چرا می گویند امام زمان(عج) منتقم خون حضرت سیدالشهدا (ع) است ؟
مشهور است که امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه الشریف، منتقم خون حضرت سیدالشهدا (ع) هستند. اما چگونگی انتقام گرفتن از قاتلان آن حضرت، با توجه به اینکه قرن‌ها از مرگ‌شان گذشته، باید در ظرفی بزرگ‌تر از محدوده زمانی و مکانی تعریف شود.
منتقم خون حضرت سیدالشهدا (ع)
وجود مقدس حضرت بقیه‌الله الاعظم اروحنا له الفداء در معارف اسلامی به عنوان «خونخواه کشته کربلا» شناخته شده‌اند و شیعیان همراهی با آن امام منصور برای گرفتن انتقام خون امام حسین علیه‌السلام و یارانش را یکی از آرزوهای بزرگ خود می‌دانند. چراکه نام امام حسین علیه‌السلام و امام مهدی علیه‌السلام برای شیعیان یادآور یک حکایت ناتمام است؛ حکایتی که آغازگر آن حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و پایان‌بخش آن حضرت بقیه‌الله الاعظم علیه‌السلام است.
ابراهیم شفیعی سروستانی، پژوهشگر و نویسنده دینی، به بخشی از معارف ارزشمندی که از حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام در ارتباط با فرزند ارجمندش امام مهدی علیه‌السلام رسیده، پرداخته است؛ چرا که در هر حال این دو وجود مقدس در اذهان شیعیان ارتباطی جدایی‌ناپذیر دارند.
شفیعی سروستانی در این گفت‌وگو توضیح داده است که: «جریان تقابل بنی‌هاشم و بنی‌امیه تا پایان تاریخ و روزی که امام مهدی عجل‌الله تعالی فرجه الشریف ظهور می‌کنند، ادامه خواهد داشت. تا آنکه پیش از ظهور آن حضرت، فردی به نام عثمان بن عنبسه از نوادگان ابوسفیان و هند جگرخوار که با عنوان سفیانی شناخته می‌شود، از شام یا همان سوریه کنونی سر به شورش برمی‌دارد و پس از جنایات فراوان، در مقابل لشکریان امام زمان علیه‌السلام شکست می‌خورد و به هلاکت می‌رسد.» او تصریح کرده است: «با نابودی آخرین بازمانده از نسل ابوسفیان به دست امام مهدی علیه‌السلام، انتقام خاندان اهل‌بیت علیهم‌السلام از خاندان ابوسفیان که عامل جنایات بی‌شمار در حق خاندان عصمت و طهارت به‌ویژه حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام بودند، گرفته می‌شود و تقابل تاریخی این دو خاندان پایان می‌یابد.»
*اولین ارتباطی که میان امام حسین علیه‌السلام و امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه الشریف قابل درک است، ارتباط خونی ایشان است. آیا امام حسین علیه‌السلام نیز به این نکته اشاره فرموده‌اند؟
بله. حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام در روایت‌های متعددی به این موضوع که حضرت مهدی علیه‌السلام از فرزندان و نوادگان ایشان است، اشاره کرده‌اند که روایت ذیل از جمله آن‌هاست: «دَخَلْتُ أَنَا وَ أَخِی عَلَى جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ صلی‌الله علیه و آله فَأَجْلَسَنِی عَلَى فَخِذِهِ وَ أَجْلَسَ أَخِیَ الْحَسَنَ عَلَى فَخِذِهِ الْأُخْرَى ثُمَّ قَبَّلَنَا وَ قَالَ بِأَبِی أَنْتُمَا مِنْ إِمَامَیْنِ صَالِحَیْنِ (سبطین) اخْتَارَکمَا اللَّهُ مِنِّی وَ مِنْ أَبِیکمَا وَ أُمِّکمَا وَ اخْتَارَ مِنْ صُلْبِک یَا حُسَیْنُ تِسْعَهَ أَئِمَّهٍ تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ وَ کلُّکمْ فِی الْفَضْلِ وَ الْمَنْزِلَهِ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى سَوَاءٌ» به این معنا که من و برادرم بر جدم رسول خدا که درود و سلام خدا بر او باد، وارد شدیم. ایشان من را بر یک زانوی خود و برادرم حسن را بر زانوی دیگر خود نشاند و پس از آنکه ما را بوسید، فرمود: جانم به فدای شما دو پیشوای شایسته. خداوند شما دو نفر را برای من و پدر و مادرتان برگزید و از نسل تو ای حسین! نُه امام را برگزید که نُهمین نفر از ایشان قیام‌کننده آن‌هاست و همه آنان در پیشگاه خداوند متعال از نظر فضیلت و جایگاه برابر هستند.
