معنی زبردست | جدول یاب

فرهنگ عمید

زبردست

مسلط، ماهر، حاذق، استاد،
[قدیمی] توانا، زورمند، صاحب قوت و قدرت: ای زبردست زیردست‌آزار / گرم تا کی بماند این بازار (سعدی: ۶۷)،
[قدیمی] جَلد و چابک،
(اسم) [قدیمی] صدر مجلس، طرف بالای مجلس، بالادست: به رای از بزرگان مهش دید و بیش / نشاندش زبردست دستور خویش (سعدی۱: ۴۷)،

فارسی به انگلیسی

زبردست‌

Adept, Adroit, Artful, Canny, Deft, Skilled, Skillful, Versed

لغت نامه دهخدا

زبردست

زبردست. [زَ ب َ دَ] (اِ مرکب) صدر. (شرفنامه) (آنندراج).صدر مجلس را گویند. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || بالادست. طرف بالای مجلس. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین): روزی (یعقوب بن اسحاق کندی) پیش مأمون درآمد و بر زبردست یکی از ائمه ٔ اسلام بنشست آن امام گفت تو مردی ذمی باشی چرا بر زبر ائمه اسلام نشینی. (چهارمقاله از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین).
برای از بزرگان بهش دید و بیش
نشاندش زبردست دستور خویش.
سعدی (بوستان).
جواب داد که هان ای سخن فروش مگیر
بپای حیله زبردست اوستاد دکان.
بدیعی سیفی (از مونس الاحرار).
کجا بازداند چو شد پای بست
که خواهد زبردست سلطان نشست.
امیرخسرو.
ای در صف جمال زبردست نیکوان
در حسن زیردستت هم حور و هم پری.
مکی طولانی.
|| (ص مرکب) کنایه از مردم توانا و صاحب قوت و قدرت و زورمند باشد. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). مرد صاحب قوت و قدرت و زورمند برخلاف زبردست. (آنندراج). توانا. (شرفنامه ٔمنیری). پهلوان. (ناظم الاطباء):
بزبان و به دل زبردستی
مرد چون بنگری دلست و زبان.
فرخی.
ور شود خصم من زبردستی
زیر پای بلام مگذاری.
خاقانی.
زبردست چون سر برآرد بچنگ
سرزیردستان درآید بسنگ.
امیرخسرو.
|| فائق. (شرفنامه). بالادست. متبوع. عالی. (ناظم الاطباء). غالب. مسلط. مستولی.آن کس که از لحاظ مراتب اجتماعی بالاتر باشد. روی دست. از طبقه ٔ بالا:
سخن تا نگویی ترا زیردست
زبردست شد کز دهان تو رست.
ابوشکور.
از آن تو داریم چیزی که هست
زبردست شد از تو این زیردست.
فردوسی.
چو بینی زبردست را زوردست
نه مردی بود پنجه ٔ خود شکست.
سعدی.
ای زبردست زیردست آزار
گرم تا کی بماند این بازار.
سعدی.
اگر زیردستی بیفتد رواست
زبردست افتاده مرد خداست.
سعدی.
|| بزرگ. (ناظم الاطباء). بزرگ و مهم. گویند: از کوه زبردستی بالا رفتم. (فرهنگ نظام):
شاه محمود که شاهان زبردست کنند
هرزمانی بپرستیدن او پشت دوتاه.
فرخی.
|| والا. از نوع عالی. بزرگ. خیلی خوب. بهتر:
دست تو بر نژادزبردست کی رسد.
بدگوهرا ز گوهر والا چه خواستی.
خاقانی.
|| ماهر. مجرب. آزموده. حاذق. استاد. || زرنگ. جلد. چابک. || ظالم و متعدی و موذی. || گستاخ. (ناظم الاطباء). || بالانشین. صدرنشین. لایق صدر. شایسته ٔ زبردست (صدر).

زبردست شدن

زبردست شدن. [زَ ب َ دَ ش ُ دَ] (مص مرکب) قوی شدن. توانا شدن و بدست آوردن قوت و قدرت:
زبر دست شد مردم زیردست
بکین مرد دینی بزین برنشست.
فردوسی.

زبردست خان

زبردست خان. [زَ ب َ دَ] (اِخ) از امراء والاشاهیان و صاحبان مناصب بزرگ دربار شاه جهان امپراطور متوفی 1076 هَ. ق. هند است. میرعبدالرزاق خوافی آرد: زبردست خان پس از جلوس فردوس آشیان با هفت هزاری و پانصد اسب روی کار آمد، سپس بتدریج ارتقاء رتبت یافت تا آنکه در سال 18 سلطنت شاهجهان، بمنصب دوهزاری و هزار سوار نائل آمد. در سال 19 بعنایت خلعت شاهانه و ضبط سیوستان سربلندی یافت. در سال 22 از سلطنت آن پادشاه مطابق تاریخ 1059 هَ.ق. در سیوستان درگذشت. (از مأثرالامراء ج 2 ص 372).

زبردست خان. [زَ ب َ دَ] (اِخ) فرزند ارشد علی مردان خان امیرالامراء شاه جهان امپراطور هند. (1068 تا 1118 م.). زبردست خان در ایام صوبه داری پدر خود در بنگاله بر رحیم خان افغانی که سر سلطنت داشته خود را رحیم شاه خوانده بود، فوج کشید و او را شکستی فاحش داد. وی در اواخرسلطنت عالمگیر به مناصب بزرگی در دربار او نائل آمد. (از مآثرالامراء تألیف میرعبدالرزاق شاهنوازخان صص 299- 300). رجوع به عالمگیرنامه تألیف منشی محمدکاظم بن محمدامین ص 62، 92، 128، 245، 269، 291، 507، 522، 555، 594، 868، 894، 898، 988، 1023، 1039 شود.