نماز غفله یا اَوّابین ، طریقه خواندن و فضیلت نماز اَوّابین

نماز غفله یا اَوّابین کدام نماز است ؟

نماز اوابین بعد از فرض و سنت نماز شام خوانده میشود تعداد رکعات ان از شش رکعات شروع میشود و ثواب زیادی دارد.

طریقه خواندن نماز اَوّابین با فضیلت کامله

اَوّابین در لغت:

• اَوّاب از فعل (آبَ) که سه حرف اصلی آن (أ و ب) می باشدگرفته شده است. اسم فاعل این فعل، (آیب) می باشد.
• (آیب) به کسی که بسوی خدا باز می گردد، گفته می شود. (اَوّاب) نیز صیغه ی مبالغه بر وزن (فَعَّال) می باشدکه تاکید و تکرار بیشتری در معنایش مشاهده می شود.
• پس اَوَّاب یعنی کسی که بسیار به سوی الله رجوع می کند و ذکر و تسبیح زیاد می گوید. در اینجا می تواند منظور کسی باشد که در اوج مشغله و کار، خود را فارغ کرده و به سوی خدا بازمی گردد.
• به کسی که توبه می کند هم اَوّاب می گویند، چون آن شخص از گناه به سوی خدا باز می گردد. و به شخصی که بسیار مطیع و فرمانبردار است نیز گفته می شود.

نماز اَوّابین چیست؟ طریقه خواندن نماز اَوّابین

دو نماز به اَوّابین مشهور هستند:

نماز اَوّابین همان نماز ضحی است چون رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند:

لَا یُحَافِظُ عَلَى صَلَاهِ الضُّحَى إِلَّا أَوَّابٌ وَهِیَ صَلَاهُ الْأَوَّابِینَ

جز اَوّاب (کسی که بسیار به سوی الله توبه و رجوع می کند) نماز ضحی را همیشه نمی خواند و در واقع نماز ضحی همان نماز اَوّابین است. (روایت ابن خُزیمه و حاکم)

پس به صورت کلی نماز ضحی، اَوّابین هم نامیده شده است. ولی اگر با نگاهی دقیق تر این بحث را پیگیری کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که اوج و قله نماز ضحی، نماز اَوّابین است.

یعنی اگر حد فاصل شروع تا پایان وقت نماز ضحی (که از ربع ساعت بعد از طلوع آفتاب آغاز شده و تا ربع ساعت قبل از اذان ظهر به اتمام می رسد) را به چندین بخش تقسیم کنم.

نماز اَوّابین در زمانی خوانده می شود که گرما به نهایت شدت خود می رسد. زید بن أرقم روایت می کند:

خَرَجَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى أَهْلِ قُبَاءَ

وَهُمْ یُصَلُّونَ، فَقَالَ: صَلَاهُ الْأَوَّابِینَ إِذَا رَمِضَتِ الْفِصَالُ

رسول الله صلی الله علیه وسلم نزد اهل قباء رفتند و آنها در حال خواندن نماز (ضحی) بودند، پس ایشان فرمودند: نماز اَوّابین ( که یک نماز ویژه است و فقط مخصوص افرادی می باشدکه اَوّاب هستند.)

در هنگامی که ( خورشید شدت گیرد) سنگ ریزه ها داغ شوند و ( سُم ) شتر های کوچک ( شتر هایی که تازه از شیر جدایشان کرده اند) را بسوزانند، خوانده می شود. روایت مسلم

علت نام گذاری این نماز به (صلاهُ الغَفْلَه و اَوّابِین)

چون در این اوقات انسان ها معمولا به کار دنیا مشغول هستند و از یاد خداوند غافل می شوند، این اوقات به اسم اوقات غفلت نام گذاری شده است و به نماز هایی که در این اوقات خوانده می شوند نماز های غلفت گفته می شود و اَوّابِین هم از این جهت گفته می شود که فقط انسان هایی که بسیار به سوی الله رجوع می کنند این نماز را می خوانند.

