آموزش خواندن نماز نافله صبح + دلیل اهمیت آن

نماز نافله صبح قبل از نماز صبح خوانده میشود و وقت آن پس از گذشتن از نیمه شب به مقدار خواندن یازده رکعت نماز شب است، ولی احتیاط آن است که پیش از فجر اوّل نخوانند، مگر آن که پس از نافله شب بلافاصله بخوانند که در اینصورت مانعی ندارد.

نافله چیست؟

نافله به کار مستحبی، کار نیکو، که بر انسان واجب نیست. اطلاق می شود. هم چنین به معنی نوه، غنیمت و عطاء نیز آمده است. [المنجد ج۲، ص ۱۹۸۶، مولف: لویس معلوف مترجم: محمّد بندریگی] و در اصطلاح فقهاء: به نمازهای مستحبی در شرع مقدس اسلام نافله می گویند. بیشترین استعمال نافله در نمازهای مستحبّی است. [مصطلحات الفقه ص ۵۲۸ ؛ آیت‌ الله مشکینی]

معنای اصطلاحی نافله اخصّ است و فقط شامل نماز مستحبّی می شود. ولی معنای لغوی اعّم است. هم شامل نماز مستحبّی و هم شامل غنیمت و عطاء می شود.  بین معنای لغوی و اصطلاحی عموم و خصوص من وجه است.

اهمیّت نافله:
در دین اسلام تأکید فراوانی بر انجام نمازهای مستحبّی شده و ثوابهای فراوان برای آن منظور گردیده است. و در میان نمازهای مستحبّی نماز شب از فضیلت بیشتری برخوردار است. و در روایات رسیده از معصومین (ع) که نماز شب به خاطر عظمت شأن آن خداوند ثوابش را آشکار نکرده است.

روایات در مورد اهمیّت نافله فراوان از معصومین (ع) است که برای تبرّک چند نمونه ذکر می‌شود.

امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: بر شما باد دوری از تنبلی و کسلی! همانا پروردگار شما مهربان است. که چیز کم را سپاس و شکر می‌گوید. همانا مردی برای رضا و خشنودی خدا دو رکعت نماز مستحبّی بجا آورد خداوند به خاطر خواندن این دو رکعت مستحبّی او را داخل بهشت می‌کند. [وسایل الشیعه ج ۴، ص ۴۴،باب ۱۲ حدیث ۴ مولف: شیخ حر عاملی (ره)]

مشروعیت نافله:
ادله متعدّدی بر مشروعیّت آن دلالت دارد. روایات موجود در مورد نمازهای نافله که در کتب حدیثی فراوان است که به چند نمونه از آن اشاره می‌شود.

۱)بالاسناد عن فضیل بن یسار عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال:
«الفریضهُ والنافلهُ احدی و خمسون رکعهً. منها رکعتان بعد العتدیهِ جالساً تعدّان برکعهٍ وهو قائمٌ الفریضهُ منها سبع عشره رکعهً والنافلهُ اربعُ و ثلاثون رکعهً»[ وسایل الشیعه، ج ۴، ص ۴۶ باب ۱۳ حدیث ۳: همان آدرس شماره ۳]
«نمازهای واجب و نافله پنجاه و یک رکعت هستند. از نافله دو رکعت بعد از عشاء نشسته خوانده می‌شود و ایستاده بخواند یک رکعت محسوب می‌شود نمازهای واجب هفده رکعت می‌باشد. و نمازهای نافله سی و چهار رکعت می‌باشند».

۲) خود پیامبر (ص) و معصومین (ع) که در تاریخ نقل شده است. نمازهای مستحبّی فراوان می‌خواندند و قول و فعل آنان برای ما حجّت است و این نافله خواندن آنان دلیل بر مشروعیّت نافله است.

محمد بن حسن از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده‌اند. که امام فرمودند:
«حضرت علی (علیه السلام) در آخر عمرش در هر روز و شب هزار رکعت نماز می‌خواندند»[وسایل الشیعه، ج، ص ۹۷ باب ۳۰ حدیث ۱: همان آدرس شماره ۳٫]

نافله در باب صلاه دارای دو قسم می‌باشد. ۱- نافله رواتب روزانه ۲- نافله غیر رواتب. نافله رواتب روزانه: نافله‌های شبانه، در غیر روز جمعه سی‌وچهار رکعت می‌باشند؛ که هشت رکعت از آنها نافله ظهر و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نافله مغرب و دو رکعت نافله عشاء و یازده رکعت نافله شب و دو رکعت نافله صبح می‌باشد و چون دو رکعت نافله عشاء نشسته خوانده می‌شود یک رکعت حساب می‌شود. و در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر چهار رکعت اضافه می‌شود [ تحریر الوسیله ج ۱، ص ۱۲۳ و ص ۱۲۴، مولف: حضرت امام خمینی (ره)]

