تفاوت فریضه و واجب | معنای فریضه و واجب چیست ؟
همه میدانیم که واجبات آن کارهائی است که خداوند به انجام آنها امر فرموده است. اما آیا فریضه هم به همین معناست یا هم فرق دارند ؟تفاوت فریضه و واجب در چیست ؟
تفاوت فریضه و واجب
فریضه و واجب دو تا از اصطلاحات فقهی هستند که برخی آندو را یکی دانسته و گروهی دیگر تفاوت هایی بین آن قائل می باشند .
قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم ابتدا دو اصطلاح فقهی فریضه و واجب را از احاظ مفهومی معنا کرده و سپس به فرق ایندو خواهیم پرداخت .
واجب چیست ؟ واجب در لغت به معنای لازم، ناگریز و حتمی است و در اصطلاح فقه اسلام عملی است که انجامش بر مکلَف لازم است و ترک آن عذاب دارد.
فریضه چیست ؟ فریضه یعنی آنچه وجوبش با قرآن کریم ثابت شده باشد، مطلق واجب و سهام تعیین شده ارث می باشد.
فرق بین فریضه و واجب
در نزد جمهور علمای مذاهب (یعنی: مالکیه و شافعیه و حنابله) هیچ تفاوتی مابین دو اصطلاح (فرض) و (واجب) نیست. یعنی فرض همان واجب است، و عبارتست از احکامی که شارع حکیم بر مکلفین ملزم کرده تا آن احکام را انجام دهند و اگر انجام ندهند گناهکار می شوند و در آخرت معاقب خواهند شد، مانند فرضیت نماز و زکات که توسط قرآن ثابت است: « وَأَقِیمُوا الصَّلَاهَ وَآتُوا الزَّکَاهَ» (بقره ۴۳). یعنی: و نماز را برپا دارید، و زکات را بدهید.
پس گفته می شود: نماز فرض است، یا نماز واجب است.
اما در مذهب حنفیه این دو اصطلاح (فرض) و (واجب) اندکی تفاوت دارند که علت تفاوت مربوط است به محل ثبوت دلیل، یعنی اگر حکمی از طریق دلایل قطعی ثابت باشد آنرا فرض گویند و اگر از طریق دلایل ظنی ثابت باشد، آنرا واجب می دانند نه فرض..
مثلا در نزد حنفیه: هر حکمی را که شارع حکیم در قرآن بر مکلفین الزام کرده، به آن فرض گویند: مانند نماز که توسط آیه قرآن ثابت شده است، زیرا قرآن دلیل قطعی است.
اما هر حکمی که توسط احادیث آحاد الزام آور شده باشد را واجب گویند، مانند قربانی یا نماز وتر که وجوب آن توسط دلایل ظنی (حدیث آحاد) ثابت شده اند، و حدیث آحاد نزد حنفیه (و عده زیادی از علما) دلیل ظنی است نه قطعی..
نکته: هم حنفیه و هم جمهور هر دو در مورد حکم فرض و واجب متفق هستند که هرکس از انجام آنها سر باز زند گناهکار است و در آخرت معاقب می شود، و هرکس آنها را انجام دهد پاداش می گیرد.
اما حنفیه می گویند: منکر احکام واجب، کافر نمی شود، بلکه فقط انکار احکام فرض کفر است. ولی جمهور می گویند: هم منکر احکام فرض و هم واجب کافر است.
فریضه و واجب در اسلام با هم چه فرقی دارند ؟
فریضه آن چیزی است خود به خود وجوب نداشته و خدا آن را واجب کرده، اما واجب شامل چیزهایی است که هم خدا واجبشان کرده و هم فی نفسه واجب بوده اند.
آیت الله سید محمدعلی موسوی جزایری، در ادامه سلسله مباحث شرح زیارت جامعه کبیره، به عبارت «وَ جَاهَدْتُمْ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ حَتَّى أَعْلَنْتُمْ دَعْوَتَهُ وَ بَیَّنْتُمْ فَرَائِضَهُ وَ أَقَمْتُمْ حُدُودَهُ وَ نَشَرْتُمْ شَرَائِعَ أَحْکَامِهِ وَ سَنَنْتُمْ سُنَّتَه» اشاره کرد و اظهار داشت: با دقت در این عبارت متوجه می‌شویم، که امامان معصومین(ع) به تبعیت از پیامبر اکرم(ص) فرایض الهی را آشکار نموده آنان را به مردم عرضه داشته اید.
وی با بیان این که «وَ بَیَّنْتُمْ فَرَائِضَهُ» به معنای واجبات شرعی است، افزود: فرایض یک دسته از احکام الهی و واجب است و نماز، روزه، خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر را در بر می‌گیرد.
رئیس حوزه علمیه خوزستان، به تفاوت‌های کلمه فریضه با واجب اشاره کرد و گفت: در تفاوت بین فرض و واجب آورده اند که «فریضه ما فرض الله»؛ فریضه آن چیزی است خود به خود وجوب نداشته و خدا آن را واجب کرده، اما واجب شامل چیزهایی است که هم خدا واجبشان کرده و هم فی نفسه واجب بوده اند.
آیت الله موسوی جزایری، با بیان این که فرایض و واجبات شرعی، تنها از خدا، پیامبر(ص) و اهل بیتش به دست ما انسان‌ها رسیده است، اظهار داشت: ما تنها می توانیم واجبات شرعی را از کسی دریافت کنیم که حجت خدا باشد و حجت خدا در زمین پیامبر اکرم(ص) و بعد از آن نیز ائمه اطهار(ع) هستند.
وی با تأکید بر این که علمای حاضر، احکام دین را از منابع دینی مرتبط با ائمه اطهار(ع) دریافت نموده اند، گفت: در صورتی می توان به حرف قاریان احکام شرعی اعتماد کرد که ضمن اینکه او فردی عادل، عالم و راستگو باشد، کلامش نیز برآمده از سنت خدا، کتاب و سخن ائمه اطهار(ع) باشد.
نماینده ولی فقیه در خوزستان، با بیان این که ائمه اطهار(ع) حق مطلب بیان احکام دین را به طور کامل بیان کرده اند، گفت: تا به امروز هیچ حکمی از احکام الهی نمانده مگر اینکه بیان شده است.
آیت الله موسوی جزایری، در پایان با بیان این که قدر قاریان احکام شرعی را بدانید، تصریح کرد: روحانیت شیعه که وظیفه تعلیم، تدریس و بیان احکام دینی را بر عهده گرفته اند، جایگاه والایی در دین مبین اسلام داشته و باید قدر آنها را دانست.
