معنی هاری

هاری. (ص نسبی) کناس و سرگین کش است، زیرا که هار به معنی سرگین است و «ی » برای نسبت است، یعنی کسی که سرگین را برمیدارد و در هندوستان حلال خور خوانند. (از آنندراج) (از برهان). || خاکروبه کش.

هاری. (ع ص) خراب شده. ویران شده. (از ناظم الاطباء). || بنای شکسته. || مرد سست و برجای مانده از سختی روزگار. (یادداشت به خط مؤلف). || سست. || ضعیف. (از ناظم الاطباء).

هاری. (حامص) صفت هار. حالت و چگونگی هار. دیوانگی خاصه در سگ. هار و دیوانه بودن. || داءالکلب. بیماری سگ هار. بیماری که از سگ و گرگ به انسان سرایت کند. این بیماری عفونی است که بواسطه ٔ یک ویروس فیلتران تولید میشود و بوسیله ٔ تحریکات عصبی که مهمترین آنها انقباضات عضلانی است مشخص میباشد. این بیماری را حیوان هار باگاز گرفتن به انسان انتقال میدهد. و در انسان هنگامی که هاری ظاهر شود، در ظرف چند روز منتهی به مرگ میشود. همه ٔ پستانداران اهلی یا وحشی (اسب، موش صحرایی، شغال، خوک و گربه) ممکن است هار شوند، ولی از میان همه تنها گوشتخواران بویژه گرگ و سگ هاری را به انسان انتقال میدهند. هاری از انسان به انسان سرایت نمی کند، حتی پس از گاز گرفتن گاهی ممکن است اتفاق بیفتدو هاری در سگها خصوصاً در تابستان پدید می آید. و نشانه های آن این است که حیوان معمولاً غمگین میشود. رؤیاهای دیدنی و شنیدنی دارد. هر تحریکی او را خشمگین میکند. اگر چوبی در دست کسی باشد به آن حمله میکند محلی را که گاز گرفته شده است میخاراند، میلیسد و گازمیگیرد و در نتیجه زخمهای کهن را تازه میکند. نخست تحریکات جنسی و آنگاه حمله های خشمناک روی میدهد، حیوان و انسان را گاز میگیرد، ابتدا صاحبش را ملاحظه میکند، ولی سرانجام حتی او را هم گاز میگیرد و هرچه در دسترسش باشد پاره می کند و هر چیزی بیابد چون سنگ وچوب، کاه و غیره میخورد. قیافه اش تغییر میکند، نگاهش غضبناک، چشمها گشاد، بزاق فراوان و دهانش کف آلود میگردد. در عین حال که تشنگی فراوان دارد بواسطه ٔ اسپاسم عضلات حلق که بسیار دردناک است. آب نمی تواند بخورد و حتی از آن میترسد. ئیدروفوبی صدایش خشن است و زوزه ٔ مخصوصی میکشد. پس از این کیفیت تحریکات، مرحله ٔ فلج فرامیرسد. راه رفتن حیوان آهسته و نامنظم میشود، فک پایین می افتد، سر بطرف زمین خم میشود، دم آویزان میگردد و سرانجام حیوان به حال فلج میخوابد. وقتی که سگ انسان را گاز میگیردممکن است علائم هاری او هنوز ظاهر نشده باشد. بنابراین باید سگ را گرفت و 15 روز زیر نظر نگاه داشت، گاهی سگ را میکشند و در این هنگام باید بوسیله ای جستجوی کر دو نگری در کُرن دامون در روی یک لام بیماری راتشخیص داد. هاری انسان هم مانند هاری سگ است. دوره ٔکمون هاری بطور متوسط 40 روز است و با جای گازگرفته شده تناسب دارد. هر قدر زخم به سر نزدیکتر باشد دوره ٔ کمون کوتاهتر است و این دوره معمولاً بی سروصداست.
مرحله ٔ شروع: بیماران مضطرب، غمگین، خسته و بی اشتها میشوند. زبانشان باردار است و قی میکنند، بد میخوابند، بسرعت لاغر میشوند، ضعیف می گردند و میل دارند تنها باشند. تب بالا میرود، لرز دارند، نبض سریع است و در تنفس اختلالاتی پیدا میشود. تحریکات دماغی و روانی دارند و اغلب بدون اراده بجاهای دوردست میروند. اختلالاتی در ناحیه ٔ زخم از قبیل حساسیت زیاد، بیحسی وسوزن سوزن شدن و دردهائی بشکل نورالژیک، جهش عضلات و پارزی مشاهده میشود. خارش نخست تنها در اطراف زخم است و سپس عمومیت می یابد و بسیار شدید است. اگر بینی گاز گرفته شده باشد، بیماررؤیاهای دیدنی میکند.
