معنی گوجه فرنگی

گوجه فرنگی. [گ َ / گُو ج َ/ ج ِ ف َ رَ] (اِ مرکب) گل گلاب در ذیل گیاهان دولپه ای پیوسته گلبرگ در تیره ٔ بادنجانیان آرد: گوجه فرنگی یا تمات که میوه ٔ درشت قرمز آن دارای چندین خانه و خوراکی است. (گیاه شناسی گل گلاب ص 238). و تقی بهرامی آرد: نباتی است یکساله دارای برگهای دندانه دار و خوشبو و گلهای زرد و میوه اش قرمز به اشکال مختلف و تخم نخودی رنگ در نقاط گرمسیر خوب عمل می آید، اول بهار بذر گوجه فرنگی را روی پِهِن یا زیر شاسی می کارند، یک تا دو ماه دیگر بوته های گوجه فرنگی را در صحرا به فاصله ٔ 10 تا 12 سانتیمتر نشا می کنند، همین که ساقه ٔ گوجه فرنگی به ارتفاع 30 تا 40 سانتی متر رسید باید آب داد زیرا آب روی بوته ریخته موجب بروز ناخوشیهای قارچی میگردد. برای تهیه ٔ گوجه فرنگی زمستانه باید در مهرماه تخم آن را روی پِهِن کاشت و همین که بوته ها دو یا سه برگه شدند آنها را در گلدان نشا می کنند و گلدان را در پهن فرومیکنند، و در زمستان گلدانها را در گرمخانه می گذارند. برای تهیه ٔ گوجه فرنگی نوبرانه باید به هر بوته یک ساقه گذاشت و بقیه را هرس کرد، گلها را نیز تنک می کنند زیرا هر قدر گل کمتر باشد میوه ها زودترمیرسد. گرفتن تخم گوجه فرنگی بدین طریق صورت میگیرد که به هر بوته بیش از چند میوه ٔ سالم نمی گذارند و بقیه را میکنند، پس از آنکه آن چند میوه خوب رسید تخم آنها را از الک درکرده شستشو می دهند و در آفتاب گسترانیده می خشکانند. گوجه فرنگی هایی که تا آذر و دی نرسند آنها را با بوته می کنند و در اطاق یا زیرزمین هواداری آونگ می کنند (با نخ می آویزند) تا برسد. (از فرهنگ روستایی ص 1045). و پورداود آرد: گوجه فرنگی نیز از ره آوردهای آمریکا است، ازجنوب آن سرزمین از مکزیکو و پرو میباشد. ناگزیر این گیاه هم به دستیاری مردم اروپا به ایران رسیده، تاریخ ورود آن به اسپانیا دانسته نشده، اما شبهه نیست که در نیمه ٔ قرن شانزدهم م. در اروپا کم وبیش شناخته شده بود، زیرا در سال 1557 م. تصویری از این میوه به نام «سیب زرین » به جای مانده است. پزشک و گیاه شناس دودنس که در 29 ژوئن 1517 در مخلن در بلژیک تولد یافت و در 10 مارس 1585 در لیدن (هلند) درگذشت. در سال 1557 که یاد کردیم در آنتورپ کتابی درباره ٔ گیاهان بومی و بیگانه نگاشته و هر یک را با تصویری آراسته، تعریف کرده و در جزء این گیاهان بیگانه، گوجه فرنگی یاد گردیده است. در سالهای 1576 و 1586 و 1587 در آثار دانشمندان و هنروران دیگر به این گیاه برمیخوریم. این گیاه در میهن دیرین خود آمریکا از رستنیهای بسیار کهنسال به شمار میرودو در هیچ جای آن سرزمین خودرو دیده نشد، در همان هنگامی که آمریکا را پیدا کردند این گیاه در همه جا کشت میشد و ازبرای خورش بومیان به کار میرفت، پس از رسیدن به اروپا سالها در باغها جزء گیاهان زینتی کاشته میشد و آن را زهرآگین می پنداشتند. یکی از نویسندگان (زوین جر) در سال 1696 نوشت که در ایتالیا آن را میخورند، اما زیان بخش است.
این چنین در اروپا بسیار دیر به ارزش آن برخوردند. در همین یک دو قرن است که این گیاه بسیار سودمند و گوارا آنچنان که باید شناخته شده و در سراسر گیتی کشتزاران پهناور و فراخ را فراگرفته است.
این گیاه با نام بومی خود که یاد خواهیم کرد به اروپا رسید، اما در اینجا در آغاز مانند سیب زمینی نامهای گوناگون یافت، باز همان کلمه ٔ «سیب » که چند بار در گفتارهای «ترنج » و «سیب زمینی » یاد کردیم به تکاپو درآمد. میوه ٔ نورسیده را گاهی «سیب بهشت » و گاهی «سیب زر» و نزد برخی که آنرا وردن (شهوت) انگیز پنداشتند، «سیب عشق » نام یافت. نامی که این گیاه در مرز و بوم خود داشته، به زبان مکزیک توماتل بوده، در اسپانیا و پرتقال توماته شده است. در پایان قرن شانزدهم (1596) گاهی نام تومات آمریکایی در نوشته ها به کار میرفت. سرانجام همین نام بومی آمریکایی پیروزی یافت و اکنون در بیشتر کشورهای اروپا همین نام رایج است، چنانکه در آلمان و فرانسه و انگلستان و جز اینها. در زبانهای آسیایی، ترکان عثمانی همین واژه را به کار برند، هندیها آن را تماتر خوانند. در سوریه نام ایتالیایی پمدرو (سیب زر) به هیئت تازی بندوره (بنادوره) درآمده است. درعربی ادبی عراق طماطم و عربی معمولی طماطه گویند. در آذربایجان آن را «ارمنی بادمجانی » یا «قرمزی بادمجان » و «بامادر» خوانند. در فارسی به گواهی الماَّثر و الاَّثار که در 1306 هَ. ق. نوشته شده «گوجه فرنگی » خواندند، نامی که هنوز پایدار است.
این گیاه که در ایران از نورسیدگان است در آغاز مردم به آن بدگمان بودند، آنچنان که در اروپا چندی از آن پرهیز میکردند در آنجا ازبرای اینکه با این میوه ٔ زهرآگین خود را رنجور نگردانند و زندگی خویش تباه نسازند، در این جا برای اینکه به خوردن چیز ناروایی خویشتن را نیالایند و در روز پسین گناهکار به شمار نیایند و به سزای کردار بد دچار نشوند.
گذشته از اینکه این گیاه در ایران از واردین این یک دو قرن اخیر است نامی هم که در اینجا به آن داده شده گویای زمان نو است. گوجه که در خراسان و فارس و بسیاری از جاهای دیگر گفته میشود، در هیچیک از نوشته های کم وبیش قدیم به نظر نگارنده نرسید و کلمه ٔ «فرنگی » که از آن اروپایی اراده کنند در ترکیب بسیاری از گلها و میوه ها و تره بارها یا نوعی از آنها که به تازگی از سرزمینهای دیگر به ایران درآمده فرنگی دیده میشود، فهرستی از آنها در الماَّثر و الاَّثار دیده میشود، این چنین: همیشه بهارفرنگی، بنفشه فرنگی، داودی فرنگی، قرنفل فرنگی، خیارفرنگی، چغندرفرنگی، نیلوفرفرنگی، انجیرفرنگی، نخودفرنگی، لوبیافرنگی، لاله فرنگی، کاهوفرنگی، گوجه فرنگی، سیب زمینی فرنگی، کرفس فرنگی، بادنجان فرنگی، تربچه فرنگی، هویج فرنگی، ترشک فرنگی، کنگرفرنگی. اینک به این فرنگیها «تره فرنگی » و «توت فرنگی » و «فلفل فرنگی » را باید افزود. در پایان گفتار باید افزود که کلمه ٔ فرنگی را ظهیر فاریابی از گویندگان قرن ششم هجری به کار برده:
گرفتارم به دام چین زلف عنبرین مویی
فرنگی زاده شوخی، دلبری زنارگیسویی.
(از هرمزدنامه صص 179-181).