حکم نماز غَفْلَت:

در کتاب الموسوعه الکویتیه گفته شده: هیچ اختلاف نظری در بین فقها وجود ندارد که زنده نگاه داشتن زمان موجود در بین مغرب و عشاء (یعنی مشغول شدن به ذکر و نماز و عبادت) مستحب است. و این کار در نزد شوافع و مالکی ها سنت مؤکد است و قول حنابله هم این را تایید می کند.

تعداد رکعات:

در کتاب الموسوعه الکویتیه در مورد تعداد رکعات این نماز، از قول امامان مذاهب چنین نقل شده است:

به خاطر وجود روایات مختلف در مورد تعداد رکعات نماز غَفْلَه یا اَوّابین اختلاف نظر وجود دارد. گروهی می گویند بین مغرب و عشاء شش رکعت خوانده می شود و این قول امام ابوحنیفه و قول راجح در مذهب حنبلی نیز می باشد.

در مذهب شافعی گفته شده حداقل دو رکعت و حداکثر بیست رکعت خوانده می شود و در واقع با این قول بین احادیثی که در این مورد روایت شده جمع بسته شده است. و در مذهب مالکی گفت شده هیچ محدودیتی برای تعداد حداکثری رکعات وجود ندارد ولی بهتر است شش رکعت خوانده شود.

احادیث مربوط به نماز غفله یا اَوّابین

وَعَنْ عَائِشَهَ قَالَتْ:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:

«مَنْ صَلَّى بَعْدَ الْمَغْرِبِ عِشْرِینَ رَکْعَهً

بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتًا فِی الْجَنَّهِ»

ترجمه: از عایشه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هر کس بعد از مغرب بیست رکعت نماز بخواند خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا می کند. روایت ابن ماجه

حکم حدیث: در تعلیق کتاب جامِعُ الاُصُول نوشته شده که روای این حدیث شخصی به اسم یعقوب بن ولید است که امام احمد او را درغگو دانسته و در موردش گفته این شخص حدیث جَعل می کرده است و بر این اساس می توان گفت این حدیث از نظر سند مشکل دارد.

قال رسولُ الله – صلى الله علیه وسلم:

«مَنْ صَلَّى بعد المغرب سِتَّ رکعات،

لم یتکلَّمْ فیما بینهنَّ بسوء،

عُدِلن له بعباده ثِنتی عشرهَ سنه.

ترجمه: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: هر کس بعد از مغرب شش رکعت بخواند و بین این رکعات حرف بدی نزند، برای او به اندازه عبادت دوازده سال برابری می کند. روایت ابن ماجه

حکم حدیث: ترمذی می گوید این حدیث جز از راه عُمر أبی خَثعَم به ما نرسیده و بخاری در مورد این شخص می گوید مُنْکَر الحَدِیث است و ذَهَبی در معرفی او می گوید این شخص دو حدیث مُنْکَر دارد که یکی از آن دو، همین حدیث است. و بنابر این حدیث مذکور ضعیف می باشد.

قال رسول الله صلی الله علیه وسلم:

مَنْ صَلَّى مَا بَیْنَ الْمَغْرِبِ إِلَى صَلَاهِ الْعِشَاءِ،

فَإِنَّهَا صَلَاهُ الْأَوَّابِینَ.

ترجمه: هر کس بین مغرب و عشاء نماز بخواند، پس آن نمازی( که خوانده است) اَوّابین است. روایت بیهقی در سنن کبری

حکم حدیث: آلبانی این حدیث را ضعیف دانسته است و عراقی می گوید: ابن مبارک در رقائق از روایت ابن المُنکَدِر به صورت مُرسَل این حدیث را روایت کرده است و همچنین محمد بن نصر المروزی هم در باب قیام الیل از او به صورت مُرسَل روایت کرده است.