این موضوع که قائم آل محمد صلی‌الله علیه و آله از نسل امام حسین علیه‌السلام و نُهمین نواده اوست، در روایات بسیاری که از طریق شیعه و اهل سنت روایت شده، آمده است و هرگونه شک و تردید نسبت به نام و نشان و مشخصات موعود آخرالزمان و آخرین ذخیره الهی را برطرف می‌کند.
* عدالت‌گستری نیز یکی از اهداف مشترک میان این ائمه اطهار علیهم‌السلام است. امام حسین و امام مهدی علیهماالسلام چگونه به این هدف پرداخته‌اند؟
برقرار کردن عدالت و تشکیل جامعه‌ای بر اساس عدل از آرمان‌های همیشگی بشر بوده و در طول هزاران سالی که از زندگی انسان بر کره خاک می‌گذرد، صدها و هزاران نفر در پی تحقق این آرمان بوده‌اند. اما جز در مقاطع کوتاهی از زندگی بشر و آن هم در سرزمین‌های محدود هرگز این آرمان به‌درستی تحقق نیافته و هنوز هم عدالت آرزویی دست‌نیافتنی برای انسان عصر حاضر است.
با توجه به همین موضوع در روایت‌هایی که از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم‌السلام وارد شده است، گسترش عدالت و از بین بردن ظلم یکی از بزرگ‌ترین رسالت‌های امام مهدی علیه‌السلام برشمرده و تحقق عدالت واقعی را تنها در سایه حکومت او امکان‌پذیر دانسته شده است.
از جمله این روایت‌ها روایتی است که از حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام نقل شده و در آن آمده است: «اگر از عمر دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را چنان طولانی می‌گرداند که مردی از فرزندان من قیام کند و دنیا را پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده بود، پر از عدل و داد کند. من این سخن را از رسول خدا، که درود و سلام خداوند بر او باد، شنیدم.»
پیامبر گرامی اسلامی صلی‌الله علیه و آله نیز قیام عدالت‌گستر نهمین فرزند امام حسین علیه‌السلام را چنین توصیف می‌کنند که: «خداوند از فرزندان امام حسین، امامانی قرار داده است که امر (راه و روش آیین) مرا بر پا می‌کنند و وصیت مرا پاس می‌دارند. نهمین آنان قائم خاندان من مهدی امتم است. او شبیه‌ترین مردمان به من در سیما و گفتار و کردار است. پس از غیبتی طولانی و سرگردانی گمراه‌کننده، ظاهر می‌شود، آنگاه امر (آیین) خدا را آشکار می‌سازد و دین خدای عزوجل را آشکار می‌کند. او با نصرت خدا تایید می‌شود و با فرشتگان الهی یاری می‌گردد. آنگاه زمین را از عدل و داد لبریز می‌کند، پس از آنکه از ستم و بیداد لبریز شده بود.»
منتقم خون امام حسین علیه‌السلام
*مشهور است که امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه الشریف، منتقم خون حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هستند. این نکته تا چه اندازه در روایت‌ها و زیارت‌ها تصریح شده است؟
در برخی از روایات، زیارات و ادعیه بر این موضوع تصریح شده است که در زمان ظهور امام مهدی علیه‌السلام، انتقام خون امام حسین علیه‌السلام و دیگر شهدای کربلا گرفته می‌شود و حتی از این بالاتر، این موضوع، به عنوان یکی از اهداف اصلی قیام مهدی موعود برشمرده شده است.
