آغاز غیبت صغرا و کبرای امام مهدی(عج) در چه ماه و سالی بوده است؟
در این مطلب از جدول یاب بررسی می کنیم که آغاز غیبت صغرا و کبرای امام مهدی(عج) در چه ماه و سالی بوده است؟ آیا گزارشی در مورد آغاز غیبت کبرا از ماه شوال هم داریم؟
آغاز غیبت صغرا
در برخی سایت‌ها چهارم شوّال در تقویم به عنوان سال‌روز آغاز غیبت کبرا مشخص گردیده است؛ این تاریخ بر چه اساس مشخص شده است؟ مگر نه آن است که در نامه آخر امام زمان(عج) به آخرین نایبش که شش روز قبل از فوت او بوده روز فوت این نایب چهارم، آغاز غیبت کبرا اعلام شده و می‌دانیم فوت آخرین نایب در نیمه شعبان سال ۳۲۹ قمری بوده است؛ پس این تاریخ چهارم شوّال از کجا آمده است؟ همچنین ۱۰شوّال نیز برای آغاز غیبت صغرا مشخص گردیده که چرایی تعیین آن نیز نامشخص است. لطفاً در این‌باره توضیح دهید.
غیبت امام دوازدهم حضرت مهدى(عج)، از مهم‌ترین محورهایى بوده است که از آغاز غیبت کبرا تاکنون، بحث‌هاى گسترده کلامى پیرامون آن صورت گرفته، و برحسب نیازها و شرایط متفاوت در طى دوران‌هاى مختلف تاریخى، ابعاد گوناگونى یافته است.
امام مهدی(عج) از آغاز امامت خود در سال ۲۶۰ هـ.ق ارتباط خود با شیعیان را محدود به ارتباط از طریق نمایندگان خاص خود کرده بود.[۱]
اکثر منابع شیعی سال وفات علی بن محمد سمری نایب چهارم را پانزدهم ماه شعبان سال ۳۲۹[۲] یا ۳۲۸ ق[۳] ثبت کرده‌اند.
یک هفته قبل از درگذشت او این توقیع از سوی امام مهدی(عج) صادر شد:
«ای علی بن محمد سمری! خداوند به برادرانت در رابطه با شما اجر عنایت فرماید؛ زیرا شش روز دیگر وفات خواهی کرد. خودت را مهیّا کن و هیچ‌کس را به جانشینی برنگزین؛ زیرا اکنون غیبت دوم آغاز شده، و تا زمانی که خداوند اجازه فرماید، ظهوری رخ نخواهد داد، و ظهور پس از مدتی طولانی خواهد بود که افراد، سنگ‌دل شده و جهان از ظلم و جور پُر شده است. و در این مدت کسانی نزد شیعیانم آمده و مدعی دیدن من می‌شوند، ولی بدان هرکه قبل از قیام سفیانی و صیحه آسمانی ادعا کند که مرا دیده، دروغ‌گو و افترازننده است».[۴]
شش روز پس از صدور این توقیع، شیعیان بر بستر مرگ سفیر چهارم گرد آمده و از او پرسیدند چه کسی جانشینی‌اش را عهده‌دار خواهد شد. سمری پاسخ داد: «خداوند نقشه‌ای دارد که آن‌را به سرانجام خواهد رساند».[۵]
پس از درگذشت سمری ارتباط شیعیان با امام از طریق نواب خاصه هم پایان یافت و غیبت وارد مرحله‌ای جدید شد. این دوره از غیبت در منابع متأخر، غیبت کبرا نامیده شده است. پس غیبت کبرا، از سال ۳۲۹ هـ.ق آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.
بنابراین، هرچند در سال وفات سمری نایب چهارم امام زمان(عج) اختلاف نظر اندکی وجود دارد، اما بنابر تحقیق و جستجو در منابع، پانزدهم ماه شعبان را همه بر آن اتفاق نظر دارند و کسی ماه شوّال را نگفته است.
علمای شیعه درباره زمان پایان غیبت صغری اختلاف نظر ندارند، ولی در این‌که غیبت صغرا از چه زمانی آغاز شده، مشهور آن است که این غیبت با تولد امام دوازدهم آغاز شده است:
شیخ مفید (م۴۱۳ق) چنین نگاشته است: «غیبت کوتاه آن‌حضرت از زمان تولد ایشان شروع شده و تا زمانی که رابطه شیعیان با ایشان از طریق نمایندگان و واسطه‌ها نیز قطع می‌شود، ادامه می‌یابد. غیبت طولانی نیز از زمان پایان غیبت اول تا روزی که حضرتش قیام خود را با شمشیر آغاز کند، به درازا خواهد کشید».[۶]
طبرسی (م۵۴۸ ه.ق) نیز مدّت غیبت صغرا را هفتاد و چهار سال ثبت کرده است[۷] که بر اساس آن، سال تولد حضرتش، آغاز غیبت صغرا نیز خواهد بود.
البته برخی متأخران، معتقدند که ابتدای غیبت صغرا، سال ۲۶۰ ق(سال شهادت امام عسکری ع) می‌باشد[۸] که بدین ترتیب، مدّت غیبت صغرا نزدیک به ۶۹ سال خواهد بود.
منابع
[۱]. ابن عبد الوهاب، حسین، عیون المعجزات، ص ۱۴۳، قم، مکتبه الداورى، بی‌تا؛ حر عاملى، محمد بن حسن، إثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، ج ۵، ص ۵۸، بیروت، اعلمى، چاپ اوّل، ۱۴۲۵ق.
[۲]. برای نمونه؛ ر.ک: ابن طاووس، على بن موسى، کشف المحجه لثمره المهجه، ص ۲۲۰، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش؛ حلى، حسن بن یوسف، خلاصه الأقوال فی معرفه أحوال الرجال، نجف اشرف، دار الذخائر، چاپ دوم، ۱۴۱۱ق؛ بحرانی، سید هاشم، مدینه معاجز الأئمه الاثنی عشر و دلائل الحجج على البشر، ج ۸، ص ۹، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق؛ مجلسى، محمد باقر، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج ۴، ص ۵۳، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
[۳]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۵۰۳، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق؛ طبرسى، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، ص ۴۴۵، تهران، درالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰ق.
[۴]. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۵۱۶؛ اربلى، على بن عیسى، کشف الغمه، ج ۲، ص ۵۳۰، تبریز، بنى هاشمى، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.
[۵]. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۳۳ ؛ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه للحجه، ص ۳۹۳، قم، دار المعارف الإسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
[۶]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد، ج ۲، ص ۳۴۰، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
[۷]. إعلام الورى بأعلام الهدى، ص ۴۴۴٫
[۸]. صدر، سید محمّد، تاریخ الغیبه، ج ۱، ص۳۴۱، بیروت، دار التعارف، ۱۴۱۲ق.
