احادیث تکان دهنده در اسلام در مورد عاقبت شکستن دل
احکام و کفاره و عاقبت شکستن دل در قرآن و احادیث معصومین گفته شده است که طبق آنها اگر دل کسی را شکستی حتی اگر دنیا را هم به او ببخشی گناه تو کم نمی شود.
عاقبت شکستن دل
شکستن دل انسان مۆمن به تعبیر روایات و آیات قرآنی، که احترامی بیش از کعبه دارد، دارای آثار جانبی بسیاری می باشد؛ چرا که اگر دلی بشکند، التیام آن نمی یابد و جبرآن نیز مشکل است. همچنین از گناههانی است که با ابراز پشیمانی آمرزیده نمی شود و باید رضایت فرد دل شکسته را بدست آورد. در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که با اشاره به شکستن دل، به ریشه و دلیل آزرده خاطر شدن دیگران پرداخته است و توصیه هایی نیز فرموده اند.
شکسته دل چه کسی است؟
شکسته دل انسانی است تنها یاد خداوند را می بیند و دل او با یاد خدا در سوز و گداز است. دعای فرد دل شکسته مستجاب شده و ارتباط محکمی با خدا دارد. افراد مظلوم بعد از انسانهای دل شکسته هستند. دعای افراد مظلوم نیز سریع اجابت شده و مورد حمایت خداوند متعال هستند.
دعای یتیم، دعای مظلومی که به زور حق او گرفته شده و دعای شخص درستکاری که دیگران شخصیت او را آزرده و آسیب روحی زده اند، در اصطلاح دل او را شکسته اند، از جمله دعاهایی هستند که خداوند آنها را سریع اجابت می کند.
راه هایی که موجب شکستن دل می شود
عیب جویی:“وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُم”؛ (حجرات، ۱۱)
با تکبر و غرور راه رفتن: “لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحا”؛ (لقمان، ۱۸)
مسخره کردن دیگران: “یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی أَنْ یکُونُوا خَیراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یکُنَّ خَیراً مِنْهُن”؛(حجرات، ۱۱)
روی از دیگران برگرداندن: “وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاس”؛ (لقمان، ۱۸)
سر از کار دیگران در آوردن و غیبت کردن: “وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضا”. (حجرات، ۱۲)
یکدیگر را با نام زشت خواندن: “وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقاب”؛(حجرات، ۱۱)
شکستن دل مومن از دیدگاه ائمه
اولین آسیبی که شکستن دل دیگران بر فرد وارد می شود، نفرین شدن و دوری از رحمت خداوند است. علاوه بر این در آخرت نیز این ظلم با عقوبت سخت و بسیار دشواری پاسخ داده می شود.
حضرت محمد(ص) فرمودند :
مَن آذی مُؤمِنا فَقَد آذانی، ومَن آذانی فَقَد آذَی اللّه َ عز و جل، ومَن آذَی اللّه َ فَهُوَ مَلعونٌ فِی التَّوراهِ وَالإنجیلِ وَالزَّبورِ وَالفُرقانِ؛ هر کس مؤمنی را بیازارد، مرا آزرده است و هر کس مرا بیازارد، بی شک، خداوند عز و جل را آزرده است و هر کس خدا را بیازارد، در تورات و انجیل و زبور و قرآن، نفرین شده است. (بحار الأنوار :ج ۶۷ ص ۷۲ ح ۴۰)
امام حسین (ع) یاور مظلومان و اسوه متقیان، تعبیر و وصیت زیبایی در این زمینه دارند که باید الگویی شاخص برای مسلمانان باشد. ایشان فرمودند:
یا بُنَیَّ اِیّاکَ وَ ظُلْمَ مَنْ لایَجِدُ عَلَیْکَ ناصِراً اِلاَّ اللّهَ؛ فرزندم! بپرهـیز از سـتم بر کسی که غیر از خدا یاوری در مقابل تو ندارد. (اعیان الشیعه:ج۱، ص۶۲۰)
امام صادق (ع) فرمودند :
إِذا کانَ یومُ القیامهِ نادی منادٍ :أَینَ الصدودُ لأَولِیائِی؟ فیقومُ قومٌ لیسَ علی وجوهِهِم لَحْمٌ ، فیُقَالُ :هؤلاءِ الّذینَ آذَوْا المؤمنینَ و نصبُوا لهم و عانَدوُهم و عنَّفُوهُم فی دِینِهِم، ثمّ یؤمرُ بِهِمْ إلی جَهَنَّمَ ؛ در روز قیامت، ندا کننده ای ندا دردهد:کجایند آزار دهندگان دوستان من؟ پس گروهی برخیزند که صورتشان گوشت ندارد و گفته می شود:اینان کسانی هستند که مؤمنان را آزار دادند و با آنان دشمنی و مخالفت کردند و در دینشان برایشان سخت گرفتند؛ سپس به درافکندنشان در جهنّم فرمان داده می شود. (الکافی :۲/۳۵۱/۲)
اهل بیت به ما سفارش کرده اند که حتی به مورچه هم آزار و آسیب نرسانید، چون ایمان با این رفتارها سازش ندارد. امام صادق (ع) درباره این موضوع می فرماید :
فازَ وَاللّه ِ الأبرارُ، أتَدری مَن هُم؟ هُمُ الَّذینَ لا یُؤذونَ الذَّرَّ ؛ به خدا سوگند، نیکوکاران رستگارند. آیا می دانی آنان چه کسانی هستند ؟ آنان، کسانی اند که حتّی مورچه را نمی آزارند. (بحار الأنوار :ج ۲ ص ۲۷ ح ۵)
کفاره دل شکستن
آزار و اذیت مومن در اسلام حرام است و به طور کلی شکستن دل انسان مومن که در روایات احترام او را بیش از کعبه تعبیر کرده اند، دارای آثار و جنبه های بسیاری است، دلی که شکسته شودبه سادگی التیام پیدا نمی کندو جبران کار اشتباه بسیار دشوار و سخت خواهد بود. بنابراین انسان باید مراقب باشد تا دلی را شکسته و خاطری را آزرده نسازد. اگر ناخواسته این اتفاق رخ دهد باید به سرعت درصدد دلجویی و جبران آن باشد و رضایت شخص را گیرد زیرا تنها استغفار و طلب آمرزش کافی نیست.
