کفاره روزه از نظر مقام معظم رهبری | وجوب کفاره و موارد آن
کارهایى که روزه را باطل مى‌‌کند، هرگاه عمداً و از روى اختیار باشد، علاوه بر قضاى روزه‌ى آن روز، کفّاره را نیز بر انسان واجب مى‌‌سازد
۳۱۹. هر گاه کسى در شب ماه رمضان جنب شود و پس از جنابت به‌گمان اینکه پیش از اذان صبح بیدار مى‌‌شود و غسل مى‌‌کند، به خواب رود و تا هنگام اذان بیدار نشود، قضاى آن روز بر او واجب نیست.
۳۲۰. اگر به سبب بى‌اطلاعى از حکم شرعى، کارى را انجام دهد که روزه را باطل مى‌‌کند ـ مثل اینکه نمى‌‌دانست خوردن دارو نیز مانند سایر خوردنى‌ها روزه را باطل مى‌‌کند و در روز ماه رمضان دارو خورد ـ روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند ولى کفاره بر او واجب نیست.
۳۲۱. اگر به جهتى باطل کردن روزه براى او جایز یا واجب شود، مانند اینکه او را مجبور کنند کارى که روزه را باطل مى‌‌کند انجام دهد، یا براى نجات جان غریق خود را در آب بیندازد، در این صورت کفاره بر او واجب نیست ولى باید قضاى آن روز را به‌جا آورد.
۳۲۲. کفاره‌ى روزه‌ى ماه رمضان، در شرع اسلام، یکى از این سه چیز است: آزاد کردن یک برده، دو ماه روزه گرفتن، شصت فقیر را غذا دادن. و چون در این دوران ظاهراً برده‌اى وجود ندارد که بتوان آزاد کرد، مکلّف باید یکى از آن دو کار دیگر را انجام دهد.
۳۲۳. غذا دادن به شصت فقیر را مى‌‌توان به دو صورت انجام داد: اینکه با غذاى آماده آنان را سیر کند، یا اینکه به هر نفر باندازه ۷۵۰ گرم (یک مدّ) گندم یا آرد یا نان یا برنج یا مانند اینها بدهد.
۳۲۴. اگر هیچ‌یک از سه وظیفه‌‌اى را که مخیَر میان آنها است، نتواند انجام دهد، باید به هر تعداد فقیر که قادر است، غذا بدهد و احتیاط آن است که استغفار نیز بکند. و اگر به هیچ‌وجه قادر بر دادن غذا به فقرا نیست کافى است که استغفار کند، یعنى با دل و زبان بگوید: استغفرالله (از خداوند بخشایش مى‌‌طلبم).
۳۲۵. کسى که بخاطر عدم توانایى بر روزه و غذا دادن به فقیر، وظیفه‌اش استغفار است، اگر بعدها تمکن پیدا کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، احتیاط آن است که این کار را بکند، اگرچه کفایت استغفار، بعید نیست.
۳۲۶. کسى که مى‌‌خواهد دو ماه کفاره‌ى روزه‌ى ماه رمضان را بگیرد باید یک ماه تمام و حداقل یک روز از ماه دوم را پى در پى بگیرد. و اگر بقیه‌ى ماه دوم پى در پى نباشد اشکال ندارد.
۳۲۷. زنى که مى‌‌خواهد شصت روز روزه کفاره بگیرد و در اثناء به روزهاى عادت ماهانه و امثال آن مى‌‌رسد پس از پایان آن روزها مى‌‌تواند بقیه‌ى روزه‌ها را بگیرد و لازم نیست آنها را از سر بگیرد.
۳۲۸. اگر کسى با آمیزش جنسى حرام یا خوردن و نوشیدن حرام، روزه‌ى خود را در ماه رمضان بشکند، بنابر احتیاط هر سه کفاره (آزاد کردن برده، شصت روز روزه، غذا دادن به شصت فقیر) با هم بر او واجب مى‌‌شود. و اگر هر سه برایش ممکن نباشد هر کدام را که ممکن است باید ادا کند. اگر چه واجب نبودن این احتیاط بعید نیست.
۳۲۹. اگر روزه‌دار، کارى را که باطل کننده‌ى روزه است، در یک روز بیش از یک بار انجام دهد، فقط یک کفاره بر او واجب مى‌‌شود بلى، اگر این کار، آمیزش جنسى یا استمناء باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسى یا استمناء کفاره بدهد.