به عنوان مثال در روایتی که در ذیل آیه ۳۳ سوره اسراء از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: «سَأَلْتُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً». قَالَ: ذَلِک قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ یَخْرُجُ فَیَقْتُلُ بِدَمِ الْحُسَیْنِ علیه‌السلام فَلَوْ قَتَلَ أَهْلَ الْأَرْضِ لَمْ یَکنْ مُسْرِفاً.» به این معنا که از حضرت امام ابوعبدالله صادق علیه‌السلام راجع به فرموده خدای تعالی که: «و هر آن که مظلوم کشته شود، پس البته که ما برای ولی او حکومت و تسلط دادیم [بر قاتل]، پس مباد در کشتن اسراف کند که او منصور است» پرسیدم. امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «آن قائم آل محمد صلی‌الله علیه و آله است، خروج می‌کند و به انتقام خون امام حسین علیه‌السلام، دشمنان او را می‌کشد. پس چنانچه اهل زمین را به قتل برساند، مسرف نخواهد بود.
روایات دیگری هم در ذیل همین آیه از امامان معصوم علیهم‌السلام نقل شده است که در همه آن‌ها بر مطلب بالا تأکید شده است. در دعای ندبه نیز از امام زمان علیه‌السلام به عنوان منتقم خون شهدای کربلا یاد شده است. با این تعبیر که «أَیْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِکرْبَلَاء» یعنی کجاست آنکه به خونخواهی شهید کربلا به پا می‌خیزد؟
این نکته در زیارت عاشورا هم تبیین شده است؟
بله. در دو فراز از زیارت عاشورا نیز زیارت‌کننده از خداوند می‌خواهد که همراهی با امام پیروزمند یا امام مهدی علیه‌السلام را در خونخواهی امام حسین علیه‌السلام روزی‌اش گرداند؛ یک‌بار در این فراز که «فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِی أَکرَمَ مَقَامَک أَنْ یُکرِمَنِی بِک وَ یَرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِک مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم‌السلام؛ پس از خدایی که مقام تو را گرامی داشت می‌خواهم که مرا به خاطر تو گرامی دارد و خونخواهی تو را با امامی پیروزمند از خاندان حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله روزی‌ام گرداند.»
بار دیگر در فرازی که می‌گوید: «وَ أَسْأَلُهُ … أَنْ یَرْزُقَنِی طَلَبَ ثَارِکمْ مَعَ إِمَامٍ مَهْدِیٍّ نَاطِقٍ لَکم؛ و از او می‌خواهم… که خونخواهی شما را به همراه امامی از شما که مهدی [هدایت‌گر] و گویای از شماست، روزی من قرار دهد.» بنابراین تردیدی باقی نمی‌ماند که امام زمان علیه‌السلام به هنگام ظهور به خونخواهی جد مظلومش برمی‌خیزد و انتقام آن حضرت را از قاتلانش می‌گیرد.
در هر عاشورا به یکدیگر این‌گونه سرسلامتی می‌دهیم که «أَعْظَمُ اللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَارِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ؛ خداوند پاداش ما را در عزای مصیبت حسین علیه‌السلام بزرگ گرداند و ما و شما را از جمله کسانی قرار دهد که به همراه ولی‌اش امام مهدی علیه‌السلام از آل محمّد صلی‌الله علیه و آله به خونخواهی او برمی‌خیزند.»
نحوه انتقام گرفتن امام زمان علیه‌السلام از قاتل شهدای کربلا
*یک پرسش اساسی در این زمینه وجود دارد؛ با توجه به اینکه در زمان ظهور امام زمان علیه‌السلام صدها سال از شهادت امام حسین علیه‌السلام گذشته و هیچ اثری از قاتلان شهدای کربلا وجود ندارد، آیا امکان گرفتن انتقام خون آن حضرت وجود دارد؟ آیا در زمان ظهور زمینه‌ای برای گرفتن انتقام از قاتلان شهدای کربلا باقی مانده است؟
یکی از وجوه این انتقام، انتقام‌گیری از نسل به جا مانده از قاتلان شهدای کربلا است. این مفهوم را می‌توان از برخی روایات استفاده کرد.
