آیا اسلام به زنان اجازه رانندگی می دهد ؟ رانندگی زنان در اسلام چه حکمی دارد ؟

آیا از نظر اسلام، زنان مجاز به رانندگی هستند؟ اگر مجازند چرا در یک کشور اسلامی مانند عربستان سعودی این‌گونه نیست؟در این مطلب پاسخ این سوال را بررسی می کنیم .

رانندگی زنان

پاسخ اجمالی
حکم رانندگی زنان از احکامی است که باید با استفاده از قوانین و اصول دیگر بیان شود؛ یعنی، در کتاب و سنت حکم مستقیمی برای رانندگی زنان نداریم؛ زیرا از مسائل جدید(مستحدثه) است. علمای عربستان که حکم به حرمت داده اند دلائلی نقل کرده‌اند که همه‌ی آنها قابل مناقشه است و عقل پسند نیست. اما همه‌ی علمای شیعه با استفاده از آیات و روایات و عدم وجود دلیلی بر ممنوعیت و حرمت رانندگی زنان حکم به جواز آن با حفظ حجاب و شئونات اسلامی داده‌اند. چنان‌که عده‌ای از علمای اهل‌سنت در برخی کشورهای عربی اسلامی حکم به جواز رانندگی زنان داده‌اند.

پاسخ تفصیلی
در جامعه گاهی مسائل و موضوعات جدیدی پیش می‌آید که در شرع اسلام برای آن حکمی تعیین نشده است و حکم آن‌را باید از طریق استنباط، یعنی با استفاده از قواعد و اصول دیگر به دست آورد. رانندگی بانوان نیز از این قسم است که حکم آن از طریق استنباط به دست می‌آید.

علمای عربستان که حکم به حرمت رانندگی بانوان داده‌اند، دلائلی نقل کرده‌اند که همه‌ی آنها قابل نقد بوده و پشتوانه‌ی عقلی ندارد.

در استفتائی که از عبدالعزیز عبدا.. بن باز، در باره‌ی حکم رانندگی زنان شده، وی می‌گوید: «شکی نیست که آن جایز نیست چون که رانندگی زنان موجب مفاسد زیادی می‌شود که در شرع باید جلوی این مفاسد را گرفت».[۱] هم‌چنین محمد بن صالح العثیمین در این باره می‌گوید: «جایز نیست چرا که دارای مفاسد زیادی است».[۲] وی علت تحریم رانندگی زنان را مفاسدی می‌داند که به گمانش بر رانندگی زن بار می‌شود. ایشان، نزع حجاب(کنار گذاشتن حجاب)، از بین رفتن حیا، زیاد از خانه خارج شدن زن، سرکشی زن بر اهل خانه و یا شوهرش و شلوغی خیابان‌ها و محروم شدن بعضی از جوان‌ها از رانندگی[۳] را از جمله ‌ این مفاسد می‌داند.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود برای رانندگی زن اموری را مفروض و حتمی دانسته و حکم به تحریم رانندگی بانوان داده‌اند. ولی سؤال این است که آیا این مسائل در باره‌ی زنان مسلمان و مؤمنی که می‌خواهند رانندگی کنند، صدق می‌کند؟ و آیا رانندگی زنان بدون هیچ‌یک از این امور ناپسند امکان ندارد؟

در جامعه‌ی اسلامی ایران سال‌ها است که بسیاری از زنان مؤمن و مسلمان بدون به وجود آمدن حتی یک مورد از این مسائل، رانندگی می‌کنند؛ یعنی، در عمل ثابت شده است که زن مسلمان می‌تواند رانندگی کند، در حالی‌که حیاء و متانت و حجابش را هم رعایت کرده و باعث فسادی نیز نگردد. به نظر می‌رسد که مفتیان عربستان بین مسائل گوناگون خلط کرده‌اند. آیا زیاد از خانه خارج شدن اگر با اجازه‌ی شوهر و با رعایت شئونات اسلامی باشد، حرام است؟! آیا رانندگی، دلیل سرکشی زن است؟ چگونه ممکن است؟ بله، ممکن است در یک یا چند مورد، زنانی که رانندگی می‌کنند سرکش باشند، ولی همیشه این‌طور نیست. اینها دلائلی نیست که در مورد زنان مؤمن و محجّبه‌ای که همه‌ی موازین شرعی را رعایت می‌کنند قابل طرح باشد. آیا شلوغی خیابان‌ها حرام است و می‌تواند دلیلی بر حرام بودن رانندگی زنان باشد؟ آیا اگر ثابت شود مردان علت شلوغی خیابان‌ها هستند باز هم حرام است و باید آنان نیز شرعاً از رانندگی منع شوند؟ و آیا در شهرهای کوچک و روستاهایی که خیابان‌ها خلوت است رانندگی زنان بی‌اشکالی است؟

باید اضافه کرد که عمل بعضی از کشورها مصداق اسلام نمی‌باشد؛ یعنی، نمی‌توان گفت اگر فلان کشور (اسلامی) کاری را جایز بداند پس حتماً از نظر اسلام جایز است و یا اگر منع کند از نظر اسلام ممنوع است؛ جایز بودن و جایز نبودن دلیل شرعی معتبر می‌خواهد.

فقهای شیعه، با توجه به این‌که از نظر اسلام هیچ‌کس حق ندارد بدون دلیل معتبر شرعی، حلالی را حرام و یا حرامی را حلال کند، و هم‌چنین اگر در جایی که شک داشته باشیم چیزی حرام است، اصل، حلال بودن آن است(اصل حلیت)، فتوا داده‌اند که رانندگی زنان با حفظ کامل حجاب و شئونات اسلامی اشکالی ندارد.[۴] چیزی که درباره‌ی زنان مؤمن و با حیای ایران می‌بینیم و بسیاری از آنها بدون هیچ مشکل و با حفظ شئونات اسلامی این کار را انجام می‌دهند.[۵]

البته به جز ایران در بسیاری از کشورهای عربی اسلامی منطقه، رانندگی زنان بلا مانع است و عده‌ای از علمای آنها این حکم علمای سعودی را نپذیرفته و نقد کرده‌اند.[۶]

[۱] . الادله المختلف فیها عند الاصولین و تطبیقاتها المعاصره، مصلح بن عبدالحی النجار(استاد دانشکده‌ی ریاض)، ص ۱۴۴؛ عبدا.. بن عبدالرحمن، فوائد و فتاوی، ص ۱۶۴؛ خالد الجریسی، فتاوی المرأه، ص ۸٫

[۲] . همان، ص ۱۴۷٫

[۳] . همان.

[۴] . توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۹۳۱؛ استفتائات امام خمینی(ره)، ج ۳، ص ۳۵۸، سؤال‌های ۳۵ – ۴۱٫

[۵]. «مقصود روایات از زنان زین سوار»، ۱۰۴۸۸۶؛ «محدودیت زنان»، ۴۱۶؛ «زن در روایات+ارزش زن»، ۲۷۲۸۸٫

[۶] . ر. ک: الادله المختلف فیها عند الاصولین و…، قسمت سدّ ذراتع، ص ۱۴۴٫

بیشتر بخوانید:

چرا شهادت یک مرد با شهادت دو زن برابری می کند ؟