۳۳۰. اگر چیزى از اندرون روزه‌دار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد، و اگر عمداً فرو برد قضا و کفاره بر او واجب مى‌‌شود.
۳۳۱. اگر نذر کند که روز معیّنى را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه نگیرد یا روزه‌اش را باطل کند باید کفاره بدهد و کفاره‌ى نذر همان کفاره‌ى قسم*است.
* کفاره قسم سیر کردن ده فقیر یا پوشانیدن آن‌هاست.
۳۳۲. اگر روزه‌دار به گفته‌ى کسى که مى‌‌گوید مغرب شده و اعتماد به گفته‌ى او نیست، افطار کند و سپس بفهمد که مغرب نبوده، قضا و کفاره بر او واجب مى‌‌شود.
۳۳۳. کسى که عمداً روزه‌ى خود را باطل کرده اگر پس از آن به سفر برود کفاره از او ساقط نمى‌‌شود.
۳۳۴. کسى که کفاره بر او واجب شده، لازم نیست که آن را فوراً بدهد، ولى نباید آن را به قدرى تأخیر بیندازد که کوتاهى در اداى واجب شمرده شود.
۳۳۵. کفاره‌ى واجب را اگرچند سال بگذرد و ندهد، چیزى بر آن اضافه نمى‌‌شود.
۳۳۶. کسى که براى کفاره‌ى روزه مى‌‌خواهد به شصت فقیر غذا دهد (به شرحى که در مسائل قبل گفته شد) اگر به شصت فقیر دسترسى دارد نمىتواند سهم دو نفر یا بیشتر را به یک نفر بدهد، بلکه لازم است به تمام شصت نفر به اندازه‌ى سهم هر یک غذا بدهد. البته مى‌‌تواند به عدد افراد خانواده‌ى شخص فقیر مقدار سهم آنان را به او واگذار کند و او آن را مصرف آنان نماید. و در فقیر تفاوتى میان بچه و بزرگ و زن و مرد نیست.
۳۳۷. کسى که براى قضاى ماه رمضان روزه گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً روزه‌ى خود را باطل کند باید ده فقیر را غذا بدهد و اگر نمىتواند سه روز روزه بگیرد.
تفاوت کفاره افطار عمدى با کفاره مریض
۳۳۸. آیا کفّاره افطار عمدى روزه، با کفّاره مریض تفاوت دارد؟
ج) آرى، در دو مورد با هم تفاوت دارد: ۱. در مقدار، ۲. در مصرف. در کفّاره افطار عمدى روزه، باید براى هر روز شصت فقیر را سیر کند (یا به هر کدام یک مدّ طعام بدهد) و یا دو ماه روزه بگیرد. اما در کفّاره مریض، اگر بیمارى تا رمضان آینده ادامه داشته باشد، باید براى هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهد.
در کفّاره افطار عمدى، اگر به شصت فقیر دسترسى دارد، نمىتواند به هر کدام از آنها بیشتر از یک مدّ طعام بدهد؛ ولى در کفّاره مریض این امر لازم نیست.
کفاره افطار عمدى روزه قضا
۳۳۹. شخصى ده روز روزه بر عهده دارد و در روز بیستم شعبان شروع به روزه گرفتن مى‌‌کند، آیا در این صورت مى‌‌تواند عمداً روزه خود را قبل یا بعد از زوال، افطار کند؟ در صورتى که قبل یا بعد از زوال افطار نماید، چه مقدار کفّاره دارد؟
ج) در فرض مذکور بنابر احتیاط افطار عمدى براى او جایز نیست و اگر عمداً افطار کند، در صورتى که قبل از زوال باشد غیر از کفاره تأخیر کفّارهاى بر او واجب نیست و اگر بعد از زوال باشد، کفّاره بر او واجب است که عبارت است از غذا دادن به ده مسکین، و در صورت عدم تمکن، واجب است سه روز روزه بگیرد.
روزه نگرفتن در ماه رمضان
۳۴۰. فردى که به مدت صد و بیست روز روزه نگرفته، چه وظیفه‌‌اى دارد؟ آیا باید براى هر روز شصت روز روزه بگیرد؟ و آیا کفّاره بر او واجب است؟
ج) قضاى آن‌چه از ماه رمضان از او فوت شده، بر او واجب است، و اگر افطار عمدى و بدون عذر شرعى بوده، علاوه بر قضا، کفّاره هر روز هم واجب است که عبارت است از شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر و یا دادن شصت مد طعام به شصت مسکین که سهم هر کدام یک مدّ است.
