پیوند قلب چیست و چگونه انجام می شود؟
عمل پیوند قلب جزو حساس ترین و حیاتی ترین جراحی هاییست که در اتاق عمل انجام میگیرد. این جراحی، از مرحله ی برداشت قلب از اهدا کننده گرفته تا آماده سازی گیرنده ی پیوند، در هر قدم مستلزم دقت بالا و سرعت عمل است. بهترین بخش عمل پیوند قلب نیز بعد از اتمام آن است، زمانی که بیمار مرخص می شود و به منزل خود بازمیگردد و یک زندگی جدید را شروع می کند. خواه این شخص ازدواج کند، صاحب فرزندی شود، در دوی ماراتون شرکت کند، یا حین قدم زدن نفس راحتی بکشد، تمام زندگی خود را مدیون قلب جدید خود خواهد بود.
پیوند قلب چیست؟
پیوند قلب، یک عمل جراحی برای پیوند عضو است که در آن قلب شخص بیمار با قلب سالم فرد اهدا کننده جایگزین می شود. پیوند قلب زمانی الزامی میشود که شخص علیرغم درمان دارویی، هنوز هم دچار نارسایی قلبی باشد و برای زنده ماندن به قلب جدیدی نیاز داشته باشد. پیوند قلب، عملی خطیر و حیاتی به‌شمار می‌آید، و از آنجایی که تعداد اهدا کننده ی قلب نیز محدود است، برای اینکه واجد شرایط دریافت این پیوند باشید باید فاکتورها و شروط سفت و سختی شامل حال شما شوند.
همانند سایر جراحی‌های پیوند عضو، پیوند قلب نیز عملی حساس و دشوار بوده و خطرات خاص خود را دارد. «به طور متوسط بیمار بالغی که قلب اهدا شده را دریافت میکند میتواند تا ۱۰ سال پس از عمل جراحی زندگی کند» اما پس از دریافت پیوند قلب، تا آخر عمر به منظور جلوگیری از بروز عوارض خطرناک، به مراقبت های پزشکی نیز نیاز خواهید داشت.
چه افرادی کاندید جراحی پیوند قلب هستند؟
در مواردی که مشکلات قلبی با درمان دارویی برطرف نشده و مشکل بیمار به مرحله نارسایی قلبی عود میکند، در صورتی که فرد از سایر جنبه های پزشکی سالم باشد، پیوند قلب برای او در نظر گرفته میشود. جهت تعیین اینکه آیا پیوند قلب برای شما مناسب است یا خیر، باید سوالات و نکات اساسی زیر توسط شما، پزشک و خانواده تان مد نظر قرار داده شوند:
- آیا تمامی علل نارسایی‌های قلبی بررسی شده و رد شده اند؟
- آیا تمامی روش های درمانی دیگر امتحان شده یا رد شده اند؟
- آیا احتمال این وجود دارد که درصورت عدم پیوند قلب، جان خود را از دست دهید؟
- آیا بجز ابتلای به بیماری قلبی یا قلبی و ریوی، از سلامت عمومی خوبی برخوردار هستید؟
- آیا خواهید توانست به تغییرات سبک زندگی، از جمله درمان های دارویی پیچیده و معاینات مکرر، که پس از پیوند قلب الزامی خواهند بود، پایبند باشید؟
- آیا مشکل قلبی شما ناشی از نارسایی دریچه میترال قلب است؟
اگر جواب شما به هرکدام از سوالات بالا، “خیر” باشد، در این صورت جراحی پیوند قلب ممکن است برای شما مناسب نباشد. همچنین، اگر دچار سایر مشکلات پزشکی اعم از ابتلا به بیماری های حاد، عفونت‌های فعال یا چاقی مفرط باشید، به احتمال زیاد کاندید مناسبی برای دریافت پیوند قلب نخواهید بود.
شرایطی که به احتمال زیاد منجر به دریافت پیوند قلب می شوند.
شرایطی که اکثرا به پیوند قلب منجر می شوند عبارتند از:
- کاردیومیوپاتی: کاردیومیوپاتی، هر عارضه ای که منجر آسیب به عضله قلب میشود را در برمیگیرد (کاردیو=قلب، میو = عضله، پاتی= بیماری). شرایط و بیماریهای زمینه ای که منجر به این آسیب ها میشوند عبارتند از عفونت ها، بیماری های ژنتیکی و آسیب های ناشی از سایر درمان های پزشکی مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای سرطان.
- بیماری عروق کرونر قلب: این بیماری موجب انسداد شریان هایی میشود که وظیفه ی خونرسانی و اکسیژن رسانی به قلب را دارند. این عارضه، اصلی ترین وشایع ترین عامل حمله ی قلبی است.
- بیماری مادرزادی قلب: در این شرایط، فرد از بدو تولد به بیماری قلبی مبتلاست.
- بیماری دریچه ای قلب: به وضعیتی گفته میشود که در آن به دریچه های قلب آسیب میرسد، مانند نارسایی افتادگی دریچه میترال قلب.