(~. فَ رَ) (اِ.) گیاه علفی از تیره بادنجانیان، میوه آن کروی، سرخ و گوشت دار و خوراکی است.

میوه‌ای آبدار با پوست نازک سرخ‌رنگ و تخم‌های ریز که خام و پختۀ آن خورده می‌شود و دارای ویتامین c می‌باشد،
بوتۀ این گیاه که شاخه‌های بلند و برگ‌های بریده دارد، تمات، تماته،

تمات

Tomato

domates

طماطه

برای تب های مقاوم از میوه گوجه فرنگی استفاده می شود. ایجاد ناراحتی برای بیماران کبدی می کند. ربای مبتلایان به بیماری دستگاه گوارش خوردن خام آن مضر است. موجب نفخ می شود. مغذی است. در رفع یبوست کمک مکی کند. اگر سالاد گوجه با سبزیجات دیگر باشد در رفع یبوست بهتر است. گوجه رادر روغن سرخ نکنید زیرا سنگین می شود. آب گوجه لکه های جوهر روی لباس را پاک می کند. برای پوست کندن آن بهتر است ابتدا در آب جوش قرار گیرد سپس در آب سرد. نارس آن موجب دلپیچه می شود. رسیده آن بهتر است با نمک خورده شود.

۱۰۰گرم ۱۵ کالری

100گرم 15 کالری

pomodoro

Tomate (f)

394