در حدیث آمده است که خداوند می فرماید:” انا عند المنکسره قلوبهم”؛ من همدم قلب های شکسته هستم ( تفسیر صدرالمتألهین)، یعنی انسان دل شکسته در پیشگاه خداوند دارای جایگاه ویژه ای است و مورد توجه خداوند می باشد و دعا و نفرین انسان دل شکسته خیلی زود اثر می بخشد.
امام سجاد(ع) در حدیث شریفی می فرماید:
پدرم در لحظات آخر عمر عزیزش، در آن شرایط سخت روز عاشورا در حالی که خون در رگ هایش می غلطید مرا در آغوش گرفت و به من فرمود تو را به آن چه پدرم نزدیک وفاتش به من فرمود وصیت میکنم و آن این که :” یا بنی! ایاک و ظلم من لاتجد علیک ناصرا الا الله” ؛ پسر عزیزم! از طلم و ستم به کسی که یار و یاوری جز خدا ندارد بپرهیز. (منتهی الامال، ج ۱، ص ۷۱۳)
از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله اذیت و آزار و مومن برابر با اذیت و آزار رسول خدا صلی الله علیه و آله است که برابر با اذیت خداوند می باشد؛ و چنین شخصی در تمامی کتب آسمانی و الهی از تورات و انجیل و زبور و قرآن، انسانی ملعون می باشد.
برخی از انسانها با کارهای خود دل مومنان را به درد آورده و آهنها را غمگین می سازند، این انسانها حتی اگر همه دنیا را برای شاد کردن مومن هدیه دهند و آن را کفاره ی گناه خود قرار دهند، باز هم کفاره زشتی عمل دل شکستن مومن نمی باشد و شخص آزار دهنده گمان نکند که با این کارش پاداشی می برد زیرا اندوهگین کردن مومن و غمی که در یک لحظه بر جان او می نشیند را با هیچ چیزی نمی توان برطرف نمود و هیچ کاری کفاره آن نمی باشد.
پیامبراکرم (ص) فرمودند:
“مَن أحْزَن مُؤمنا ثمّ أعطاهُ الدُّنیا لم یَکُنْ ذلکَ کَفّارتَه و لم یُؤْجَرْ عَلَیهِ؛ هر که مؤمنی را اندوهناک سازد و سپس دنیا را به او بدهد، گناهش بخشوده نمی شود و در برابر آن پاداشی نمی بیند. (گناهان کبیره:ج ۲، ص ۳۰۴)
امام رضا از پیامبر- صلوات الله وسلامه علیهما- نقل می کنند که :«مَن إستذلَّ مؤمناً أو حقره لفقره و قله ذات یده شهرّه الله یوم القیامه ثم یفضیحه»؛ هر کس مؤمنی را خوار سازد یا به خاطر تهیدستی و ناتوانی اش کوچک شمارد، خداوند او را در قیامت به همگان معرفی می کند، آن گاه رسوایش می سازد.
هم چنین فرمودند:
«مَن آذی مؤمنا بغیر حق فکانما هدم مکّه و البیت المعور عشره مرات و کانما قتل الف ملک من المقرّبین»؛ آن گاه که بدون حق مؤمنی را برنجاند، مانند این است که خانه کعبه و بیت المعمور را ده بار ویران کرده باشد. (مستدرک الوسائل:کتاب حج، باب ۱۳۵.)
و مثل این است که هزار ملک از ملائکه مقرب الهی را به قتل رسانده باشد. چنین کسی در واقع حرم حقیقی خدای را – که هزارن بار از خانه خشتی و گلی منسوب به او برتر و عزیزتر است- ویران کرده است. چنین کسی به آزار کسی پرداخته است که قبله همۀ عالم و مسجود آسمانیان است.
راه جبران دل شکسته
به طور کلی باید مراقب زبان، رفتار و حرکات خود باشیم تا خدایی نکرده موجب شکسته شدن دلی نشویم، اگر چنین اتفاقی نیز افتاد پس از توبه و استغفار به درگاه خداوند متعال، باید نزد شخص دل شکسته رفته و ناراحتی او را برطرف کنیم؛ اگر هم دسترسی به وی نداریم کارهایی خیری همچون خواندن قرآن، نماز به نیت او و صدقه به عنوان رد مظالم به فقیر را انجام دهیم.
سهراب سپهری درباره شکستن دل می گوید:
آنگاه که غرور کسی را له میکنی،
آنگاه که بنده ای را نادیده ای انگاری،
آنگاه که کاخ آرزوهای کسی را ویران میکنی،
آنگاه که شمع امید کسی را خاموش میکنی،
آنگاه که حتی گوشت را می بندی تا صدای خرد شدن غرورش را نشنوی!
آنگاه که خدا را می بینی و بنده ی خدا را نادیده می گیری،
می خواهم بدانم، دستانت را بسوی کدام آسمان دراز میکنی تا برای خوشبختی خودت دعا کنی؟!!
