در وادی السلام چه رازی نهفته است؟| دلایل اهمیت وادی السلام چیست؟

وادی السلام بزرگترین قبرستانی است که دنیا وجود دارد و شاید کمتر کسی باشد که به نجف برود و به زیارت اهل قبور در این قبرستان نرود.
دلایل اهمیت قبرستان وادی‌السلام:

از مهم‌ترین وجوه اهمیت این قبرستان، همجواری آن با حرم امام علی(ع) است. در منابع شیعه از قبرستان وادی السلام بسیار سخن آمده و فضائل دیگری برای آن برشمرده شده است. برخی از این روایات عبارتند از:

– در تفسیر عیاشی روایتی نقل شده است که بنابر آن، پیامبر(ص) در شبِ معراج همراه جبرئیل به کوفه و وادی السلام رفته و در آنجا نماز گزارده است. بنابر این نقل، وادی السلام نمازگاه حضرت آدم و پیامبران بوده است.

– کلینی (متوفای ۳۲۸ق.) روایتی را از امام علی(ع) در مورد این قبرستان نقل کرده است. در این روایت، امام علی(ع) همراه یکی از اصحاب خویش، به وادی السلام می‌رود و در آنجا می‌فرماید: «… مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یمُوتُ فِی بُقْعَهٍ مِنْ بِقَاعِ الْأَرْضِ إِلَّا قِیلَ لِرُوحِهِ الْحَقِی بِوَادِی السَّلَامِ وَ إِنَّهَا لَبُقْعَهٌ مِنْ جَنَّهِ عَدْنٍ؛ هیچ مومنی در جایی از زمین نمیرد مگر آن که به روح او فرمان دهند که به وادی السلام آید. اینجا، نقطه‌ای از بهشت است.»

– همچنین روایت است که این مکان، نخستین جایی در زمین بوده که خدا را در آن عبادت کرده‌اند.

– روایاتی نیز از امام علی(ع) درباره علاقه آن حضرت به شهر نجف و وادی السلام و دفن در این شهر و قبرستان نقل شده است؛ مانند روایتی که آن حضرت از خدا خواسته است مدفن او را در این شهر قرار دهد.

علت نامگذاری قبرستان وادی السلام:
وادی السلام از دو کلمه «وادی» و «سلام» تشکیل شده‌است. «وادی» به معنی سرزمینی میان تپه‌ها و کوه‌ها و محلی که سیلاب از آن عبور می‌کند و «سلام» علاوه بر آن که در میان مسلمانان یکی از نام‌های خداوند است به معنای در امان بودن و سلامت از آسیب‌های ظاهری و باطنی است. برخی منابع نیز دلیل نامگذاری قبرستان وادی السلام را این‌گونه بیان می‌کنند که این نام را پیامبر اسلام و بلکه جبرئیل بر آن نهاده به این معنا که مدفون‌های در این گورستان از محاسبه و عذاب عالم برزخ معاف و در سلامت هستند.

قبرستان وادی‌السلام کجاست؟
قبرستان وادی‌السلام در قسمت شمالی حرم علی بن ابی‌طالب در شهر نجف واقع است و با ده‌ها میلیون جسد بزرگترین قبرستان دنیا محسوب می‌شود. این قبرستان از جنوب به حرم علی بن ابی‌طالب و خیابان اصلی نجف- کوفه (شارع علی بن ابیطالب) از شرق به جاده نجف – کربلا، از شمال به منطقه حی المهندسین و غرب به دریای سابق نجف محدود می‌گردد.

تحولات تاریخی وادی السلام و جمعیت این گورستان:
برکسی پوشیده نیست که وادی السلام درطول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است که بعضا نقشه این گورستان را به هم ریخته اند اما باوجود آن این آرامگاه همچنان خاستگاه و خفتگاه بی چون و چرای انسان های بی شماراست البته نه به عنوان بلیط سفر به بهشت بلکه به احترام یک انسان متفاوت که جان ومال وهمه قدرت خود را هزینه انسان ها کرده باشد.فرقی هم ندارد آن انسان پیرو چه دین یا مسلک یا مذهبی باشد.

بر پایه یافته های آماری جدید هم اینک قطعا آمار ساکنان وادی السلام بیش از این ۷ میلیون است. قبرستان وادی السلام وابسته به پیروان همه ادیان ومذاهب وباورها از جمله مسیحی، یهودی سنی وشیعه و آیین های دیگر بوده است .

