معنی محمدعلی فروغی

آخرین نخست وزیر رضاخان

اولین نخست وزیر رضا شاه

ذُکاءالمُلک

آیین سخنوری

فروغی. [ف ُ] (اِخ) ذکاءالملک. رجوع به فروغی، محمدعلی شود.

فروغی. [ف ُ] (اِخ) ذکاءالملک. محمدحسین. رجوع به فروغی، محمدحسین شود.

فروغی. [ف ُ] (اِخ) ابوالحسن... فرزند محمدحسین ذکاءالملک اصفهانی است. ابوالحسن در سال 1301 هَ. ق. در تهران متولد شد و پس از تحصیل علوم قدیمه و جدیده به تدریس تاریخ و جغرافیا پرداخت. وی مدتی رئیس دارالمعلمین عالی تهران (دانشسرای عالی) بود و در زمان او به این مؤسسه رونقی داده شد. از آثار او یکی مثنوی شیدوش و ناهید و دیگر دو رساله موسوم به سرمایه ٔ سعادت و اوراق مشوش است. فروغی در سالهای اخیر چندان به گفتن شعر نمی پرداخت و بیشتر متوجه مطالعات و تألیفات فلسفی بود و مدتی نیز به استادی دانشگاه تهران منصوب شد و عضویت فرهنگستان را نیز به او اعطا کرده بودند. (از تاریخ ادبیات معاصر تألیف رشیدیاسمی صص 79-80). وی در سال 1338 هَ. ش. در تهران درگذشت.

فروغی. [ف ُ] (اِخ) محمدعلی... فرزند محمدحسین خان فروغی اصفهانی، ملقب به ذکاءالملک. در سال های اواخر قرن سیزدهم هجری متولد شد، در کودکی به تحصیلات قدیمه پرداخت و در سال 1310 هَ.ق. وارد مدرسه ٔ دارالفنون شد. در آنجا رشته ٔ پزشکی را برای تحصیل برگزید و پس از سالهای درازچون این رشته را مناسب آمال خود ندید به فلسفه و ادبیات پرداخت. در سالهای آخر سلطنت ناصرالدینشاه قاجار عضو دارالترجمه ٔ سلطنتی شد. در دوران مظفرالدینشاه معلم یک مدرسه ٔ ملی بود و پس از آن معلم مدرسه ٔ علوم سیاسی گردید. پس از درگذشت پدرش لقب ذکاءالملک به او اعطا گردید و ریاست مدرسه ٔ علوم سیاسی نیز به وی واگذار شد. در سال 1290 در کابینه ٔ صمصام السلطنه وزیر مالیه شد و سپس در کابینه ٔ دوم صمصام السلطنه به وزارت دادگستری برگزیده شد. پس از چندی استعفا داد و ریاست دیوان عالی تمیز را پذیرفت. در کابینه ٔ مشیرالدوله نیز وزارت عدلیه به عهده ٔ او بود. پس از جنگ جهانی اول به عضویت هیأت نمایندگی ایران به کنفرانس صلح پاریس رفت و در این سفر مشاورالملک و علاء نیز همراه وی بودند. در کابینه ٔ مستوفی الممالک که مقارن دوره ٔ چهارم مجلس تشکیل شد، فروغی برای مقام وزارت امور خارجه دعوت شد. در دوران سلطنت رضاشاه وی به ریاست وزراء رسید و اولین نخست وزیر دوره ٔ سلطنت خاندان پهلوی بود. پس از دوره ٔ کوتاه نخست وزیری تا سال 1312 هَ. ش. عهده دار مشاغلی، از قبیل: وزارت جنگ، نمایندگی ایران در جامعه ٔ ملل، سفارت کبرای ایران در ترکیه، وزارت اقتصاد و جز آن بود. در سال 1312 دیگر بار پس از استعفای مخبرالسلطنه ٔ هدایت نخست وزیر شد و تا 1314در این سمت باقی بود. از آن پس تا شهریور 1320 هَ.ش. از کار کناره گرفت و به مطالعه و تصنیف و تألیف پرداخت. روز پنجم شهریور 1320 رضاشاه بار دیگر وی را به تشکیل دولت مأمور کرد و همین دولت بود که قرارداد سه جانبه ٔ ایران و روس و انگلیس را به امضاء رساند و آسیب جنگ جهانی را تا اندازه ای از ایران دور کرد. در پایان سال 1320 هَ. ش. از نخست وزیری استعفا داد و به وزارت دربار منصوب شد و سپس سفارت کبرای ایران در آمریکا بدو محول شد و یک سال بعد در روز پنجم آذرماه درگذشت. از آثار او، این کتابها قابل ذکر است:1- تاریخ ایران. 2- تاریخ ملل شرق. 3- تاریخ رم. 4-آداب مشروطیت. 5- فیزیک مختصر. 6- علم ثروت. 7- اندیشه ٔ دور و دراز. 8- حکمت سقراط. 9- سیر حکمت در اروپا. 10- پیام به فرهنگستان. 11- سماع طبیعی. 12- آیین سخنوری و دو خلاصه و گلچین از شاهنامه و دیوان حافظ. (نقل به اختصار و تصرف از کتاب مردان خودساخته).

فروغی. [ف ُ] (اِخ) مولانا... از قزوین است. مرد عجیبی است و اجتماع نقیضین عقل و جهل از سخنش پیداست و عجب تر آنکه در عقل و فهم کسی را مساوی و حتی ده یک خودنمیداند. به هندوستان سفری کرده و مبلغی وجه معاش از آنجا با خود آورده و اکنون (یعنی زمان شاه عباس صفوی) در قزوین دکان جواهرفروشی دارد. اغلب غلامان خود را پشت سر می اندازد و خواجه وار راه میرود. او راست:
بیرون خرام مست و برافکن نقاب را
سرگرم لطف ساز شهید عتاب را
پیشم چو لب بحرف گشودی حیا مکن
دستور ده ز بزم خود امشب حجاب را
خو با فراق کرده ندارد مذاق وصل
راحت الم بود دل پراضطراب را...
(از مجمع الخواص صادقی کتابدار ص 284).
این شاعر با توجه به همزمانی او با مؤلف مجمع الخواص از شعرای اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری است.

فروغی. [ف ُ] (اِخ) نیشابوری. از ولایت نیشابور است. از اوست این مطلع:
دور از رخ تودیدن اغیار مشکل است
نادیده وصل گل ستم خار مشکل است.
(از مجالس النفائس ص 165).
این شاعر از شعرای گمنام قرن نهم هجری و معاصر امیر علیشیر نوایی بوده و در مآخذ دیگرنامی از او نیست.

محمدعلی. [م ُ ح َم ْ م َ ع َ] (اِخ) فروغی. رجوع به فروغی شود.

فروغی اصفهانی. [ف ُ ی ِ اِ ف َ] (اِخ) محمدعلی، ملقب به ذکاءالملک. رجوع به فروغی، محمدعلی شود.

تهران

فُرُوغی، جناب میرزا محمود فروغی از مؤمنین آران کاشان بودند که به خدمات جلیله در تاسیس مدرسه معرفت و در تبلیغ امرالله موفق گشتند،

فُرُوغی، جناب ملا محمد فروغی از مؤمنین اَوّلیّه خراسان و از اصحاب جانفشان جناب باب الباب در خراسان و در طبرسی بودند و از بقیهُ السِیف قلعه شده بقیه عمر را در خراسان به تبلیغ گذراندند،

1498