حج بر چند نوع است و تفاوت آنها در چیست؟

پرسش

تفاوت حج تمتع، افراد و قِران را بفرمایید.

پاسخ اجمالی

حج[۱] بر سه گونه است: «حج تمتّع»، «حج قِران» و «حج اِفراد».
«حج تمتّع»، وظیفۀ کسانى است که فاصله آنها از شهر مکه[۲] شانزده فرسخ[۳] و بیشتر باشد و «حج قِران» و «حج اِفراد»، وظیفه آنانی است که فاصله‌شان از شهر مکه کمتر از شانزده فرسخ است. البته این تفصیل، مربوط به «حَجّه الاسلام»[۴] است، و الا کسانی که حج استحبابى به جا مى‌آورند، بین انجام هر کدام از این سه نوع حج، مخیّر هستند.[۵]
اعمال «حجّ اِفراد» مانند «حج تمتّع» است، مگر در سه مورد:
۱- در «حجّ اِفراد»، عمره مفرده پس از انجام مناسک حجّ انجام می‌شود، بر خلاف «حجّ تمتع» که «عمرۀ تمتّع» قبل از آن انجام مى‌گیرد.
۲- عمرۀ تمتّع طواف نساء ندارد، ولى عمرۀ مفرده که بعد از «حجّ افراد» انجام مى‌شود طواف نساء دارد. در حقیقت کسانی که «حجّ افراد» انجام می‌دهند، دو طواف نساء انجام مى‌دهند؛ یکى در پایان حج و دیگرى در پایان عمرۀ مفرده.
۳- یکی از اعمال «حجّ تمتّع» وجوب قربانى کردن است، ولی در «حجّ اِفراد» قربانى واجب نیست؛ هر چند مستحب است.[۶]
«حج قِران» با «حجّ اِفراد» در تمامى اعمال یکسان بوده و تنها تفاوتشان این است که در «حج قِران»، مکلّف باید هنگام اِحرام بستن، قربانی[۷] خود را همراه داشته باشد.[۸] در واقع علت این‌که این حج، حج قِران نامیده شده، این است که مکلف، قربانى خود را قرین و همراه خود دارد.[۹]

[۱]- شایان ذکر است واژه «حج» در فقه، دو استعمال دارد؛ یکی استعمال عام، که خود دارای دو بخشِ عمره و حج است و یکی استعمال خاص، که قسیم عمره می‌باشد. در هر حال مراد از حج در عبارت فوق معنای عام آن است.

[۲]- آیات عظام تبریزى، خویى و خامنه‌اى: «..از مسجد الحرام..».

[۳]- حدود ۸۶ کیلومتر.

[۴]- حجّی که با وجود شرایط، یک‌بار بر هر مسلمانی واجب است.

[۵]- محمودى، محمد رضا، مناسک حج (محشّٰى)، ص ۲۰ – ۲۱، ایران، نشر مشعر، ویرایش ‌جدید، ۱۴۲۹ق.

[۶]- ر. ک: مکارم شیرازى، ناصر، مناسک جامع حج، ص ۸۵ – ۸۶، م ۲۲۱، قم، مدرسه الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.

[۷]- البته قبلا گذشت که قربانی فقط در حج تمتع واجب است، پس اگر وظیفه فرد «قران» یا «افراد» بود و از روی اختیار بخواهد حج قران را انجام دهد، لازم است هنگام احرام قربانی همراه داشته باشد.

[۸]- گفتنی است؛ در حج قران حاجی به‌جای تلبیه(لبیک گفتن)، حیوانی را که به عنوان قربانی انتخاب کرده، علامت می‌زند و باید آن‌را همراه داشته باشد تا در منا قربانی کند.

[۹]- جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، ج ‌، ص ۲۴، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى، چاپ اول، بی‌تا.