- پیوند مجدد: شرایطی که در آن، فرد دریافت کننده ی پیوند اول، برای جایگزینی آن به پیوند دوم نیاز دارد. این شرایط ممکن است به علت پس زدن پیوند توسط بدن فرد گیرنده ی پیوند رخ دهد و یا دلایل دیگری داشته باشد.
در طول عمل پیوند قلب چه اتفاقی می افتد؟
پیوند قلب، یک جراحی خطیر و پیچیده است که معمولاً طی مراحل زیر انجام می شود.
بیهوشی عمومی
پیوند قلب طی بیهوشی عمومی انجام میشود که در آن، شما را به خوابی عمیق فرو می برند. طی مدتی که بیهوش هستید، لوله ای در گلوی شما قرار می گیرید که انتهای دیگر آن به به دستگاهی به نام ونتیلاتور متصل است. ونتیلاتور دستگاهی است که طی بیهوشی، تنفس شما را کنترل می کند.
پس از اینکه کاملا بیهوش شدید، تیم پزشکی دمای بدن شما را به حدود ۲۸ درجه سانتی گراد می رسانند. کاهش دمای بدن به این منظور انجام میشود که فعالیت سلول های بدن کند گردد. این امر موجب می شود تا جریان خون در مراحل مختلف جراحی متوقف شده و از آسیب به سلول های شما جلوگیری شود.
برداشتن قلب شما
در برخی موارد، داروهای رقیق کننده ی خون نظیر هپارین نیز به شما تزریق می شود تا از لخته شدن خون حین جراحی جلوگیری شود. سپس تمام خون موجود در بدن شما به دستگاهی به نام دستگاه بای پس قلبی-ریوی منتقل شده و این دستگاه به عنوان جایگزینی موقت، عمل گردش قلبی ریوی خون را انجام می دهد. این دستگاه به خون شما اکسیژن اضافه می کند، دی اکسید کربن را از خون شما میگیرد و عمل گردش خون در بدن شما را حفظ می کند.
برای ایجاد فضا جهت پیوند قلبی که دریافت خواهید کرد، جراح با روشی به نام کاردیوتومی، قلب معیوب را از بدن خارج میکند. در پی این روش، تمام رگ های خونی و شریان های اصلی که به قلب شما متصل می شوند، بسته شده و قلب برداشته می شود.
پیوند قلب اهدایی
همزمان با خارج کردن قلب معیوب، تیم پزشکی قلب اهدایی را نیز آماده میکنند تا جراحان آنرا به تمامی رگ های خونی لازم، متصل کنند. در اکثر مواقع، قلب اهدایی از یک مرکز درمانی یا بیمارستان دیگری می آید و از اینرو، تیم پزشکی حاضر در اتاق عمل، باید هماهنگی های لازم را با تیم پزشکی آن مرکز درمانی داشته باشد.
زمانی که قلب اهدایی آماده شد، جراح این قلب را به رگ های خونی و شریان های اصلی متصل میکند و شروع به گرم کردن و راه اندازی مجدد قلب جدید شما میکند. در برخی موارد برای اینکه قلب جدید شروع به تپیدن کند، از دستگاه ضربان ساز الکتریکی (که مانند ضربان‌ساز یا همان پیس میکر عمل میکند اما کاشت دائمی نمی‌شود) استفاده می شود.
عمل پیوند قلب چه مزایا و معایبی دارد؟
بزرگترین مزیت عمل پیوند قلب این است که، زمانی که دیگر سایر گزینه های درمانی موثر نیستند و یا استفاده از آنها خطرناک بوده و غیر ممکن است، این عمل میتواند یک گزینه ی نجات بخش باشد.
معایب اصلی عمل پیوند قلب عبارتند از:
- تعداد افرادی که به پیوند قلب نیاز دارند از تعداد قلب های اهدایی برای پیوند بیشتر است.
- عمل پیوند قلب، یک جراحی بسیار خطیر و پیچیده است که تنها در مجهزترین مراکز و توسط مجرب ترین پرسنل قابل انجام است.
- برخی از افراد ممکن است بقدری بیمار باشند که طی این جراحی جان خود را از دست بدهند.
- عمل پیوند قلب، خطرات و عوارض جانبی متعددی دارد (در ادامه ذکر شده اند).
پیوند قلب چه خطرات یا عوارض جانبی دارد؟
شایع ترین خطرات و عوارض عمل پیوند قلب عبارتند از:
- رد عضو یا پس زدن عضو.
- عفونت (به دلیل سرکوب سیستم ایمنی).
- شکست پیوند یا ناموفق بودن پیوند (زمانی که ارتباط بین بدن شما و قلب اهداکننده به هر دلیلی از کار می افتد).
- اختلال و نارسایی کلیه.
- پوکی استخوان.
- فشار خون بالا یا هایپرتنشن (بیماری فشار خون بالا).
- آسیب عصبی
- ریتم نامنظم قلب یا اختلال در ریتم ضربان قلب (آریتمی قلبی).
سایر عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- سکته قلبی.
- دلیریوم ( روان آشفتگی).
- درد.
- افسردگی.