*اگر قرار است امام زمان علیه‌السلام از نسل قاتلان کربلا انتقام بگیرد، چرا طبق آیه قرآن تأکید شده که «وَ لا تَزِرُ وازِرَهٌ وِزْرَ أُخْرى؛ هیچ نفسی بار دیگری را بر دوش نمی‌گیرد»؟
در یکی از این روایات چنین می‌خوانیم که شخصی به حضرت ابوالحسن امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام عرض کرد: چه می‌فرمایید درباره حدیثی که از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که فرمود: «هرگاه قائم علیه‌السلام قیام کند، نسل و نوادگان قاتلان امام حسین علیه‌السلام را به خاطر کارهای پدرانشان به قتل خواهد رساند؟» فرمود: «همین‌طور است.» عرض کردم: پس سخن خدای عزّوجلّ: «و هیچ نفسی بار دیگری را بر دوش نمی‌گیرد» معنایش چیست؟ امام علیه‌السلام فرمودند: «خداوند در تمامی اقوالش راست گفته است، ولی ذریه کشندگان امام حسین علیه‌السلام به کرده پدرانشان راضی هستند و به آن جنایت‌ها افتخار می‌کنند، هر کس به کاری راضی باشد همچون کسی است که آن را انجام داده و چنانچه مردی در شرق کشته شود و مرد دیگری در مغرب به کشته شدنش راضی باشد، آنکه رضا داده است، نزد خدای عزوجل شریک قاتل خواهد بود. بنابراین تنها به این جهت حضرت قائم علیه‌السلام وقتی خروج کند آن‌ها را می‌کشد که از کردار پدرانشان راضی هستند.»
با توجه به این روایت و دیگر روایات مشابه می‌توان گفت که امام زمان علیه‌السلام به هنگام ظهور، بازماندگان قاتلان شهدای کربلا را به این دلیل که به فعل پدران خود راضی هستند، به انتقام خون این شهیدان به قتل می‌رساند.
در تأیید روایت یاد شده می‌توان به کلامی از امام علی علیه‌السلام اشاره کرد که می‌فرمایند: «الرَّاضِی بِفِعْلِ قَوْمٍ کالدَّاخِلِ فِیهِ مَعَهُمْ وَ عَلَى کلِّ دَاخِلٍ فِی بَاطِلٍ إِثْمَانِ إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ [الرِّضَا] الرِّضَى بِه» به این معنا که هر کسی به کار کسانى خشنود است، چنان است که در میان کار آنان بوده است و هر که در باطلى پا نهاد، دو گناه بر گردن او افتاد، گناه کردار و گناه خشنودى بدان کار.
انتقام‌گیری از جریان مقابل اهل‌بیت علیهم‌السلام در دوران رجعت
*با این توضیحات آیا می‌توان گفت امام زمان علیه‌السلام با هدف انتقام‌گیری از جریان مقابل اهل‌بیت علیهم‌السلام قیام می‌کنند؟
چنان‌که می‌دانید از آغاز رسالت نبی مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله و حتی پیش از آن، دو خاندان، دو خط و دو جریان همواره رو در روی هم بوده‌اند. یکی، خاندان بنی‌هاشم و اهل‌بیت عصمت و طهارت و دیگری، خاندان ابوسفیان و جریان بنی‌امیه. هرچند که ابوسفیان با فتح مکه به ظاهر ایمان آورد و تسلیم شد، ولی به شهادت تاریخ، او و نوادگانش هیچ‌گاه از دشمنی با پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و فرزندانش دست برنداشتند و از هیچ تلاشی برای نابودی اسلام فروگذار نکردند.