انجام مُفطر در محل اقامت
۳۴۱. مسافرى قصد اقامت ده روز داشته ولى از اقامت منصرف مى‌‌شود و تصمیم مى‌‌گیرد قبل از حلول ماه رمضان به شهرش برگردد ولى به‌خاطر تأخیر وسایل نقلیه نمىتواند برگردد و ماه رمضان در همان شهرى که مسافر بوده حلول مى‌‌کند. اگر این شخص در محل اقامت فعلى مُفطرى انجام دهد، چه حکمى دارد؟
ج) اگر بعد از اینکه اقامت ده روز وى تحقق یافته (به اینکه پس از قصد اقامت یک نماز چهار رکعتى خوانده باشد) روزه بر او واجب است و جایز نیست کارى که روزه را باطل مى‌‌کند انجام دهد، و اگر چنین کارى کرد، کفّاره (شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر) بر او واجب مى‌‌شود؛ اما اگر قبل از استقرار اقامت و حکم کامل خواندن نماز از اقامتش منصرف شد، چیزى به عهده‌اش نیست.
باطل کردن روزه با محرّمات
۳۴۲. حکم کسى که با آمیزش جنسى حرام یا استمنا یا خوردن و نوشیدن حرام روزه خود را در ماه رمضان باطل نموده چیست؟
ج) در فرض مرقوم باید شصت روز روزه بگیرد و یا شصت مسکین را اطعام نماید و احتیاط مستحبّ آن است که هر دو را انجام دهد.
۳۴۳. اگر مکلّف علم داشته باشد به اینکه استمنا روزه را باطل مى‌‌کند، ولى عمداً آن را انجام دهد، آیا کفّاره جمع بر او واجب مى‌‌شود؟
ج) اگر منى هم از او خارج شود، کفّاره جمع بر او واجب نمى‌‌شود لکن احتیاط مستحبّ آن است که کفّاره جمع بپردازد.
تکرار مبطلات روزه
۳۴۴. انسان روزه دارى که در یک روز بیش از یکبار کارى که روزه را باطل مى‌‌کند انجام دهد وظیفه‌اش چیست؟
ج) فقط یک کفّاره بر او واجب مى‌‌شود، بلى اگر این کار آمیزش جنسى یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسى یا استمنا کفّاره بدهد.
قى کردن عمدى
۳۴۵. آیا قى کردن عمدى موجب کفّاره است؟
ج) قَى موجب کفّاره است.
کیفیت اداى کفّاره
فوریت در اداى کفّاره
۳۴۶. آیا کفّاره روزه باید فوراً ادا شود یا مى‌‌توان در طول زمان آن را بجا آورد؟
ج) دادن کفاره ـ چه از نظر مالى یا روزه ـ واجب فورى نیست بلکه براى انجام آن حتى در آینده فرصت دارید لکن نباید مورد غفلت قرار گیرد.
به‌هم خوردن توالى در روزه کفّاره
۳۴۷. بر اینجانب ۶۰روز، روزه (کفّاره واجب) واجب بود. در ۳۱ روز اول، روز ۲۹ مصادف با عید قربان گردید که روزه در آن روز حرام است و دیگر ادامه ندادم. آیا مى‌‌توانم این چند روز روزه را به عنوان روزه‌هاى غیرمتوالى گرفته و ۳۱ روز روزه متوالىِ دیگر بجا آورم؟
ج) اگر روز سى‌ام و سى و یکم را متوالیاً روزه نگرفته‌اید روزه‌هاى قبلى صحیح نیست بلکه باید ترتیب حفظ شود یعنى اول روزه‌هاى مشروط به توالى را بگیرد و سپس روزه‌هاى غیر مشروط به توالى را.
شک در تکمیل توالى کفّاره
۳۴۸. در ماه مبارک رمضان، روزه‌ى یک روز من باطل شد که باید به‌جاى آن ۶۱ روز کفاره‌ى آن را بگیرم که ۳۰ روز آن پشت سرِ هم باشد. من همه روزه‌هاى کفّاره را گرفته‌ام امّا مطمئن نیستم که ۳۰ روز پشت سرِ هم گرفته‌ام یا ۳۱ روز. اکنون تکلیف من چیست؟
ج) اگر روزه‌هاى کفاره را گرفته‌اید، و در وقت روزه‌گرفتن متوجّه بودید که ۳۱ روز آن باید پشت سرِ هم باشد، شک و تردیدِ فعلى اعتبار ندارد.
