معنی گره زدن

گره زدن. [گ ِ رِه ْ زَ دَ] (مص مرکب) بستن. عقده زدن:
موئی چنین دریغ نباشد گره زدن
بگذار تا کنار و برت مشکبو شود.
سعدی.
گره بر سر بند احسان مزن
که این زرق و شید است و تزویر و فن.
سعدی.
خورده ٔ جان میجهد از سنگ بیرون چون شرار
میزنی چندین گره بر روی یکدیگر چرا.
صائب (از آنندراج).
|| کنایه از ذخیره نهادن. || مال دنیا جمع کردن. (برهان) (آنندراج).

گره در ابرو زدن. [گ ِ رِه ْ دَ اَ زَ دَ] (مص مرکب) چین برابرو آوردن. خشمگین شدن. ترشرو گردیدن:
یک گره گر ز زلف وا گردد
صد گره میزنی تو در ابرو.
ملاتشبیهی (از آنندراج).
رجوع به گره بر ابرو زدن شود.

گره بر باد زدن. [گ ِ رِه ْ ب َ زَ دَ] (مص مرکب) گره بر باد کنایه از بی اعتباری دنیا باشد، چه هرگاه گویند گره بر باد مزن، مراد این باشد که مال دنیا ذخیره منه و بر عمر اعتماد مکن که دنیا اعتماد را نشاید. (برهان) (آنندراج):
متاع جهان هست باد روان
گره بر زدن باد را چون توان.
امیرخسرو.
اینجا گره بر باد میزنند. (امثال و حکم). رجوع به گره بباد زدن شود.

گره. [گ ِ رِه ْ] (اِ) پهلوی، گره کردی، گری (گره، عقد ازدواج) ظاهراً از پارسی باستان، گرثه. سانسکریت، گرث (بستن). (حاشیه ٔ برهان چ معین). معروف است اعم از اینکه در ریسمان باشد یا درخت و امثال آن و از جایی برآمده باشد و به عربی عقده گویند. (برهان). بند و انگله باشد. (صحاح الفرس):
و چوب وی... نرم بود چنانکه بر او گره توان افکندن. (حدود العالم).
و دیگر که دارد همان او زره
کجا گیو زد بر گریبان گره.
فردوسی.
برزم اندرآید بپوشد زره
یکی جوشن از بر ببندد گره.
فردوسی.
بیاورد خفتان و خود و زره
بفرمود تابرگشاید گره.
فردوسی.
چون زلف خوبان بیخ او پرگره
چون جعد خوبان شاخ او پرشکن.
فرخی.
در شکن زلف هزاران گره
در گره جعد هزاران شکن.
فرخی.
بنگر چگونه بست ترا آنکه بست
اندر چهار رشته بچندین گره.
ناصرخسرو.
از تب چو تار موی مرا رشته ٔ حیات
و آن موی همچو رشته ٔ تب بر بصد گره.
خاقانی.
مرا زبان به ثنا گفتن تو خود گره است
زبان نابغه باید ثنای نعمان را.
ادیب صابر.
گره عهد آسمان سست است
گره کیسه ٔ عناصر سخت.
انوری.
مگو اززر و صاحب زر که به
گره بدتر از بند و بند از گره.
نظامی.
پس کرم کن عذر را تعلیم ده
برگشا از دست و پای من گره.
مولوی.
|| قفل:
دگر گنج برگستوان و زره
چو گنجور ما برگشاید گره.
فردوسی.
|| لکنت زبان: و این گره از زبان من بردار. (قصص الانبیاء ص 97). رجوع به گره زبان شود. || چین و شکنج:
سیاوش ز گفت گروی زره
برو پر ز چین کردو رخ پر گره.
فردوسی.
چین در ابرو بسرم آمدن ای بدخو چیست
گرسر جنگ نداری گره ابرو چیست.
؟ (از لغت اوبهی).
|| مشکل، چه گره گشا بمعنی مشکل گشا باشد. (برهان):
اگر مر این گره سخت را تو بگشایی
حقت بجان و بدل بنده وار بگزاریم.
ناصرخسرو.
گرهی را که دست یزدان بست
کی تواند کسی که بگشاید.
ناصرخسرو.
رجوع به گره گشا شود. || محل اتصال برگ و جوانه ٔ محوری را در روی ساقه ٔ نبات، گره و فاصله ٔ دو برگ متوالی یا دو گره متوالی را میان گره مینامند. (گیاه شناسی ثابتی ص 225): جَوزات، گرههای میان دو پوست درخت. (منتهی الارب). عُجرَه، گره چوب و جز آن. (منتهی الارب):
ای نیزه ٔ تو همچو درختی که مر او را
در هر گرهی از دل بدخواه تو باریست.
فرخی.
بر درختی که پر گره شد و زشت
ور زنند آتش و کنند انگشت...
اوحدی.
ترکیب ها:
- گره بر آب زدن، گره بر ابرو افتادن، گره بر ابرو کردن، گره بر ابرو زدن، گره بباد زدن، گره بر گره، گره در گره، گره بر باد زدن، گره بر جبین زدن، گره بر کمر زدن، گره بر گوش زدن، گره بر روی زدن، گره بسایه زدن، گره در کار افتادن، گره در گلو زدن، گره در گلو شکستن. رجوع به هر یک از این مدخلها شود.
- از گره رفتن، مثل از کیسه رفتن و صاحب مصطلحات گوید که این ترجمه محاوره ٔ هندی است و بعضی قیدچیزی که در گره بسته باشد چون سیم و زر و مانند آن نیز کرده. از امیرخسرو علیه الرحمه:
جان میرود ز من چو گره میزند به زلف
مردن مراست از گره اوچه میرود.
لیکن بنابر مشهور مصرع اول چنین است:
او میرود ز ناز و گره میزند به زلف.
جناب سراج المحققین میفرمایند این مثل هندی است در محلی که کاری کنند و شخصی بی نقصان خود مزاحمت رساند میگویند از گره او چه میرود و معنی زر نقد و امثال آن را درآن دخلی نیست. فقیر مؤلف می گوید این بیجا بلکه هر دو فارسی صحیح (است). صائب گوید:
خون میچکد ز غنچه ٔ منقار بلبلان
این نقد تازه کز گره روزگار رفت.
(آنندراج).
- پرگره، پرچین و شکنج. رجوع به پر گره شود.
- گره گشا، گره گشای. حلال مشکلات:
ره مراد نبندد بر آن شهی کو را
گره گشای ممالک سر سنان باشد.
اثیرالدین اومانی.
- لب با گره، در حال گزیدن دندان. مجازاً با ترس و تعجب:
نیوشنده بودند و لب با گره
بپاسخ نیامد گروی زره.
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ج 3 ص 634).
کبر یک سو نه اگرشاهد درویشانی
دیو خوشروی به از حور گره پیشانی.
سعدی.
- امثال:
گره کز دست بگشاید چرا آزار دندان را، کاری را که به طریق آسانتر و یا بی جنگ و خصومت توان کرد، گرفتن راه دشوار یابا جدال و نزاع انجام کردن آن از خرد نیست. (امثال و حکم دهخدا).