مرحله ٔ استقراربیماری: اضطراب، غمگینی و ضعف زیادتر میشود. رؤیای شامه ای، چشمی و گوشی بر حسب اینکه بینی، چشم یا گوش گاز گرفته شده باشد وجود دارد. اسپاسم حلق و حنجره و کریز عطسه و سکسکه، و تنفس سخت و نامنظم انجام میگردد. گاهگاهی بیمار آه های عمیق می کشد عمل بلع چنان اسپاسمی دردناک تولید میکند که فکر یا دیدن آب، این اسپاسم را ظاهر میسازد، چنانکه بیمار از دیدن آب میترسد و رنج میبرد بیمار فقط در تاریکی و خاموشی مطلق کمی راحت است. کمترین آواز، کمترین نور، کمترین جریان هوا و حتی فوت یک شخص تشنجی تولید میکند. ائروفوبی یعنی ترس از جریان هوا یکی از علامات مشخص هاری است. اسپاسم عمومیت می یابد. و دائمی میشود، نفس تنگی ظاهر میشود، دست و پاها میلرزند و سست میشوند، صورت انقباض پیدا میکند، صدا خشن میشود و بالاخره این تحریکات تبدیل به خشم میشود. بیماربی آنکه احساس کند بندهای خود را پاره میکند، اشیاء اطراف خویش را میشکند، سرش را به دیوار میزند، خود را زخمی میکند، هذیان میگوید و میخواهد بگریزد، بزند و گاز بگیرد. و از ابتدای این مرحله ٔ تحریکات، اعضای تناسلی در تحریک هستند. ارکسیون دائمی است. در حدود روز دوم تا سوم ترشحات بزاق زیاد میشود. اخلاط فراوان و دهان کف آلود است و بیمار دائماً تف میکند. ادرار کم میشود و از بین میرود. استفراغهای شدید که گاهی خونی است و امتلاء و یبوست دارد. در جریان بیماری درجه ٔ حرارت معمولاً بالا است.در آخر بیماری تب بالا میرود و حتی به 43 درجه میرسد. نبض سریع و عرق فراوان است. در بعضی موارد پس از این مرحله، تحریکات مرحله ٔ فلج میرسد و این فلج، شلی است، بیخوابی تمام شده و خواب بر او چیره و حالت چرت زدن و اغماء فرامیرسد. با اینهمه حرارت بالا می آید وبیمار با تب زیاد درمیگذرد. سیر هاری معمولاً 1 تا 15 روز است و بطور متوسط 5 روز است. هاری یک بیماری ابتدائی مغز و پی است و تمام مغز و پی یک انسان یا یک حیوان هار دارای ویروس هاری است، ولی مغز بیش از پی ویروس دارد. از مغز ویروس وارد غدد بزاقی میشود و در آنجا همیشه میتوان آن را یافت. 14 روز پیش از نخستین علائم بیماری ویروس را میتوان در بزاق یافت و این موضوع بی نهایت مهم است. ویروس هاری از فیلتر میگذرد.قطر ویروس ثابت 140-210 هزارم مو و ویروس کوچه 160-240 هزارم مو میباشد. و ویروس هاری قابل کشت نیز میباشد.
پیش گیری: از بین بردن سگهای بی صاحب و ولگرد، کشتن سگ هار و سگهائی که از آن گاز گرفته شده اند، تعیین مالیات سنگین برای سگهای صاحبدار (که باید پوزه بند مؤثر و گردن بند داشته باشند).
درمان هاری: ازبین بردن ویروس در زخم پیش از اینکه از آنجا تجاوز کرده باشد. برای این کار یک ساعت بیشتر وقت نداریم. پس از یک ساعت ویروس سیلندراکس ها را میگیرد و حتماً هاری ظاهر میشود و هیچ نوع ضدعفونی نمی تواند مانع آن گردد. پس از آنکه زخم را تمیز میکنند آن را کاملاً با الکترو کوتریزاسیون میسوزانند. درمان هاری بوسیله ٔپاستور کشف شد. ویروس هاری در نتیجه ٔ خشک شدن، ویرولانس خود را از دست میدهد و حال آنکه خاصیت مصونیت دهنده ٔ خود را نگاه میدارد. در انسان هاری ظاهرشده کشنده است. (بیماریهای واگیر تألیف غلامعلی بینش ور ج 2 صص 41-48).

(اِ.) مرضی است عفونی که عاملش ویروسی به نام فیلتران است.