ترتیب بین قضا و کفاره روزه
۳۴۹. آیا رعایت ترتیب بین قضا و کفّاره، در کفّاره روزه واجب است یا خیر؟
ج) واجب نیست.
۳۵۰. آیا قضاى روزه ماه رمضان و کفّاره آن، باید پى در پى انجام گیرد؟
ج) لازم نیست قضاى روزه‌ها پى در پى باشد؛ ولى در کفّاره ـ چنانچه گرفتن دو ماه روزه را اختیار کند ـ باید یک ماه تمام و یک روز آن را از ماه دیگر پى در پى بگیرد.
کیفیت محاسبه مدَت ماه در کفاره
۳۵۱. نحوه محاسبه مدّت ماه براى کفاره روزه چگونه است؟
ج) اگر از اول ماه قمرى شروع به روزه گرفتن کرد، دو ماه قمرى ـ هرچند کمتر از سى روز ـ کفایت مى‌‌کند و همچنین اگر مثلاً از روز هفتم ماه قمری شروع کرد تا پایان روز ششم از ماه سوم کفایت می‌‌کند و در غیر آن باید ۶۰ روز روزه بگیرد.
پرداخت کفّاره به‌صورت قسطى
۳۵۲. از چند سال گذشته کفّاره روزه بدهکار هستم. آیا مى‌‌توانم در طول سال در چند نوبت آن را پرداخت کنم؟
ج) مانع ندارد.
تأخیر در اداى کفّاره
۳۵۳. کسى که کفّاره روزه را تا چند سال به تأخیر اندازد، آیا چیزى بر مقدار آن افزوده مى‌‌شود؟
ج) خیر، چیزى بر آن افزوده نمى‌‌شود.
ناتوانى از اداى کفّاره
۳۵۴. شخصى به مدت ده سال بر اثر جهل نماز نخوانده و روزه نگرفته است، فعلاً توبه نموده و به سوى خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها گرفته است، ولى توانایى قضاى همه روزه‌هاى فوت شده را ندارد و مالى هم ندارد که با آن کفّاره‌هایش را بپردازد، آیا صحیح است که فقط به استغفار اکتفا کند؟
ج) قضاى روزه‌هاى فوت شده در هیچ صورتى ساقط نمى‌‌شود، و نسبت به کفّاره افطاره عمدى روزه ماه رمضان، چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسکین براى هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط آن است که استغفار نیز بکند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط کافى است که استغفار کند یعنى با دل و زبان خود بگوید: «استغفرالله (از خداوند بخشایش مى‌‌طلبم)».
۳۵۵. اگر کسى به علت ضعف و بیمارى نتواند به ازاى هر روز روزهاى که باطل کرده ۶۰ روز روزه قضاى آن را به‌جا آورد و به‌طور مستقل هم درآمدى نداشته باشد که کفاره آن را بپردازد، وظیفه او چیست؟
ج) قضاى روزه واجب است و نسبت به کفّاره‌ى افطار عمدى حکم آن در پاسخ مسأله ۳۵۴ گذشت.
توانایى بر اداى کفاره بعد از استغفار به‌جاى آن
۳۵۶. من به علّت عدم قدرت مالى و بدنى نتوانستم براى انجام کفّاره‌هایى که بر من واجب شده بود روزه بگیرم و یا به مساکین اطعام نمایم و در نتیجه، استغفار نمودم لکن به لطف الهى اکنون توان روزه گرفتن یا اطعام نمودن دارم، وظیفهام چیست؟
ج) در فرض مرقوم، انجام کفّاره لازم نیست گر چه احتیاط مستحبّ آن است که انجام داده شود.
فدیه و کفاره‌ى تأخیر
ملاک در اطعام مسکین در فدیه
۳۵۷. علما نسبت به چهار گروه مى‌‌فرمایند باید فدیه پرداخت کرد: پیرمرد، پیرزن، ذوالعطاش، حامل و مرضعه. حال بعض علماء مى‌‌فرمایند: «لا یجزى الاشباع عن المدَ فی الفدیه» سیرکردن فقیر کافى نیست و باید یک مدّ طعام به فقیر تملیک کرد همچنان که در آیه ۱۸۴ بقره فرموده: «فدیه طعام مسکین» و نفرموده اطعام مسکین. نظر حضرت عالى چیست؟
ج) کسانى که در ماه رمضان مجاز به افطار روزه هستند ولکن باید براى هر روز فدیه بدهند، در دادن فدیه در این موارد سیر کردن فقیر کافى نیست بلکه باید یک مدّ طعام براى هر روز به فقیر بدهند.
