اهلی کردن حیوانات در ایران از چه دوره ای آغاز شد؟
محمد سیمری ؛ اختصاصی جدول یاب
انسان پیش از تاریخ در دوره ی پارینه سنگی و دوره ی نوسنگی به مدت هزاران سال، تنها از شکار حیوانات و گاهی گیاهان وحشی تغذیه می کرده است!
در ابتدا بد نیست بدانید اهلی کردن حیوانات از جمله اتفاقاتی است که از دیرباز و ایام کهن در میان نخستین آدم ها، رواج داشته است و تا به امروز نیز ادامه داشته و دارد. آدم ها چیزهای زیادی را از حیوانات یاد گرفته اند و برای این که از این یاد گرفتن، احساس چندان بدی نداشته باشند، به این فکر افتادند که به آن ها نیز چیزهایی را یاد بدهند تا نوعی تعادل در طبیعت حفظ شود. همین اتفاق منجر به راه افتادن جریانی برای اهلی کردن و تربیت حیوانات غیر وحشی و حتی وحشی شد.
برای نمونه جالینوس در کتاب “الحقن” خود از هرودت این طور نقل می کند که: لک لک سیاه که در اطراف رود نیل فراوان است، تنقیه را به بشر یاد داده است! بدین ترتیب که این پرنده ی پرخور و گند خوار برای رفع دل درد خود، منقار خود را از آب نیل پر می کرده است، در مخرج خود فرو می برده و خود را تنقیه می نمود تا راحت و آسوده شود!
آدمی در طول تاریخ پر فراز و نشیب قادر به اهلی کردن تمامی حیوانات نشد! اما توانست بسیاری از آن ها را مانند اسب، سگ و همچنین گربه با توجه به شرایط جغرافیایی و آب و هوایی اهلی کند و بتواند در موارد و کاربری های گوناگون مختلف از آن ها استفاده ی مفید و هدفمند داشته باشد. مواردی همچون تهیه ی مواد غذایی و کالاهای ارزشمند از حیوانان برای نمونه مانند پشم، پنبه و حتی ابریشم، کمک در انجام برخی از فعالیت های روزمره ی زندگی برای نمونه فعالیت هایی چون حمل و نقل، شخم زدن زمین و همچنین شکار، محافظت از خود و دام های خود، لذت و تفریح به عنوان یک حیوان مونس و…
بد نیست بدانید توانمندی آدمی در زمینه ی اهلی کردن حیوانان تا جایی پیش رفت که توانست حتی برخی از حیوانات وحشی مانند شیر، ببر و فیل را نیز تا حد زیادی دست آموز خود نماید! اگر چه دانش بشری در کنترل آن ها، ۱۰۰ درصد موفقیت آمیز نبوده است!
براساس نظر و عقیده ی دانشمندان، شواهدی یافته شده است که نشان می دهد هم زیستی گربه ها و آدم ها به حدود ۵۰۰۰ سال پیش باز می گردد! به نوشته ی روزنامه ی “ˈایندپندنت” نخستین بار چندین هزار سال پیش، گونه های گربه های وحشی با دست کشیدن از شکار در طبیعت، برای تامین غذای موردنیاز خود به سوی آدم ها آمدند و با خوردن باقیمانده ی غذای آدم ها، زندگی جدیدی را آغاز کردند!
همچنین بد نیست بدانید به تازگی یک باستان شناس مشهور در نتیجه ی حفاری های خود در دهکده ای کهن به نام “کوآنهوچون” در کشور چین، با بقایای انسان، گربه، خوک، جونده های کوچک و همچنین آهو مواجه شد که زمانی حدود ۵۳۰۰ سال پیش در کنار یکدیگر زندگی می کردند! در این بین، جالب تر این است که انجام بررسی های بیشتر شامل آزمایش مواد شیمیایی موحود در بقایای کشف شده نشان داد که گربه های حدود ۵۰۰۰ سال پیش، آن دسته از حیوانات جونده ی موذی را شکار می کردند که به محصول ارزن کشاورزان نخستین دستبرد می زدند!
اهلی کردن حیوانات در دوره ی ایران باستان
براساس انجام تحقیقات گسترده ی تاریخی، به نظر می رسد که اهلی کردن حیوانات از قاره ی کهن آسیا آغاز شده باشد! از نقاشی هایی که بر دیواره ی برخی از غارها حک شده است، چنین بر می آید که حیوان اسب در دوره ی دیرینه سنگی، شکار آدمی بوده است و در دوره ی نوسنگی پس از اهلی کردن سایر حیوانات، به خدمت آدمی درآمده است.
اهلی کردن حیوانات در ایران باستان که هم زمان بود با دوره ی پارینه ی سنگی، با اهلی کردن حیوان سگ آغاز شد. آدمی سگ را اهلی می کرد و از آن در انجام شکارهای خود بهره می برد!
دقت داشته باشید اهلی کردن سگ در دوره ی نوسنگی پیشرفت کرد؛ تا جایی که براساس شواهد بدست آمده، قدیمی ترین استخوان حیوانی که در دوره ی نوسنگی در جوار انسان به دست آمده است، متعلق به حیوان سگ بوده است!
آدمی در دوره ی نوسنگی به اهلی کردن و پرورش گله های بزرگی از گوسفند، بز، خوک، گاو و همچنین پرورش پرندگانی همچون کبوتر، غاز و اردک روی آورد.