سرگین کش، کناس، خاکروبه کش. [خوانش: (ص نسب.) منسوب به هار. ]

مرضی که در بعضی حیوانات مانند سگ، گربه، و گرگ تولید می‌شود و دارای میکروب مخصوصی است و ممکن است بر اثر گزش حیوان مبتلا، مانند سگ میکروب آن سرایت کند و باعث جنون هاری ‌شود، داءالکلب، راژ،

بیماری سگی

‎-1 حالت وکیفیت هار دیوانگی جانوران خاصه سگ، بیماریی است. (اسم) مرضی است عفونی که عاملش یک ویروس فیلتران است و بوسیله تحریکات عصبی که مهمترین آنها انقباضات عضلانی است مشخص میباشد حیوانات هار مرض را از راه گاز گرفتن بانسان انتقال میدهند. در انسان هنگامیکه هاری ظاهر شود در عرض چند روز منتهی بمرگ میشود غالب پستانداران اهلی یا وحشی (اسب موش صحرایی شغال خوک گربه) ممکنست هار شوند ولی از میان همه تنها گوشتخواران مخصوصا گرگ و سگ هاری را بانسان سرایت نمیکند حتی پس از گاز گرفتن که استثنا ء ممکنست اتفاق بیفتد. هاری در سگ ها مخصوصا در تابستان پدید می آید. علائم هاری در سگ: حیوان معمولا غمگین میشود رویاهای دیدنی و شنیدنی دارد و هر تحریکی او را خشمگین میسازد اگر چوبی در دست باشد به آن حمله میکند نقطه ای از بدنش را که گاز گرفته شده میخاراند و میلیسد و گازمیگیرد و در نتیجه زخمهای قدیمی را تازه میکند نخست تحریکات جنسی و آنگاه حمله های خشمناک روی میدهد حیوان و انسان را گاز میگیرد ابتدا صاحبش را ملاحظه میکند ولی سرانجام حتی او را هم گاز میگیرد. هر چه در دستش باشد پاره میکند و هر چیزی بیابد از قبیل سنگ چوب کاه و غیره میخورد و قیافه اش تغییر میکند و نگاهش غضبناک و چشمها گشاد و بزاق زیاد و دهان کف آلود است در عین حال که تشنگی زیاد دارد بواسطه انقباضات شدید و بسیار دردناک عضلات حلق نمیتواند آب بخورد و حتی از آب میترسد و اصطلاحا این عارضه را خوف الما ء گویند صدایش خشن است و زوزه مخصوصی میکشد. پس از این کیفیت تحریکات مرحله فلج فرا میرسد و راه رفتن آهسته و نامنظم میشود و فک پایین می افتد و سر بطرف زمین خم میشود و دم آویزان میشود و سرانجام حیوان بحالت فلج میخوابد. وقتیکه سگ انسان را گاز میگیرد ممکنست علائم هاری او هنوز ظاهر نشده باشد بنابراین باید سگ را گرفت و 15 روز زیر نظر داشت گاهی سگ را میکشند و در این هنگام باید تغییرات خاصی را که در سلولهای عصبی عارض شده است در روی لام زیر میکروسکوپ مشاهده کرد هاری انسان هم مانند هاری سگ است دوره نهفتگی (کمون) هاری بطور متوسط 40 روز (قریب یکماه ونیم) است و با جای گاز گرفته شده تناسب دارد هر قدر زخم به سر نزدیک باشد دوره نهفتگی کوتاه تر است و این دوره معمولا بی سر و صدا است. در مرحله شروع بیماری که پس از دوره نهفتگی است بیماران غمگین و مضطربند و خسته و بیاشتها میشوند و زبانشان باردار است وقی میکنند و بد میخوابند و به سرعت لاغر میشوند و ضعیف میشوند و میل دارند تنها باشند تب بالا میرود و لرز دارند و نبض سریع است و در تنفس اختلال دارند. تحریکات دماغی و روانی دارند و اغلب بدون اراده بجاهای دور دست میروند. در ناحیه زخم اختلالاتی از قبیل حساسیت زیاد و بی حس و سوزن سوزن شدن و دردهای عصبی و جهش عضلات و فلج اعضا ء مشاهده میشود. در ابتدا تنها در اطراف زخم خارش وجود دارد ولی بعدا عمومیت یافته و بسیار شدید است. در مرحله استقرار بیماری بیمار مضطرب و غمگین است و دارای ضعف شدید است و رویاهای شامه ای و چشمی و گوشی بر حسب اینکه بینی یا چشم یا گوش گاز گرفته شده باشد وجود دارد. انقباضات دردناک و تحریک عمومی مشاهده میشود مانند انقباضات دردناک عضلات حلق و حنجره بیمار دچار سکسکه و عطسه فراوان میشود تنفس سخت و نامنظم میشود گاهگاهی بمیارآه های عمیق میکشد و عمل بلع چنان انقباضی دردناک تولید میکند که فکر یا دیدن آب این انقباض