فدیه و کفاره تأخیر زن باردار و شیرده
۳۵۸. من به لطف خداوند متعال داراى فرزندى هستم که شیرخوار است. ان شاء الله به‌زودى ماه مبارک رمضان فرا خواهد رسید. در حال حاضر مى‌‌توانم روزه بگیرم ولى در صورت روزه گرفتن، شیرم خشک خواهد شد. با توجه به اینکه داراى بنیه ضعیفى هستم و کودکم هر ده دقیقه شیر مى‌‌خواهد، چه وظیفه‌‌اى دارم؟
ج) اگر به دلیل کم یا خشک شدن شیرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشید، روزهتان را افطار کنید، ولى براى هر روزى باید یک مدّ طعام به فقیر بدهید و قضاى روزه را هم بعداً به‌جا آورید.
۳۵۹. آیا زنى که به بچه شیر مى‌‌دهد و روزه براى او ضرر دارد اگر روزه نگیرد بعداً باید کفاره نیز بدهد یا نه؟
ج) اگر خوف ضرر براى بچه باشد باید به مقدار هر روزى که روزه را افطار مى‌‌کند، یک مدّ طعام (تقریباً ۷۵۰ گرم گندم یا نان یا برنج و یا مانند آن) به فقیر بپردازد و روزه را نیز قضا کند. ولى اگر خوف ضرر براى خودش باشد حکم مریض را دارد.
۳۶۰. اگر زن باردار یا شیرده، در صورت ترس بر خودش یا فرزندش روزه را ترک کند و عذرش تا ماه رمضان آینده ادامه داشته باشد، آیا براى هر روز دو فدیه بر آنان واجب است یا یک فدیه کافى است؟
ج) با فرض استمرار عذرش تا ماه رمضان سال بعد، بیش از یک فدیه بر او واجب نیست.
۳۶۱. زنى در دو سال متوالى در ماه مبارک رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولى در حال حاضر توانایى روزه گرفتن را دارد، حکم او چیست؟ آیا کفّاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضاى آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضاى روزه چه حکمى دارد؟
ج) اگر بر اثر عذر شرعى روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و درصورتی که عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده، باید علاوه بر قضا، براى هر روز یک مدّ طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعى به تأخیر انداخته، فدیه دیگرى هم بر او واجب است یعنى باید براى هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهد. و در صورتی که عذر او خوف ضرر برای خودش بوده، حکم سایر موارد خوف ضرر را دارد که در صورت استمرار این خوف تا ماه رمضان سال بعد، قضا از وی ساقط است و فقط فدیه (یک مدّ طعام) بر او واجب است.
۳۶۲. زنى به علت باردارى و نزدیکى وقت زایمان، نمىتواند روزه بگیرد و مىداند که باید آنها را بعد از زایمان و قبل از ماه رمضان آینده قضا نماید، اگر به‌طور عمدى یا غیرعمدى تا چند سال روزه نگیرد، آیا فقط کفّاره همان سال بر او واجب است یا آنکه کفّاره تمام سال‌هایى که روزه را به تأخیر انداخته، واجب است؟
ج) فدیه تأخیر قضاى روزه ماه رمضان هرچند به مدت چند سال هم به تأخیر افتاده باشد، یکبار واجب است و آن عبارت است از یک مدّ طعام براى هر روزى، و فدیه هم زمانى واجب مى‌‌شود که تأخیر قضاى روزه ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر بر اثر سهل‌انگارى و بدون عذر شرعى باشد، ولى اگر به‌خاطر عذرى باشد که شرعاً مانع صحّت روزه است، فدیهاى ندارد.
