خواب رفتن یا گزگز و مور مور دست و پا یک علامت بسیار شایع و آزاردهنده است. این گزگز گاهی اوقات خفیف و موقت است. به عنوان مثال زمانی که حین خواب بازوی شما زیر سرتان قرار می گیرد ممکن است به دلیل فشار روی اعصاب به خواب رود. یا زمانی که پاهایتان را خیلی طولانی روی هم قرار می دهید ممکن است به اعصاب آن ناحیه فشار وارد شود. در هر صورت این نوع گزگز معمولاً بدون درد است و با برداشتن فشاری که باعث آن شده است، خیلی زود برطرف می شود.

اما در بسیاری از موارد، گزگز دست‌ و پا یا هر دو می‌تواند شدید، پراکنده و چند بخشی یا مزمن باشد. همچنین می‌تواند با علائم دیگری مانند درد، خارش، بی حسی و تحلیل عضلانی همراه باشد. در چنین مواردی، گزگز ممکن است نشانه‌ای از آسیب عصبی باشد که می‌تواند ناشی از علل مختلفی مانند آسیب‌های تروماتیک یا  استرس مکرر، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض سموم و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت باشد.

این آسیب عصبی تحت عنوان نوروپاتی محیطی شناخته می شود زیرا اعصاب دور از مغز و نخاع، که اغلب در دست و پا قرار دارند را تحت تأثیر قرار می دهد. بیش از ۱۰۰ نوع نوروپاتی محیطی وجود دارد. با گذشت زمان، این وضعیت می‌تواند بدتر شود و شما را کم تحرک و حتی ناتوان کند. تخمین زده می شود که بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی، که بیشتر آنها بزرگسالان مسن هستند، به نوروپاتی محیطی مبتلا باشند.

در صور مشاهده هر گونه گزگز طولانی در دست، پا یا هر دو فوراً با یک پزشک مشورت کنید و به دنبال دریافت کمک های پزشکی باشید. هر چه زودتر علت گز گز شما پیدا شود و تحت کنترل باشد، احتمال ابتلا به مشکلات مادام العمر کمتر می شود.

علل گزگز دست و پا

دیابت

دیابت یکی از شایع ترین علل نوروپاتی محیطی است که حدود ۳۰ درصد موارد را تشکیل می دهد. در نوروپاتی دیابتی، گزگز و سایر علائم اغلب ابتدا در هر دو پا ایجاد می شود و از پاها بالا می رود و به دنبال آن هر دو دست را تحت تأثیر قرار می دهند و به سمت بازوها می روند. حدود دو سوم افراد مبتلا به دیابت به اشکال خفیف تا شدید آسیب عصبی مبتلا هستند. در بسیاری از موارد، این علائم اولین نشانه دیابت هستند.

۳۰ درصد دیگر از موارد نوروپاتی محیطی، به علت ناشناخته یا ایدیوپاتیک رخ می دهند. ۴۰ درصد باقیمانده موارد، دلایل مختلفی شامل سندرم تونل کارپال، فلج عصب اولنار، فلج عصب پرونئال و فلج عصب رادیال می باشد.

بیماری های سیستمیک

شامل اختلالات کلیوی، بیماری کبد، آسیب عروقی و بیماری های خونی، آمیلوئیدوز، اختلالات بافت همبند و التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی (از جمله کم کاری تیروئید) و سرطان ها و تومورهای خوش خیم است که به اعصاب فشار وارد می کنند.

کمبود ویتامین

برای داشتن اعصاب سالم به ویتامین های E، B1، B6، B12 و نیاسین نیاز دارید. به عنوان مثال، کمبود B12 می تواند منجر به کم خونی خطرناک شود که یکی از دلایل مهم نوروپاتی محیطی است. اما B6 بیش از حد نیز می تواند باعث گزگز و به خواب رفتن دست و پا شود.

اعتیاد به الکل

در افرادی که اعتیاد به الکل دارند به دلیل عادت غذایی نامناسب، که یکی از علل شایع نوروپاتی محیطی است، احتمال کمبود تیامین یا سایر ویتامین های مهم بیشتر است. همچنین ممکن است اعتیاد به الکل خود باعث آسیب عصبی شود، وضعیتی که برخی از محققان آن را نوروپاتی الکلی می نامند.

