معنی کز | جدول یاب

لغت نامه دهخدا

کز

کز. [ک َ] (اِ) اسم فارسی طرفاست، بزرگ او اثل است و ثمرش عذبه و بری او بی ثمر و کوچک آن مخصوص به این و شکوفه اش سفید مایل به سرخی و ثمرش مثلث و کزمازج نامند. (تحفه). رجوع به کزمازج شود.

کز. [ک َ] (اِ) نوعی از ابریشم کم قیمت که قز معرب آن است. (آنندراج). ابریشم خام. (ناظم الاطباء). ابریشم کم بها. کژ. کج. قز. (فرهنگ فارسی معین). معرب قز و آن نوعی از ابریشم است. (فهرست مخزن الادویه).

کز.[ک ِ] (اِ) تنگی چیزی. || نزدیکی گامها به یکدیگر. (فرهنگ فارسی معین). رجوع به کَزّ شود.

کز. [ک ِ] (اِ) حالت انسان یا جانوری در خود فرورفته و به کنجی خزیده از سرما یا ناخوشی. رجوع به کز کردن شود.

کز. [ک ِ] (اِ) بوی پشم و پر سوخته. بوی سوختگی پشم و پر و ابریشم و مانند آن. (یادداشت مؤلف).رجوع به کز خوردن شود. || حالت سوختن پر یا پشم و بوی از آن برخاستن. رجوع به کز دادن شود.

کز. [ک ُزز] (ع ص، اِ) ج ِ کَزّ. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب). رجوع به کز شود.

کز. [ک َزز] (ع مص) تنگ کردن چیزی را. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). || باهم نزدیک نهادن گام را. (آنندراج) (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). رجوع به کزازه و کزوزه شود. || کُزَّ فلان ٌ؛ کزاز زده شد. (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (منتهی الارب). رجوع به کزاز شود.

کز. [ک َزز] (ع ص) مرد تند. ج، کُزّ. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج). خشک منقبض. (از اقرب الموارد).
- جمل کز، سخت شدید. (از اقرب الموارد).
- ذهب کز، زر سخت. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد).
- رجل کزالیدین، مرد زفت و بخیل. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). ذوکز یعنی صاحب بخل. (از اقرب الموارد). مرد بخیل ید. (مهذب الاسماء).
- وجه کز، روی زشت و ترش. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). قبیح. (از اقرب الموارد).

کز. [ک َ / ک َ زَ] (اِخ) نام ولایتی است از هندوستان. (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء).

کز. [ک َ/ ک ِ] (حرف ربط + حرف اضافه ٔ) (از: ک، مخفف که، + ز، مخفف از. که از باشد. (برهان) (آنندراج) (از ناظم الاطباء). به معنی که از. (ناظم الاطباء):
جعدی سیاه دارد کز گشنی
پنهان شود بدو درسرخاره.
رودکی.
به حق آن روی خوب بسان منقار باز
به حق آن روی خوب کزو گرفتی براز.
رودکی.
کنون همانم و خانه همان و شهر همان
مرا نگویی کز چه شده ست شادی سوک.
رودکی.
پریچهره فرزند دارد یکی
کز او شوختر کم بود کودکی.
بوشکور.
من آنگاه سوگند این سان خورم
کز این شهر من رخت برتر برم.
بوشکور.
سوگند خورم به هرچه دارم ملکا
کز عشق تو بگداخته ام چون کلکا.
ابوالمؤید.
کیست کز وصل تو ندارد سود
کیست کش فرقت تو نگزاید.
دقیقی.
مکن ای روی نکو زشتی با عاشق خویش
کز نکورویان زشتی نبود فرزاما.
دقیقی.
و ایشان با همه ٔ کافران کز گرد ایشان است حرب کنند و بهتر آیند. (حدود العالم).
جز این داشتم اومید و جز این داشتم الجخت
ندانستم کز دور گواژه زندم بخت.
کسائی.
سزد که پروین بارد دو چشم من شب و روز
کنون کزین دو شب من شعاع برزد پرو.
کسائی (زندگی، اندیشه و شعر او ص 111).
بدو گفت کز من بگوی این پیام
که ای شاه بینادل نیک نام.
فردوسی.
بدیشان چنین گفت کز بخت بد
همی هر زمان بر سرم بد رسد.
فردوسی.
سوگند خورم کز تو برد حورا خوبی
خوبیت عیان است چرا باید سوگند.
عماره.
وصال تو تا باشدم میهمانی
سزدکز تو یابم سه بوسه نهاری.
خفاف.
مگرکه نار کفیده است چشم دشمن تو
کز او مدام پریشان شده ست دانه ٔ نار.
فرخی.
طاعت تو چون نماز است و هر آنکس کز نماز
سربتابد بی شک او را کرد باید سنگسار.
فرخی.
کز او بتکده گشت هامون چو کف
به آتش همه سوخته شد چو خف.
عنصری.
براند خسرو مشرق بسوی بیلارام
بدان حصاری کز برج او خجل ثهلان.
عنصری.
بانگ صلوات خلق از دور پدید آید
کز دور پدید آید از پیل تو عماری.
منوچهری.
زین دادگری باشی وزین حق بشناسی
کز خلق به خلقت نتوان کرد قیاسی.
منوچهری.
کسی کز خدمتت دوری کند هیچ
بر او دشمن شود گردون گردا.
عسجدی.
حیدر کز او رسید و زفخر او
از قیروان به چین خبر خیبر.
ناصرخسرو.
آن خط کز آن قلم آید آن را لجینی خوانند. یعنی خط سیمین. (نوروزنامه).
کجا آن شیر کز شمشیرگیری
چومستان کرد با ما شیرگیری.
نظامی.
دورنگر کز سر نامردمی
برحذر است آدمی از آدمی.
نظامی.
جور نگر کز جهت خاکیان
جغد نشانم بدل ماکیان.
نظامی.
در حدیث آمده ست کز دل دوست
به دل دوست رهگذر باشد.
تاج الدین آبی.
گفت با لیلی خلیفه کاین تویی
کز تو مجنون شد پریشان و غوی.
مولوی.
باز آی کز صبوری و دوری بسوختیم
ای غایب از نظر که به معنی برابری.
سعدی.
دانمت آستین چرا پیش جمال می بری
رسم بود کز آدمی روی نهان کند پری.
سعدی.
این همه شهد و شکر کز سخنم می ریزد
اجر صبریست کز آن شاخ نباتم دادند.
حافظ.
گرچه با دلق ملمع می گلگون عیب است
مکنم عیب کزو رنگ ریا می شویم.
حافظ.
چل سال بیش رفت که من لاف میزنم
کز چاکران پیر مغان کمترین منم.
حافظ.
کز درآمد بقچه را زد دورباش
گفت ای خسقی ز والا دور باش.
نظام قاری.
|| مخفف آنکه از. (یادداشت مؤلف):
روی از خدا بهر چه کنی شرک خالص است
توحید محض کز همه رو در خدا کنی.
سعدی.
|| (حرف ربط مرکب) بمحض اینکه. همین که.آنگاه که. (یادداشت مؤلف):
شماساس کز پیش جیحون برفت
سوی سیستان روی بنهاد تفت.
فردوسی.
از دل و پشت مبارز برگشاید صد تراک
کز زه عالی کمان خسرو آید یک ترنگ.
عسجدی.