استمرار عذر سفر از ماه رمضان تا رمضان آینده
۳۶۳. کسانى که در ماه رمضان براى انجام وظیفه دینى در مسافرت هستند و به همین دلیل نمىتوانند روزه بگیرند، اگر در حال حاضر بعد از چند سال تأخیر، بخواهند روزه بگیرند، آیا پرداخت کفّاره بر آنها واجب است؟
ج) اگر قضاى روزه ماه رمضان را به علت استمرار عذرى که مانع روزه گرفتن است، تا ماه رمضان سال آینده به تأخیر انداخته باشند، قضاى روزه‌هایى که از آنان فوت شده کافى است، و واجب نیست براى هر روزى یک مدّ طعام فدیه بدهند، هرچند احتیاط در جمع بین قضا و فدیه است. ولى اگر تأخیر در قضاى روزه به‌خاطر سهل‌انگارى و بدون عذر باشد، جمع بین قضا و فدیه بر آنها واجب است.
کفّاره روزه مریض
۳۶۴. من حدود سه سال به علت بیمارى و مصرف قرص از روزه گرفتن معاف بوده‌ام و به همین علت نمى‌‌توانستم قضاى روزه را بجا بیاورم. فدیه را نیز نپرداختم. اما امسال بحمدالله سلامتى حاصل شد و توانایى پرداخت فدیه را نیز دارم مى‌‌خواستم ببینم در مورد سه سال گذشته وظیفه من چیست؟ (لازم به ذکر است که قبلاً تحت تکفل پدر بوده‌ام اما از اول سال ۸۴ استخدام شرکتى شده‌ام).
ج) براى روزه‌هایى که در ماه رمضان به جهت بیمارى افطار نموده و تا رمضان سال بعد هم این بیمارى ادامه داشته، هر روز یک مدّ (حدود ۷۵۰ گرم) طعام به عنوان فدیه به فقیر بپردازید و قضاى آن روزه‌ها واجب نیست مگر ماه رمضان آخر در صورتى که پس از آن سلامتى حاصل و قدرت برگرفتن روزه‌هاى قضاى آن را داشته باشید که در این صورت اگر تا رمضان سال بعد، قضاى روزه‌ها را نگرفته باشید علاوه بر دادن مدّ طعام باید قضاى آن را نیز بگیرید.
۳۶۵. مادرم تقریباً سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمىتوانست روزه بگیرد. من دقیقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمایى فرمایید که آیا قضاى روزه‌ها بر او واجب است؟
ج) اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد.
۳۶۶. کسى که چند سال مریض بوده و نتوانسته روزه ماه رمضان و قضاى آن را به جا آورد، تکلیفش چیست؟
ج) در سالى که بهبود یابد، اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضاى سال آخر را به جا آورد؛ ولى قضاى سال‌هاى گذشته لازم نیست و تنها باید براى هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.
منع چشم پزشک از روزه
۳۶۷. من از عینک طبى استفاده مىکنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامى که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر براى تقویت چشمانم تلاش نکنم، ضعیفتر خواهند شد، بنا بر این اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه‌‌اى دارم؟
ج) اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلکه واجب است افطار کنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است که عوض هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهید.
تأخیر در پرداخت فدیه
۳۶۸. اگر بر فدیه چند سال بگذرد، حکم آن چیست؟ آیا چیزى بر آن افزوده مى‌‌شود؟
ج) چیزى بر آن افزوده نمى‌‌شود، ضمن آنکه دادن فدیه واجب فورى نیست.
مسئول پرداخت فدیه زن بیمار
۳۶۹. زنى به علت بیمارى از روزه گرفتن معذور است و قادر بر قضا کردن آنها تا ماه رمضان سال آینده هم نیست، در این صورت آیا کفّاره بر او واجب است یا بر شوهرش؟
ج) اگر افطار روزه ماه رمضان از جهت بیمارى و تأخیر قضاى آن هم از جهت ادامه بیمارى بوده است، براى هر روز یک مدّ طعام به عنوان فدیه بر خود زن واجب است و چیزى بر عهده شوهرش نیست.
مصرف کفّاره روزه
دادن کفّاره به واجب النفقه
۳۷۰. آیا کفّاره روزه را مى‌‌توان به واجب النفقه پرداخت؟
ج) کفّاره روزه را نمىتوان به واجب النفقه داد؛ ولى پرداخت آن به خویشاوندان فقیر اشکال ندارد.
پرداختن کفاره به سید
۳۷۱. آیا غیر سید، مى‌‌تواند کفّاره روزه را به سید بدهد؟
ج) آرى، اشکال ندارد؛ ولى بهتر است، به سید ندهد.
