تاریخچه جشنواره لوپرکالیا عجیب ترین جشنواره تاریخ روم باستان + عکس

لوپرکالیا عجیب‌ترین جشنواره روم باستان نام گرفته و  ترکیبی از جنسیت‌زدگی، شراب و خشونت بود. این جشنواره تا زمان ظهور آیین مسیحیت ادامه داشت. برخی بر این باورند که لوپرکالیا در شکل‌گیری ولنتاین (روز عشق معاصر) نقش داشته است. به هر حال در این گزارش دانستنی‌های جالبی درباره لوپرکالیا معروف‌ترین جشنواره روم باستان خواهید خواند.

قربانیان مقدس عجیب و غریب. عکس: Labrouste Del/Mary Evans Picture Library/Alamy

رومیام باستان در پانزدهم ماه فوریه، عزیمت به غار (لوپرکال) را جشن می‌رفتند. لوپرکال منطقه‌ای افسانه‌ای است که رومولوس و ریموس معروف در آنجا شیر داده شده اند. رومیان باستان در این غار بز و سگ قربانی می‌کردند.

بنا به تحقیقات یک پژوهشگر به نام کیث‌هاپکینز، قربانی کردن بز(نماد گله) و سگ (نماد محافظ گله)  از سوی رومیان باستان برای خدای چوپان‌ها«لوپرکس» انجام می شد. البته مردم روم باستان عادت داشتند خوک، گوسفند یا گاو  را به عنوان قربانیان مقدس ذبح کنند.

پس از کشتن حیوانات یاد شده، چهره دو جوان را با چاقو به خون حیوانات ذبح شده می‌آغشتند و آنها را وادار به خندیدن می‌کردند و در نهایت با تکه ای پشم مخلوط شده با شیر صورت آن دو را از خون قربانیان پاک می‌کردند.

شلاق زدن؛ آداب و رسوم دویدن

سپس مرحله دویدن که در نزد مردمان روم باستان محبوبیت زیادی داشت، آغاز و پوست قربانی‌ها به تسمه و شلاق تبدیل می شد و دوندگان آن را به دست می‌گرفتند و در هنگام دویدن از کوچه‌ها هر کسی را که جلوی چشمشان بود، با شلاق کتک می‌زدند.

زنان داوطلبانه خود را جلوی ضربات شلاق می‌انداختند چون بر این باور بودند که خوردن ضربات شلاق روی باروری آنها اثر مثبت می‌گذارد و زایمان زنان باردار را نیز تسهیل می‌کند. با آغاز قرن سوم این باورها رنگ باخت و مشارکت داوطلبانه مردم در این مراسم کاهش یافت.

بنا به ادعای هاپکینز، یک موزائیک به جا مانده از روم باستان، تصویری از دو مرد را به تصویر می‌کشد که زنی را با قدرت حمل می‌کنند و مرد سوم پای برهنه زن را شلاق می‌زند، در این عکس باستانیِ به جای مانده از روم باستان، مردان موجود در عکس مَست به نظر می‌رسند و مشخص است که زن حاضر در عکس در حال درد کشیدن از ضربات شلاق است.

عریان شدن و برهنگی

عریان شدن یکی از آداب جشنواره لوپرکالیا بوده است. عریان شدن به این معنی نبود که لباس‌های خود را کاملاً دربیاورند بلکه ممکن بود در حد درآوردن یک شنل باشد.  شاید برهنگی که در کتابهای تاریخی آمده به دوندگانی اشاره داشته باشد که لباس رویین خود را از تن در می‌اوردند و پوست بز می‌پوشیدند. برخی تاریخ نگاران نیز بر این باورند که عریان‌شدگی کامل و بدون هیچ لباسی،  به عنوان جزو مهمی از جشنواره رخ میداد و حقیقت این موضوع همیشه یکی از موارد جنجالی در بحث‌های تاریخی بوده است.

ابهاماتی که درباره جشنواره لوپریکا وجود دارد

یک مورخ به نام «مارکوس تیرینتیوس وارو» که در قرن اول قبل از میلاد می‌زیسته در شرح این جشنواره می‌نویسد: به این جشنواره لوپرکال می‌گفتند، زیرا ذبح قربانی در غار لوپرکال انجام می‌شد.

«اوید» شاعر معروف روم درباره چرایی برگزاری این جشنواره می‌گوید: ممکن است این جشنواره برای بزرگداشت فانوس Faunus الهه محافظ چوپانان باشد. «لیوی» مورخ رومی بر این باور است که جشنواره برای اینوس Inuus خدای باروری برگزار می‌شد و «وارو» مورخ دیگر نظر متفاوتی دارد؛ او می‌گوید جشنواره برای الهه گرگ‌ها به نام لوپرکالیا برگزار می‌شد، و دوندگان همه این کارها را برای «رومولوس» و «ریموس» که توسط گرگ ماده شیر داده شده بودند، انجام می‌دادند.

