک عقب افتاده بود. از زمان بروز انقلاب اشتراکی کردن کشاورزی و صنعت معمول گردید و از سال 1928 اجرای نقشه های پنج ساله اقتصادی عملی گردید و با تصرف تمام منابع ثروت و تولید از طرف دولت با استخدام مهندسان خارجی اجرای اصول علمی در کارهای کشاورزی و صنعتی سطح تولید بسرعت شگفت آوری بالارفت ولی چون فعالیتهای اقتصادی بیشتر در راه تقویت امور سیاسی و نظامی دولت مصروف میگردید اهالی کشور از اجرای نقشه های اقتصادی چنانکه باید برخوردار نگردیدند اما دولت شوروی از نظر قدرت اقتصادی و نظامی در ردیف ممالک درجه ٔ اول عالم قرار گرفت. با آنکه در طی جنگ جهانی دوم تلفات و صدمات بسیار باین کشور وارد شد ولی با اجرای نقشه های پنج ساله ٔ چهارم و پنجم علاوه بر ترمیم خرابی ها سطح تولیدات از پیش از زمان جنگ نیز بالاتر آمده و کشاورزی کاملا ماشینی شده و کشت و زرع با اصول علمی انجام می شود. مهمترین محصولات غذایی روسیه گندم و برنج و سیب زمینی و چغندرقند و پنبه و چای و کتان و شاهدانه است. مقدار بعضی از محصولات کشاورزی روسیه در سال 1959م. بقرار زیر بوده است:
گندم: 48میلیون تن اولین کشور تولیده کننده.
جو: 13میلیون تن دومین کشور تولیده کننده.
سیب زمینی: حدود 6 میلون هکتاراست.
پنبه (تصفیه شده): 1/485میلیون تن دومین کشور تولیدکننده.
کتان: 1میلیون تن اولین کشور تولیدکننده.
چغندرقند: 68میلیون تن اولین کشور تولیدکننده.
کشور شوروی از لحاظ منابع کانی نیز در ردیف بزرگترین کشورهای جهان و از نظر استخراج زغال اولین کشور جهان و از لحاظ راه آهن دومین کشور عالم است. قسمت بیشتر کانهای این کشور در منطقه ٔ اورال و سیبری واقع شده و بر اثر پیشرفت نقشه های اقتصادی روزبروز بر توسعه ٔ استخراج موادمعدنی افزوده میشود. مقدار بعضی از محصولات معدنی شوروی در سال 1959 بقرار زیر بوده است:
زغال و لیگنیت (یا لینییت): 500میلیون تن اولین کشور تولیدکننده.
نفت: 122/8میلیون تن سومین کشور تولیدکننده.
آهن: 89/8میلیون تن دومین کشور تولیدکننده.
منگنز: 2/9میلیون تن دومین کشور تولیدکننده.
مس: 378/1هزار تن سومین کشور تولیدکننده.
سرب: 295هزار دومین کشور تولیدکننده.
طلای سفید: اولین کشور تولیدکننده.
طلا: 349هزار تن دومین کشور تولیدکننده.
روی: 351هزار تن دومین کشور تولیدکننده.
نقره: 873 تن چهارمین کشور تولیدکننده.
آلومینیم: 565 هزارتن دومین کشور تولید کننده.
کرومیت: 373هزار تن چهارمین کشور تولیدکننده.
بازرگانی شوروی در انحصار دولت و دادوستد کالاها با خارج بوسیله ٔ وزارت بازرگانی آن کشور انجام میگیرد و چون این کشور دارای محصولات کشاورزی و صنعتی متنوع است و تمام مواد مورداحتیاج خود را باستثنای کائوچو، کاکائو، ادویه، قهوه و سایر محصولات مناطق حاره در داخل کشور تهیه میکندقسمت عمده ٔ دادوستد آن داخلی و بین جمهوریهای تابع و پس از آن با ممالک کمونیستی انجام میگیرد و سطح بازرگانی آن نسبت به کشورهای متحده ٔ آمریکا و انگلیس پایین تر است. (از فرهنگ فارسی معین) (ذیل برهان چ معین) (کتابهای تاریخ و جغرافیای رسمی).

فارسی به انگلیسی

فارسی به ترکی

حل جدول

روسیه

بزرگترین کشور جهان


سوغات روسیه

سماور

سرما


پول روسیه

روبل


پایتخت روسیه

مسکو


رود روسیه

اکا


دریاچه‌ روسیه

لادوگا


همسایه روسیه

کره شمالی، چین، مغولستان، و قزاقستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، اوکراین، بلاروس، لتونی، استونی، فنلاند، و نروژ

واژه پیشنهادی

توندرای پهناور روسیه

بیابان نواحی قطبی روسیه


مرکز روسیه

مسکو


رود روسیه

ولگا

فارسی به عربی

معادل ابجد

روسیه

281

پیشنهاد شما
جهت ثبت نظر و معنی پیشنهادی لطفا وارد حساب کاربری خود شوید. در صورتی که هنوز عضو جدول یاب نشده اید ثبت نام کنید.
اشتراک گذاری