مصرف کفّاره در امور فرهنگى
۳۷۲. آیا کفّاره روزه را مى‌‌توان در امور فرهنگى، جشن ازدواج و مانند آن صرف کرد؟
ج) خیر، صرف آن در این امور جایز نیست و باید با آن فقیران را اطعام کرد.
طریقه اطعام فقیر در کفّاره
۳۷۳. آیا در کفاره‌اى که باید ۶۰ فقیر را اطعام کرد، مى‌‌شود به یک فقیر ۶۰ مرتبه غذا داد؟ یا پول آن را به یک فقیر داد تا با آن براى خود طعام تهیّه کند؟
ج) نمىتواند یک فقیر را بیش از یک بار سیر نماید یا به او بیش از یک مدّ طعام بپردازد.
۳۷۴. آیا دادن پول یک مدّ طعام به فقیر تا با آن غذایى براى خودش بخرد، کافى است؟
ج) اگر اطمینان داشته باشد که فقیر به وکالت از او طعام خریده و سپس آن را به عنوان کفّاره قبول مى‌‌کند، اشکال ندارد.
دادن ماکارونى به جاى نان
۳۷۵. آیا به جاى نان مى‌‌توان ماکارونى که از جنس نان است به عنوان کفّاره به مستمندان داد؟
ج) مانعى ندارد.
پرداخت اجرت آشپزى براى اطعام فقرا از کفاره
۳۷۶. اگر شخصى وکیل در غذا دادن به عدهاى از مساکین شود، آیا مى‌‌تواند اُجرت کار و پختن غذا را از اموالى که به عنوان کفّاره به او داده شده است، بردارد؟
ج) مطالبه اجرت کار و پخت غذا براى وى جایز است، ولى نمىتواند آن را بابت کفّاره حساب نماید و یا از اموالى که باید به عنوان کفّاره به فقرا داده شود، بردارد.
قضاى نماز و روزه ترک شده و کفّاره آن
۳۷۷. اینجانب متأسفانه به دلیل کاهلى و… نتوانستهام برخى از روزه و نمازهاى سال‌هاى قبل را قضا نمایم اکنون و در حال حاضر چگونه مى‌‌توانم قضاى روزه‌ها و نمازها را به جاى آورم؟
ج) روزه‌هایى که از روى عذر خوردهاید قضاى آن واجب است و در فرض مذکور که تا رمضان آینده قضا نکردهاید واجب است علاوه بر قضا براى هر روز یک مدّ طعام (هفتصد و پنجاه گرم گندم، جو، آرد و مانند آن را) به فقیر بدهید و روزه‌هایى که عمداً نگرفتید واجب است ضمن قضاى آنها براى هر روز یا شصت روز روزه بگیرید یا شصت مسکین را اطعام کنید. چنانچه در شهر خود دسترسى به شصت فقیر ندارید واجب است کفاره را به شهر دیگرى ببرید و اگر آن هم میسّر نیست واجب است منتظر بمانید تا در آینده به شصت فقیر در شهر خود دسترسى پیدا کنید. و اگر کمتر از عددى که مى‌خواهید وجود داشت، مى‌توانید بطور مکرر طعام را به آنان بدهید تا عدد را تکمیل کنید و احتیاط آن است که تکرار را در ایام متعدد انجام دهید.و اما نمازهایى که به هر جهت فوت شده واجب است قضا شود و کفاره ندارد.
کفّاره زمان کودکى
۳۷۸. اگر در زمان کودکى در منزل پدرى کفّاره روزه شامل فرد شود، دادن کفّاره بر عهده کیست؟
ج) بر شخص نابالغ کفّاره واجب نیست و اگر بالغ شده و کفّاره به عهده او آمده، باید خودش بپردازد ولى اداى آن فورى نیست.
کفاره روزه پدر بعد از فوت
۳۷۹. اگر شخصى فوت کند، چه کسى باید کفّاره روزه او را بپردازد؟ آیا بر پسران و دختران وى دادن کفّاره واجب است یا شخص دیگرى هم مى‌‌تواند آن را بدهد؟
ج) کفّاره روزه که بر پدر واجب است، اگر به نحو تخییرى بوده است، یعنى وى هم توانایى روزه گرفتن را داشته و هم اطعام را، در این صورت اگر بتوان آن را از تَرَکه خارج کرد، از آن برداشت مى‌‌شود و در غیر این صورت بنا بر احتیاط بر پسر بزرگتر واجب است که روزه را بگیرد.