انتقاد پاپ از جشنواره لوپرکالیا. عکس: Domenico Beccafumi/Public Domain

لوپرکالیا برای مدت زمان طولانی استمرار پیدا کرد. در حدود سال ۴۹۴، پاپ «گلاسیوس» نامه‌ای نوشت و از مشارکت مسیحیان در جشنواره انتقاد کرد و گفت: چگونه اشراف‌زادگان در مراسم منحطی مثل لوپرکالیا شرکت می‌کنند و چوپانان عریان را شلاق می‌زنند،  و اصلاً چرا باید شرکت کنندگان در این روزها برای دویدن لخت بشوند؟!

در زمان گلاسیوس تغییرات بسیاری در این مراسم رخ داد. ژیلاسیوس تمام تلاش خود را به کار برد تا نادرست بودن این جشنواره را به مردم یادآوری کند. او می‌گفت: لوپرکالیا نه نماد آزادی و نه عبادت الهی بلکه یک جرم آشکار است، و هر مرد شریفی باید از شرکت در آن خجالت بکشد. لوپرکالیا ابزار فساد است و هر عقل سلیمی،  نادرست بودن آن را تصدیق می‌کند.

گلاسیوس در آغاز قرن پانزدهم لوپرکالیا را جشنواره اقشار رذل جامعه برشمرد، این در حالی است که در روم باستان و پیش از او افرادی مثل مارک آنتونی که جزو اشراف زادگان بودند در آن شرکت می‌کردند. لوپرکالیا برای مردم روم باستان اتفاق بزرگی بود. مارک آنتونی جشنواره لوپرکالیا را در سال ۴۴ قبل از میلاد به عنوان زمانی برای اهدای تاج به ژولیوس سزار انتخاب کرد، تقریباً با آغاز قرن پانزدهم میلادی، روم به سمت مسیحی شدن پیش رفت و مراسم‌های بت پرستانه رنگ باخت و لوپرکالیا به افرادی با جایگاه سخیف و سطح پایین نسبت داده شد، تا جایی که برگزاری این جشنواره برای همیشه متوقف شد.

پاپ گلاسیوس علیه جشنواره لوپرکالیا و ایجاد تغییرات بزرگ در آن 

یکی از برنامه‌های اصلی جشن لوپرکالیا قرعه کشی نام دختران و پسران جوان بود. در این سنت نام دختران حاضر در جشنواره در یک گلدان بزرگ ریخته می‌شد و مردان جوان باید به ترتیب از این گلدان اسمی را به تصادف انتخاب می‌کردند. این رسم با گسترش امپراطوری روم در دیگر نقاط جهان نیز رواج یافت.

در قرن اول و دوم میلادی مذهب کاتولیک رشد چشمگیری یافت و بر تعداد مسیحیان روز به روز افزوده می‌شد. فرهنگ پاگان‌ها و ادیان غیر ابراهیمی در حال زوال بود و بسیاری از آنها آداب و آیین‌ها خود را متناسب با مسیحیت تغییر دادند و با اصول مسیحیت هماهنگ کردند. تا اینکه در سال ۴۹۶ میلادی پاپ گلاسیوس مراسم قرعه کشی جوانان را در جشن لوپرکالیا حرام و غیر اخلاقی اعلام کرد. وی این جشن را رنگ و بوی مسیحی داد و با نام جشن ولنتاین قدیس دوباره رواج داد.

ولنتاین قدیس، مرد رومى جوانى بود که به دست امپراتور کلودیوس دوم کشته شد. گفته مى شود مرگ او به دلیل کنار نگذاشتن مسیحیت بود و در ۱۴ فوریه ۲۷۰ میلادى اتفاق افتاد. در افسانه‌ها آمده است که کلادیوس به جوانان مسیحی اجازه نمی‌داد پیش از خدمت سربازی ازدواج کنند و ولنتاین این قانون را زیر پا گذاشت و به جوانان مسیحی کمک کرد تا پنهانی زندگی تشکیل دهند و به همین دلیل نیز کلادیوس او را زندانی کرد. ولنتاین زندانبان و خانواده او را مسیحی کرد و عاشق دختر نابینای زندانبان شد و او را شفا داد. ولنتاین روز قبل از اعدام نامه‌ای برای دختر زندانبان نوشت و آن را با امضای «ولنتاین تو» به پایان برد. بر اساس این روایات پاپ گلاسیوس او را سرور عشاق نامید و جشن لوپرکالیا را به افتخار او و برای بزرگداشت زحماتی که در راه مسیحیت کشید جشن ولنتاین نامید. از قرن هفدهم به این سو کارت جشن ولنتاین در میان جوانان باب شد و با هدیه دادن به یکدیگر یاد این قدیس مسیحی را گرامی می‌دارند.