بناهای داخل قبرستان وادی السلام:
جدا از قبوری که در این قبرستان بزرگ موجود است، اماکنی نیز در آن ساخته‌اند که همواره در کانون توجه زائران شیعه قرار داشته است. همچنین بر فراز برخی قبور بزرگان، بناهایی ساخته شده که ارزش مذهبی، تاریخی و هنری دارند از جمله:

مقبره هود و صالح
بنابر برخی روایات مرقد دو پیامبر آسمانی، هود و صالح نیز در این قبرستان واقع است. در وادی السلام دو مقبره منسوب به این دو پیامبر است. بر این دو مقبره ابتدا به کوشش علامه بحر العلوم گنبد و بنایی از گچ و سنگ ساخته شد و در  ۱۳۳۷ ق. بنای آن به همت یکی از نیکوکاران ایرانی تجدید و گنبد آن نیز کاشی کاری شد.

مقام‌های امام مهدی(ع)، امام صادق(ع) و امام سجّاد(ع)
در بخش شمالی وادی السلام جایی موسوم به مقام امام مهدی(ع) و امام صادق(ع) وجود دارد. در آنجا ساختمانی نسبتاً کهن با دو تابلو و گنبدی به رنگ آبی قرار دارد که مکان نماز آن دو امام را مشخص می‌کند. در داخل ساختمان چاهی است معروف به «بئر امام مهدی(ع)» و اطراف آن را چند قبر فرا گرفته است. گویند امام مهدی(ع) را در این مکان مشاهده کرده‌اند.

بنای این ساختمان به کوشش علامه بحرالعلوم برپا شده است. این بنا تا  ۱۳۱۰ ق باقی بود که در آن سال فردی نام سیدمحمد خان آن را تجدید بنا کرد و اکنون به همان صورت باقی است. او هم چنین گنبدی با کاشی‌های آبی رنگ بر این مقام احداث کرد.‌

در داخل بنا، سنگی وجود دارد که زیارت حضرت حجّت بر آن حک شده است. تاریخ کتابت این سنگ  ۱۲۰۰ ق است. از امام صادق(ع) نقل شده:
«هرکس حرم جدم را زیارت کرد، دو رکعت نماز بخواند و دوباره دو رکعت نماز دیگر و آنگاه دو رکعت دیگر بخواند. اولین آن بر در محل قبر امیر المؤمنین(ع) و دومین در محل راس الحسین و سومین در محل منبر حضرت مهدی(ع).»

در داخل این مکان، مقام دیگری وجود دارد که به امام صادق(ع) منسوب است. از وجه تسمیه این مقام اطلاعی در دست نیست. حدود یک کیلومتری غرب حرم، کنار دریاچه «بحر النجف» به فاصله حدود  ۲۵۰  متر و کنار بقعه صافی صفا مسجد و مقامی به یاد بیتوته و نماز امام سجاد(ع)، احداث شده است.

این مسجد، که ابعاد آن  ۱۸ * ۱۵  متر است، گنبد و دیوارهای کاشی کاری دارد و داخل آن محرابی به عنوان محل نماز امام سجاد تعبیه شده است. گویند زمانی که ایشان برای زیارت امام علی(ع) به نجف آمد در این مکان نماز گزارد و بیتوته کرد.

در دوران صفویه، بنایی در این مکان ساختند که تاکنون پابرجاست. در پایان حکومت عثمانی‌ها، این بنا تعمیر شد و در محراب آن سنگ زیبایی قرار گرفت که حروف مقطعه روی آن نقش بسته است. البته معنای آن برای کسی روشن نیست.

مشاهیر مدفون در قبرستان وادی السلام:
بسیاری از مشاهیر دینی، سیاسی و اجتماعی شیعه به وصیت خود یا به خواست نزدیکانشان، در این قبرستان دفن شده‌اند که به ظاهر، انگیزه آنان بیشتر همجواری با مرقد امام اول شیعیان بوده است. برخی از مشاهیر شیعه مدفون در این قبرستان عبارتند از:
– سید جمال الدین گلپایگانی
– سید محمد باقر صدر
– سید جمال‌الدین اَفجِه‌ای
– سید علی قاضی طباطبایی
– رئیس علی دلواری
– محمد حسین کاشف الغطاء
– محمد رضا تنکابنی
– سید محمد باقر حکیم