گره بر ابرو زدن. [گ ِ رِه ْ ب َ اَ زَ دَ] (مص مرکب) گره بر ابرو برآوردن:
چو دیدش گره زد بر ابرو ز خشم
بدو گفت کای بدرگ شوخ چشم.
اسدی.
گمانم چو برزد به ابرو گره
شه چین کمان را فروکرد زه.
نظامی.
مزن تا توانی بر ابرو گره
که دشمن اگر چه زبون، دوست به.
سعدی.

گره بر آب زدن. [گ ِ رِه ْ ب َ زَ دَ] (مص مرکب) افسونکاری کردن. حیله گری. جادوئی:
دم سخت گرم دارد که بجادوئی و افسون
بزند گره بر آب او و ببندد او هوا را.
مولوی.

گره درگلو زدن. [گ ِ رِه ْ دَ گ َ / گ ِ زَ دَ] (مص مرکب) کنایه از بند کردن گلو. (آنندراج):
هرگز غمی ز کاسه ٔ خالی نمیخوریم
نرگس صفت زدیم گره در گلوی خویش.
ملاطاهر غنی (از آنندراج).

گره به کار زدن. [گ ِ رِه ْ ب ِ زَ دَ] (مص مرکب) کنایه از برنیاوردن حاجت. (آنندراج). مشکل کردن کار کسی:
کوتاه گشت از همه جا رشته ٔ امید
از بسکه روزگار گره زد به کار من.
طالب کلیم (از آنندراج).

Ball, Knot, Tie

düğümlemek

عقده زدن، بستن

‎ پر از گره. یا گره گره کاری را کردن. نامنظم و اندک اندک آنرا انجام دادن.

عقد

Binden, Bindung (f), Knorren, Knoten (m), Knüpfen, Knüpfen, Punktgleichheit (f), Schlips (m), Stricken, Schnorren [verb]

حک، حلقه، ربطه، عقده، کشکشه

گره: آرزوهای شما بر آورده نخواهند شد
گره زدن: دوستان خوبی خواهید یافت
گره را باز کردن: خطری از سرتان خواهد گذشت
- لوک اویتنهاو

پیچیدگی و به‌هم‌بستگی در نخ و ریسمان یا چوب و شاخۀ درخت یا چیز دیگر،
بند، پیوند،
[مجاز] کار مشکل،
[قدیمی، مجاز] چین و شکن زلف،
[قدیمی] مقیاس طول، معادل یک‌شانزدهم ذرع،
* گره بستن: (مصدر متعدی)
گره در چیزی انداختن،
[مجاز] پیچیده ساختن،
* گره خوردن: (مصدر لازم)
گره پیدا کردن،
در هم پیچیده شدن،
* گره دادن: (مصدر لازم) = * گره بستن
* گره زدن: (مصدر لازم) گره بستن، گره دادن، گره در چیزی انداختن،

286