ریشه یابی نام شهرهای استان فارس
محمد سیمری ؛ اختصاصی جدول یاب
استان فارس به مرکزیت شهر شیراز، در ناحیه ی جنوب کشور واقع شده است. بد نیست بدانید استان فارس چیزی در حدود ۸ درصد از مساحت کشور ایران را تشکیل می دهد!
استان فارس از حدود شمال به استان اصفهان، از حدود شرق به استان یزد، از حدود جنوب به استان هرمزگان و همچنین از حدود غرب نیز به استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین استان بوشهر محدود می شود. استان فارس دارای حدود ۲۷ شهر است!
لازم به بیان است استان فارس در طول تاریخ همواره یکی از مراکز شکوفایی و گسترش تمدن پارسی در نقاط گوناگون جهان به شمار می آمده است! برای تایید این موضوع، وجود بناهای تاریخی ارزشمندی چون پاسارگاد، تخت جمشید، بیشاپور، شهر گور، کاخ اردشیر بابکان فیروزآباد و… همه و همه بیانگر تاریخ، فرهنگ و تمدن درخشان سرزمین ایران می باشند.
شواهد تاریخی و بررسی هایی که بر روی آثار تاریخی به جای مانده در شهر شیراز صورت گرفته است، حاکی از آن است که این شهر دارای قدمتی در حدود ۶۵۰۰ سال است! علاوه بر این، شهر شیراز در طول تاریخ، چندین بار پایتخت سلسله های موجود در استان فارس بوده است؛ حتی در لوح های تخت جمشید نیز به این موضوع اشاره های گوناگونی شده است.
جالب است بدانید درباره استان فارس و شهر شیراز در سفرنامه ی گاسپاردروویل در ۱۸۱۹ میلادی چنین آمده است:
” فارس، بزرگ ترین استان ایران و زیباترین و زرخیزترین آن ها است. شهرت این استان بر اساس نام آن است که به تمام کشور داده شده است و نیز آب و هوای خوب و آثار باستانی و شهرهای که در زیبایی شهرت دارند و مردان نامداری که از آن برخاسته اند! در چند فرسنگی شهر شیراز که به راستی می توان آن را بهشت روی زمین دانست، ویرانه های شگفت انگیز تخت جمشید قرار دارد. “
یا بد نیست بدانید کهن ترین و قدیمی ترین اثر نوشتاری درباره زمان بنای شهر شیراز، مربوط به لوح های گلی تخت جمشید می باشد که واژه آن را ” شی رازی ایش ” نام برده است. همچنین در کاوش های منطقه ی ” قصر ابونصر “، چند مهره به دست آمده است که نام اردشیر و شیراز بر آن نوشته شده است!
شهر شیراز، پنجمین شهر پر جمعیت ایران به شمار می آید. توجه داشته باشید شهر شیراز، همیشه در طول تاریخ خود مرکز استان فارس نبوده است! لازم به بیان است شهر شیراز هیچ زمان و دوره ای از بزرگان و اولیا خالی نبوده است! به همین دلیل به آن ” برج اولیا ” نیز می گفتند. در قرن ۴ و ۵ هجری قمری، سلسله ی آل بویه در منقطه ی فارس، شهر شیراز را به عنوان پایتخت انتخاب کردند و در این شهر مساجد، قصرها، کتابخانه و همچنین حصاری را بنا نمودند.
ریشه یابی نام شهرهای استان فارس
درباره ریشه یابی نام شهر شیراز می توان گفت نام این شهر برگرفته از نام قلعه ای در اطراف شهر شیراز کنونی در محل قصر ابونصر است. البته آن گونه که پیدا است، در هنگام ساخت شهر نام این قلعه بر شهر شیراز نهاده شده است!
کاوش های باستان شناسی انجام یافته در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، به پیدایش خشت نوشته هایی ایلامی انجامید که بر روی چند عدد از آن ها، به قلعه ای به نام ” تیرازیس ” یا همان ” شیرازیس ” اشاره شده است! همچنین مهرهایی مربوط به پایان روزگار ساسانی و همچنین آغاز دوران اسلام، در کاخ ابونصر یافت شده است که حاوی نام ” شیراز ” می باشد.
جغرافی دان مسلمان سده چهارم هجری یعنی ابن حَوقَل، وجه تسمیه شهر شیراز را همانندیِ این سرزمین به اندرون شیر می داند! چرا که به قول او عموما خواربار جاهای دیگر بدان جا برده می شد و از آن جا چیزی به جایی نمی بردند. البته براساس پژوهش های انجام یافته توسط تدسکو، شهر شیراز به معنای مرکز انگور خوب است!
یا بد نیست بدانید در افسانه ها این چنین آمده است که شیراز، فرزند تهمورس، از پادشاهان سلسله ی پیشدادیان، شهر شیراز را بنیان نهاد و نام خود را بدان بخشید.
یا در دیگر روایتی، نام این دیار، ” شهرراز ” بوده است که به اختصار ” شهراز ” و ” شیراز ” گفته شده است. یا بنا به نوشته ی کتاب ” صورالاقالیم “، به جهت وجود دام های بسیار در دشت شیراز، آنجا را ” شیرساز ” نامیده اند.