سموم

شامل فلزات سنگین مانند سرب، آرسنیک، جیوه و تالیم و برخی مواد شیمیایی صنعتی و محیطی می باشد. همچنین شامل داروهای خاصی مانند داروهای شیمی درمانی که برای سرطان ریه استفاده می شوند و برخی داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیکی نیز هستند.

عفونت‌ها

عبارتند از بیماری لایم، زونا (واریسلا زوستر)، سیتومگالوویروس، اپشتین بار، هرپس سیمپلکس و اچ آی وی و ایدز.

بیماری های خود ایمنی

شامل پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن، سندرم گیلن باره، لوپوس و آرتریت روماتوئید است. شایع ترین نوع اختلالات وراثتی بیماری شارکو ماری توث می باشد که  این بیماری ها ممکن است علائم حسی و حرکتی داشته باشند.

جراحت

اغلب به تروما مربوط می شود که اعصاب ممکن است در نتیجه آن آسیب ببینند و فرد دچار درد عصبی شود. به عنوان مثال می توان به فشردگی عصب ناشی از فتق دیسک یا دررفتگی استخوان اشاره کرد.

اسکلروز چندگانه (ام اس)

این بیماری باعث می شود که سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین چربی اطراف رشته های عصبی در سراسر بدن خود حمله کند. گزگز در دست و پا یک علامت رایج این بیماری است.

اسپوندیلوز گردنی (آرتروز گردن)

اسپوندیلوز گردنی به دلیل تغییرات مرتبط با افزایش سن در بخشی از ستون فقرات که در گردن شما وجود دارد، که به آن ستون فقرات گردنی نیز می‌گویند، رخ می‌دهد. این تغییرات می تواند شامل مواردی مانند فتق کمر، دژنراسیون و آرتروز باشد که می‌تواند منجر به تنگی ستون فقرات و درد عصب سیاتیک شود.

تشخیص گزگز دست و پا

در صورتی که به علت گزگز دست یا پا به پزشک مراجعه کنید، پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و یک سابقه پزشکی در مورد علائم، محیط کار، عادات اجتماعی (از جمله مصرف الکل)، قرار گرفتن در معرض سموم، خطر HIV یا سایر بیماری های عفونی و همچنین بیماری ها و سابقه خانوادگی بیماری های عصبی شما می گیرد، سپس آزمایشات مختلفی را برای تشخیص درست بیماری برای شما می‌نویسد.

درمان موفقیت آمیز به تشخیص دقیق و درمان علت گزگز بستگی دارد. تا زمانی که سلول های عصبی محیطی از بین نرفته اند، می توانند بازسازی شوند. اگرچه هیچ درمانی برای انواع ارثی نوروپاتی محیطی وجود ندارد، اما بسیاری از انواع اکتسابی را می توان با درمان بهبود بخشید. به عنوان مثال، کنترل خوب قند خون در دیابت می تواند به جلوگیری از بدتر شدن نوروپاتی دیابتی کمک کند و مکمل های ویتامین می توانند نوروپاتی محیطی را در افراد مبتلا به کمبود ویتامین بهبود دهند.

کنترل وزن، اجتناب از قرار گرفتن در معرض سموم، پیروی از یک برنامه ورزشی تحت نظارت پزشک، خوردن یک رژیم غذایی متعادل، و اجتناب یا محدود کردن الکل می تواند به بهبود گزگز دست و پا کمک کند. به دلیل اینکه سیگار خونرسانی به رگ‌های خونی را که مواد مغذی را برای اعصاب محیطی تأمین می‌کند، محدود می‌نماید بنابراین ترک سیگار هم می تواند به درمان کمک کند. در برخی موارد، گزگز و سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است با نسخه های تهیه شده برای درمان تشنج و افسردگی کاهش یابد. بهترین راه برای درمان گزگز دست و پا مراجعه به پزشک در یک کلینیک معتبر است تا به درستی بهترین درمان را تشخیص دهد.

منبع: مقالات سایت مرکز امید