دردناک را ظاهر میکند چنانکه بیمار از دیدن آب میترسد و رنج میبرد. بیمار فقط در تاریکی و خاموشی مطلق کمی راحت است کمترین آواز کمترین نور کمترین جریان هوا و حتی فوت یک شخص انقباض شدید و دردناکی را موجب میشود. بهمین جهت ترس از جریان هوا یکی از مشخصات هاری است. انقباضات متولی و دردناک بیمار را خشمناک میسازد و بدون آنکه خود بفهمد بندهای خود را پاره میکند و اشیا ء اطراف خویش را میشکند وسرش را بدیوار میزند و خود را زخمی میکند و هذیان میگوید و میخواهد بگریزد و بزند و گاز بگیرد. از ابتدای مرحله استقرار بیماری بعلت تحریکات و انقباضات عمومی اعضای تناسلی نیز درحال تحریک هستند نعوظ دائمی است و درروزهای دوم و سوم مرحله تحریکات ترشحات بزاق زیاد میشود و اخلاط فراوان و دهان کف آلود است و بیماردائما تف میکند ادار کم میشود و بالاخره از بین میرود امتلا ء ویبوست همراه با استفراغ شدید که گاهی خونی است وجود دارد درآخر بیماری تب بالا میرود و حتی پس از مرگ هم ادامه دارد و به 42 تا 43 میرسد نبض سریع و عرق فراوان است. سیرهاری از شروع علامات تا آخر بین ‎1 تا 15 روزاست و بطور متوسط 5 روز است پیش بینی حقیقی این بیماری مرگ است. برای تشخیص هاری یک محل گاز گرفته شده در سابقه بیمار بسیار مهم است. هاری یک مرض اصلی مغز و پی است. از مغز ویروس هاری وارد غدد بزاقی میشود و حتی قریب دو هفته پیش از نخستین علامات ویروس هاری را در بزاق میتوان یافت واین موضوع از لحاظ پیش گیری بینهایت مهم است. ویروس هاری از صافی میگذرد و قطر آن بین 140 تا ‎210 هزارم میکرن است ویروس هاری قابل کشت و قابل تلقیح است تلقیخ زیر سخت شامه و داخل مغز بیش از هر جای دیگر استعمال میشود برای پیش گیری هاری باید سگهای بی صاحب و ولگرد را از بین برد. کشتن سگ هار و سگهای گاز گرفته شده از امور حتمی است و نیز بایستی صاحبان سگهای صاحب دار را و ادار کرد که برای سگهای خود پوزه بند وقلاده داشته باشند. برای درمان هاری در وهله اول باید ویروس را در زخم از بین برد قبل از آنکه از آنجا تجاوز کرده باشد و برای این کار یکساعت بیشتر وقت نداریم زیرا پس از یکساعت ویروس سیلندر اکس های سلولهای عصبی را مبتلا میکند و حتما شخص گاز گرفته شده را مبتلا میکند و هیچ نوع ضد عفونی نمیتواند مانع از آن گردد. پس از آنکه زخم را تمیز میکنند آنرا کاملا میسوزانند (‎ 82 مرض هاری پس از یک گاز بدون سوزاندن و فقط ‎25 پس از سوزاندن مشاهده میشود) ویروس هاری درنتیجه خشک شدن ویروس لانس خود را از دست میدهد و حال آنکه خاصیت مصونیت دهنده خود را نگاه میدارد. درمان هاری معمولا بوسیله مایه کوبی است و بوسیله پاستور کشف شد مغز حرام یک حیوان هار مانند خرگوش را در 23 درجه حرارت و در تاریکی خشک میکنند پس از 5 تا 6 روز ویروس مصونیت دهنده میماند. معمولا جهت مایه کوبی در روزهای اول (‎ 3 روز اول) هر روزه دو بار از مغز حرام 15 روزه استفاده میکنند و در روزهای بعد هر روز یکبار از مغزحرام های تازه تر یعنی 14 روزه و یا 13 روزه و 12 روزه تابواکسن 3 روزه و یا 2 روزه برسند در برخی کشورها ویروس را با فنل از بین میبرند این نوع واکسن بمراتب از نوع قبلی بهتراست و در هر جایی بکار میرود و بنام واکسن فرمی خوانده میشود ازاین نوع واکسن روزی 5 سانتی مترمکعب بمدت 20 تا 25 روز و گاهی تا 40 روز تزریق میکنند در انسان هاری ظاهر شده کشنده است و بنابراین چون پیش بینی مرض مرگ است درمان فقط علامتی است (اطاق بیمار باید تاریک و آرام و بدون جریان هوا و بی بو باشد تزریق مرفین و تقیه کلرال بقدر کافی باید تجویز شود. ) جنون سبعی دا ء الکلب. (صفت) منسوب به هار: سرگین کش کناس، خاکروبه کش.

هارِی، سست و فرو ریختنی (به هار و هائِر نیز مراجعه شود)،

216