عَنْ حُذَیْفَهَ قَالَ:

أَتَیْتُ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ

فَصَلَّیْتُ مَعَهُ الْمَغْرِبَ ثُمَّ قَامَ یُصَلِّی

حَتَّى صَلَّى الْعِشَاءَ ثُمَّ خَرَجَ فاتَّبَعْتُهُ

ترجمه: از حذیفه روایت است که گفت: نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم رفتم و نماز مغرب را با ایشان خواندم، سپس ایشان برخاستند و تا نماز عشاء، نماز خواندند سپس (از مسجد) خارج شدند و من به دنبالشان رفتم…….روایت تِرمِذی، ابن حِبّان و احمد و نَسائی

حکم حدیث: در کتاب (ارواء الغلیل فی تخریج احادیث منار السبیل) گفته اند که نَسائی هم این حدیث را با سند خوب روایت کرده است و این حدیث صحیح می باشد. و نظر مُنذری هم همین است و سند حدیث را خوب می داند.

ادای نماز اوّابین بین مغرب و عشاء، توسط برخی از بزرگان

چنان که در کتاب نیل الأوطار آمده است برخی از بزرگان دین این نماز را خوانده اند و این می تواند دلیلی بر تایید وجود و سپس دلیلی بر صحت این نماز باشد.

عراقی می گوید: در میان اصحاب، کسانی که بین مغرب و عشاء نماز خوانده اند: عبد الله بن مسعود، عبدالله بن عُمر، سلمان فارسی، ابن عمر و أَنَس بن مالک می باشند و از تابعین: أَسوَد بن یزید، أبو عُثمان النَهدی، ابن أبی مُلَیکَه سعید بن جُبَیر، محمد بن مُنکَدِر، أبو حاتِم، عبدالله بن سَخبَرَه ، علی بن حسن، ابو عبدالرحمن الحُبُلی، شُرَیح القاضی و عبدالله بن المُغَفَّل و از ائمه: سُفیان ثوری بوده اند.

خلاصه و نتیجه گیری:

ما در این متن گفته ایم که دو نماز، به اَوّابین مشهور هستند.

طبق احادیث صحیح شکی وجود ندارد که نماز ضحی، همان نماز اَوّابین است، و با نگاهی دقیق تر، به اوج نماز ضحی،که در زمان شدت گرفتن آفتاب خوانده می شود، اَوّابین گفته می شود.

اما در مورد نماز هایی که بین مغرب تا عشاء خوانده می شود: شاید بنا بر احادیثی ضعیفی که در مورد اسم و تعداد رکعات این نماز روایت شده است، نتوان اسم اَوّابین را بر این نماز گذاشت و یا تعداد رکعات مشخصی برای آن بیان کرد ولی با دلایل مختلفی که بیان شد قطعا نماز های سنت در بین مغرب و عشاء و جود دارند و رسول الله صلی الله علیه وسلم در این وقت نماز خوانده اند.

چیزهایی که ما را به سمت تایید وجود و تایید صحت این نماز، سوق می دهد، عبارتند از:

۱- وجود حدیث صحیح، که برای مثال حدیثی از حذیفه را در متن بالا آورده ایم.

۲- قول امامان مذاهب در مورد مستحب بودن عبادت در این زمان و اختلاف نظر بر تعداد رکعات این نماز ها.

۳- اینکه برخی از بزرگان دین این نماز را خوانده اند.

لذا خواندن نماز سنت در بین وقت مغرب و عشاء سنت می باشد و دارای اجر و پاداش است گر چه نامگذاری این نماز به اوابین دلیل چندان محکمی ندارد.

توصیه:

پس برای اینکه بتوانیم جزء کسانی باشیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم آنها را به عنوان اَوّابِین معرفی کرده اند، لازم است سستی را کنار گذاشته و مشغله های دنیایی را رها کنیم، سپس چاشتگاهان نمازی خالصانه برای کسب رضایت الله متعال بخوانیم.

و یا به پیروی از بهترین الگوی زندگی خویش که رسول الله صلی الله علیه وسلم باشند، بین مغرب و عشاء نماز سنت بخوانیم و با پیروی کردن از کسی که شایسته پیرویست، ترازوی حسنات خود را سنگین نماییم.

یادمان نرود که آن روز محتاج ذره ای ثواب خواهیم بود و حسرت موقعیت هایی که از دست داده ایم، را خواهیم خورد. پس از چنین موقعیت هایی که در دسترس داریم استفاده کنیم و اندوه و حسرت آن روز را به حداقل برسانیم.