 طریقه خواندن نافله:
نمازهای نافله مثل نماز صبح به صورت دو رکعتی خوانده می‌شوند همراه با تشهد و سلام. [جواهر الکلام ، ج ۷ ص ۵۲، مولف: شیخ محمد حسن نجفی (ره) چاپ هفتم بیروت ۱۹۸۱۰] و می‌توان آن را هم نشسته و هم ایستاده خواند. ولی بهتر است نماز گزار دو رکعت نافله نشسته را یک رکعت حساب کند. مثلاً کسی که می‌خواهد نافله ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند شانزده رکعت بخواند. [ تحریر الوسیله ج ۱، ص ۱۲۴، همان  آدرس شماره ۹٫]

چگونگی نماز نافله صبح:
نماز نافله صبح دو رکعت است: در رکعت اول پس از سوره حمد سوره قل یا ایّها الکافرون و در رکعت دوم پس از سوره حمد سوره توحید را بخواند، و چون سلام‏ داد، به طرف قبله به صورت مرده در قبر به پهلوى راست بخوابد،و گونه راستش را بر روى دست راست بگذارد و بگوید:
اِسْتَمْسَکْتُ بِعُرْوَهِ اللّهِ الْوُثْقىَ الَّتى لاَانْفِصامَ لَها وَاعْتَصَمْتُ بِحَبْلِ اللّهِ الْمَتینِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ وَ اَعُوذُ بِاللّهِ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ
چنگ زدم به دستاویز محکم‏تر خدا،که گستنى نیست برایش،و تمسّک جستم به رشته استوار خدا،و پناه مى‏برم به خدا،از شرّ فاسقان عرب و عجم،و پناه مى‏برم به خدا از شرّ بدکاران جنّ و انس‏.

آنگاه سه مرتبه بگوید:
سُبْحانَ رَبِّ الصَّباحِ فالِقِ الاِْصْباحِ
منزّه است پروردگار بامداد،شکافنده سپیده.

و پنج آیه آل عمران را که در سطور بعد ذکر میشود بخواند، سپس برخیزد و بنشیند و تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را بگوید.

پنج آیه سوره آل عمران

اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ لاَ یاتٍ لاِ وُلىِ الاَْلْبابِ الَّذینَ یَذْکُروُنَ اللّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النّارِ رَبَّنا اِنَّکَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَیْتهَ وَ ما لِلظّالِمینَ مِنْ اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادى لِلاْیمانِ اَنْ امِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُ نُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ وَلاتُخْزِنا یَوْمَ الْقِیمَهِ اِنَّکَ لاتُخْلِفُ الْمیعادَ

به درستى که در آفرینش آسمانها و زمین،و رفت‏وآمد شب و روز،نشانه‏هایى است براى صاحبان خرد،آنان‏که خدا را در حال‏ ایستاده و نشسته و پهلو خفته یاد مى‏کنند،و در آفرینش آسمانها و زمین اندیشه مى‏نماید،پروردگارا این‏ همه را به ناحق نیافریدى،منزّهى تو،ما را از عذاب دوزخ حفظ کن،پروردگارا هرکه تو وارد آتش دوزخ کنى به یقین او را رسوا نموده‏اى،و براى ستمکاران یاورى نیست. پروردگارا شنیدم فریاد کننده‏اى براى ایمان فریاد مى‏زند به پروردگارتان ایمان‏ بیاورید،پس ما ایمان آوردیم،پروردگارا گناهان ما را بیامرز،و بدى‏هاى ما را بپوشان،و ما را همرا نیکان بمیران،پروردگارا آنچه بر رسولانت‏ وعده کردى به ما عنایت کن،و در قیامت ما را رسوا مکن، که تو هرگز خلف وعده نمى‏کنى.

برای خود خانه ای در بهشت بسازید
در کتاب (من لا یحضره الفقیه) فرموده: روایت شده: هر که بین دو رکعت نماز نافله صبح و نماز صبح، صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد، حق تعالى چهره او را از حرارت آتش حفظ کند، و کسى ‏که صد مرتبه بگوید: سبحان ربّى العظیم و بحمد استغفر الله ربّى و اتوب الیه‏ حق تعالى خانه‏اى در بهشت براى او بنا کند، و کسى‏ که بیست‏ و یک مرتبه قل هو اللّه احد بخواند، خداى تعالى در بهشت خانه‏اى براى‏ او بنا کند، و اگر آن را چهل مرتبه بخواند، حق تعالى او را بیامرزد.

بنده من به سبب نوافل به من نزدیک می شود
آیت الله العظمی سیداحمد خوانساری (ره) تا آخر عمر نوافل را ایستاده به جای می آوردند. پیرمردی در حرم امام رضا (علیه السلام) بود که حدود ۱۰۰ سال عمر داشت ولی نسبت به نوافلش مقید بود و ایستاده هم می خواند. در ارشادالقلوب آمده است که حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: خداوند متعال می فرماید پیوسته بنده من به سبب نوافل به من نزدیک می شود در حالی که خالص برای من است تا این که او را دوست می دارم، پس هنگامی که او را دوست داشتم گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و دست او می شوم که با آن انتقام می گیرد و اگر از من حاجتی بخواهد به او می دهم و اگر از چیزی به من پناه آورد، او را پناه می دهم.