معنی تئودولیت

اسبابی مرکب از یک دوربین و یک دایرۀ مدرج افقی و یک دایرۀ مدرج قائم که برای اندازه‌گیری زوایای قائم و افقی در نقشه‌برداری یا تعیین سمت و ارتفاع یک ستاره به کار می‌رود،

تئودولیت

Theodolite

زاویه سنج

ابزاری است که با آن گوشه و بلندای ستارگان را بر فراز کران (افق) اندازه کنند فرازیاب (اسم) آلتی است که بدان فاصله زائیه ستارگان و ارتفاع آنها را بر فراز افق اندازه کنند. ابو حامد محمود خجندی مهندس ایرانی این آلت را نخستین بار برای فخرالدوله دیلمی وضع کرد سدس فخری، آلتی دارای آلیداد و دوربین که برای اندازه گرفتن زوایای افق یا فواصل سمت الرا ء سی ستارگان بکار میرود تئودولیت.

دوربین نقشه بردارى

دوربین مهندسی، دوربین زاویه‌سنج، طول‌یاب

تئودولیت

رادیو تئودولیت

تئودولیت

دوربین مهندسی، زاویه سنج طول یاب، تئودولیت

تئودلیت. [ت ِ ءُ دُ] (فرانسوی، اِ) تئودولیت. دستگاهی دارای آلیداد و دوربین برای نقشه برداری و سنجش زوایا در امور و اندازه گیری فواصل ستارگان بکار می رود. رجوع به ارتفاع سنج شود.

ارتفاع یاب.[اِ ت ِ] (اِ مرکب) سدس فخری. آلتی که بدان فاصله ٔ زاویه ٔ ستارگان و ارتفاع آن را بر فراز افق اندازه کنند و ابوحامد محمود خجندی مهندس ایرانی این آلت را برای فخرالدوله ٔ دیلمی نخستین بار وضع کرد. || و امروز تئودولیت را نیز ارتفاع یاب گویند.

رصدیه. [رَ ص َ دی ی َ / ی] (از ع، ص نسبی) رصدیه.
- آلت رصدیه، هر آلتی که در کار رصد بستن به کار است، و آنرا اقسام بسیار است ازجمله: لبنه. حلقه ٔ اعتدالیه. ذات الاوتار. ذات الحلق. ذات السمت. الارتفاع. ذات الشبتین. ذات الجیب. الشبهه بالناطق. ذات النقبین. بنگام رصدی. سدس. ذات المثلث. اسطرلاب تام. اسطرلاب مسطح. اسطرلاب طوماری. اسطرلاب هلالی. اسطرلاب زورقی. اسطرلاب عقربی. اسطرلاب آلتی. اسطرلاب قوسی. اسطرلاب جنوبی. اسطرلاب شمالی. استرلاب الکبری [الکبری ؟]. اسطرلاب المسطح. و اسطرلاب المسرطق و حق القمر و المغنی و الجامعه و عُصی موسی [عصی موسی ؟] و انواع ارباع از جمله تام و مجیب و مقنطر است و آفاقی و شکاری و دائرهالمعدل و ذات الکرسی و زرقاله و ربعالزرقاله و طبق المناطق و آلهالشامله و ربعالتام، و این آخری از همه ٔ آلات کامل تر است و شاید تئودولیت کامل شده ٔ همین ربع تام باشد. (یادداشت مؤلف).

856