اوج دشمنی و کینه‌توزی خاندان ابوسفیان نسبت به خاندان پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله را در واقعه کربلا می‌توان دید که به تصریح یزید، امام حسین علیه‌السلام و یارانش به انتقام خون مشرکان کشته شده در جنگ بدر، با شقاوت تمام به شهادت رسیدند.
*اما آیا جریان تقابل بنی‌هاشم و بنی‌امیه تا پایان تاریخ و روزی که امام مهدی عجل‌الله تعالی فرجه الشریف ظهور می‌کنند، ادامه خواهد داشت؟
بله. تا آنکه پیش از ظهور آن حضرت، فردی به نام عثمان بن عنبسه از نوادگان ابوسفیان و هند جگرخوار که با عنوان سفیانی شناخته می‌شود، از شام یا همان سوریه کنونی سر به شورش برمی‌دارد و پس از جنایات فراوان، در مقابل لشکریان امام زمان علیه‌السلام شکست می‌خورد و به هلاکت می‌رسد.
با توجه به آنچه گذشت، می‌توان گفت با نابودی آخرین بازمانده از نسل ابوسفیان به دست امام مهدی علیه‌السلام، انتقام خاندان اهل‌بیت علیهم‌السلام از خاندان ابوسفیان که عامل جنایات بی‌شمار در حق خاندان عصمت و طهارت به‌ویژه حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام بودند، گرفته می‌شود و تقابل تاریخی این دو خاندان پایان می‌یابد.
گرفتن انتقام خون حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام در دوران رجعت اتفاق می‌افتد؟
چنان‌که می‌دانید بر اساس اعتقاد شیعیان، خداوند متعال در عصر ظهور، گروهی از مؤمنان محض و مشرکان محض و به بیان دیگر گروهی از زبدگان از اهل حق و نابکاران از اهل باطل را که در زمان خود به نهایت درجه ایمان و رستگاری یا به آخرین حد کفر و پلیدی رسیده‌اند، بار دیگر به دنیا برمی‌گرداند تا گروه اول، شاهد عزت و پیروزی حق باشند و گروه دوم به سزای اعمال ناشایستی که در زمان حیات‌شان در حق خداجویان مرتکب شدند، برسند.
بر این اساس، می‌توان گفت انتقام امام مهدی علیه‌السلام از قاتلان اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و یاران باوفایش، در زمان رجعت صورت می‌گیرد. به این بیان که همه آن اشقیا در زمان ظهور امام مهدی علیه‌السلام به دنیا برمی‌گردند و به سزای جنایات عظیم و بی‌شرمانه‌شان که در روز عاشورا مرتکب شدند، می‌رسند.
*این اقدام امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه الشریف تا چه اندازه در راستای تحقق اهداف شهدای کربلا است؟
در واقع باید تصریح کرد که انتقام‌گیری عملی با تحقق اهداف و آرمان‌های شهدای کربلا خواهد بود. یکی از احتمالاتی که در مورد مفهوم انتقام امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه الشریف از قاتلان حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام و یارانش می‌توان مطرح کرد، این است که بگوییم این انتقام با به بار نشستن اهداف و آرمان‌هایی تحقق پیدا می‌کند که نهضت عاشورا برای آن‌ها شکل گرفت.
به بیان دیگر، امام حسین علیه‌السلام و اصحابش برای اقامه حق، مبارزه با ستم، برپایی نظام عادلانه، امر به معروف و نهی از منکر، احیای سیره و سنت نبی مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله و… به شهادت رسیدند و امام زمان علیه‌السلام با قیام خود همه این اهداف و آرمان‌ها را محقق می‌سازند. به این ترتیب، نهضت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام به هدف خود می‌رسد و انتقام خون آن حضرت گرفته می‌شود.
منتقم خون حضرت سیدالشهدا (ع)
بیشتر بخوانید:
چرا حضرت مهدی (عج) را به این لقب می شناسیم؟
موانع ظهور از منظر آیت‌الله بهجت (ره) چیست؟ ؛ امام زمان (ع) از اهل ایمان گلایه دارد
